B orçlar Kanunun da Müteselsil borçluluk, bir irade beyan veya kanun hükmü

(1)

KATMA DE⁄ER VERG‹S‹NDE MÜTESELS‹L SORUMLULUK

Dursun Ali TURANLI Yeminli Mali Müflavir 1. G‹R‹fi

B

orçlar Kanunun da Müteselsil borçluluk, bir irade beyan› veya kanun hük- mü dolay›s›yla bir edimin birden ziyade borçlular›ndan her birinin tama- m›n› ifa etmekle yükümlü bulundu¤u, alacakl›n›n ise tamam›n› ancak bir defa elde etmek üzere edimi borçlulardan diledi¤i birinden talep etmeye yetkili oldu¤u ve borçlulardan birinin ifas› veya ifa yerini tutan fiiliyle di¤erlerinin bu oranda alacakl›ya karfl› borçtan kurtulacaklar› bir birlikte borçluluk halidir. ¹ Mal al›m sat›m› ve hizmet ifas› dolay›s›yla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairesine yat›rmak zorunda olanlar›n bu yükümlülükleri yerine getirmemeleri halinde bu verginin ödenmesinden al›m sat›ma taraf olanlar ve hizmetten yararlananlar aralar›nda do¤rudan veya h›s›ml›k nedeniyle, yada sermaye, organizasyon veya yönetime kat›lmak veya menfaat sa¤lamak suretiyle dolayl› olarak iliflkide bulundu¤u tespit olunanlar müteselsilen sorumludurlar.

Maliye Bakanl›¤› konuya iliflkin kendisine verilen yetkiyi kullanarak müteselsi- len sorumlulu¤un flartlar›n›, s›n›rlar›n› ve konuya iliflkin usul ve esaslar› ilk kez 70 seri no lu KDV Genel Tebli¤i ile belirlemiflti.

70 seri nolu KDV Genel Tebli¤indeki bir paragraf› müteselsil sorumluluk kapsam›n›n geniflletildi¤i, Kanunun öngördü¤ü yetki s›n›rlar›n›n afl›ld›¤› ve Kanun- da öngörülmeyen bir yükümlülük yarat›ld›¤› gerekçesiyle Dan›fltay karar› ile iptal edilmesinin ard›ndan yeni düzenlemeler yap›lm›flt›r. 82 seri nolu KDV Genel Tebli¤inde müteselsil sorumlulukla ilgili baz› düzenlemeler yap›lm›flt›r. Di¤er yandan KDV iade sisteminin tek bir genel tebli¤de toplanmas› ve müteselsil sorumlulukla ilgili olarak daha önce Maliye Bakanl›¤›nca ç›kar›lan genel tebli¤lerin tamam› yürürlükten kald›r›lm›fl, KDV iade sistemi ve müteselsil sorumlulukla ilgili düzenlemeler 84 seri nolu KDV Genel Tebli¤inde toplanm›flt›r. Böylece di¤er tebli¤ler yürürlükten kald›r›larak müteselsil sorumlulukla ilgili düzenle- meler de 84 seri nolu KDV Genel Tebli¤inde yer alm›flt›r.

Vergi sorumlulu¤u V.U.K. 11/1 ve KDV kanunu md.9 ile KDVGT 70,82 ve 84 birlikte de¤erlendirildi¤inde, hazineye intikal etmemifl amme alacaklar›n›n hazi-

1 Turgut Uygur, Aç›klamal›-‹çtihatl› Borçlar Kanunu S. 4216-4217

(2)

neye intikalini kolaylaflt›rmak amac›y- la vergi yasalar›nda ön görülen bir mü- essesedir .

2. VERG‹ SORUMLULU⁄UNUN KAPSAMI

VUK ’un 11. Maddesinde vergi kesen lerin sorumlulu¤u “Mal al›m ve sat›m›

ve hizmet ifas› dolay›s›yla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairesine yat›r- mak zorunda olanlar›n bu yüküm lü- lükleri yerine getirmemeleri halinde verginin ödenmesinden (4369 say›l›

kanunun 81/a-28 md. ile de¤ifltirilen ibare) al›m sat›ma taraf olanlar, hiz metten yararlananlar ve aralar›nda do¤rudan veya h›s›ml›k nedeniyle ya da sermaye organizasyon veya yöne ti- mine kat›lmak veya menfaat sa¤la mak suretiyle dolayl› olarak iliflkide bulundu¤u tespit olunanlar mütesel silen sorumludurlar” denilmektedir. Ancak mal üreten çiftçiler ile nihai tüketiciler müteselsil sorumluluk kapsam› d›fl›nda tutulmufltur.

Müteselsil sorumluluk V.U.K ‘ un 11.

maddesinde, sorumlu s›fat›yla beyan konusu ise KDV Kanunu ’nun 9. maddesinde yer almaktad›r. Maddenin ilgili f›kras› afla¤›daki gibidir.

“Mükellefin Türkiye içinde ikametga h›n›n, ifl yerinin ,kanuni ve ifl merkezi- ni bulunmamas› hallerinde ve gerekli görünen di¤er hallerde Maliye Bakan l›¤› vergi alaca¤›n›n emniyet alt›na al›nmas› amac›yla vergiye tabii ifllem lere taraf olanlar› verginin ödemesin- den sorumlu tutabilir” denilmektedir.

Maliye Bakanl›¤› konuya iliflkin kendisine verilen yetkiyi kullanarak müte- selsilen sorumlulu¤un flartlar›n›, s›n›r-

lar›n› ve konuya iliflkin usul ve esasla- r› ilk kez 70 seri nolu KDV Genel Teb- li¤i ile belirlemiflti.

70 seri nolu KDV Genel Tebli¤inde yer alan paragrafla kanunda belirtilen sorumluluk kapsam› geniflletilerek müteselsilen sorumlu tutulmayacak birinin sorumlulu¤u öngörüldü¤ünden yasaya uygun görülmeyerek Dan›fltay karar› ile iptal edilmesinin ard›ndan yeni düzenlemeler yap›lm›flt›r. 82 seri nolu KDV Genel Tebli¤inde mütesel sil sorumlulukla ilgili baz› düzenleme- ler yap›lm›flt›r. Di¤er yandan KDV iade sisteminin tek bir genel tebli¤de toplanmas› ve müteselsil sorumlulukla ilgili olarak daha önce Maliye Bakan- l›¤›nca ç›kar›lan genel tebli¤lerin tamam› yürürlükten kald›r›lm›fl, KDV iade sistemi ve müteselsil sorumlulukla ilgili düzenlemeler 84 seri nolu KDV Genel Tebli¤inde toplanm›flt›r.

Böylece di¤er tebli¤ler yürürlükten kald›r›larak müteselsil sorumlulukla ilgili düzenlemeler de 84 seri nolu KDV Genel Tebli¤inde yer alm›flt›r.

VUK 11/1 maddesi, konuyla ilgili Ma- liye Bakanl›¤› yetkisini kullanarak ç›- karm›fl oldu¤u KDV 70, 82 ve 84 no lu Genel Tebli¤leri birlikte de¤erlendi rildi¤inde, kanunda verilen yetkinin kullan›m› idarenin kendini korumaya yönelik, hazineye intikal etmemifl ver- gilerin hazineye intikalini sa¤lamak oldu¤u anlafl›lmaktad›r.

Bu ba¤lamda mal teslimlerinde al›m sat›ma taraf olanlar, hizmet ifalar›nda hizmetten yararlananlar bu safhadaki ifllem bedeli üzerinden hesaplanan Katma De¤er Vergisi ile s›n›rl› olmak üzere, hazineye intikal etmeyen Katma

(3)

2 84 Seri No’ lu KDV Genel Tebli¤i 23.11.2001 Tarih ve 24592 Say›l› Resmi Gazete Yay›mlanm›flt›r.

De¤er Vergilerinden afla¤›daki aç›kla- malar çerçevesinde müteselsilen sorumlu olacaklard›r.

3. ‹fiLEME DO⁄RUDAN TARAF OLANLARDA MÜTESELS‹L SORUMLULUK

Mal ve hizmet al›m sat›m›ndan do¤an Katma De¤er Vergisinin sat›c› tara f›n- dan hazineye intikal ettirilmedi¤inin tespiti halinde kendilerine teslim veya hizmet ifas›nda bulunulan mükellefler, ifllemin bedeli üzerinden hesaplanan vergi ile s›n›rl› olmak üzere, Hazineye intikal etmeyen vergiden 84 seri nolu katma de¤er vergisi genel tebli¤inin II- I/2. ölümünde belirlenen usul ve esaslara göre sat›c› ile birlikte müteselsilen sorumlu olacakt›r. Ancak;

3.1 Al›c›lar Katma De¤er Vergisi dahil toplam ifllem bedelini 4389 say›l› bankalar kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan banka veya özel finans kurumlar› vas›tas› ile ödemeleri ve banka veya benzeri finans kurumuna yap›lacak ödeme s›ras›nda düzenlene- cek belgede sat›c›n›n (veya ad›na hareket edenlerin) ad soyad› (tüzel kifliler- de unvan›) ile banka veya benzeri finans kurumundaki hesap numaras›n›

ve vergi kimlik numaras›n› do¤ru olarak yazd›rmalar› gerekir.

3.2 Ödemenin çekle yap›lm›fl olmas›

halinde TTK.’ nun 697. Maddesinin 1 ve 2 numaral› f›kras›na uygun olarak çek düzenlemeleri ve lehine çek keflide edilenin vergi kimlik numaras›n›

yazmalar› gerekir. Bu flekilde mütesel- sil sorumluluk uygulamas› ile muhatap

tutulmayacaklard›r. Bu çerçe vede herhangi bir hesaba ba¤l› olmaks›z›n, ör- ne¤in kasadan ödeme yap›lmas› fleklinde gönderilen havaleler sorumlulu-

¤u kald›rmayacakt›r. Ayr›ca d›fl ticaret sermaye flirketleri ve sektörel d›fl ticaret flirketleri gibi ihracatta arac›l›k eden mükelleflerin bu uygulamadan yararla- nabilmeleri için ihracat›na arac›l›k ettikleri mükelleflerinde ödemelerini yukar›daki belirtilen flekilde ispat etmeleri gerekmektedir.

Müteselsil sorumlulu¤un ortadan kal- kabilmesi için mükelleflerin sat›n al- d›klar› mallara ve hizmetlere ait KDV dahil toplam ifllem bedelinin banka veya özel finans kurumu vas›tas›yla ve çekle ödenmesi gerekir. Ancak al›c›

ile sat›c› aras›nda muvazaaya dayanan bir ifllem yap›ld›¤›n›n veya menfaat sa¤layan do¤rudan bir iliflkinin veya h›s›ml›k, sermayesine kat›lma, organizasyon veya yönetimi içinde yer alma fleklinde dolayl› bir iliflkinin bulundu-

¤unun vergi incele mesine yetkili olan- larca düzenlenmifl raporlarla tesbit edilmesi halinde ödeme yukar›daki flekilde tevsik edilmifl olsa bile müteselsil sorumluluk kalkmayacakt›r.²

Müteselsil sorumluluktan kurtulabilmek için mükelleflerin sat›n ald›klar›

mallara ve hizmetlere ödemenin mutlaka yukar›da belirtilen ve afla¤›da ay- r›nt›l› olarak aç›klanan yöntemlerle ya- p›lmas› gerekir. Uygulamada s›k s›k karfl›lafl›lan nakit ödeme d›fl›ndaki;

• Kredi kart› ile yap›lan ödemeler,

• Cirolu çek ve senet ödemeleri,

(4)

• Posta ‹daresi kanal›yla yap›lan hava leler ve ödemeler müteselsil sorumlu luktan kurtulma imkan› vermez.

Müteselsil sorumlulu¤un ortadan kal- kabilmesi için mükelleflerin sat›n al- d›klar› mallara ve hizmetlere ait KDV dahil toplam ifllem bedelinin banka veya özel finans kurumu vas›tas›yla ve çekle ödenmesi gerekir. K›smen yap›- lan ödemeler müteselsil sorumlulu¤u k›smen ortadan kald›rmad›¤› gibi ta- mamen de ortadan kald›r maz. Örne¤in bir faturaya ait KDV dahil ifllem bedelinin % 50’sini banka vas›tas›yla öde- yen bir mükellefin müteselsil sorumlu-

¤unun % 50 oran›nda ortadan kalkma- s› söz konusu de¤ildir.

Mükelleflerin sat›n ald›klar› mallar ve hizmetler dolay›s›yla sat›c›lara ödedik leri katma de¤er vergisinin ödenme sinden müteselsilen sorumlu olmama lar› için, ödemelerini afla¤›da belirtilen çerçevede belgelemeleri gerekmektedir.

3.3 BANKA VEYA ÖZEL F‹NANS KURUMU VASITASIYLA ÖDEME Mükelleflerin sat›n ald›klar› mallara veya hizmetlere ait ifllem bedelinin tamam›n› 4389 say›l› Bankalar Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan banka veya özel finans kurumlar› vas›- tas›yla ödeyen mükellefler, müteselsil sorumluluktan kurtulmaktad›rlar. Bede- lin taksitler halinde ödendi¤i durumda, her bir ödemeyle ifllem aras›nda irtiba- t› sa¤layacak bilgilerin ödemeyle ilgili belgeye dercedilmesi suretiyle ödeme- nin banka veya benzeri finans kurumu vas›tas›yla yap›ld›¤› tevsik edilebilir.

Posta idaresi vas›tas› ile gönderilen ha- valelerde sat›c›n›n nakit hareketlerinin izlenmesine yönelik amaç gerçeklefl- meyece¤i için bu kurum vas›tas› ile ya- p›lan ödeme müteselsil sorumluluktan kurtulmak için yeterli olmayacakt›r.

Banka ve özel finans kurumlar› vas›ta- s›yla ödeme yapmak suretiyle mütesel- sil sorumluluktan kurtulabilmek için afla¤›daki flartlar›n yerine getirilmesi gerekir.

84 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤i’nde, banka veya özel finans kurumu vas›ta- s›yla ödeme yap›lm›fl olsa dahi, herhangi bir hesaba ba¤l› olmaks›z›n, gön- derilen havalelerin sorumlulu¤u kald›r- mayaca¤› belirtildikten sonra kasadan ödeme yap›lmas› örnek olarak gösteril- mifltir (KDVGT 84\III\1.1).

Ödemeye iliflkin olarak düzenlenen belgelerden, iflleme taraf olanlar› tespit etmek mümkün olmal›d›r. Ödeme belgesinde sat›c›n›n sadece ad›n›n bulun- mas› durumunda, bu amac›n gerçeklefl- meyece¤i aç›kt›r. Bunun için sat›c›n›n kimli¤ini tespit etmeye veya faaliyeti ile iliflki kurmaya yard›mc› olacak di-

¤er bilgilerin de ödeme belgesinde yer almas› gerekmektedir.

Bu nedenle sat›c›n›n (veya ad›na hareket edenin) hesap numaras›n›n ve vergi kimlik numaras›n›n yer almad›¤›

belgelerle yap›lan ödemeler müteselsil sorumluluktan kurtulmak için yeterli olmayacakt›r. Sat›c›n›n bizzat kendisi yerine ad›na hareket eden temsilcisi, vekili veya istihdam etti¤i kifliler ad›na bankac›l›k sisteminden havale, vir man, EFT gibi yollarla ödeme yap›l mas› halinde bu kiflilerin sat›c›yla olan

(5)

ilgisini tevsik eden bir belgeye sahip olunmas› ileride sorumluluktan kurtul mak için gerekli olabilecektir.

Banka veya özel finans kurumlar› vas›- tas›yla ödeme yapmak suretiyle müte- selsil sorumluluktan kurtulabil mek için, ödeme belgesinde mutlaka sat›- c›n›n veya ad›na hareket eden kiflinin vergi kimlik numaras› yer almal›d›r. 2 S›ra No.lu Vergi Kimlik Numaras› Ge- nel Tebli¤i ile banka ve özel finans kurumlar›ndaki ifllemler vergi kimlik numaras› uygulamas› kapsam›na al›nm›fl- t›r. Buna göre, hesap aç›lmas›, havale, çek vs. gibi ifllem yapmak isteyenler banka veya özel finans kurumuna vergi kimlik numaralar›n› ibraz etmek zorunda d›rlar.

Dolay›s›yla, söz konusu ödeme belge- lerinde vergi kimlik numaras›n›n yer almas› müteselsil sorumluluktan kurtulmak için iste¤e ba¤l› olmaktan ç›k- m›fl, bir zorunluluk halini alm›flt›r.

Vergi kimlik numaras›n›n bankan›n ih- mali ile yaz›lmam›fl olmas› halinde sonradan ikmal edilmesi mümkün bu- lunmaktad›r. Bir Mukteza’da, SAM‹YB kullanma fiilinden dolay› hakk›nda olumsuz rapor bulunan flirketten mal al›m›nda bulunan ihracatç› flirketin yapt›¤› ödemelere iliflkin banka de kontlar›nda SAM‹YB kullanan flirketin vergi numaras›n›n sonradan yaz›l- mas› iflleminin banka yetkilileri tara- f›ndan imza alt›na al›nmas› ve ödeme- nin 84 Seri No.lu KDV Teb li¤i’nin

3.1.2 bölümünde belirtilen flekilde tevsik edilmesi flart›yla ihracatç› flirketin iade talebinin genel esaslara göre yerine getirilme sinin mümkün oldu¤u be- lirtilmifltir³. Müteselsil sorumluluktan kurtulmak ve ayn› ver gileri bir daha ödememek için, Mükelleflerin sat›n al- d›klar› mallara veya hizmetlere ait ödemeler konusunda 84 seri nolu KDVGT’ne uygun olarak ödeme yapmalar› ve belirtilen hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir.

3.4 ÇEKLE ÖDEME

Sat›n ald›klar› mallara veya hizmetlere ait ödemelerini çekle yapan mükel lef- ler de baz› flartlar› yerine getirmeleri halinde müteselsil sorumluluktan kurtulmaktad›rlar. Bunun için ifllem bedelinin ödendi¤i çekte, sat›c› ve al›c›n›n kimli¤ini ve faaliyetlerini tespit ve iz- lemeye imkan veren bilgilerin yer al- m›fl olmas› gerekir. Bu husus önce 82 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤i ile ge- tirilmifl, daha sonra 84 Seri No.lu KDV Genel Tebli¤i’nde de yer alm›flt›r (KDVGT\84\III\1.1).

Buna göre; çek Türk Ticaret Kanu nu’nun 697. maddesinin birinci ve ikinci f›kras›na uygun olarak düzenlen melidir. Bu iki f›kra uyar›nca keflide edilecek çeklerde, lehine ödeme yap›- lacak kimsenin ad›n›n yer almas› gerekmektedir. Bu nedenle hamiline ya- z›l› olarak keflide edilen çekle ödeme yapan mükelleflerin müteselsil sorumluluktan kurtulmalar› mümkün de¤ildir.

3 MB’nin 31.01.2002 tarih ve 54/5432-543/5050 say›l› Özelgesi. E-Yaklafl›m A¤ustos 2005 S. 4-5 Y. Pehlivan’ ›n Yaz›s›ndan Al›nm›flt›r.

(6)

4 MB’nin 26.06.2001 tarih ve 53/5332-539/34607 say›l› Özelgesi. E-Yaklafl›m A¤ustos 2005 S. 4-5 Y.

Pehlivan’ ›n Yaz›s›ndan Al›nm›flt›r.

Müteselsil sorumluluktan kurtulmak için, keflide edilen çeke lehdar›n vergi kimlik numaras› mutlaka yaz›lmal›d›r.

Çekin sat›c›n›n bizzat kendisi yerine ad›na hareket eden temsilcisi, vekili veya istihdam etti¤i kifliler lehine keflide edilmesi halinde çeke bu kiflilerin vergi kimlik numaras› yaz›lmal›d›r. Bu durumda al›c›n›n lehine çek keflide etti¤i kiflinin sat›c›yla olan ilgisini tevsik eden bir belgeye sahip olmas›, ilerde sorumluluktan kurtulmak için gerekli olabilecektir. Ayr›ca vadeli çek keflide edilmesi halinde ödemesi yap›lan ifl- lemle çek aras›nda irtibat kurmaya ya- rayacak bilgilere (fatura tarih ve numaras› gibi) de yer verilmesi uygun olacakt›r.

Çekin ilk düzenlenmesi s›ras›nda emre yaz›l› veya muayyen kimse ad›na keflide edilmemifl ya da vergi kimlik numaras›n›n yaz›lmam›fl olabilece¤i dikkate al›n›rsa üçüncü kiflilerden al›nan çek- lerin ciro edilmesi suretiyle yap›lan ödemelerin müteselsil sorumlulu¤u kald›rmayaca¤›n› kabul etmek gerekir.

Kald› ki, böyle bir çekin dayana¤› olan ifllemlere iliflkin bilgilere cirantan›n kay›tlar›ndan ulaflmak da mümkün ol- mayabilecektir. Çekin do¤rudan al›c›

firma taraf›ndan düzenlenmesi gerekmekte olup, üzerine yukar›da yer alan bilgiler yaz›lm›fl bile olsa müflteri çek- lerinin ciro edilmesi suretiyle yap›lan ödemeler de sorumlu lu¤u kald›rmaz⁴. Çekle yap›lan ödemelerin al›c›y› sorumluluktan kurtarmas› için, çek be-

delinin muvazaadan ar›nm›fl olarak sa- t›c› taraf›ndan tahsil edilmifl olmas› gerekir. Özellikle vadeli çeklerle yap›lan ödemelerde çek bedeli sat›c› taraf›n- dan tahsil edilmedikçe, bu ifllemin al›- c›y› sorumluluktan kurtar mas› müm- kün de¤ildir. Bu kapsamda, çeklerin sat›c› taraf›ndan do¤rudan tahsil edil- mek yerine ticari iliflki de bulundu¤u kiflilere ciro edilmifl olmas› halinin (bu ifllemlerde herhangi bir muvazaa olmad›¤› sürece), tek bafl›na çek bedelinin sat›c› taraf›ndan tahsil edilmifl olmas› gerekti¤i kural›n›n ihlal edildi¤i anlam›na gelmez. Çünkü al›c›n›n ver- di¤i çekin ak›betini izlemesi ve tayin etmesi beklenemez. Bununla birlikte sat›c›n›n çek bedelini tahsil etmeyerek ciro etmifl olmas› halinde, ifllemin ger- çek olmad›¤› yönünde kuflkular›n orta- ya ç›kmas› mümkün dür.

Ödemenin, banka veya özel finans kurumu vas›tas›yla veya çekle yap›lm›fl olmas› her zaman, al›c›n›n müteselsil sorumlulu¤unu ortadan kald›rmak için yeterli olmamaktad›r. ‹hracat arac›l›k eden mükelleflerin, müteselsil sorumluluktan kurtulabilmek için öde mele- rini yukar›da aç›kland›¤› flekilde yapmalar›n›n yan› s›ra, bir önceki aflama- daki al›m iflleminin de yukar›da aç›k- land›¤› flekilde yap›lm›fl olmas› gerekir. Ödeme yukar›da aç›kland›¤› flekilde yap›lm›fl olsa dahi, al›c› ile sat›c›n›n bir organizasyon içerisinde yer ald›¤›- n›n vergi inceleme raporu ile tespit edilmesi halinde de al›c›lar›n mütesel-

(7)

sil sorumluluklar› ortadan kalkmaz.⁵ Müteselsil sorumluluktan kurtulmak için Mükelleflerin sat›n ald›klar› mallara veya hizmetlere ait ödemeler konusunda 84 seri nolu KDVGT’ne uygun olarak ödeme yapmalar› ve yukar›- da belirtilen hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir.

4. ‹fiLEME DO⁄RUDAN TARAF OLMAYANLARDA MÜTESELS‹L SORUMLULUK

Bir mükellefin mal ve hizmet temin etti¤i safhalardan daha önceki safhalar- da, bu mal ve hizmetle ilgili Katma De¤er Vergisinin hazineye intikal etti- rilmemifl olmas› nedeniyle müteselsil sorumluluk uygulamas› ile muhatap tu- tulabilmesi için, 84 seri nolu KDV.

Genel tebli¤inde belirtildi¤i üzere sözü edilen mükellef ile vergiyi hazineye intikal ettirmeyenler aras›nda, menfaat sa¤layan do¤rudan bir iliflkinin veya h›s›ml›k, sermayesine kat›lma, organizasyon veya yönetim içinde yer alma fleklinde dolayl› bir iliflkinin mevcudi- yetinin vergi incelemesine yetkili olan- larca düzenlenmifl raporlarda aç›kça belirtilmifl olmas› zorunludur.⁶

5. MÜTESELS‹L SORUMLULU⁄UN UYGULANAMAYACA⁄I

DURUMLAR

Katma De¤er Vergisi Kanununun 17.

Maddesinin 1 numaral› f›kras›nda say›

lan (tar›msal amaçl› kooperatifler ha- riç) kurum ve kurulufllar ile serma ye- lerinin (%51) veya daha fazlas› kamu- ya ait iktisadi iflletmelerin mal teslimi

veya hizmet ifalar›nda taraf oldu¤u al›m-sat›m ifllemlerinde müteselsil sorumluluk uygulanmamas› uygun görül- müfltür.

Buna göre yukar›da say›lan kuruluflla- r›n mal yada hizmet sat›n ald›klar› mü- kelleflerin bu al›fllarla ilgili vergiyi bu kurulufllardan mal yada hizmet sat›n alanlar›n ise bu al›fllarla ilgili vergiyi sözü edilen kurulufllar›n, hazineye intikal ettirmemeleri nedeniyle müteselsil sorumluluk kapsam›nda ifllem yap›l- mayacakt›r.⁷

6. MÜTESELS‹L SORUMLULUKTA UYGULAMA

Maliye Bakanl›¤› konuya iliflkin kendisine verilen yetkiyi kullanarak müte- selsilen sorumlulu¤un flartlar›n›, s›n›r- lar›n› ve konuya iliflkin usul ve esasla- r› 70,82 ve 84 no lu KDV Genel Teb- li¤leri ile belirlenmifltir. Buna göre;

6.1 Vergi, mükellef ad›na tarh-tahak kuk ettirilecek ve öncelikle mükellef- ten aranacakt›r. Vergiyi mükellefin ödemesi esas.

6.2 Müteselsil sorumluluk sat›n al›nan mal ve hizmet bedeli üzerinden hesaplanan KDV, varsa gecikme faizi ve gecikme zamm› ile s›n›rl›d›r. Cezalar sorumlulu¤un kapsam› d›fl›nda tutulmufltur.

6.3 Mükellef d›fl›ndaki kiflilerden (Müteselsil sorumludan) yap›lacak takibe ödeme emri tebli¤i suretiyle bafllanacakt›r. Vergi mükellef d›fl›ndaki kiflilerden de tahsil edilebilecektir.

5 Yasef Pehlivan KDV’de Müteselsil Sorumluluk Uygulamas›, E-Yaklafl›m A¤ustos 2005 S. 4-5 6 84 Seri No’ lu KDV Genel Tebli¤i 23.11.2001 Tarih ve 24592 Say›l› Resmi Gazete Yay›mlanm›flt›r.

7 84 Seri No’ lu KDV Genel Tebli¤i 23.11.2001 Tarih ve 24592 Say›l› Resmi Gazete Yay›mlanm›flt›r

(8)

Bu esaslar dikkate al›narak mükellefler taraf›ndan beyan edilen ancak öden meyen vergiler ile ilgili olarak ; - Mükellefe bilinen adreslerinde

bulunmad›¤›ndan ödeme emri tebli¤

edilmemifl olmas› veya

- Kendisine ödeme emri tebli¤ edilen mükellefin mal beyan›nda

bulunmam›fl olmas›, vergi dairesince de mal› tesbit

olunamam›fl veya beyan edilen veya vergi dairesince tesbit olunan mallar›n amme alaca¤›n›

karfl›layamayaca¤›n›n anlafl›lm›fl olmas›,

Hallerinde vergi asl›, varsa gecikme faizi ve gecikme zamm› için mükellef d›fl›ndaki müteselsil sorumlu nezdinde ödeme emri ile takibe bafllan›lacakt›r.

Mükellef taraf›ndan noksan beyan edilen veya hiç beyan edilmeyen vergi için yap›lacak tarhiyat üzerine tahsil edilebilir hale gelen vergi ve gecikme faizi, yukarda belirtilen flartlara göre müteselsil sorumlu nezdin de ödeme emri ile takibe al›nacakt›r.⁸ Müteselsil sorumlulukla ilgili Dan›fltay Kararla- r›ndan baz›lar› afla¤›daki gibidir:

Konu ‹le ‹lgili Dan›fltay 4. Daire 23.10.2002 Tarih Esas No:2001/4767 Karar No:2002/3318 karar›nda 213 sa- y›l› Vergi Usul Kanunu’ nun 11. maddesi hükmüne göre as›l mükelleften tahsil edilemeyen amme alaca¤›n›n müteselsil sorumluluk kapsam›nda ih- barname usulüne göre davac› borsadan istenmesi gerekece¤i,

Dan›fltay 7.Daire 25,02,2004 Tarih Esas No:2000/7976 Karar No: 2004/465 karar›nda 213 say›l› Vergi Usul Kanu- nu’ nun 11, maddesi hük müne göre sa- t›c›n›n beyan etti¤i halde ödemedi¤i kdv nedeni ile al›c›n›n sorumlu tutula- mayaca¤›, müteselsil sorumlulu¤u kdv uyuflmazl›klar›na uygulanabilmesi için, kifli ve kurulufllar aras›nda vergiyi ziyaa u¤ratma yönünde bir irtibat›n bulundu¤unun tespit edilmesi gerekir.

Dan›fltay 7.Daire 16.06.2004 Tarih Esas No:2002/1727 Karar No: 2004/

1852 karar›nda Vergi Usul Kanununun 11’inci maddesi uyar›nca müteselsil sorumlu ad›na ifllem tesis etmeye, as›l mükellefin ba¤l› oldu¤u vergi dairesi- nin yetkili oldu¤u,

Dan›fltay 7.Daire 13.03.2003 Tarih Esas No:2000/7958 Karar No:2003 /595 karar›nda Vergi Usul Kanununun 11.maddesi uyar›nca müteselsilen sorumlu tutulanlar hakk›nda 6183 say›l›

kanun kapsam›nda yap›lacak takiple- rin, as›l borçlunun ba¤l› bulundu¤u alacakl› amme idaresince yap›labilece-

¤i, Dan›fltay 9.Daire 26.10.1993 Tarih Esas No:1992/4540 Karar No:1993/3751 karar›nda 213 say›l› Vergi Usul Kanu- nunun 11. Maddesindeki müteselsilen sorumluluk hükmü, komisyon karfl›l›-

¤›nda fatura temin edildi¤inin veya kifli ve kurulufllar aras›nda vergiyi ziyaa u¤ratma yönünden aralar›nda bir irtibat bulundu¤unun idarece tespiti halinde katma de¤er vergisine de uygulanaca¤›,

8 84 Seri No’ lu KDV Genel Tebli¤i 23.11.2001 Tarih ve 24592 Say›l› Resmi Gazete Yay›mlanm›flt›r

(9)

Dan›fltay 7.Daire 21.09.1992 Tarih Esas No:1991/3146 Karar No:1992/

4450 karar›nda yükümlünün imalat›n- da kulland›¤› girdilerin bir bölümünün sat›n ald›¤› kiflinin KDV’sini ödemedi-

¤i, yada verilen faturalar›n sahte oldu-

¤u yolunda bir iddia yada tesbitin bulunmamas› halinde, ödenen KDV’nin hazineye intikal edip etmedi¤inin sap- tan›lamamas› ve di¤er tedarikçi kiflinin ise, defter ve belgelerini kaybetmifl olmas› nedeniyle incelenememesi yada bu kiflilerin aras›nda herhangi bu organizasyon bulundu¤u yolunda bir tesbitin olmamas› halinde yükümlünün in- dirim veya iade hakk›ndan yararland›- r›l mamas›n›n yerinde olmad›¤›, Dan›fltay 7.Daire 25.09.1992 Tarih Esas No:1990/5176 Karar No:1992/

4675 karar›nda tedarikçi firmalar›n te- darikçi firmadan tahsil ettikleri Katma De¤er Vergilerini beyan ederek öde- diklerinin tesbit edilmesi halinde, teda- rikçi firmalar›n alt firmalar› hakk›nda yeterli inceleme yap›lmadan ve hiçbir delile dayanmadan, bunlar›n yat›rma- m›fl olduklar› vergilerden ihracatç› fir- man›n sorumlu tutulmas›n›n mümkün olmad›¤›,

Dan›fltay 7.Daire 29.01.2004 Tarih Esas No: 2002/465 Karar No:2004/

197 karar›nda Vergi Usul Kanunu’nun 11. Maddesinde belirlenen müteselsil borçlunun, as›l borçlunun ba¤l› bulundu¤u vergi dairesince takip edilebile- ce¤i.

7. SONUÇ

Vergi sorumlulu¤u hazineye intikal etmemifl amme alacaklar›n›n hazineye intikalini kolaylaflt›rmak amac›yla vergi yasalar›nda öngörülen bir mües se- sedir.

Mal al›m sat›m› ve hizmet ifas› dola- y›s›yla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairesine yat›rmak zorunda olanla- r›n bu yükümlülükleri yerine getirmemeleri halinde bu verginin ödenme- sinden mal al›m sat›ma taraf olanlar ve hizmetten yararlananlar aralar›nda do¤rudan veya h›s›ml›k nedeniyle,yada sermaye organizasyon veya yöneti- me kat›lmak veya menfaat sa¤lamak suretiyle dolayl› olarak iliflkide bulundu¤u saptananlar müte selsilen sorumlu olacaklar› Vergi Usul Kanunu 11.

maddesinde belirtilmek tedir.

Müteselsil sorumlulukla ilgili Maliye Bakanl›¤› yetkisini kullanarak ç›kar m›fl oldu¤u KDV 70, 82 ve 84 no lu Genel Tebli¤leri birlikte de¤erlendiril di¤inde, kanunda verilen yetkinin kullan›m› idarenin kendini korumaya yö- nelik, hazineye intikal etmemifl vergi- lerin hazineye intikalini sa¤lamak oldu¤u anlafl›lmaktad›r.

Katma De¤er Vergisinde Müteselsil sorumluluktan kurtulmak için mükel leflerin sat›n ald›klar› mallara veya hizmetlere ait ödemeler konusunda 84 seri nolu KDVGT ne uygun olarak öde me yapmalar› ve yukar›da belirtilen hususlara dikkat etmeleri gerekmek tedir.