TÜRK ÇEVRE HUKUKUNDA ADLİ VE İDARİ NİTELİKTEKİ YAPTIRIMLAR

(1)

TÜRK ÇEVRE HUKUKUNDA ADLİ VE İDARİ NİTELİKTEKİ YAPTIRIMLAR

Barış Ecevit AKGÜN

ÇED İzleme ve Denetim Şube Müdürü ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

ÇED İzleme ve Çevre Denetimi Daire Başkanlığı

(2)

HİNDİSTAN-BHOPAL ARALIK-1984

(3)

(4)

4

(5)

5

(6)

6

(7)

7

(8)

8

(9)

(10)

(11)

MEKSİKA KÖRFEZİ NİSAN-2010

(12)

(13)

(14)

(15)

JAPONYA MART-2011

(16)

(17)

(18)

2872 sayılı Çevre Kanunu

1-Amaç 2-Kapsam 3-İlkeler

4-Yükümlülükler - Yasaklar 5-Sorumluluk

6-Yaptırımlar

(19)

İlkeler;

Kirleten Öder İlkesi

Kirlilikle mücadele masrafları,

kirlenme ve bozulmanın önlenmesi,

sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin

iyileştirilmesi için yapılan harcamalar

kirleten veya bozulmaya neden olan

tarafından karşılanır.

(20)

Kirletenin … gerekli önlemleri

almaması veya bu önlemlerin yetkili

makamlarca doğrudan alınması

nedeniyle kamu kurum ve

kuruluşlarınca yapılan gerekli

harcamalar 6183 sayılı Amme

Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında

Kanun hükümlerine göre kirletenden

tahsil edilir…

(21)

KİRLETEN ?

Faaliyetleri sırasında veya sonrasında, doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişi

21

(22)

22

Önleme İlkesi

Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle;

kirlenmenin meydana geldiği hallerde

kirleten, kirlenmeyi durdurmak,

kirlenmenin etkilerini gidermek veya

azaltmak için gerekli tedbirleri almakla

yükümlüdürler.

(23)

Kirletme yasağı:

Madde 8 – Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.

Çevre Korunmasına İlişkin Önlemler ve

Yasaklar

(24)

İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü (1)

Madde 11 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/8 md.) Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler

.

(25)

Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğü Madde 12 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/9 md.)

İlgililer, Bakanlığın veya denetimle

yetkili diğer mercilerin isteyecekleri bilgi ve

belgeleri vermek, yetkililerin yaptıracakları

analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak,

denetim esnasında her türlü kolaylığı

göstermek zorundadırlar.

(26)

Tehlikeli Kimyasallar ve Atıklar

Madde 13 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/10 md.)

…

tehlikeli atıkların toplanması,

taşınması, geçici ve ara depolanması, geri

kazanımı, yeniden kullanılması ve

bertarafı faaliyetlerinde bulunanlar, bu

Kanun ile getirilen yükümlülükler

açısından müteselsilen sorumludurlar.

(27)

Tehlikeli Kimyasallar ve Atıklar

Madde 13 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/10 md.)

Sorumlular bu Kanunda belirtilen

meslekî faaliyetleri nedeniyle ….. tehlikeli

atık malî sorumluluk sigortası

yaptırmak zorunda olup, faaliyetlerine

başlamadan önce Bakanlıktan gerekli izni

alırlar. Sigorta yaptırma zorunluluğuna

uymayan kurum, kuruluş ve işletmelere bu

faaliyetler için izin verilmez.

(28)

Çevre Kanununda belirtilen hükümlere aykırı davranılması halinde karşılaşılabilecek

durumlar?

•Masraf ve harcamalardan sorumluluk

•İdari para cezası

•İzin ve lisans iptali

•Faaliyetin durdurulması

•Zararların tazmini- zararlardan sorumluluk

•Adli cezalar – Hapis cezası

28

(29)

26.04.2006 tarihinde 5491 sayılı Kanun ile revize edilen Çevre Kanununda idari yaptırımlar;

“Faaliyetlerin Durdurulması”

“İdari Nitelikteki Cezalar” ve

“Seyrüseferden Men” olarak düzenlenmiştir.

İdari Nitelikteki Yaptırımlar

(30)

Faaliyetlerin Durdurulması Madde 15:

(Değişik: 26/4/2006 – 5491/12 md.)

“Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti düzeltmek üzere ….bir defaya mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir.

Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda aykırılık düzeltilmez ise ….kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulur.

Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre verilmeksizin durdurulur.”

(31)

İzne tâbi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya yönetmeliklerde öngörülen önlemleri almadan veya yönetmeliklerde belirlenen emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı olarak işletenlere,

31

2872 Sayılı Kanunun 20 inci maddesinin;

Kanundaki ceza miktarı

1/1/2013 - 01/01/2014

(b) bendi 24.000 TL 40.636 TL

İdari nitelikteki cezalar:

Madde 20 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/14 md.)

(32)

1/1/2013 - 01/01/2014

(g) bendi 6.000 TL 10.154 TL

Madde 20 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/14 md.)

Bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere,

(33)

1/1/2013 - 01/01/2014

(p) bendi 24.000 TL 40.636 TL

Tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmayanlara,

Madde 20 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/14 md.)

(34)

2872 Sayılı Kanunun

20 nci maddesinin;

01/01/2013 01/01/2014

Kurum, kuruluş ve işletmelere (r) bendi; 24.000 TL

60.000 TL 40.636 TL

101.595 TL 121.908 TL 304.785 TL

Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal edenlere 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.

NOT: 20. madde hükmü “Bu maddenin (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.”

İdari nitelikteki cezalar-Madde 20

34

(35)

Alt ve Üst Sınır Belirtilen Cezalar

20 nci maddesinin;

Kanundaki

ceza miktarı 01/01/2013

01/01/2014 Kurum, kuruluş ve işletmelere

(v) bendi; 100.000 TL 1.000.000

TL

169.327 TL 1.693.300

TL

507.981 TL 5.079.900 TL

Bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık bertaraf tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara

35

(36)

Kanunda, idari para cezasının alt ve üst sınırların verildiği hallerde, uygulanacak idari para cezasının miktarını belirlemede takdir yetkisi, idari yaptırım kararını veren merciye aittir.

Alt ve üst sınırlar arasında idari para cezasının miktarı belirlenirken, işlenen kabahatin içeriği, failin kusuru ve ekonomik durumu göz önünde bulundurularak ceza takdir edilecektir. (5326 / Madde 17)

Kanunda Alt ve Üst Sınırı Verilen Cezalar

36

(37)

37

“Ormanımdan bir dal kesenin kolunu, bir ağaç kesenin başını keserim”

Fatih Sultan MEHMET

(5237 TCK ) Suçta ve cezada kanunîlik ilkesi

MADDE 2. - (1) Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz.

Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.

(38)

Tehlikeli Atıklara İlişkin Cezalar

20 nci maddesinin;

Kanundaki

ceza miktarı 01/01/2013

01/01/2014 Kurum, kuruluş ve işletmelere

(v) bendi; 100.000 TL 1.000.000

TL

169.327 TL 1.693.300

TL

507.981 TL 5.079.900 TL

38

20 nci maddesinin;

01/01/2013 01/01/2014

Kurum, kuruluş ve işletmelere (r) bendi; 24.000 TL

60.000 TL 40.636 TL

101.595 TL 121.908 TL 304.785 TL

Tehlikeli Olmayan Atıklara İlişkin Cezalar

(39)

Fiillerin Tekrarı

Madde 23: (Değişik : 26/4/2006 – 5491/15 md.)

Bu Kanunda belirtilen idarî para cezaları,

bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin

işlenmesinden itibaren üç yıl içinde birinci

tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip

tekrarında iki kat artırılarak verilir.

(40)

Bu Kanunun 12 nci maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi verenler, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Bu Kanunun uygulanmasında yanlış ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve kullananlar hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümleri uygulanır.

Bu maddeye göre yargıya intikal eden çevresel etki değerlendirmesine ilişkin ihtilaflarda çevresel etki değerlendirmesi süreci yargılama sonuna kadar durur.

Adlî nitelikteki cezalar

Madde 26 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/18 md.)

(41)

Diğer kanunlarda yazılı cezalar Madde 27:

Bu Kanunda yazılı fiiller hakkında

verilecek idari nitelikteki cezalar, bu fiiller

için diğer kanunlarda yazılı cezaların

uygulanmasına engel olmaz.

(42)

Kirletenin Sorumluluğu Madde 28:

“Çevreyi kirletenler ve çevreye

zarar verenler sebep oldukları kirlenme

ve bozulmadan doğan zararlardan

dolayı kusur şartı aranmaksızın

sorumludurlar…”

(43)

5237 SAYILI TCK

43

5237 sayılı Türk Ceza Kanununda, “Çevreye Karşı Suçlar” başlığı altında öngörülen yeni suçlar, çevrenin atık ve artıklarla kasten (md.

181) ve taksirle (md.182) kirletilmesi, gürültü kirliliği (md.183) ve imar kirliliğine (md.184) neden olmaktır.

Türk Ceza Kanununda; çevrenin atık ve artıklarla kasten kirletilmesi veya imar kirliliği için hapis cezası, çevrenin taksirle kirletilmesi veya gürültü kirliliği halinde hapis cezası veya adli para cezası öngörülmüştür.

(44)

44

TCK. Madde 181

Çevrenin Kasten Kirletilmesi

(1) İlgili kanunlarla belirlenen teknik usullere aykırı olarak ve çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa, suya veya havaya kasten veren kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Atık veya artıkları izinsiz olarak ülkeye sokan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(3) Atık veya artıkların toprakta, suda veya havada kalıcı özellik göstermesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza iki katı kadar artırılır.

(45)

45

(4) Bir ve ikinci fıkralarda tanımlanan fiillerin, insan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıklarla ilgili olarak işlenmesi hâlinde, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına ve bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

TCK. Madde 181

Çevrenin Kasten Kirletilmesi

(46)

TCK. Madde 182

Çevrenin Taksirle Kirletilmesi

(1) Çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya verilmesine taksirle neden olan kişi, adlî para cezası ile cezalandırılır.

Bu atık veya artıkların, toprakta, suda

veya havada kalıcı etki bırakması hâlinde, iki

aydan bir yıla kadar hapis cezasına

hükmolunur.

(47)

2)İnsan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya taksirle verilmesine neden olan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

47

TCK. Madde 182

Çevrenin Taksirle Kirletilmesi

(48)

Tehlikeli Kabul Edilen Atıkların Özellikleri H4- Tahriş Edici

H5- Zararlı H6- Toksik

H7- Kanserojen H8- Korozif

H9- Enfeksiyon Yapıcı

H10- Üreme Yetisini Azaltıcı H11- Mutajenik

H12- Hava,su ve asitle temas halinde zehirli H14- Ekotoksik

48

Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik EK IIIA

(49)

49

Türk Ceza Kanunu 12.10.2004 tarih ve 25611 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

5237 sayılı TCK.’nın 181. ve 182. maddeleri 12.10.2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

5237 sayılı TCK. Çevreye İlişkin Suçlar

(50)

Türk Ceza Kanununun 4.

maddesinde “Ceza Kanunlarını bilmemenin mazeret sayılmayacağı”

hükmü bulunmaktadır.

50

(51)

SİNCAN 3. SULH CEZA MAHKEMESİ:

(DOSYA NO: 2011/xxx)

SUÇ: ÇEVREYİ KASTEN KİRLETMEK SANIKLAR:………..

Yukarıda açık kimliği yazılı sanıklar

hakkında mahkememizde yapılan duruşma

sonunda: GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Sanık

savunmasında çevreyi kirletmek gibi bir

kastının olmadığını ve yeni çıkan yasadan

haberi olmadığından suçlamayı kabul

etmediğini beyan etmiştir.

(52)

.………….Iç ve Dış Ticaret A.Ş. isimli

işletmesine ait atık yağların varillerde açık

alanda toplandığı, evsel katı atıkların tesis

dışındaki tarlaya atıldığı ve burada bir

kısmının yakılmış olduğu, saha içerisinden

çıkan yıkama sularının bir kısmının tesis

dışındaki tarlaya verildiği, bu şekilde 2872

Sayılı Çevre Kanununun 20 maddesinin ( j )

bendi ile aynı kanunun kirletme yasağı

başlıklı 8 maddesinin 1. fıkrasına ve

yönetmeliklerde belirtilen standart ve

yöntemlere aykırı davranmak suretiyle

çevreyi kirlettiği anlaşılmakla eylemine uyan

TCK’nun 181/1. maddesi gereğince

cezalandırılmasına karar vermek gerekmiştir.

(53)

HÜKÜM:

1-Sanığın atılı suçu sabit olmakla eylemine uyan TCK nun 181/1 maddesi gereğince ALTI AY HAPIS CEZASI ILE CEZALANDIRILMASINA,

2-Sanığa verilen cezanın TCK nun 62/1 maddesi (Takdiri İndirim) Gereğince 1/6 oranında indirilerek sanığın beş ay hapıs cezası ıle cezalandırılmasına,………Dair, sanığın yüzüne karşı, kararın tefhiminden itibaren 7 gün içerisinden mahkememize yazılı ya da sözlü olarak müracaat edilerek Yargıtay'da temyiz yoluna başvurulabileceği hususu da hatırlatılarak verilen karar açıkça okunup, usulen anlatıldı.25/12/2008

(54)

KAZAN ASLİYE CEZA MAHKEMESİ:

(DOSYA NO: 2010/xxx)

SUÇ: ÇEVREYİ KASTEN KİRLETMEK SANIK:………..

Sanık vekilinden esas hakkındaki

savunması soruldu: müvekkilimin çevreyi

kirletmek gibi bir kastı yoktur. Olay tarihinde

işletmenin atıksu deşarj hattında bir tıkanıklık

meydana gelmiş ve taşkın olayı meydana

gelmiştir, dedi.

(55)

55

Gereği Düşünüldü.

1- Sanığın üzerine atılı çevreyi kasten kirletmek suçu sübut bulduğundan eylemine uyan TCK’nun 181/1 maddesi gereğince, 6 AY HAPİS CEZASI İLE MAHKUMİYETİNE,

2- Sanığın kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı, velayet hakkı, vesayet hakkı veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunma hakkından,

Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden, bu kapsamda TBMM üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetimi ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi tüm memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmek,

(56)

Seçme ve seçilme ehliyetinden ve diğer siyasi haklarını kullanma hakkından,

Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif veya siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmak,

Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmek,

Haklarından hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar yoksun bırakılmasına, karar verilmiştir.

(57)

57

Çevre suçundan fabrikalarda kim yargılanacak?

Bu hükme bakıldığında değerli iş adamlarımız ve sanayicilerimizin fabrika ve işyerindeki çevresel durumu, alınan ve alınması gereken önlemleri bir kez daha gözden geçirmelerinin uygun olacağı söylenebilir.

Zira kural olarak tüzel kişiler tarafından işlenen suçlar yönünden ceza hükümleri, şirketlerde icra makamı kim ise ona yönelmektedir. Bu da suçun vasfına göre başta şirkette imzaya yetkililer olmak üzere, şirket müdürlerinin, yönetim kurulu başkan ve üyelerinin, sanık sıfatıyla doğrudan yargılanacağı anlamına gelmektedir.

(58)

İLGİ VE KATKILARINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

Barış Ecevit AKGÜN

Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇED İzleme ve Çevre Denetimi Daire Başkanlığı

Tel: (0312) 410 19 79

E-posta: baris.akgun@csb.gov.tr