I.Aşama. Avusturya-Rusya Osmanlı topraklarını paylaşmak Bizans İmparatorluğunu yeniden Amaç

(1)

ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE DENGE STRATEJİSİ Osmanlı Topraklarının Paylaşım Mücadelesi

 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile eski gücünü kaybe- den Osmanlı Devleti’nin yerini Avrupa’da Rusya ve Avus- turya almıştır.

 Fransız İhtilali ve Napolyon Savaşlarından sonra İngiltere ve Fransa Osman siyasetine karışmaya başlamıştır

 1870’den sonra Almanya Osmanlı coğrafyasına nüfuz etme yarışına Almanya da katılmıştır.

 Grek(Yunan) Projesi

Grek Projesi Taraflar Avusturya-Rusya Amaç

 Osmanlı topraklarını paylaşmak

 Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmak

 Osmanlı Devleti’ni Avrupa’dan atmak

Gelişme

Rus Çariçesi II.Katerine ve Avusturya İmparatoru Joseph arasında 1780’de imzalanan antlaşmaya göre İstanbul, Trakya, Makedonya, Kuzey Yunanis- tan ve Bulgaristan’ı içine alan Bizans İmparatorluğu yeniden kurulacak ve Bosna-Hersek ve Sırbistan başta olmak üzere Balkanlarda bir çok böl- ge Avusturya’ya verilecektir.

Sonuç Avusturya İmparatoru Joseph’in ölmesi üzerine proje uygulanamamış- tır.

Uyarı:

Grek Projesi ile Bizans’ı yeniden canlandırmak isteyen Rusya ve Avusturya Dakya Projesi ile bugünkü Ro- manya ve Moldova’da kendilerine bağlı bir devlet kurmayı amaçlamışlardır.

 Şark Meselesi

 Doğu Sorunu olarakta adlandırılan Şark Meselesi Osmanlı Devleti’nin ortadan kaldırılması ve topraklarının payla- şılması meselesidir.

 Şark Meselesi Osmanlı topraklarının nasıl parça- lanacağı sorunudur.

 Şark Meselesi terimini ilk defa 1815 Viyana Kongresi sırasında Rus Çar’ı I.Alexander tarafından kullanılmıştır.

 Şark Meselesi Boğazlar Sorunu, Mehmet Ali Paşa İsyanı, Kırım Savaşı ve 93 Harbi’nde yaşanan sorunlarda belirleyici olmuş- tur.

Şark Meselesinin Aşamaları

I.Aşama

 1071-1683 yılları arasındaki dönemdir.

 Türkleri Anadolu’ya sokmamak için mücadele veren Avrupalı devletler bunda başarısız olunca Haçlı Sefer- leri ile Türklerin batıya ilerlemesini durdurmaya ça- lışmışlardır. Bu dönemde Türkleri Rumeli’ye sokmamak ve İstanbul’un fethine engel olmak için mücade- le eden Avrupalılar yine başarısız olmuşlardır.

 I.Aşamada Türkler taarruzda Avrupalılar savunmada- dır.

II.Aşama

 II.Viyana Kuşatmasından sonraki dönemdir.

 Türkler savunmada Avrupalılar taarruzdadır.

 Bu aşamada Avrupalı Devletler Sırp, Yunan, Bulgar ve Karadağlı gibi Balkan uluslarını Osmanlı hâkimiyetin- den çıkarmak için mücadele etmişlerdir. Gayrimüslim unsurların bağımsızlığa kavuşturan Avrupalı devletler bu aşamada Osmanlı Devleti’nin parçalanmasını hız- landıracak politikalar takip etmiştir.

 XIX. yüzyıldan itibaren hız kazanan Şark Meselesi kapsamında Türkleri Balkanlar’dan çıkarmak, İstan- bul’u geri alma, Osmanlı Devleti’nin Asya toprakların- da yaşayan azınlıklara önce özerklik daha sonra ise bağımsızlık verme amacına yönelik politikalar devreye sokulmuştur.

Milli Mücadele ve Şark Meselesi  İngiltere ve Fransa tarafından uygulama alanına sokulan bu dönemdeki Şark Meselesinde Arap vilayetlerinin paylaşımı önemli yer tutmuştur.

 Arap vilayetlerinin paylaşımı Şark Meselesinin son aşamasıdır.

 Bu dönemde imzalanan Sevr Antlaşması Osmanlı topraklarının paylaşılmasına çalışılmıştır.

 Bu dönemde Yahudi ve Ermeni Devletlerinin kurul- ması ve Arap vilayetlerinin paylaşımı hayata geçiril- meye çalışılmıştır.

 Milli Mücadelenin kazanılmasıyla Anadolu toprakları- nın paylaşılması engellenmişse de Orta Doğu’da mandater devletlerin kurulmasıyla bu aşama kısmen başarılı olmuştur.

ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU ÖSS-2003

Napolyon Savaşlarından sonra Avrupa’nın geleceğini belir- lemek amacıyla Viyana Kongresi toplanmıştır. Bu kongrede Avrupa devletlerinin sınırları milliyet, din ve dil etkenleri dikkate alınmadan, Rusya, İngiltere ve Prusya’nın istekleri doğrultusunda yeniden çizilmiştir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır?

A) Devletlerarası hukuk kurallarının aynı kalmasına B) Uluslararasında yeni siyasi sorunların ortaya çıkmasına C) Din adamlarının siyasi güç kazanmasına

D) Avrupa’da ekonomik yönden birlik sağlanma sına E) Halkların krallara bağlılığının artmasına

ÇÖZÜM: Viyana Kongresinde sınırların çiziminde din, dil ve milliyet gibi etkenler dikkate alınmadığı için kalıcı barış sağlanamamış ve siyasi sorunlar ortaya çıkmıştır. Cevap: B

(2)

XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ VE BÜYÜK GÜÇLER Fransa’nın Mısır’ı İşgal Girişimi(1798-1801)

Sebepleri  Napolyon’un İngiltere’nin sömürge yolları ile bağlantısını kesmek istemesi

 Fransa’nın Doğu Akdeniz’e yerleşmek istemesi

 Osmanlı Devleti’nin eski gücünde olmaması

Gelişme

1798’de Fransız ordusu Mısır’ı ele geçirmek amacıy- la Kahire’yi işgal etmiştir. Fransa’nın Mısır’ı işgalini kendi çıkarlarına aykırı gören Rusya ve İngiltere Osmanlı Devleti ile ittifak yapmıştır. İngiliz donan- masının Ebukır Limanında Fransız donanmasını yakması üzerine Napolyon’un Fransa ile lojistik bağlantısı kesilmiştir. Mısır’a karadan yapılabilecek bir saldırıyı engelleme amacıyla Suriye’ye yönelen Napolyon Akka’da Cezzar Ahmet Paşa komutasın- daki Nizam-ı Cedit ordusuna mağlup olmuştur. Rus donanması ilk defa bu dönemde Boğazlardan geçe- rek Fransa’nın elindeki Adriyatik adalarını ele ge- çirmiştir.

Sonuç

 1801’de imzalanan El Ariş Antlaşması ile taraflar arasında ateşkes imzalanmıştır.

 1802’de imzalanan Paris Antlaşmasıyla Fransa, Mısır’ı Osmanlı Devleti’ne geri vermiştir.

Uyarılar

A. Napolyon’un Mısır’a saldırması ile Osmanlı Devleti ilk defa denge siyasetine yönelmiş ve XIX.yüzyıl boyunca bu siyaseti devam etmiştir.

B. İlerde Mısır valisi olacak olan Mehmet Ali Paşa bu savaşlar sırasında Mısır’a gelen gönüllü birlik- ler içerisinde yer almıştır.

C. Fransa’nın Mısır’ı yaklaşık 300 yıl devam eden dostluk ve ittifakı da sona erdirmiştir.

Denge Politi- kası

Denge siyaseti Osmanlı Devletinin varlığını korumak ve Avrupalı devletler in kendi aralarındaki çıkar çatışmalarını değerlendirmek amacıyla uyguladığı bir politikadır. Bu politikada Osmanlı Devleti dışar- dan kendisine yönelen saldırı ve tehditlere karşı Avrupalı büyük bir devleti kendi yanına çekmesidir.

Uyarı:

Denge Siyasetinde Osmanlı Devleti, Rusya’ya karşı İngilte- re’ye, Fransa’ya karşı Rusya’ya, İngiltere, Fransa ve Rusya’ya karşı ise Almanya’ya yakınlaşmıştır.

 Düvel-i Muazzama:

 Osmanlı Devleti’nin XVIII. yüzyıldan I.Dünya Savaşına kadarki dönemde Avrupalı büyük devletlere verdiği isimdir.

 Bu devletler İngiltere, Fransa, Prusya, Rusya ve Avusturya’dır.

Fransız İhtilali(1789)

Sebepleri

 Fransa’da krallık idaresinin katı tutumu

 Montesquieu, Voltaire, Diderot, Jan Jack Ruso gibi Fransız aydınları halkı etkilemesi

 Amerikan Bağımsızlık Bildirisinde geçen kavramların Fransız aydın ve halkını etkilemesi

 Kral ve soyluların lüks içerisinde yaşarken halkın fakirlik içinde yaşaması

 Yedi yıl Savaşlarının olumsuz etkisi ve yeni vergilerin konulmak istenmesi

 Burjuvalar ve din adamları ile soylular arasındaki siyasal mücadelelerin yaşanması

Sonuçları

 Milliyet, adalet, demokrasi, eşitlik, laiklik, cumhuriyet ve hürriyet gibi ilkeler dünyaya yayıldı.

 İnsan hakları ilk defa anayasa güvencesine alındı.

 Fransa’da mutlak monarşi yıkılarak egemenliğin halka ait olduğu kabul edildi.

 Milliyetçilik akımının etkisi ile imparatorluklar parça- lanma sürecine girmiştir.

 Millet kavramı ortaya çıkarak milli devletler kurulma- ya başlanmıştır.

 Laiklik hukuk kuralları ve yönetim anlayışı ortaya çıktı

 Siyasette ve ekonomide liberalizm ön plana çıktı

 İnsan Hakları Bildirisi evrensel bir boyut kazandı

 Burjuva sınıfı yönetime hâkim oldu

 Yeni Çağ kapandı Yakın Çağ başladı

ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2017

Karlofça Antlaşması’nı takip eden iki yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti, toprak kayıplarındaki artışı önlemek amacıyla dö- nemin büyük devletlerinin kendi aralarında çıkar çatışmala- rından faydalanarak uluslararası planda bir “denge politika- sı” izlemeye başlamıştır.

Aşağıdakilerin hangisinde bu politikanın uygulandı söyle- nemez?

A) Kırım Savaşı’nda B) Prut Savaşı’nda

C) Fransa’nın Mısır’ı işgalinde D) 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda E) 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’nda

ÇÖZÜM: Osmanlı Devleti denge siyasetine ilk defa Napol- yon’un 1798’de Mısır’a saldırması sırasında yönelmiştir.

Prut Savaşı 1711’de meydana gelmiştir. Cevap: B

.

(3)

Fransız İhtilali’nin Osmanlı Devleti’ne Etkileri

Olumlu

 Demokratikleşme ve anayasalcılık hareketleri başladı.

 Yargı güvencesi, vatandaşlık hakkı ve eşitlik ilkeleri benimsendi

 Osmanlıcılık fikri uygulanmaya konuldu

 Tanzimat ve Islahat Fermanları ilan edildi.

 Padişahların yetkileri kanunla sınırlandırıldı.

 Kanun-u Esasi ilan edildi.

 Meşrutiyetle birlikte parlamenter sisteme geçildi.

Olumsuz

 İlk defa Sırplarla başlayan milliyetçi isyanlarının yaşanmasına neden oldu.

 Avrupalı devletler azınlıkları bahane ederek sık sık iç işlerimize karışmışlardır.

 Avrupalı devletlerin etkisi ile azınlıklara tanınan ayrıcalıklar toplumsal adaletsizliklere yol açtı

Viyana Kongresi ve Uluslararası Sorunlar

 Kongrenin Toplanma amacı:

 Koalisyon Savaşları ile Avrupa’da bozulan siyasi dengelerin ve sınırların yeniden düzenlenmesi

 Ulusalcılığa karşı var olan mevcut düzenin (monarşi- nin)devam ettirilmesi

 Avrupa’nın geleceğine dair kararlar almak amacıyla top- lanmıştır.

 Kongrede İngiltere, Prusya, Rusya ve Avusturya gibi devletler etkili olmuştur. Bu devletler Avrupa siyasi haritasını ve güçler dengesini kendi çıkarlarına göre yeniden düzen- lemişlerdir.



Kongrede imparatorlukların ve mutlak monarşilerin ko- runması amacıyla Avrupa’nın herhangi bir yerinde çıkan milliyetçi isyanların birlikte silahla bastırılması benimsen- miştir.



Kongrede

Belçika ve Hollanda’nın birleştirilerek Nie- derland Devleti’nin, İsveç ve Norveç Krallıklarının bir- leştirilerek İsveç – Norveç Krallığının kurulmasına ka- rar verilmiştir.



Viyana Kongresinde

sınırların çizilmesinde milliyet, din ve dil farklılıkları dikkate alınmadığı için istenilen ba- rış ortamı oluşmamıştır.

 Alman Prenslikler arasında Germen Konfederasyonu ku- rulmuştur. Prusya’nın kongrede tüm Alman prensliklerinin birleştirilerek tek bir Alman krallığının kurulması isteği Avusturya başbakanı Metternich’in girişimleriyle engel- lenmiştir.

 Metternich Sistemi:

 Meternik sistemi, mevcut düzenin silah gücüyle korunması ve ulusçuluk hareketlerinin bastırılarak ulus devletlerin dağıtılmasını öngörmektedir.

 Restorasyon Dönemi:

 Yeniden yapılanma anlamına gelen Restorasyon Dönemi 1815-1830 yılları arasında Viyana Kong- resi kararlarının uygulandığı döneme verilen isimdir.

 Viyana Kongresi kararlarına ilk tepki 1830 ikinci tepki ise 1848 ihtilalleridir.

 Avrupalı Devletler Mora İsyanı sırasında Yunanlıları destek- leyerek Viyana Kongresi kararlarına uymamışlardır.

 Viyana Kongresinde ilk defa Rus Çarı I. Aleksander tarafın- dan Şark Meselesi gündeme getirerek Osmanlı toraklarının paylaşılmasını teklif ettiyse de reddedilmiştir.

Aşağıdaki tabloda bazı tarihi gelişmeler numaralandırılarak verilmiştir.

I Fransız İhtilali II Milliyetçilik Akımı III Skolastik Düşünce IV Azınlık isyanları

V İmparatorlukların dağılması VI Ulus devletlerin kurulması

Bu sıralamada neden sonuç ilişkisini bozan gelişme kaç numaralı alanda gösterilmiştir?

A)II B)III C)IV D)V E)VI ÇÖZÜM: Fransız ihtilali sonucunda ortaya çıkan milliyetçilik akımı çok uluslu imparatorluklarda azınlık isyanlarına yol açarak ulus devletlerin kurulmasına neden olmuştur. Cevap:

B

(4)

Sırp İsyanı (1804) Sebepleri:

 Milliyetçilik akımının etkisi

 Avusturya ve Rusya gibi devletlerin kışkırtması

 Bölgenin uzun yıllar savaş alanı olması

 Dayı adı verilen yöneticilerin halka kötü davranması Gelişme: İlki 1804’de Kara Yorgi, ikincisi 1815’de Miloş Obreno- viç(Obiliç) önderliğinde başlayan isyanlar aralıklarla 1878’ kadar devam etmiştir.

Uyarı:

Osmanlı Devleti’nde milliyetçilik akımından etkilenerek bağımsızlık için ilk isyan eden ve ilk imtiyaz kazanan azınlık Sırp’lardır.

Uyarı:

Sırpların bağımsızlık aşamaları:

 1812 Bükreş Antlaşması: İlk imtiyaz

 1829 Edirne Antlaşması: Özerklik

 1878 Berlin Antlaşması: Bağımsızlık

1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı: Rusya’nın Sırp İsyanını destekle- mesi, Osmanlı Devleti’nin Eflak’ta Alexander Muzuri ve Boğdan’da Konstantin İpsilantis gibi Rus yanlısı voyvodaları görevden alması ve Osmanlı Devleti’nin boğazları Rus gemilerine kapatması üzerine başlayan savaşlarda Osmanlı Devleti mağlup olmuştur. Taraflar arasında Bükreş Antlaşması imzalanmıştır.

Bükreş Antlaşması(1812) Önemli maddeleri

 Sırplar içişlerini ve vergilerini kendileri düzenleyeceklerdir.

 Tuna ve Prut nehirleri sınır olacak

 Rus ticaret gemileri Tuna nehrinde serbestçe faaliyet göstere- bilecek

Antlaşmanın Önemi:Osmanlı Devleti ilk defa hâkimiyeti altındaki bir millete imtiyaz vermiştir. Tuna Nehri ilk defa sınır kabul edilmiş- tir. Orta Avrupa ekonomisi Rusların eline geçmeye başlamıştır.

Mora İsyanı ve Yunanistan’ın Kurulması Sebepleri

 Milliyetçilik akımının etkisi

 Filiki Eteria Cemiyetinin çalışmaları

 Tepedelenli Ali Paşa İsyanı

 Avrupada Helen Çocukları olarak görülen Rumlara duyulan sempati

 Fener Rum Patrikhanesinin isyanı teşvik etmesi

 Osmanlı merkezi otoritesinin zayıf olması

 Yunanlıların Megali İdea’yı gerçekleştirmek istemesi

 Rusya başta olmak üzere Avrupalı Devletlerin kışkırtmaları Gelişme: Rumlar ilk isyanlarını Ruslardan da yardım almak amacıyla 1820’de Eflak’ta çıkarttılarsa da başarılı olamamış- lardır. 1821’de Mora merkezli başlayan ikinci isyanı bastıra- mayan Osmanlı Devleti, Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemiştir. Mehmet Ali Paşa’nın istediği Mora ve Girit valiliklerinin verilmesi karşılığında Mısır ordusu isyanı kısa sürede bastırmıştır.Rum İsyanının bastırılmasından rahatsız olan İngiltere, Rusya ve Fransa; Osmanlı Devleti’nden Yuna- nistan’a özerklik verilmesini istemişlerdir. Osmanlı Devleti bu isteği reddedince Osmanlı ve Mısır donanmaları 1827’de Na- varin’de baskınla yakılmıştır.Osmanlı Devleti Navarin’de uğ- radığı zararın karşılanmasını istediği için Rusya, Osmanlı Dev- leti’ne savaş ilan etmiştir.1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında mağlup olan Osmanlı Devleti’nin isteği ile Edirne Antlaşması imzalanmıştır.

Edirne Antlaşması(1829)

 Yunanistan bağımsız olacak

Mora’nın kaybedilmesi ile Mehmet Ali Paşa sorunu ortaya çıkacaktır. Osmanlı Devleti’nden ayrılan ilk Balkan devleti Yunanistan’dır.

 Eflak, Sırbistan ve Boğdan özerk olacak

 Prut nehri iki devlet arasında sınır olacak

Osmanlı Devleti’nde, Sırpların ayrıcalık elde etmesi ve Yuna- nistan’ın bağımsızlık kazanmasında Çarlık Rusya’sı etkili olmuştur.

Buna göre Çarlık Rusya’sının aşağıdakilerden hangisini amaçladığı savunulabilir?

A) İngiltere’yi Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü ko- ruma politikasında desteklemek

B) Balkanlarda kendisine nüfuz alanı yaratmak C) Karadeniz’de üs elde etmek

D) Deniz gücünü artırmak E) Rejimini korumak

ÇÖZÜM: Sıcak denizlere açılmak ve Panslavizm politikasını başarıya ulaşması için Balkan ulusları üzerindeki etki alanını

genişletmek isteyen Rusya bu bölgede Osmanlı aleyhindeki her türlü oluşuma destek vermiştir. Cevap: B

(5)

Kırım Savaşı ve Paris Konferansı(1853-1856) Sebepleri

 Çar I.Nikola’nın Hasta Adam olarak gördüğü Osmanlı Devletinin topraklarının İngiltere ile paylaşma teklifinin reddedilmesi üzerine Rusya’nın meseleyi kendi başına halletmek istemesi

 Kutsal yerler sorunu

 Prens Mençikof’un Katoliklere verilen hakların tamamının Ortodoksların koruyuculuğu sıfatıyla Rusya’ya verilmesi teklifinin Osmanlı Devletince reddedilmesi

 Prens Mençikof’un kabul edilmez istekleri

 Kutsal yerler sorununun Ortodoks kilisesi lehine çözümlenmesi ve Ortodoks kilisesinin ayrıcalıkla- rının süresiz belirlenmesi

 Hünkâr İskelesi Antlaşmasına benzeyen bir ittifak antlaşmasının yapılması

Gelişme: 1853’de Rusya’nın Eflak ve Boğdan’a saldırmasıyla Osmanlı-Rus Savaşı resmen başlamıştır. Sinop Baskını ile Osmanlı donanmasının Ruslarca imha edilmesi üzerine İngiltere ve Fransa, Rusya’ya savaş ilan etmiştir. İlerleyen dönemde Piyomente Hükümeti ve Avusturya’da Rusya’ya savaş ilan etmiştir. Müttefik kuvvetlerin Kırım’a asker çı- karması, Sivastopol’un işgal edilmesi ve Çar Nikola’nın savaş sırasında ölmesi gibi nedenlerden dolayı Rusya’nın isteği ile Paris Antlaşması imzalanmıştır.

Uyarı:

Osmanlı Devleti ilk defa Kırım Savaşı sırasında dış borç almıştır.

Paris Antlaşması(1856)

Madde Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak, toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisi altında olacak ve Avrupa devletleri hukukundan yararla- nacak

Yorum Osmanlı Devleti ilk defa Avrupa devleti sayılarak Avrupa hukukundan faydalanmış ve topraklarını savunamayacak kadar güçsüz oluşu uluslararası alanda da kabul edilmiştir.

Madde Karadeniz tarafsız hale getirilecek sadece ticaret gemilerine açık tutulacaktır. Rusya ve Osmanlı Devleti Karadeniz’de savaş gemisi ve tersane bu- lunduramayacaktır.

Yorum Osmanlı Devleti galip ayrıldığı Kırım Savaşında mağlup devlet muamelesi görmüştür.

Madde Boğazlar 1841 Londra Boğazlar sözleşmesine göre idare edilecek ve bütün devletlerin savaş gemilerine kapatılacaktır.

Yorum Boğazlardaki uluslararası statü korunmuştur.

Madde Osmanlı Devletinin ilan ettiği Islahat Fermanı ilgili devletlere duyurulacak ve devletler de bunu kabul edeceklerdir.

Yorum Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasını engellemek amacıyla hazırladığı Islahat Fermanı istenilen sonuca ulaşılamamıştır. Avrupalı Devletler bu fermanla iç işlerimize daha fazla karı- şacaklardır.

Madde Eflak ve Boğdan’a muhtariyet verilecek hiçbir devlet Eflak ve Boğdan'ın iç işlerine karışmayacaktır.

Sırbistan’a verilen haklar ilgili devletlerin garanti- sinde olacak, Osmanlı Devleti Sırbistan’ın içişlerine karışmayacaktır.

Aşağıdakilerden hangisi, Kırım Savaşı sonrasında yapılan Paris Kongresi ve Paris Antlaşması’nın siyasi sonuçları ara- sında yer alır?

A. Osmanlı Devleti’nin bir Avrupa devleti sayılmasının ve Avrupa hukukundan yararlanmasının kabul edilmesi B. İngiltere’nin Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma poli- tikasının değişmesi

C. Rusya’ya Karadeniz’de donanma ve tersane bulundur- ma hakkının verilmesi

D. Osmanlı Devleti üzerindeki Rus himayesi ve etkisinin artması

E. Avrupa devletlerinin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine ka- rışmasının önlenmesi

ÇÖZÜM: Kırım Savaşı sonrasında imzalanan Paris Antlaşma- sı ile Osmanlı Devleti Avrupa devleti sayılmış ve Avrupa hukukundan yararlanması kabul edilmiştir. Cevap: A

(6)

Paris Antlaşmasının Önemi

 Paris Antlaşması Osmanlı Devletinin 19.yüzyılda galip devlet olarak imzaladığı son antlaşmadır.

 Osmanlı Devleti ilk defa Kapitülasyonların kaldırılması- nı konferansta dile getirdiyse de bu öneri reddedildi.

 İngiltere Hindistan ticaret yollarını güvence altına aldı.

 Osmanlı Devleti galip geldiği bir savaşta mağlup devlet muamelesi görmüştür.

 Kırım Savaşı ve Paris görüşmelerine katılan Piyomente hükümeti İtalya birliğini sağlama yolunda önemli müt- tefikler edindi.

 Osmanlı Devleti ilk defa Avrupa devleti sayılmıştır.

 Paris Antlaşmasında Balkanlardaki Rus nüfuzunu kır- mak için Karadeniz’in tarafsızlığı ve Boğazların yabancı gemilere kapatılması sağlanmıştır.

 Eflak, Boğdan ve Sırbistan topraklarındaki yönetimle- rin konferansa katılan devletlerin ortak garantisine alı- narak Rusya’nın güneye inmesi engellenmeye çalışıl- mıştır.

Uyarı:

Kırım Savaşı, Avrupalı devletlerin müdahalesi ile uluslararası bir boyut kazanmıştır.

Uyarı:

Modern hemşireciliğin kurucusu kabul edilen Floren- ce Nightingale Kırım Savaşında İstanbul’a gelerek savaşta yaralanan askerlerin tedavileriyle ilgilenmiş- tir.(Lambalı Kadın)

Uyarı:

Osmanlı Devleti’nde ilk telgraf Kırım Savaşı sırasında Edirne-Varna-Kırım arasına çekilmiştir.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) Sebepleri

 Balkan bunalımı sebebiyle Osmanlı Devleti ile Rusya arasın- daki gerginliğin sonlandırılmak istenmesi

 Balkan Bunalımı: Bosna-Hersek, Bulgaristan, Kara- dağ ve Sırbistan bölgelerinde Rusya’nın uyguladığı Panslavizm’in etkisi ile çıkan isyan hareketleridir.

 Balkan Bunalımını çözüme kavuşturmak amacıyla toplanan İstanbul Konferansından sonuç alınamaması

 İstanbul (Tersane) Konferansı:Osmanlı Devleti, Rusya, İtalya, Avusturya, Fransa, Prusya ve İngilte- re delegelerinin Balkan Bunalımını çözüme kavuş- turmak için yapılan konferanstır. Konferansta Av- rupalı temsilcilerin Sırbistan ve Karadağ’ın toprak- larının genişletilmesi, Bosna – Hersek ve Bulgaris- tan’a muhtariyet istemeleri, Bulgaristan’ın Hristi- yan valilerce yönetilmesi ve müslümanların elin- den silahların toplatılması gibi kararları iç işlerine müdahale edildiğini öne süren Osmanlı Devleti teklifi reddedilmiştir.

 Tersane Konferansı sırasında

Kanun-i Esasi’nin ilanıyla Osmanlı heyetinin görüşmelerden çekilmesi



Osmanlı Devleti’nin Londra Protokol kararlarını red- detmesi

Gelişme:

 Londra Protokolü kararlarının reddedilmesi üzerine Rusya Osmanlı Devletine savaş ilan etmiştir. Doğuda Doğu Beya- zıd, Kars ve Ardahan’ı alan Rus orduları Erzurum’a yönel- miştir. Nene Hatun önderliğindeki Erzurumluların kahramanca direnmeleri neticesinde şehri alamamışlardır. Gazi Osman Paşa tarafından kahramanca savunulan Plevne Ka- lesinin düşmesinden sonra Rus ordularıRuslar Sofya, Niş, Vidin, Edirne ve Yeşilköy’e kadarki toprakları işgal etmiştir.

XIX. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul′a gelen Florence Nigh- tingale aşağıdakilerin hangisinde yaralananlar için Selimiye Kışlası′nda düzenli ve temiz bir hastane ortamı meydana getirmiştir?

A) 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı B) Trablusgarp Savaşı

C) Yunan İsyanı

D) Mehmet Ali Paşa İsyanı E) Kırım Savaşı

ÇÖZÜM:Modern hemşireciliğin kurucusu kabul edilen Flo- rence Nightingale Kırım Savaşında İstanbul’a gelerek savaş- ta yaralanan askerlerin tedavileriyle ilgilenmiştir. Cevap: E

(7)

Ayastefanos (Yeşilköy)Antlaşması(1878)

93 Harbi sonunda Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan antlaşma İngiltere ve Avusturya gibi devletlerin tepkileri nedeniyle iptal edilerek yerine Berlin Antlaşması imzalanmıştır.

Maddeleri

Büyük Bulgaristan krallığı kurulacaktır. Bu krallığın sınır- ları doğuda Karadeniz, batıda Arnavutluk, kuzeyde Tuna Nehri ve güneyde Ege Denizine kadar uzanacaktır.

Karadağ, Sırbistan ve Romanya bağımsız olacak.

Bosna-Hersek’in Rusya ve Avusturya tarafından ortaklaşa himaye edilecektir.

Ermenilerin oturduğu yerlerde ve Girit’te ıslahat yapıla- caktır.

Kars, Ardahan, Batum, Eleşkirt ve Doğubeyazıt Rusya’ya bırakılacaktır

Teselya Yunanistan’a verilecek

Antlaşmanın Önemi



Büyük Bulgar krallığı kurulmuştur. Rusya ilk defa Bulgaristan kanalı ile sıcak denizlere (Ege Denizine ) ulaş- mıştır.



Şark Meselesini Rusya’nın kendi çıkarlarına göre çözmüş- tür.



Panslavizm politikası ilk defa başarılı olmuş Osmanlı top- rakları parçalanmıştır.



Ermeni sorunu ilk defa bir Belge’de yer almıştır.(16.madde)



Sırbistan, Romanya ve Karadağ bağımsız olmuştur.



Ruslar ilk defa Anadolu’da toprak kazanmıştır.

Berlin Antlaşması (1878)

İptal edilen Ayastefanos Antlaşmasının yerine imzalanan antlaşmadır.

Maddeleri

Ayastefanos Antlaşması ile kurulan Büyük Bulgar Krallığı üç parçaya bölündü: Osmanlı Devleti’ne vergi verecek olan Bulgar Prensliği, idari özerkliğe sahip Doğu Rumeli Eyaleti ve Osmanlı Devleti’ne bağlı Makedonya oluştu.

Bosna-Hersek, yönetimi geçici olarak Avusturya’ya bıra- kıldı.

Islahat yapılması şartıyla Makedonya, Osmanlı Devleti’ne bırakıldı.

Doğubayazıt’ın Osmanlı Devleti’ne verilmesi şartıyla Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakıldı.

Karadağ, Sırbistan ve Romanya bağımsız olacak Ermenilerin oturduğu yerlerde ve Girit’te ıslahat yapıla- caktır.

Teselya Yunanistan’a verilecek

Antlaşmanın Önemi

 Ayastefanos Antlaşması ile kaybedilen Doğu Beyazıd ve Eleşkirt tekrar geri alındı. Rusya böylece kuzeye itilmiştir.

 Makedonya’nın Osmanlıya bırakılması ile Rusya Ege Denizinden uzaklaştırılmıştır.

 Ermeni meselesi ilk defa uluslararası bir soruna dönü- şecektir.



Osmanlı Devleti bu konferanstan sonra Alman- ya’ya yakınlaşacaktır.

 Rusya’nın Balkan hâkimiyeti önlendi

1878 Berlin Antlaşması’na göre bağımsızlık kazanan Balkan devletleri aşağıdakilerden hangileridir?

A) Arnavutluk, Yunanistan, Karadağ B) Romanya, Yunanistan, Karadağ C) Romanya, Sırbistan, Karadağ D) Bulgaristan, Romanya, Karadağ E) Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ

ÇÖZÜM:1878 Berlin Antlaşması ile Romanya, Sırbistan ve Karadağ bağımsızlıklarını kazanan Balkan devletleridir.

Cevap:C

(8)

Berlin Antlaşması Öncesinde ve Sonrasında Yaşanan Gelişmeler

Kıbrıs’ın İngiltere’ye bırakılması(1878) İngiltere’nin Kıbrıs’ı istemesinin sebepleri:

 Rusya’nın Akdeniz’e inmesini engellemek

 Sömürgelerine giden yolları denetim altında tutmak İngiltere iptal edilen Ayastefanos Antlaşmasının yerine toplanı- lacak olan Berlin Konferansında Osmanlı Devleti’ne yardımcı olmak amacıyla Kıbrıs’ın yönetiminin kendilerine verilmesini aksi durumda adanın işgal edileceğini Bab-ı Aliye bildirmiştir.

Berlin Konferansında Rusya’ya karşı İngiltere’nin desteğini almak isteyen mecburiyetten dolayı adayı İngiltere’ye bırak- mak zorunda kalmıştır.

Fransa’nın Tunus’u işgal etmesi (1881)

Kıbrıs’ın İngiltere’ye bırakılması ve Berlin Konferansında eli boş dönen Fransa gelişen sanayisine hammadde bulmak ve Pazar gereksinimini karşılamak amacıyla Almanya ve İngiltere’nin de onayını alarak Tunus’u işgal etmiştir.

Uyarı:

İngiltere, Mısır’ı işgal etmeyi planladığı için Fransa’nın Tunus’u işgaline onay vermiştir.

Almanya, Fransa’yı Avrupa rekabetinden uzaklaştırmak ve Akdeniz hâkimiyeti için İngiltere ile Fransa’nın çatış- masını istediği için Tunus’un işgaline onay vermiştir.

Mısır’ın İngiltere tarafından işgal edilmesi(1882) İngiltere tarafından Mısır’ın işgal edilme sebepleri:

 Süveyş Kanalının açılmasıyla Mısır’ın stratejik önemi- nin artması

 İngiltere’nin uzak doğudaki sömürgelerine giden yolu denetim altına almak istemesi

Uyarı:

Berlin Konferansından önce Kıbrıs ve Berlin Antlaşma- sından sonra Mısır’ın işgali İngiltere’nin Osmanlı toprak bütünlüğü politikasından vazgeçtiğini göstermektedir.

Ermeni Meselesi

 1878 Berlin Antlaşması, XIX ve XX. yüzyılda yaşanan Ermeni Meselesinin başlangıcıdır.

 İngiltere ve Rusya’nın Ermenileri desteklemelerindeki amaçları:

 İngiltere: Doğu Anadolu’da kendi güdümünde bir Ermeni Devleti kurarak Rusya’nın güneye sıcak denizlere(Akdeniz) inmesini engelleme ve petrol bölgeleriyle Osmanlı arasına tampon bölge oluş- turma amacını gütmektedir.

 Rusya: Kendine bağlı bir Ermenistan Devleti kura- rak bu devlet üzerinden Akdeniz’e ulaşmak ve Kaf- kasya güvenliğini sağlama amacını gütmektedir.

 Avrupa devletlerinin desteğiyle Ermenileri, Osmanlı Devle- ti’ne karşı kışkırtmak amacıyla 1887’de İsviçre’nin Cenevre şehrinde Hınçak, 1890’da Tiflis’te Taşnak komitaları kurul- muştur.

 1915 Tehcir (Zorunlu Göç) Kanunu’nun çıkarılması önce- sinde ortaya çıkan bazı Ermeni isyanları Erzurum

İsyanı 1890’da Hınçak ve Taşnak komitacıla- rınca gerçekleştirilen Erzurum İsyanı ilk Ermeni isyanıdır.

Kumkapı

Gösterisi Kamuoyu oluşturmak amacıyla 1890’da Hınçak Komitesince düzenlenen mitingin amacı İstanbul’daki Ermenileri isyana teşvik etmektir.

Bâbıâli

Olayı 1895’de Silahlı Ermeni komitacılarının Bâbıâli’yi basarak olay çıkarıp Avrupa’nın dikkatini Ermeni Meselesi üzerine çekip Avrupa’nın müdahalesinin planlandığı gösteri kısa sürede bastırılmıştır.

Osmanlı Bankası Baskını

1896’da Avrupalı devletlerin Ermeni Me- selesine dikkatleri çekmek amacıyla Er- meni komitacılarınca yapılan eylemdir.

Sultan II.

Abdülhamit’e Suikast Giri- şimi

Ermeni komitacılarınca 21 Temmuz 1905 Cuma günü Sultan II. Abdülhamit’e karşı bombalı suikast düzenlenmiştir. Padişah, camiden geç çıktığı için suikasttan kur- tulmuştur.

Süveyş Kanalı’nın açılması İngiltere’nin Osmanlı Devleti’ne karşı izlediği politikaları etkilemiştir.

Bu durumun;

I. Ayastefanos Antlaşması koşullarının değiştirilmesi, II. İngiltere’nin olası Rus saldırısına karşı Kıbrıs’a asker çıkarması,

III. İngiltere’nin Mısır’ı işgal etmesi

sonuçlarından hangilerini ortaya çıkardığı savunulabilir?

A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve III

ÇÖZÜM: Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla Osmanlı Devleti’nin stratejik önemi artmıştır. Kanalın açılması aynı zamanda İngiltere’yi sömürge yollarını koruma politikasına da yö- neltmiştir. Cevap: E

(9)

 I.Dünya Savaşı sırasında Rusların Ermenilerle bağlantı kurup beraber hareket etmeleri ve İtilaf devletlerinin Geli- bolu’ya çıkartma yapılması, Osmanlı Devleti’ni zor duruma düşürmüştür.

 Kafkas Cephesinde Ruslara destek veren Ermenilerin isya- nıyla Osmanlı ordusu iki ateş arasında kalmıştır. Ermenile- rin Van ve Bitlis gibi yerlerde isyanıyla birlikte27 Mayıs 1915’de Sevk ve İskân (Tehcir)Kanunu çıkartılmıştır.

 Tehcir Kanunu Van, Bitlis ve Erzurum vilayetlerin- de isyana karışan Ermenilerin Halep ve Suri- ye’deki bölgelere zorunlu göçe tabi tutulmalarına verilen isimdir.Zorunlu göç, bütün Ermenilere uygulanmamıştır. Erzincan, Samsun ve Adana’daki Ermeniler zorunlu göç dışında tutulmuştur.

 Tehcir Kanunu 24 Ekim 1916’ya kadar uygulanmıştır.31 Aralık 1918’de Geri Dönüş Kararnamesi ile göç ettirilen Ermenilerin geri dönmesi sağlanmıştır.

Mehmet Ali Paşa’nın Güç Kazanması ve Mısır Sorunu

 Kavalalı Mehmed Ali Paşa Napolyon tarafından işgal edilen Mısır'ı kurtarmak için bölgeye giden gönüllü askerler ara- sında yer almıştır.

 Hüsrev ve Hurşit Paşaları türlü hilelerle İstanbul’a gönder- ten Kavalalı hakimiyeti eline geçirmiştir. III. Selim ’in görev- lendirmesi ile Arabistan’da başlayan Vehhabi ayaklanmasını bastıran Mehmet Ali Paşa Hicaz ve Habeş valiliklerine atanmıştır.

 Mora İsyanını bastıramayan Osmanlı Devleti Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemiştir. Mora ve Girit valiliklerinin verilmesi karşılığında Mısır ordusu isyanı bastırmıştır. Navarin Olayından sonra yaşanan 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşın- dan sonra imzalanan Edirne Antlaşmasıyla Mora merkezli Yunanistan devleti kurulmuştur.

 Yunanistan’ın bağımsız olması ile kaybedilen Mora yerine Girit ve Suriye valiliklerini isteyen Mehmet Ali Paşa’nın teklifi Osmanlı Devleti tarafından reddedilmesi

 Osmanlı Devleti tarafından Mısır valiliğinden alınmak istenen Mehmet Ali Paşa isyan etmiştir. Mısır ordusunun Adana ve Konya’da Osmanlı ordusunu mağlup edip Kütah- ya’ya kadar gelmesi üzerine Bab-ı Ali Rusya’dan yardım is- temiştir.

 Rus filosunun İstanbul’a gelmesi üzerine İngiltere’nin araya girmesiyle taraflar arasında Kütahya Antlaşması imzalan- mıştır.

Kütahya Antlaşması(1833) Maddeleri

 Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerinin yanı sıra Şam valiliği verilecektir.

 Oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde valiliğinin yanı sıra Adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verilecektir.

Önemi

 Antlaşmayla Mısır meselesi dış soruna dönüşmüştür.

 Osmanlı Devleti’nin valisine bile söz geçiremeyecek kadar zayıfladığı görülmüştür.

 Mehmet Ali Paşa olayında İngiltere ve Fransa’ya güvenme- yen II. Mahmut Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşmasını im- zalamıştır.

Hünkar İskelesi Antlaşması(1833)

Maddeler

i  Bu antlaşma 8 yıl yürürlükte kalacaktır.

 Osmanlı Devleti herhangi bir saldırıya uğrarsa, Rusya karadan ve denizden yardım edecektir.

 Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı Devleti Boğazları kapatacaktır.

Önemi

 Hünkâr İskelesi Antlaşması ile ilk defa Boğazlar sorunu ortaya çıktı.

 Hünkâr İskelesi Antlaşması Osmanlı Devletinin boğazlar üzerinde egemenlik haklarını kullanarak imzaladığı son antlaşmadır.

 Mehmet Ali Paşa’ya karşı İngiltere’nin desteğini almak isteyen II.Mahmut bu devletle Balta Limanı Antlaşmasını imzalamıştır.

Balta Limanı Antlaşması (1838) Maddeleri

 Tekel sistemi kaldırılarak İngiliz tüccarlar istedikleri miktarda hammaddeyi satın alabilecektir.

 İngiliz tüccarlardan alınan transit ticaret vergisi kaldırılacaktır.

 Yabancı mallar boğazlardan serbestçe geçebilecek- tir.

 Osmanlı topraklarına giren İngiliz mallarına ödenen gümrük vergisi dışında başka vergi ödenmeyecektir.

Osmanlı Devleti, aşağıdaki ayaklanmaların hangisinin ar- dından Rusya′nın desteğini koruyabilmek amacıyla 1833 yılında Hünkâr İskelesi Antlaşması′nı imzalamıştır?

A) Patrona Halil

B) Kavalalı Mehmet Ali Paşa C) Tepedelenli Ali Paşa D) Canberdi Gazali E) Kabakçı Mustafa

ÇÖZÜM: Kavalalı Mehmet Ali Paşa olayında İngiltere ve Fransa’ya güvenmeyen II. Mahmut Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşmasını imzalamıştır. Cevap: B

(10)

Uyarı:

Balta Limanı Antlaşması ile Osmanlı Devleti Avrupalı Devletlerin yarı sömürgesi haline gelmiştir. Daha önce

%3 olan ihracat vergisi %12’ye çıkarılmıştır. İthalat vergisi %5 olarak kabul edilmiştir. Yabancı tüccarların mallarını başka bölgelere taşımlarında %8 oranın vergi uygulanarak iç gümrük vergileri kaldırıldı.

 1840 yılında yapılan Nizip Savaşı’nda Osmanlı Devleti mağlup olmuştur. Rusya’nın devreye girmesini istemeyen İngiltere ve Avusturya ‘nın girişimleriyle Londra konferansı toplanmıştır

Londra Konferansı (1840)

Osmanlı Devleti, Rusya, Avusturya, İngiltere ve Prusya devletlerinin katıldığı konferansa Mehmet Ali Paşa’yı destekleyen Fransa katılmamıştır.

Alınan Kararlar  Mısır hukuki bakımdan Osmanlı Devletine bağlı bir eyalet olarak kalacak

 Belirtilen şartlara uyulmadığı takdirde Mısır Mehmet Ali Paşa’dan alınacaktır.

 Cidde, Hicaz, Girit ve Suriye valilikleri ile Adana mutasarrıflığı Osmanlı Devletine bırakılacaktır.

 Mısır valiliği babadan oğula geçmek şartıyla M. Ali Paşa ve oğullarına bırakılacaktır

Gelişme

Konferans kararlarını kabul etmeyen Mehmet Ali Paşa üzerine gönderilen İngiliz, Osmanlı ve Avusturya askerleri Mısır ordusu mağlup edilerek Akka alınmış- tır. Mısır Limanının abluka altına alınması ve halk isyanlarıyla sıkışan Mehmet Ali Paşa konferans karar- larını kabul etmiştir.

Önemi

 Mısır sorunu uluslararası platformda kesin olarak çözülmüştür.

 Mısır özerk bir eyalet olmuştur.

 Osmanlı Devleti Avrupalı devletlerin desteğini sağlamak için 1839’da Tanzimat Fermanını ilan etmiştir.

 Mısır Sorunu, Osmanlı Devleti’nin varlığını koru- yamayacak kadar zayıfladığını ortaya çıkarmıştır.

BOĞAZLAR SORUNU Londra Boğazlar Sözleşmesi(1841)

Hünkâr İskelesi Antlaşması ile Boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır. Hünkâr İskelesi Antlaşmasının bitmesi ile İngiltere ve Fransa boğazlar üzerindeki Rus hâkimiyeti- nin genişleyeceği korkusuyla 1841’de boğazlar sorunu- nu çözüme kavuşturmak amacıyla düzenledikleri konfe- ranstır.

Alınan Kararlar  Boğazlar Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetinde kalacak

 Barış döneminde bütün devletlerin savaş gemilerine kapalı olacak

 Boğazlar tüm ticaret gemilerine açık tutulacak

 Osmanlı Devleti savaşa girerse boğazlar üzerinde istediği gibi hareket edebilecektir.

Önemi

 Boğazların durumu ilk defa uluslararası bir konferansta belirlenmiştir.

 Sözleşmeyle boğazlara ilk defa uluslararası bir statü kazandırıldı.

 Rusya’nın Akdeniz’e inmesi engellendi.

 Osmanlı Devleti üzerindeki Rus baskısı azalmıştır.

 Osmanlı Devletinin boğazlar üzerindeki mutlak hâkimiyeti resmen sona erdi

 Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması ile kazandığı hakların birçoğunu kaybetti.

 Konferansta istediklerini alan ve en karlı çıkan devletler Fransa ve İngiltere’dir.

Uyarı:

1856 Paris Antlaşması’yla Boğazların statüsü 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi esas alınarak yeniden dü- zenlendi. Antlaşma ile Karadeniz kıyılarında Rusların donanma bulundurma hakkı ellerinden alındı. 1871’de Londra’da yapılan bir toplantıda Ruslara Karadeniz’de yeniden donanma bulundurma hakkı tanındı.Bu tarih- ten itibaren Rusya, Boğazları yeniden ele geçirme siyasetine başladı.

ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU YGS-2010

Aşağıdakilerden hangisinin, Osmanlı Devleti zayıfladıkça İngiltere, Rusya ve Fransa devletleri arasında çıkar çatışma- larının odak noktalarından biri olduğu savunulamaz?

A) Boğazlar B) Kapitülasyonlar C) Azınlıklar D) Kutsal yerler E) Mültezimler

ÇÖZÜM: Boğazlar, Kutsal yerler, azınlıklar üzerinde nüfuzla- rını arttırma ve Osmanlı Devletindeki ticari imtiyazlarını genişletme çalışmaları İngiltere, Fransa ve Rusya arasında çıkar çatışmalarına neden olan konulardır. Cevap: E

(11)

1830 ve 1848 İhtilalleri 1830 İhtilalleri

 Fransa’da X. Şarl'ın mutlak rejimi getirmek için parlamen- toyu dağıtması, basın ve düşünce özgürlüğüne sınırlama getirerek anayasal hakları kısıtlamak istemesi üzerine 1830’da çıkan isyan hareketidir. X.Şarl tahttan indirilerek yerine liberal fikirleri savunan Louis Fhillippe yeni kral oldu.

Sonuçları

 Fransa’da meşruti krallık yeniden kurulmuştur.

 Avrupa’da Liberal demokrasiler güçlenerek parlamenter sisteme geçiş hızlanmıştır.

 İngiltere ve İsviçre’de liberaller başa geçmiştir.

 İsveç ile Norveç, Hollanda ile Belçika devletleri ayrılarak bağımsız olmuşlardır.

1848 İhtilalleri Sebepleri

 İşçi sınıfının sosyal ve siyasal haklar talep etmesi

 1830 ihtilaliyle kurulan Fransa'da vatandaşların ta- mamına oy hakkının verilmemesi

 Sosyalist Partilerin çalışmaları

 1845 ve 1846 ‘da Belçika'da ortaya çıkarak tüm Avru- pa ülkelerine yayılan Patates Hastalığının meydana getirdiği yoksulluk

 Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından 1 Şubat 1848 tarihinde yayınlanan Komünist Manifesto’da sınıfsız ve devletsiz bir toplum düzenine geçilmek istenmesi

 İlk defa Fransa’da ortaya çıkan ihtilal isyanları tüm Avru- pa’yı etkilemiştir.

Sonuçları

 Fransa’da cumhuriyet ilan edilerek Lui Napolyon cumhur- başkanı seçilmiştir. Cumhuriyetle birlikte bütün Fransız va- tandaşlara oy verme hakkı tanındı

 Avusturya’da Meternik istifa ederek vergiler eşit hale getirilmiş ve toprak köleliği kaldırılmıştır.

Siyasi Birliklerini Sağlayan Almanya ve İtalya İtalya

 Siyasi birliğini kurmadan önce İtalya bir kısmı Avusturya’ya bağlı olan yedi ayrı hükümetten oluşmuştur.

 1807’de kurulan Carbonari Teşkilatı İtalya’da siyasi birliği kurmak için çalışmalara başlamıştır.

 Fransa’dan aldığı destekle Avusturya’yı yenen Piyomente Hükümeti 1870’de İtalya’da siyasi birliği kurmuştur.

Uyarı:

Piyomente Hükümeti Avrupalı devletlerin desteğini sağla- mak amacıyla Kırım Savaşına katılmıştır.

Almanya

 Prusya’nın öncülüğünde Almanya’da siyasi birliğin sağlan- masında Demir Şansölye olarak adlandırılan Otto von Bis- marck’ın çabaları etkili olmuştur.

 Bismarck, Prusya’nın güçlenmesi ve Almanya’nın kurulma- sında “kan ve kılıç politikası’’nı uygulamıştır.

 1864’te Danimarka’yı, 1866’da Avusturya’yı ve 1870’de Sedan Savaşıyla Fransa’yı yenip Alsas-Loren bölgesini alan Prusya, 1871’de Almanya’da siyasi birliği kurmuştur.

Üçlü İttifak ve Üçlü İtilaf Oluşumları

Üçlü İttifak(Bağlaşma Devletleri): 1882’de Almanya öncülü- ğünde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya tarafın- dan oluşturulan bloktur.

Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri): İngiltere öncülüğünde Fransa ve Rusya tarafından oluşturulan bloktur.

Uyarı:

Bloklar arasındaki ekonomik rekabet, sömürge elde etme ve silahlanma yarışı, I. Dünya Savaşı’nın çıkmasına sebep olacaktır.

Uyarı:

I.Dünya Savaşı sırasında İtalya ittifak devletlerinden ayrılarak itilaf devletlerine katılmıştır.

ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU ÖYS-1993

Avrupa’da işçi sınıfının önem kazanması ve bu sınıfı temsil eden sosyalist partilerin kurulması, aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesinde etkili olmuştur?

A) Yüzyıl Savaşları B) 1848 İhtilalleri C) Viyana Kongresi D) Fransız İhtilali E) Otuz Yıl Savaşları

ÇÖZÜM:İşçi sınıfının sosyal ve siyasal haklar talep etmesi ve sosyalist partilerin çalışmaları 1848 İhtilallerinin çıkmasın- daki en önemli etkendir. Cevap: B

1830 ihtilalleri 1815’de yapılan Viyana Kongresine ilk

tepkidir.

(12)

Reval Görüşmeleri ve Balkanlar Reval Görüşmeleri

9 Haziran 1908’de Finlandiya Körfezi’ndeki Reval Lima- nı’nda İngiltere Kralı ile Rus Çarı bir araya geldiler. Yap- tıkları görüşmeden sızan sonuçlara göre Osmanlı Devleti toprakları yeniden paylaşılacak, Rumeli parçalanacak, Osmanlı Devleti ordularını gönderemeyecek ve bu duruma boyun eğecekti. Reval Planı’na göre Makedonya’da reform programının yapılması kararı alınmıştı. Bu karar Makedonya’nın özerkleştirilerek Osmanlı Devleti’nden koparılması anlamına gelmekteydi. İttihat ve Terakki Partisi taraftarları Reval Görüşmeleri’ne tepki olarak Makedonya’da İstanbul’a karşı isyan çıkarttı. Bu gelişme- lerin neticesinde 1908’de II. Meşrutiyet ilan edildi Tunaya, 1986, s.27’den düzenlenmiştir.

Balkan Savaşları I.Balkan Savaşı

Sebepleri

 Panslavizm ve Milliyetçilik akımının etkisi

 Reval Görüşmelerinde İngiltere’nin Rusya’yı Balkan- larda serbest bırakması

 Balkan uluslarının topraklarını genişletmek amacıyla Osmanlıya karşı ittifak yapması

 Osmanlı Devletinin Balkanlarda yaşanan gelişmeleri takip edememesi

 Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp Savaşında zayıfladı- ğının ortaya çıkması

 Kiliseler Sorununun Balkan devletleri lehine çözülme- si

Taraflar: Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan ve Yunanistan Xxxxx

Osmanlı Devleti

Gelişme:Balkan Birliği’ni oluşturan devletlerin Osmanlı Devle- ti’nden Makedonya’da ıslahat yapılması yönündeki teklifleri- nin reddedilmesi üzerine Karadağ’ın Yenipazar’a saldırmasıyla Balkan Savaşı başlamıştır.Bulgar ordularının; Edirne, Kırklareli ve Lüleburgaz’ı alarak Çatalca’ya kadar ilerlemesi üzerine zor durumda kalan Yusuf Kamil Paşa hükümetinin isteği ile barış görüşmeleri başlamıştır.

YENİLGİNİN SEBEPLERİ

 Ordu içerisindeki siyasi rekabet

 Savaştan önce bölgede savaş tecrübesi bulunan yaklaşık 65 bin askerin terhis edilmesi

 Osmanlı ordusunun dört cephede savaşması ve iyi yönetilememesi

 Balkan Devletlerinin büyük devletlerce desteklenmesi

 Ordunun silah ve malzeme bakımından yetersiz olması

 Savaş planının iyi yapılamaması

 Bir kısım askeri birliklerin Vehhabi isyanından dolayı Hicaz’a gönderilmesi

 Askeri teçhizatın sabotaj ve baskınlara açık ileri mevkilerde mevzilendirilmesi

Uyarı:

Bulgarların İstanbul’a yaklaşmasına en büyük tepkiyi Rusya göstermiştir.Ruslar, yüzyıllardır gerçekleştirmek istedikleri hayallerini Bulgaristan’ın gerçekleştirme ihtimaline karşı çıkarak yaptıkları açıklamada Bulgarla- rın İstanbul’a girmesi hâlinde donanmasını gönderece- ğini, Meriç Nehri’nin doğusundaki toprakların Bulgarlar tarafından ilhak edilmesini tanımayacağını ilan etmiştir.

Osmanlı Devleti’nde İttihat ve Terakki Cemiyetinin hükûmeti ele geçirmesini sağlayan Babıali Baskını, aşağıdaki savaşla- rın hangisi sırasında gerçekleşmiştir?

A. Birinci Balkan Savaşı B. Trablusgarp Savaşı C. Kırım Savaşı D. Birinci Dünya Savaşı E. Kurtuluş Savaşı

ÇÖZÜM: I. Balkan Savaşı’nda alınan ani ve ağır yenilgi karşı- sında İttihat ve Terakki Partisi yoğun bir propaganda faali- yetine girişmiştir. Kendilerinin hükûmette olmamasından dolayı bu yenilginin yaşandığını savunan parti, 23 Ocak 1913’te Osmanlı hükûmetine baskın düzenlemiştir. Baskın sırasında Ohrili Nafiz Bey ve Harbiye Nazırı Nâzım Paşa ise İttihatçıların tetikçisi Yakup Cemil tarafından öldürülmüş,

Sadrazam Kâmil Paşa zorla istifa ettirilmiştir. Bab-ı Ali Bas- kınıyla hükümet ittihatçıların eline geçmiştir. Cevap: A

(13)

Bab-ı Ali Baskını

I. Balkan Savaşı’nda alınan ani ve ağır yenilgi karşısında İttihat ve Terakki Partisi yoğun bir propaganda faaliye- tine girişmiştir. Kendilerinin hükûmette olmamasından dolayı bu yenilginin yaşandığını savunan parti, 23 Ocak 1913’te Osmanlı hükûmetine baskın düzenlemiştir.Bas- kın sırasında Ohrili Nafiz Bey ve Harbiye Nazırı Nâzım Paşa ise İttihatçıların tetikçisi Yakup Cemil tarafından öldürülmüş, Sadrazam Kâmil Paşa zorla istifa ettirilmiş- tir. Bab-ı Ali Baskınıyla hükümet ittihatçıların eline geç- miştir.

 30 Mayıs 1913’te Londra Antlaşmasının imzalanmasıyla I.

Balkan Savaşı sona ermiştir.

 1913 Londra Antlaşması’na göre Midye-Enez Hattı’nın batısındaki bütün topraklar Balkan devletlerine bıra- kılmıştır. Sırbistan’a Orta ve Kuzey Makedonya, Yuna- nistan’a Selanik, Girit ve Güney Makedonya, Bulgaris- tan’a Kavala, Dedeağaç ve bütün Trakya bırakılmıştır.

Ege adalarının geleceği ve Arnavutluk’un sınırları Av- rupalı devletlerinin kararına bırakılmıştır.

I.Balkan Savaşlarının Sonuçları

 Ege Denizi ve Balkan hakimiyeti sona ermiştir.

 Osmanlıcılık akımı etkisini yitirirken Turancılık akımı önem kazanmıştır.

 Arnavutluk savaşmadan bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı Devletinden en son ayrılan balkan ulusu olacaktır.

 Ordu içine siyasetin karışması fikrini savunan Mustafa Kemal’in haklılığı ortaya çıkmıştır. (Mustafa Kemal I.Balkan Savaşı sırasında Akdeniz Boğazı Birleşik Kuvvetler Hareket Komutanlığına atanmıştır.)

 Balkanlardan Anadolu’ya yaşanan göçler neticesinde Ana- dolu’da Türk nüfusu artmıştır.(Tek Olumlu Sonuç) II.Balkan Savaşı

Sebepleri

 I.Balkan Savaşında en fazla toprağa sahip olan Bulga- ristan’ın almasından kaynaklanan hoşnutsuzluk

 Ege Denizine ulaşan Bulgaristan’ın aşırı derecede güç- lenmesi

 Osmanlıdan alınan toprakların özellikle Makedon- ya’nın paylaşılamaması

 Osmanlı Devletinin bölgeden çekilmesiyle başlanan otorite boşluğu

 Bulgaristan’ın Ege Denizine ulaşmasının Yunanistan’ı tedir- gin etmesi

 Siyasi kargaşadan faydalanmak isteyen Osmanlı Devletinin kaybettiği toprakları geri alma isteği

Taraflar: Romanya, Yunanistan, Sırbistan, Karadağ XX

Bulgaristan

Savaş: Bulgaristan’ın kendisine karşı birleşen Yunanistan ve Sırbistan’a saldırmasıyla II. Balkan Savaşı başlamıştır. Karadağ, Romanya, Yunanistan ve Sırbistan gibi devletlere karşı savaşan Bulgar orduları ağır bir mağlubiyet almıştır.Bulgaristan’ın içinde bulunduğu zor durumdan faydalanmak isteyen Osmanlı Devleti Londra Antlaşmasıyla belirlenen Midye- Enez hattını geçerek I.Balkan Savaşıyla kaybettiği Edirne ve Kırklareli’ni geri almıştır. Mustafa Kemal II. Balkan Savaşında Bolayır Kolordusu Kurmay Başkanlığı görevinde bulunmuştur.II. Balkan Savaşın- da ağır kayıplar veren Bulgaristan’ın isteği ile Bükreş Antlaş- ması imzalanmıştır.

Bükreş Antlaşması: Osmanlı Devleti’nin yer almadığı antlaş- mada Bulgaristan;

 Selanik, Kavala, Güney Makedonya’yı Yunanistan’a

 Güney Dobruca, Tutrakan ve Silistre’yi Romanya’ya

 Orta ve Kuzey Makedonya’yı (Manastır, Üsküp, Piriş- tine ve İstip )Sırbistan’a

 Plevne ve Akova’yı Karadağ’a vermiştir.

Uyarı:

II. Balkan Savaşıyla alınan Edirne ve Kırklareli ’den dola- yı Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri alma umu- duyla I.Dünya Savaşına girmiştir.

Uyarı:

Romanya, Bulgaristan’la yaşadığı Dobruca sorunu nedeniyle I.Balkan Savaşına katılmayıp II. Balkan Savaşına katılmıştır

ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU AYT-2018

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaşla- rında kaybettiği yerler arasında gösterilemez?

A)Arnavutluk B)Bosna-Hersek C)Makedonya D)Ege Adaları E)Batı Trakya

ÇÖZÜM: Bosna-Hersek 1878 Berlin Antlaşması ile idaresi Avusturya’ya bırakılmıştır. II.Meşrutiyet’in ilan edildiği dö- nemde Avusturya bu bölgeyi topraklarına kattığını ilan et- miştir. Cevap: B

(14)

Balkan Savaşları Sonunda Osmanlı Devleti’nin İmzaladığı Antlaşmalar

İSTANBUL ANTLAŞMASI 29 EYLÜL 1913

Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında imzalanmıştır. Antlaşmaya göre; Meriç Nehri iki ülke ara- sında sınır olarak kabul edildi. Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı Devletine bırakıldı. Kavala ve Dedeağaç Bulgaristan’a bırakıldı. Bulgaristan’daki Türklerin yasal hakları garanti altına alındı. Bulga- ristan’daki Türklerin; isterlerse dört yıl içerisinde Türkiye’ ye göç edebilecekleri kararlaştırıldı.

Antlaşmanın Önemi: Antlaşma günümüzdeki Türkiye –Bulgaristan sınırını büyük ölçüde belirle- miştir. Antlaşmayla Osmanlı Devleti’nin batıda tek kara komşusu Bulgaristan olmuştur. Balkan Türkleri ilk defa bu antlaşma ile azınlık statüsüne düştü Türklerin; Türkçe öğrenim hakkı, her türlü din, mezhep ve ibadet hürriyetleri güvence altına alındı. Bulgaristan Dedeağaç üzerinden Ege Denizi ile bağlantısı devam etmiştir.

ATİNA ANTLAŞMASI 14 KASIM 1913

Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imzalanmıştır.

Antlaşmaya göre;

 Yanya, Girit ve Selanik’in Yunanistan’a ait olduğu kabul edildi

 Yunanistan sınırları içinde kalan Türklerin hakları güvence altına alındı.

 Ege adalarının geleceği büyük devletlere bırakıldı

UYARI! Ege adaları sorunu Lozan Antlaşmasında Bozcaada ve İmroz dışındaki adaların Yunanistan’a verilmesiyle çözüldü.

İSTANBUL ANTLAŞMASI 13 MART 1914

 Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında imzalandı.

Antlaşmaya göre;

 Osmanlı’nın Sırbistan’la sınırı olmadığı için; bu antlaşmayla Sırbistan’da kalan Türklerin taşın- mazları ve haklarıyla ilgili düzenlemeler yapılmıştır.

Balkan Savaşlarının Genel Sonuçları

 Osmanlı Devleti; Batı Trakya, Makedonya, Ege Adaları ve Arnavutluk’u kaybetmiştir.

 Ege ve Balkanlardaki Osmanlı hâkimiyeti büyük ölçüde sona ermiştir.

 İlk defa Ege Adaları sorunu ortaya çıkmıştır.

 Balkanlarda yaşayan Türkler azınlık durumuna düşerek il Batı Trakya Türkleri sorunu ortaya çıkmıştır.

 İttihat ve Terakki Partisi Babıâli Baskınıyla iktidarı ele geçirmiş ve 1918 yılına kadar iktidara tamamen hâkim olmuştur.

 Osmanlıcılık akımı önem kaybederken, Türkçülük akımı önem kazanmıştır.

 Balkan Savaşları, devletlerarası gerginliği artırmış, bu durum silahlanma yarışını hızlandırmıştır.

 II. Balkan Savaşıyla Doğu Trakya (Edirne, Kırklareli ve Dimetoka ) geri alınmıştır.

 I.Balkan Savaşıyla tehlikeye düşen İstanbul’un güvenliği II. Balkan Savaşı ile tekrar sağlanmıştır.

 Arnavutluk, Balkan Savaşlarına katılmadan bağımsızlığını ilan etmiştir.

 Romanya, I.Balkan Savaşına katılmayıp II. Balkan Savaşına katılmıştır.

 Osmanlı Devleti’nin batı sınırı Meriç Nehri kabul edilmiş ve bugünkü sınırımız büyük ölçüde çizilmiştir.

 Bulgaristan ve Osmanlı Devleti kaybettikleri toprakları geri almak için I.Dünya Savaşına girmiştir.

 Mustafa Kemal Edirne’nin kurtuluşunda yer almıştır.(Bolayır Birlikleri)

 Osmanlı Devleti’nin Balkanlardan çekilmesiyle bölge hâkimiyeti için Rusya ve Avusturya arasında rekabet yaşanmaya baş- lamıştır.

 II. Balkan Savaşında Osmanlı Devleti sadece Bulgaristan’la savaşmıştır.

 Darüleytam açılmıştır.

 DARÜLEYTAM: Balkan Savaşlarında kimsesiz kalan çocukları barındırmak ve meslek edindirmek amacıyla açılan kurumdur.

 Balkan Savaşları ile kaybedilen topraklardan Anadolu’ya yaşanan göçlerle Anadolu’daki Türk nüfusu artmıştır. Yaşanan göçler Anadolu’da sosyo-ekonomik sıkıntıları da beraberinde getirmiştir.

 Balkan Savaşlarıyla birlikte Osmanlı Devleti Avrupa siyasetinde yalnızlık politikasına itilmiştir.