İlkel canlı gruplarında tek b r ata canlının m toz bölünme geç rerek b rb r ne benzer k yada daha fazla canlının oluşmasına eşeys z üreme den lmekted r. İlkel canlılarda görülen bu üreme şekl nden meydana gelen yavru canlılar tek b r atadan oluştukları ç n o canlının genet k özell kler n taşır. Eşeys z üreme sonucu meydana gelen canlılar mutasyona uğramadıkları sürece çeş tl l ğe neden
Eşeys z Üreme Çeş tler ve Özell kler
http://www.yenibiyoloji.com/eseysiz-ureme-cesitleri-ve-ozellikleri-562/?preview_id=562&preview_nonce=ffbe32192f&post_format=standard&_thumbnail_id=564&preview=true 2/8
olmazlar.
Eşeys z Üreme Çeş tler
1- Bölünerek Üreme ( Çoğalma )
2- Tomurcuklanmayla Üreme ( Çoğalma )
3- Sporla Üreme ( Çoğalma )
4- Vejatat f Üreme ( Çoğalma ) a. Çel kle Üreme ( Çoğalma ) b. Yumru le Üreme ( Çoğalma )
c. Sürünücü Gövde le Üreme ( Çoğalma ) d. Soğan le üreme ( Çoğalma )
5- Rejenerasyon (Yen lenme) le Üreme ( Çoğalma )
BÖLÜNEREK ÜREME ( ÇOĞALMA )
Tek hücrel canlılar grubunda yer alan arke, am p, paramesyum, bakter ve daha b rçok canlı türünde görülmekted r.
Ata b rey bölünerek çoğalma şlem n m toz bölünme ç n gerekl büyüklüğe ulaşınca gerçekleşt r r.
D ğer eşeys z üremeler g b bölünerek çoğalmanında temel nde m toz bölünme bulunmaktadır.
Bölünerek çoğalma sonucu meydana gelen yavru canlılar ata canlının genet k olarak kopyasıdır. (mutasyona maruz kalınması har ç.)
http://www.yenibiyoloji.com/eseysiz-ureme-cesitleri-ve-ozellikleri-562/?preview_id=562&preview_nonce=ffbe32192f&post_format=standard&_thumbnail_id=564&preview=true 4/8
TOMURCUKLANMALA ÜREME ( ÇOĞALMA )
Tomurcuklanmayla üreyen canlılar, b ra mayası, sünger, h dra, den z anası ve mercanlardır.
Tomurcuklanma le üreme olayını gerçekleşt ren canlılar ata canlının geç rd ğ m toz bölünme sonucu üzer nde oluşan çıkıntıların gel ş p büyüyerek çoğalması sonucu oluşmaktadır.
Bu şek lde meydana gelen canlılar ata canlının üzer nde kalab leceğ g b kolon de oluştura b lmekted rler.
Tüm eşeys z üreme geç ren canlılarda görüldüğü g b bu üreme şekl nde de genet k çeş tl l k görülmemekted r.
Öneml NOT:
H dra, den zanası ve süngerler eşeyl üreme yaparakta çoğalab l rler.
SPORLA ÜREME ( ÇOĞALMA )
Sporla üreyen, b r d ğer fadeyle çoğalan canlı türler mantar, plazmodyum, su yosunu, kara yosunu ve eğrelt otu’dur.
Sporla üreme olayını gerçekleşt ren canlıların b r grubu mayoz bölünme b r d ğer grubu se m toz bölünme le çoğalmaktadır.
Ç çeks z b tk lerde d plo t (2n) ana canlının yapısı çer s nde yer alan spor keseler mayoz bölünme le çok sayıda spor meydana get rmekted r. Kesen n patlamasıyla çevreye yayılan sporlar uygun ortamda gel şerek monoplo t canlıları meydana get rmekted r.
Öneml NOT:
Sporlar, mayoz le oluştuğunda sporla üremede çeş tl l k sağlanmaktadır.
VEJATATİF ÜREME ( ÇOĞALMA )
http://www.yenibiyoloji.com/eseysiz-ureme-cesitleri-ve-ozellikleri-562/?preview_id=562&preview_nonce=ffbe32192f&post_format=standard&_thumbnail_id=564&preview=true 6/8
Vejatat f üreme gel şm ş b tk türler nde görülen rejenerasyon yan b r d ğer fadeyle yen lenme olayına dayalı b r üreme şekl d r.
Vejatat f üremey kısaca anlatmak gerek rse b r b tk n n üreme le lg s bulunmayan b r organının (vejatat f organ) yen b tk oluşturmasıdır.
B tk n n vejatat f üreme ç n kullanılan organının sm ne göre 4’e ayrılmaktadır. Bunlar çel kle üreme, yumruyla üreme, sürünücü gövde le üreme ve Soğan le üreme’d r.
a. Çel k Üreme ( Çoğalma )
Çel kle vejatat f üreme yapan b tk ler, kavak, ç lek, söğüt, gül, üzüm vb. b tk türler d r.
Bu tür b tk lerden alınan gövde veya dalları neml b r ortam şartında köklend rerek b rçok b tk n n meydana gelmes d r.
b. Yumru le Üreme ( Çoğalma )
Bu tür üreme şekl ne ver leb lecek en güzel b tk patatest r.
B tk ler n gövdeler nde bulunan yumruların çoğalması sonucu meydana gelen üreme şekl d r.
Üzer nde göz dene yapıların bulunduğu yumruları toprak altına konulması durumunda eşeys z üreme le yen b tk ler meydana gelmekted r.
c. Sürünücü Gövde le Üreme ( Çoğalma )
Bu tür üreme şekl n meydana get ren b tk ye en güzel örnek ç lekt r.
B tk ler n toprak altında yada toprak üstünde sürünücü gövde olarak n telend r len organların üremes sonucu meydana gelen üreme şekl d r.
d. Soğan le üreme ( Çoğalma )
Zambak, lale ve soğan g b b tk lerde meydana gelen b r üreme şekl d r.
Yukarıda sayılan b tk ler n gövdes n n en alt kısmında bulunan r bozom adı ver len yapıların uzaması sonucu meydana gelen üreme şekl d r.
Soğan le üreme şekl bazı kaynaklarda farklı b r üreme olarak geçmekted r.
Eşeys z Üremen n Özell kler
http://www.yenibiyoloji.com/eseysiz-ureme-cesitleri-ve-ozellikleri-562/?preview_id=562&preview_nonce=ffbe32192f&post_format=standard&_thumbnail_id=564&preview=true 8/8
1. Eşeys z üremen n en bel rg n özell kler nden b r tek b r atanın yan tek b r b rey n olmasıdır. Bu tür üreyen canlılarda c ns yet bulunmamaktadır.
2. Eşeys z üreme yapan canlıların üreme organı görev yapmamakla beraber gamet oluşumu ve döllenme olmamaktadır.
3. Tek b r b rey n çoğalmasından kaynaklı eşeys z üremen n temel dayanağı m toz bölünmed r.
4. Tek b r b rey n genet k b lg ler kullanıldığı ç n kalıtsal çeş tl l k yoktur. Öneml b r hatırlatma yapmak gerek r, her canlı g b eşeys z üreme yapan canlılarda mutasyona maruz kalarak kalıtsal çeş tl l k göstereb l r.
5. Eşeys z üreme yapan canlı türler n n evr m kavramına pek b r katkısı yoktur.
6. Üreme çeş tler arasında en hızlı üreme şekl olarak d kkat çeker.
7. Eşeys z üreme le yen nes llere kazandırılan özell kler herhang b r değ ş me maruz kalmadan yen nesle geçt ğ ç n değ şen ekoloj k çevre koşullarına uyum sağlayamazlar.
8. Bu madde özell kten b r not olarak geçeb l r. Bazı canlı türler hem eşeyl üreme hemde eşeys z üreme le çoğab l rler. Bu canlı türler ne örnek vermek gerek rse, hurma ve ç lek vb. canlılar eşeyl üreme tohum, eşeys z üreme le tarımsal üret m de eşeys z üreme olmaktadır.
9. Eşeys z üremen n, k ye bölünme, tomurcuklanma, rejenerasyon, sporla üreme ve b tk lerde vejetat f üreme olmak üzere 5 çeş d bulunmaktadır.
Eşeys z üreme ve çeş tler hakkında ve b yoloj le lg l d ğer b lg ler s tem z çer s nde yer alan d ğer yazılarımızda mevcuttur.
