GELİŞİMİN İLKELERİ
Gelişimin İlkeleri
Gelişim, hem kalıtımdan, hem de çevreden etkilenir.
•
Kalıtım bireyin anne ve babasından genler yoluyla aldığı özellikleri kapsar.
•
Çevre ise döllenme ile birlikte etkili olan tüm dış uyarıcıları içerir.
•
Gelişim, bu iki etmenin etkileşiminin bir ürünüdür.
•
Genel olarak kalıtımın veya çevrenin daha etkili olduğunu söylemek yanlıştır.
•
Bazı özellikler için kalıtımın, bazı özellikler için çevrenin daha
etkili olduğu söylenebilir.
Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.
•
Bireylerin kalıtımla ilgili özellikleri ve içinde yaşadıkları çevrenin
özellikleri farklılık gösterdiği için gelişimde bireysel farklılıklar
vardır.
•
Belirli gelişim görevlerini her çocuğun aynı yaş veya dönemde gerçekleştirmesini beklemek yanlıştır.
•
Örneğin; aynı sınıf ve yaştaki iki çocuğun davranışları, kişiliği,
zekası, akademik başarısı farklı olabileceği gibi, boy ve kilo gibi
fiziksel özellikleri de farklı olabilir.
•
Gelişme olgunlaşma süreci ile yaşantılar arasındaki öğrenmenin etkileşimi sonucu ortaya çıkar.
•
Gelişme biyolojik olgunlaşmadan büyük ölçüde etkilenir.
Gelişimin kendine özgü yönelimleri vardır.
•
Gelişim baştan ayağa ve içten dışa doğrudur.
•
Baştan ayağa doğru gelişim, doğum öncesi ve sonrası dönemlerde gözlenir.
•
Doğum öncesinde embriyonun önce başı, daha sonra başa
yakın bölgelerden ayaklara doğru bir gelişme görülür.
•
Gelişimde içten dışa doğru bir yönelim vardır.
•
Bebek önce bacaklarını, sonra ayaklarını, en sonra da parmaklarını kontrol edebilir.
•
Çocuk ilgi duyduğu nesneye önce bedeniyle uzanır, sonra
kollarıyla ve en son olarak da parmaklarını kullanarak eline alır.
•
Gelişim genelden özele doğrudur.
•
Bebek önce büyük kas kontrolünü, sonra küçük kas kontrolünü
kazanır. Bebekler oturmayı öğrenmeden önce başını dik tutmayı,
emeklemeden önce oturmayı, yürümeden önce emeklemeyi
başarırlar.
Gelişimin hızı her yaşta aynı değildir.
•
Yaşa göre büyüme ve gelişme aynı oranda olmaz ve aynı hızla ilerlemez.
•
İnsanın sistem bütünlüğü vardır ve sistemi oluşturan her bir alt sistemin kendine özgü büyüme hızı vardır.
•
Baş doğumdan önce hızla büyür, bedenin dörtte biri kadardır,
ama doğumdan sonra büyümesi yavaşlar ve yetişkinlikte bedenin
yedide biri oranına iner.
Gelişimde çevresel faktörlerin etkisi gelişimin hızlı olduğu dönemlerde çok, yavaş olduğu dönemlerde azdır.
•
Beslenme ve çevresel değişikliklerin etkisi yirmi iki yaşındaki bir gencin boy uzunluğunu etkilemez,
•
Ancak iki yaşında fiziksel büyümenin hızlı olduğu bir zamanda
beslenme ve çevresel değişiklikler boy uzunluğunu etkiler.
Gelişim bir bütündür.
•
Çocuğun her alandaki gelişimi birbiriyle ilişki içindedir.
•
Herhangi bir alandaki gelişim, diğer alanları da etkilemektedir.
•
Örneğin; okul takımında oynayan, başarılı bir genç fiziksel ve motor becerisi nedeniyle okulun gözde öğrencileri arasında olacaktır.
•
Bu durum gencin sosyal gelişimini olumlu yönde etkileyecek ve
genç özgüveni yüksek bir birey olacaktır.
Kaynaklar
Baran, G., 2011. Çocuk Gelişimine Giriş. Çocuk Gelişimi (Edit: N. Aral ve G. Baran),17-51, İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
