VÜCUT KOMPOZİSYON
ÖLÇÜMÜ, SINIFLAMALAR VE PERFORMANSLA
İLİŞKİSi
Vücut Kompozisyonu;
Yağ, kemik, kas hücreleri, diğer organik maddeler ve hücre dışı sıvılarının
orantılı bir şekilde bir
araya gelmesinden oluşur.
Vücut kompozisyonunu etkileyen önemli faktörler;
- Cinsiyet
- Yaş
- Fiziksel aktivite
- Hastalık
- Beslenme
Vücut kompozisyonu iki bölümde incelenmektedir;
Yağsız vücut kitlesi (kas, kemik, hayati organlar)
Yağ kitlesi
Vücut ağırlığının;
% 40 kaslar
% 10 kemik
% 10 kıkırdak, kiriş ve deridir.
Kaslar,
1- Çizgili kaslar (İskelet kası, istemli çalışır)
2- Düz kaslar (mide-barsak kanalı, idrar kesesi)
3- Kalp kası ( istem dışı çalışır).
Yağlar,
1 -Deri altı ve depo yağlar
2 –Öz yağlar (essensiyal yağlar)
Bayanların vücut yağ oranı; % 15-20
Erkeklerin ‘’ ‘’ ‘’ ; % 10-12
ŞİŞMANLIK (OBESİTE)
Vücut yağının toplam miktarındaki aşırı genişlemedir. Erkeklerin VYO’nın %25 ve üzeri, bayanların ise VYO’nın ise % 30 ve üzerinde şişmanlık durumu
hesaplanmıştır.
Şişmanlığın sebepleri;
- Aşırı yemek yeme
- Fiziksel aktivite azlığı
- Metabolik ve hormonal bozukluklar
- Genetik faktörler ( % 25-30 etkiler)
- Yaş ve cinsiyet
- Gebelik
- Psikolojik bozukluklar
- Ekonomik etkenler
Vücut kompozisyonu insan vücudunun kompanentlerini
tanımlamak için tanımlamak için kullanılır. İki basit metod ile
ölçülür:
1- Somatotip
2- Vücut yağ oranının belirlenmesi
Somatotip, insan vücudunun tipinin veya fiziksel olarak sınıflandırılmasına verilen isimdir. Sheldon somatotip sınıflamada 3 vücut tipi ve özellikleri;
1- Endomorph; vucudun yuvarlaklığı ve
yıumuşaklığı ile karakterizedir, karın göğüsün önündedir, omuzlar köşeli ve boyun kısadır.
2- Mezomorph; Sert, güçlü ve kalın kaslar, el ve parmaklar ağırdır, toraks geniş ve bel nispeten incedir.
3- Ektamorph; Vücut düz, ince ve narin, kemikler küçük, kaslar ince
Somatotip ve Fiziksel Aktivite:
İnsan vücudu yukarıda adı geçen 3 vücut
komponentinin özelliklerine değişen oranlarda sahiptir. Bazı insanlarda 1 komponentin
özellikleri, bazılarında ise 3 komponentin özellikleri eşit oranda bulunabilir. Yapılan araştırmalarda kadın ve erkek sporcuların çoğunluğunun daha fazla kaslı (yani
mezamorfik komponente) ve daha ince (yani ektamorfik komponent) sahip olduklarını
ortaya koymuştur.
Antropometrik Yöntemler;
Boy / Kilo indeksleri
Çevre ölçümleri
Deri kıvrım kalınlığı (skinfold) ölçümleri
Boy/kilo indeksleri:
Yağsız vücut kitlesinin tahmin edilmesi için boy kilo indekslerinde boyun karesinin vücut ağırlığına bölünmesiyle elde edilen vücut kitle indeksi (BMI), obesitenin derecesini
göstermek amacıyla kullanılır. BMI (kg/m2), erkekler için < 25, kadınlar için < 27 olanlar obez, 25-30 (erkekler için),27-30 (kadınlar için) orta obez, 30-40 her iki cins için ağır obez,40 dan büyük olanlar ise morbid obez olarak sınıflandırılır.
Çevre ölçümleri tekniğinde ise;
göğüs, kalça, bel,boyun gibi vücudun çeşitli bölgelerinin çevresinin ölçümünden yola
çıkılarak vücut yağ oranı çeşitli denklemler, tablolar
kullanılarak tahmin edilir.
Laboratuvar Yöntemleri
- Su altı vücut ağırlığı ölçümleri
- Spektrometri
- Ultrasonografi
- Radyografi vb……
Su altı vücut ağırlığı ölçümü ile,
sporcuların vücut yoğunlukları ölçülür.
Vücut yoğunluğu ölçümleri, yağ oranı ya da miktarı ile yağsız vücut ağırlığını (kas, kemik) tespit etmede kullanılır. Bu ölçüm, Arşimed’in ‘Katı sıvıdan daha ağırdır,
sıvının içine konulursa katı madde dibe çöker. Katı madde sıvı içinde tartılırsa
taşırdığı suyun ağırlığından dolayı gerçek ağırlığından daha hafif olur’ prensibine dayanır.
