Hipokrat 2.500 yıl önce

Hipokrat 2.500 yıl önce

“Besinler ilacınız, ilacınız besininiz

olsun”

Beslenme ile ilişkili kronik hastalıklar hızla artıyor

Yaşlı nüfus hızla artıyor

Beslenme Bilimlerinde Yeni Konulara Geçiş

• Sağlık harcamalarındaki artış

• Yaşam süresindeki artışın devam etmesi

• Yaşlı insan nüfusunda artış

• İnsanların yaşam kalitesini artırma isteği

Besin Seçimini Etkileyen Etmenler

• Kalite / Tazelik (%74)

• Fiyat (%43)

• Lezzet (%38)

• Sağlıklı beslenme (%32)

• Aile tercihi (%29)

• Alışkanlık (%21)

• Kolaylık (%13)

Besin Seçimini Etkileyen Demografik Özellikler

Kadınlar Erkekler

Kalite /tazelik Lezzet Fiyat Alışkanlık

Sağlıklı beslenme Aile tercihi

Bilimsel Temeller

Saptama

Göstergeler

Hedef İşlevlerin Modulasyonu

Hastalık Riskinin Modulasyonu

Belirleme Belirleme

Artmış

işlevler Etkiler _Riskinde ^Hastalık

Azalma

Karar İddialar Karar

Tip A İddialar

Tip B İddialar Toplumla İletişim

Kurma

• Sıklıkla biyoloji ve tıp alanlarında kullanılan bu terimlerden in vivo “canlı ortamda ya da

yaşayan koşullarda”, in vitro da “laboratuar ortamında ya da yapay koşullarda” anlamı taşımaktadır. Küçük bir örnekle biraz daha açıklamak gerekirse, yapay ortamda

hazırlanmış doku örnekleri ya da bakteri

kültürleri üzerinde denenen herhangi bir ilacın etkisi “in vitro” olarak çalışılmış olur. Daha

sonra aynı ilaç canlı bir bünye üzerinde, doğal koşullarda denendiğinde de aynı çalışma “in

vivo” olarak yapılmış olur

• Günümüzdeki anlamıyla 1980’lerde Japonya‘da

başlayan fonksiyonel besin kavramı, Japonya’nın

yetersiz doğal kaynaklarının yarattığı sorunları

aşmak amacını taşıyan sürdürülebilir ve iyi beslenme

sağlayabilme çalışmalarının ürünüdür. Japonların

FOSHU (Foods For Specific Health Use) adını

verdikleri fonksiyonel besinler 1990’lı yılların

başlarında ABD’de, ortalarında ise Avrupa’da

tartışılmaya başlanmıştır. Fonksiyonel besinlere

ilişkin iki temel yaklaşım söz konusudur.

1- İçerisinde belirli bir bileşenin az ya da çok

miktarlarda bulunması ile fonksiyonellik kazanan belirli besin ürünleri: Daha çok doğal ürünler iken ikinci sınıfa giren ürünler ise belli bir tasarım

sonucu oluşturulmuş, üretilmiş ürünlerdir.

2- İçeriğine belirli bir bileşenin katılması ya da içeriğinden belirli bir bileşenin çıkarılması ile

fonksiyonellik kazanan besin ürünleridir. Değişen yaşam koşulları tüketicilerin besinlerden

bekledikleri sağlık etkilerinde ve beslenme

alanında değişikliklere neden olmuştur.

Fonksiyonel besin” kavramı ilk olarak Japonya da ‟

ortaya çıkmıştır. 1984te Eğitim, Bilim ve Kültür

Bakanlığı tarafından başlatılan ulusal bir proje ile

öncelikli olarak 20 üniversitede fonksiyonel

besinler üzerinde temel ve uygulamalı

araştırmalar yapılması desteklenmiştir. Japonya,

fonksiyonel besinler konusunda özel

düzenlemelere giden ilk ülkedir. 1991 de ‟

onaylanan Sağlıklı Besin Tüzüğüne (Foods for

Specified Health Use [FOSHU] göre 35 ürün

Japonya’da fonksiyonel besin lisansı almıştır,

ancak piyasada 300’den fazla fonksiyonel besin,

lisansı olmasa da tüketiciyle buluşmaktadır (Farr,

1997).

Bir ürünün FOSHU (Sağlıklı besin Tüzüğü) uygunluk lisansı için

• Söz konusu besin veya besin öğesi için günlük uygun alım miktarları tıbben ve beslenme bilgileriyle belirlenmeli,

• Ürünün ya da içerdiği öğelerin güvenilirliği ortaya konulmuş olmalı,

• İlgili bileşenlerin fizikokimyasal özellikleri, niceliksel ve niteliksel özellikleri belirlenmiş olmalı,

• Ürünün fonksiyonel özelliği işlenerek kazandırılmışsa bu aşamada besleyici özelliğinde kayıp olmamalı,

• Ürün günlük beslenmede sıkça tüketilen bir besin olmalı, seyrek olarak tüketilmemeli,

• Ürün doğal olarak tüketildiği şeklinde olmalı,

• Ürün ya da bileşeni ilaç olarak kullanılan bir madde olmamalıdır (Kqjima, 1995)

FOSHU Onay Akış Çizelgesi

Becel fonksiyonel besin pazarında

• Unilever, fonksiyonel besin pazarına, içerdiği bitkisel

steroller ile kolesterol seviyesini düşürmede etkili ürünü, sürülebilir margarin Becel pro-aktiv ile girdi. Becel pro- aktiv ürünleri, Unilever'in Çorlu'daki tesislerinde

üretiliyor. Günde 2-3 dilim ekmek üzerine sürülerek

düzenli olarak tüketimi halinde (toplam 25-30 gr) 10 gün kullanılabilen Becel pro-aktiv'in, sağlıklı beslenme

alışkanlıklarıyla birlikte, 2-3 haftada, LDL kolesterol seviyesinin yüzde 10-15 oranında azalmasına katkı

sağladığı belirtiliyor.

Becel fonksiyonel besin pazarında

• Dünya Kalp Federasyonu (World Heart

Federation) tarafından desteklenen Becel pro- aktiv, dünya çapında birçok ülkede değişik

isimlerle (Flora, Take Control vb) kullanılıyor.

ABD-FDA, Avrupa Topluluğu Besin Bilimsel Komitesi, İsviçre Bundesamt für

Gesundkeitswesen, Brezilya Ulusal Besin İnceleme Ajansı ve Japonya FOSHU, Becel pro-aktiv'i

onaylayan önemli kurumlar arasında yer alıyor.

• Fonksiyonel besin pazarında ikinci sırada bulunan

Avrupa Birliği nde fonksiyonel besinlerin pazardaki ‟

varlığına ilişkin ilk adım uluslararası bir sivil toplum

kuruluşu olan ILSI (International Life Sciences

Institute – Uluslararası Yaşam Bilimleri Enstitüsü)

tarafından atılmıştır. 1995 yılında FUFOSE

(Functional Foods Science in Europe – Avrupa

Fonksiyonel Besin Bilimi) şeklinde adlandırılan çalışma

ile belirli besinlerin ve bileşenlerinin vücut

fonksiyonlarını desteklediğini bilimsel temellere

dayandırmak, kullanılan bilimsel metodların ürün bazlı

değil fonksiyonel olduğunu ortaya koymak ve bahsi

geçen besinlere uygulanan modifikasyonlar üzerinde

ortak bir karara varmak amaçlanmıştır.

Pazarda sayısı gittikçe artan sağlık ve beslenme beyanı içeren besinlerin tüketiciyle buluşmasında olası olumsuzluklara karşı tüketiciyi korumak ve bu besinlerin tanıtımında kullanılabilecek yanıltıcı reklamların önüne geçmek amacıyla 2006 yılında AB 1924/2006 sayılı Beslenme ve Sağlık

Beyanları Direktifi hazırlanmıştır (Casgrove,

2010).

Amerika’da fonksiyonel besin kategorisi yasal olarak

tanınmamaktadır. Durum bu şekilde olsa da birçok kuruluş bu yeni ve gelişmekte olan besin ve beslenme bilimi için tanımlar önermiştir. Tıbbi Besin ve Beslenme Kurulu

Enstitüsü, fonksiyonel besinleri içerdiği geleneksel besinler ötesinde sağlık yararı sağlayan herhangi bir besin veya besin bileşeni şeklinde tanımlamıştır. Sağlık konusunda bilinçli yeni nesil fonksiyonel besinleri Amerika besin sanayinde önde gelen trend haline getirmiştir

(Meyer, 1998).

Özetle FUFOSE

• Functional Food Science in Europe

• 1990’da AB desteği ile kurulan ve beslenme konusundaki uzmanlardan oluşan bir grubun fonksiyonel besinlerle ilgili aktiviteleri

• ILSI tarafından koordine ediliyor.

• FUFOSE: Bir besinin fonksiyonel etkinliliğinin değerlendirilmesi için belirteçler ve bu

belirteçlerle alakalı biyolojik fonksiyonları incelenmelidir.

• Fonksiyonel besin bileşeni tüketilir

• Bu bileşenle alakalı belirteçlerin değişip değişmediğine bakılır.

• Belirteçlerle ilgili biyolojik faaliyetlerin değişip değişmediğine bakılır

• Sağlığı geliştirip geliştirmediği, ya da hastalık

riskini azaltıp azaltmadığı incelenir.

• Avrupa Birliği Komisyonu geliştirilme aşamasında

fonksiyonel besinlerin tüm diyete dahil olmalarını ve normaldeki tüketim miktarının göz önünde

bulundurulmasını temel almıştır. Bu bağlamda fonksiyonel bsinler iki gruba ayrılmıştır.

• A Tipi: Fonksiyonları zenginleştirilmiş ürünler

• B Tipi: Hastalık riskini azaltan ürünler

• A Tipi: Fonksiyonları zenginleştirilmiş ürünler

Bu ürünler belirli fizyolojik, psikolojik ve biyolojik aktiviteler ile vücudun normal büyüme, gelişme ve diğer fonksiyonlarına katkıda bulunduğu kanıtlanmış olan ürünlerdir. Bu tip ürünlerin sağlık iddialarında herhangi bir hastalık adı geçmez. Örneğin, kafein algısal performansı artırır ya da FOS bağırsakta

belirli bakteri florasının artmasını teşvik eder

şeklinde ifadeler ile lanse edilirler.

• B Tipi: Hastalık riskini azaltan ürünler

Bu ürünler; içerdikleri besin maddeleri veya besin olmayan maddeler (örneğin; folat hamileliklerde NTD önler, kalsiyum osteoporoz riskini azaltır ile belirli bir hastalığın riskini azaltmaya yardımcı

olurlar.

Fonksiyonel Besinlerin Hedef Rolleri

• B+G ve doku farklılaşması

• Enerji dengesi ve vücut ağırlığının düzenlenmesi

• Kardiyovasküler fonksiyonlar

• Oksidatif stresten korunma

• Barsak fonksiyonları ve barsak mikroflorasının düzenlenmesi

• Mental durum ve performans

• Fiziksel performans

AB’de fonksiyonel besin ya da besin bileşeninin yararını değerlendirirken standart bir yaklaşım

şart koşulmuştur.

• PROCLAIM (Bilimsel kanıtları değerlendirme standartları)

• Sağlık iddialarını oluşturabilmek için uzmanlar grubunun belirlediği standart ilkeler var. Bu ilkeler PASSCLAIM projesi ile detaylandırılmış olup,uzman grubunun raporu hakemli bir dergide yayınlanmış olmalı.

• GNP: Good Nutrition Practice: Insanlarda yapılacak mudahale çalışmalarında genel kalite standartları

• Çalışmalar bu kalite standartlarına uygun olmalı

• Bu standartlar ilaç endüstrisinde kullanılan sistemden (ICH, EU-GCP system) farklı sadece, besin sanayisine özel olmalı

PASSCLAIM

Besinlerin sağlığa etkileri ile alakalı olarak bilimsel desteğin değerlendirilmesi prosesi

(Process for the assessment of scientific support for claims on foods)

1. Fonksiyonel besin bileşeninin tanımlanması 2. İnsan üzerinde yapılan çalışma olmalı

(Birey sayısı yeterli olmalı, müdahale çalışması olmalı,

bireylerin beslenme ve yaşam koşulları bilinmeli, kontrol grubu olmalı, fonksiyonel besin bileşeninin etkisi, miktarı bilinmeli, istatistiksel değerlendirme yapılmalı)

 Sağlık iddiaları doğrudan ölçülemiyorsa, belirteçlerle ölçülmeli

PASSCLAIM

3. Sağlık iddiaları doğrudan ölçülemiyorsa, belirteçlerle ölçülmeli, belirteçlerin biyolojik ve metodolojik geçerliliği önemlidir)

4. Hedef fonksiyonunun istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde değişmesi ve bu değişmenin biyolojik boyutu hedef grup açısından anlamlı olmalı

5. Elde edilen sonucun gücüne göre sağlık iddiası

şekillendirilmeli

http://www.ilsi.org/Europe/Pages/PASSCLAIM_Pubs.aspx

Fonksiyonel besinler - Amerika

FDA tarafından yapılan legal bir tanım yok, farklı birimler tarafından tanımlar yapılmış.

Bu birimler

• ADA (Amrikan Diyetetik Derneği)

• IFIC (Uluslararası Besin Informasyon Konseyi)

• IFT (Gıda Teknologları Enstitüsü)

IFT Tanımı

• Temel beslenme katkıları yanında sağlık

açısından belli bir yararı olan veya istenen

bir fizyolojik etkiyi gösterebilen besinler

ve besin bileşenleri

Fonksiyonel Besin kategorisi 2 ye ayrılır

1. Medikal besinler

2. Diyete özel kullanımı olan besinler

(Foods for special dietary use)

1. Medikal besinler

• Hekim denetiminde ağızdan verilen ve bir

hastalık/durumun diyet tedavisi için formüle edilmiş besinler

• PKU’de kullanılan özel formulalar, enteral

ürünler

2. Diyete özel kullanımı olan besinler (Foods for special dietary use)

• Federal Food Drug and Cosmetic Act

Örn: Bebek besinleri, hipoalergenik besinler

(laktozsuz besinler, glutensiz besinler), ağırlık

kaybetmek için geliştirilmiş besinler?

Fonksiyonel besin ve bileşenlerin sağlık iddiaları ile ilgili 3 uygulama

• Resmi onaylı sağlık iddiaları (Authorized Health Claims)

• Kalifiye sağlık iddiaları (Daha az bilimsel destek)

• Besin öğesinin temel etkinliliğine ilişkin iddialar (Structure function claims

)

Resmi onaylı sağlık iddiaları

• Kalsiyum, vitamin D ve osteoporoz

• Diyet lipitleri, yağ ve kanser

• Diyetteki doymuş yağ, kolesterol ve koroner kalp hastalığı riski

• Diş çürüklerine neden olan CHO yapısındaki tatlandırıcılar ve diş çürükleri

• Tahıl, meyve, sebzelerdeki posanın kanser ilişkisi

• Folik asit ve NTD

• Meyve ve sebzeler – kanser

• Tahıl, meyve, sebzelerdeki çözünür posanın koroner kalp hastalıkları ile ilişkisi

• Sodyum ve HT

• Çeşitli besinlerdeki çözünür posanın koroner kalp hastalıkları

• Soya proteinleri ve koroner kalp hastalıkları

• Stanoller/Steroller ve koroner kalp hastalıkları

www.ilsi. org.

Kalifiye Sağlık İddiaları

• Geleneksel besinler ve suplemanlar için kullanılabilir, 6 durum için izin verilmiştir.

1. Kanser ile ilgili

• Domates ve ürünleri – prostat, yumurtalık, mide ve pankreas kanserleri

• Kalsiyum – rectal ve kolan kanserleri/rektal polys

• Yeşil çay – kanser

• Se –Kanser

• Antioksidan vitaminler - kanser

2. Kardiyovasküler hastalık riski - Yağlı tohumlar – kalp hastalıkları - Ceviz- kalp hastalıkları

- w-3 yağ asitleri- koroner kalp hastalıkları - B vitaminleri - vasküler hastalıklar

- Zeytinyağı, MUFA - koroner kalp hastalıkları - Kanola yağı, PUFA - koroner kalp hastalıkları - Mısır yağı - kalp hastalıkları

3. Kognitif fonksiyon

Fosfotidil serin- Kognitif fonksiyonlar ve Demans

4. Diyabet

Chromium pikolinat – diyabet 5. Hipertansiyon

Kalsiyum – Hipertansiyon/ Gebelik HT ve preeklemsi 6. NTD

Folik asit - NTD

Amerika’da 1990da Besin Etiketlemesi ve Eğitim Yasası dahilinde ilk kez bir besin etiketi üzerinde sağlık desteği ya da hastalık önleme iddiaları için

izin verilmiştir. Bu kapsamda, sağlık iddiaları araştırmalar ile desteklenmeli ve bu iddialar FDA tarafından onaylanmalıdır. Bugüne kadar, sadece sınırlı sayıda iddia onaylanmıştır.

Fonksiyonel olduğu düşünülen besin ve besin öğelerinin yararlarını araştırmalar ile ortaya koymak için daha fazla zamana ihtiyaç

duyulmaktadır .

Ülkemizde fonksiyonel besinler ancak 2000li yıllarda marketlerdeki yerini almaya

başlamıştır.

5179 Nolu besinlerin Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde

Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun’da fonksiyonel besinler; “Besleyici

etkilerinin yanı sıra bir ya da daha fazla etkili bileşene bağlı olarak sağlığı koruyucu, düzeltici ve/veya hastalık riskini azaltıcı etkiye sahip, bu etkileri bilimsel ve klinik olarak kanıtlanmış besinler” olarak tanımlanmaktadır (Anon,

2012).

22 Ocak 2006 tarihli 26057 sayılı Tarım ve

Köyişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan 2006/3 No.lu Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinin

Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliğinde Değişiklik

Yapılması Hakkında Tebliğ”de; “şekersiz ürünler diş sağlığının korunmasına yardımcı olur,

kalsiyum kemik yapısını güçlendirmeye yardımcı olur, düşük doymuş yağ asidi-düşük sodyum

kalp ve damar sağlığına yardımcı olur, lif-

pre/probiyotik bakteriler sindirim sistemini

düzenlemeye yardımcı olur.” şeklinde sağlık

beyanları yer almaktadır (Anon, 2011).

7 Temmuz 2006 tarihli 26221 sayılı Tarım ve

Köyişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan 2006/34

No.lu Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme

Kuralları Tebliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ’de ise daha geniş kapsamlı bir sağlık beyanı tablosu yayınlanmıştır (Anon, 2012b). Yayınlanan bu tebliğ ile prebiyotik, probiyotik bakteri,

probiyotik besin, prebiyotik besin tanımları eklenmiş ve bunların sağlık beyanı tanımları

üzerinde açıklamalara yer verilmiştir. Yine aynı

tebliğ ile kolesterol, kalsiyum, bitkisel sterol, soya

proteini, omega 3 yağ asidi gibi besin bileşenleri

için de beyan koşullarına yer verilmiştir.

• Avrupa Birliği’nin 1924/2006/EC sayılı

besinlerde Yapılan Beslenme ve Sağlık Beyanları Hakkında Tüzüğe paralel olarak hazırlanan 29 Aralık 2011 tarih ve 28157 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi

Etiketleme Yönetmeliği’nde ambalaj üzerinde

kullanılabilecek beslenme ve sağlık beyanları yer

alıyor.

• Yönetmeliğe göre;

 Beslenme beyanı; bir besinin içerdiği enerji, besin öğeleri veya diğer öğeleri nedeniyle

beslenme yönünden yararlı özelliklere sahip olduğunu belirten, ileri süren veya ima eden herhangi bir mesajı,

 Sağlık beyanı ise; herhangi bir besin grubunun, besinin veya besinin bileşiminde bulunan öğelerin büyüme, gelişme ve vücudun normal işlevleriyle ilişkili fizyolojik etkisini tanımlayan veya vücut fonksiyonlarını geliştirmeye veya sağlığı

korumaya yardımcı etkisini belirten, ileri süren

veya ima eden beyanı ifade etmektedir.

Fonksiyonel Besinler Tarihçe

• Japonya

* “Systematic analysis and development of food functions”

* “Analysis of physiologic regulation of the

functions of foods” ve “Analysis of functional foods and molecular design”

* Foods for Specified Health Use- FOSHU (1991)

FOSHU

FOSHU, özel bir yasal onay sistemi ile bu iddiayı

taşımayan diyet destekleri ile

mineral ve vitaminlerce

zenginleştirilmiş besinlerden

ayrılmaktadır.

Fonksiyonel Besinler Tarihçe

• Amerika

* Nutrition Labeling and Education Act- NLEA

Hastalıkları önleyici besinleri sınıflandırma

* Dietary Supplement Health and Education Act- DSHEA

* Food and Drug Administration Modernization Act-FDAMA

* Food and Drug Administration- FDA (1998)

Avusturalya ‘da Fonksiyonel Besinlerle

Alakalı Kurum

Fonksiyonel besinler sektörü

• Gerek Dünya’da gerekse Türkiye’de fonksiyonel besin ürünlerinin kısa bir geçmişleri bulunmasına rağmen diğer besin ürünleri ile kıyaslandığında yüksek büyüme hızları ile dikkat çekiyorlar.

• Euromonitor’ün araştırmasına göre, fonksiyonel

besinler, 2004-2005 yıllarında % 13,4 büyüme

oranı ile dünya çapında 2005’de 40 milyar $’lık

bir pazar büyüklüğüne ulaştı.2006 yılında ise

global pazarın değeri 60 milyar $’ı geçti.

Fonksiyonel besinler pazarda hızla artıyor.

Tüketicinin sağlıklı beslenme bilinci kazanması ve FOSHU kavramını öğrenmesi Japonya’da FOSHU ürün pazarını

679.8 billion JPY’ye yükseltti (2007).

• Diyabetik ve Fonksiyonel Besin Üreticileri

Derneği’ne göre 2009 yılında 187 milyar

dolarlık bir hacme ulaştığı tahmin edilen

fonksiyonel besin pazarının 2010’da ise

200 milyar dolara ulaştığı düşünülüyor.

As of June 17, 2008Haziran 2008, Japonya’da

onaylanan 788 FOSHU onayı alan yiyecek ve içecek var.

(Ministry of Health, Labour and Welfare) 894 (2009)

• Leatherhead besin araştırma firmasının 2011 yılı raporuna göre, fonksiyonel besin olarak piyasaya sürülen yeni ürünlerde yıllık yaklaşık

%28 oranında bir ARTIŞ var

• Fonksiyonel besinlerin en çok tercih edildiği

bölgeler: Amerika, Avrupa ve Japonya. Ayrıca Çin, Hindistan, Rusya, Doğru Avrupa ve Latin Amerika gibi gelişmekte olan bölgelerde büyük bir tüketim potansiyeline sahip.

• Business Monitor International’ın araştırması, Amerikan fonksiyonel besin sektörünün 2011 yılında 32.85 milyar $’lık bir büyüklüğe

ulaştığını gösteriyor.

• Avrupa Bölgesi’nin ise oldukça heterojen bir

pazara sahip olmasına rağmen genel olarak ABD ve Japonya ile kıyaslandığında daha az geliştiği görülüyor. Avrupa’da; Almanya, Fransa,

İngiltere ve Hollanda, fonksiyonel besinlere en fazla ilginin gösterildiği ülkeler.

• Sektör büyüklüğü için farklı farklı rakamlar telaffuz edilse de, fonksiyonel besinlerin

geleceğin besinleri olduğu ve istikrarlı büyüme

oranları ile geleneksel besinleri geride bıraktığı

hemen herkesin ortak görüşüdür.

FOSHU Pazarının Ürünlere Göre Büyüme Eğilimi (1997-2005)

• Barsak sağlığı ile ilgili ürünler %59 (%53 Lactobasillus)

• Diş sağlığı ile ilgili olanlar

• Kolesterol, kan basıncı, obezite ile ilgili olanlar

• 2006 sonrası vücut yağ miktarını azaltan

ürünlerde ciddi artış

Türkiye’de fonksiyonel besinlere ilgi artıyor

• Türkiye’de fonksiyonel besin pazarı henüz gelişim aşamasında.

• Bugün Türkiye’deki birçok büyük firma, fonksiyonel özellikli besinler üretmekte ve piyasaya sunmakta.

dünya pazarı ile karşılaştırıldığında çok geride olsa da,Türkiye’de de fonksiyonel besin pazarı hızla

gelişiyor. Kalorisi düşük ürünlerle başlayan sağlıklı

beslenme eğilimi, piyasaya sürülen probiyotik yoğurt, prebiyotik süt, özellikle çocuklar için hazırlanmış

kalsiyum açısından zengin bisküvi, meyveli yoğurt vs. ile hızla fonksiyonel besinlere doğru eğilim gösteriyor.

Türkiye’de fonksiyonel besinlere ilgi artıyor

• Dünyadaki gibi Türkiye’de de en hızlı büyüyen alan fonksiyonel süt ve yoğurt ürünleri.

(%38.1), bu ürünleri, margarinler, meyve suları ve nektarları, bisküvi/krakerler ve bitkisel

çaylar gibi besin grupları izliyor. % 22.7 ile

unlu mamuller, % 12.5 ile içecekler ve % 8.1

ile yağlar takip ediyor.

FONKSİYONEL BESİNLER

Doğal olarak içerdikleri spesifik fizyolojik aktif bileşenleri ile koroner kalp, kanser, diyabet,

hipertansiyon gibi kronik hastalıklardan korumada ve/veya tedavi etmede etkili

olabilen, yaşam kalitesini yükselten besinlerdir

Milner., 2000 Roberfroid., 2000

Fonksiyonel Besinler;

• Fonksiyonel bir etken içeren doğal bir besin (Likopen maddesince zengin domates, beta- karoten deposu havuç vb.) olabileceği gibi

• Fonksiyonel etkeni ilave edilen (Iyotlu tuz, omega-3 yağ asitli yumurta, kalsiyumca zenginleştirilmiş portakal suyu vb.)

• Zararlı bir bileşiği çıkartılan besinler de

(Sodyumu azaltılmış tuz vb.) olabilir.

Fonksiyonel Besinler;

Ayrıca;

• besin içerisindeki bazı bileşikler değişikliğe

uğratılarak (yoğurt-protein biyoaktif peptit vb.)

• Biyoyararlığı artırılarak (işlenmiş domates ürünlerinde likopen vb.)

• Bunların farklı kombinasyonları kullanılarak da

fonksiyonel besinler üretilmektedir.

• Düşük kalorili besinlerden diyet lifi içeriği artırılmış besinlere, glutensiz besinlerden

• sporcu besinlerine, bağışıklık sistemini güçlendiren besinlerden yaşlanmayı

geciktiren, fiziksel ve mental

performansı artıran besinlere kadar

fonksiyonel besinlerin birçok çeşidini

günümüzde bulmak mümkün.

Fonksiyonel besinler ne olamaz?

Temel beslenmenin yanı sıra sağlığa faydalı olan ve

görünüşleri günlük olarak tüketilen geleneksel besinlere

benzemesine rağmen sağlık açısından faydalı olacak şekilde geliştirilmiş besinler olan fonksiyonel besinler kesinlikle;

• İlaç, kapsül veya herhangi bir diyet desteği formunda olmamalı,

• Bilim dünyası tarafından etkileri onaylanmış olmalı,

• Beslenme bakımından yeterli olmanın yanı sıra, vücutta bir veya birden fazla fonksiyon üzerine iyi olması halini

sağlama ve/veya hastalık riskini azaltma gibi olumlu etkilere sahip olmalı,

• Normal besin tüketim modelinin bir parçası olmalıdır.

Diyetetik Besinler ile Karıştırılmamalı

Diyetetik besinler, belirli grupların özel beslenme gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanmış olan besinlerdir.

 Bebek mamaları, devam mamaları, işlem görmüş tahıllar gibi bebek ve küçük çocuklar için

besinler,

 Kilo vermek amacıyla enerjisi kısıtlı diyetlerde kullanılmak üzere tasarlanmış besinler ,

 Sporcu besinleri,

 Özel tıbbı durumlar için tasarlanmış besinler

Fonksiyonel Besin Üretimi

* Eliminasyon/tanımlama (ör: alerjenik protein)

* Besinin doğal olarak içerdiği besin

ögesi/bileşeninin konsantrasyonunu artırma

* Besinin doğal olarak içermediği, ancak sağlık üzerine yararlı olduğu bilinen bileşenleri ekleme

* Besin bileşenlerinin yerine geçen ögeler ekleme

* Bileşenlerinin stabilitesini ve bioyararlılığını

artırma

Fonksiyonel Besin Üretimindeki Aşama ve Amaçlar

Vücut işlevleri hakkında temel bilgi

• Besin bileşenleri tarafından düzenlenmeye hassastır

• İyi halin ve sağlığın korunmasında önemlidir

• Hastalık oluşum riskiyle ilişkilidir İlgili bileşikler

• Tanımlama • Nitelendirme • Doğrulama

Hipotezlerle ilgili yeni insan çalışmalarının yapılması Fonksiyonel Besin

Fonksiyonel besin Biyolojik yararlı doz tüketimi Metabolitler

ve sistem içi kayıplar

Sağlık Duyarlılık

Hastalık riski Biyolojik olarak etkili doz Biyolojik etki:

zihinsel,

metabolik, fiziksel Yapısal

veya

işlevsel değişiklikler Milner., 1999

Fonksiyonel Besinlerin Etki Mekanizması

Bioaktif Bileşenler

Fonksiyonel Besinler,Etkiler ve Göstergeler

İyi hal ve sağlığın geliştirilmesi Fonksiyonel Besin Hedef işlev / Ara basamak

besin bileşenlerinin biyolojik yanıt son nokta veya bileşenlerinin göstergeleri göstergeleri göstergeleri

tüketimi

Hastalık oluşum riskinde azalma

Fonksiyonel Etkinlik

• Kendi içinde tutarlı olmalı

• İstatistiksel ve biyolojik önemliliği

bilimsel standartlar ile karşılaştırılarak kabul edilmeli

• Sonuçlar kabul edilebilir olmalı

• İnsan çalışmaları dahil çeşitli çalışmaları

kapsamalı

FOSHU OLARAK Onaylananlar (Japonya)

Specified Health Uses Principal Ingredients

(ingredients exhibiting health functions) Foods to modify

gastrointestinal conditions

Oligosaccharides, lactose, bifidobacteria, lactic acid bacteria, dietary fiber 8

ingestible dextrin, polydextrol, guar gum, psyllium seed coat, etc.)

Foods related to blood cholesterol level

Chitosan, soybean protein, degraded sodium alginate

Foods related to blood sugar levels

Indigestible dextrin, wheat albumin, guava tea polyphenol, L-arabiose, etc.

Foods related to blood pressure

Lactotripeptide, casein dodecaneptide, tochu leaf glycoside (geniposidic acid), sardine peptide, etc.

Foods related to dental hygiene

Paratinose, maltitiose, erythrytol, etc.

FOSHU OLARAK Onaylananlar (Japonya)

Specified Health Uses Principal Ingredients

(ingredients exhibiting health functions) Cholesterol plus

gastrointestinal conditions, triacylglycerol plus

cholesterol

Degraded sodium alginate, dietary fiber from psyllium seed husk, etc.

Foods related to mineral absorption

Calcium citrated malate, casein phosphopeptide, hem iron, fracuto- oligosaccharide, etc.

Foods related to osteogenesis

Soybeen isoflavone, MBP (Milk basic protein), etc.

Foods related to triacylglycerol

Middle chain fatty acid, etc.