1. Giriş ve Tanımlar
Bilişim (Informatics/Computing) ve bilişim teknolojileri bireyleri, toplumları ve ülkelerin ekonomik gelişimlerini doğrudan etkileyen önemli bir olgu olarak 21. yüzyılda karşımıza çıkmaktadır. Bilişim, temelinde, verinin top- lanması, organize edilmesi, saklanması, işlen- mesi ve iletimi/paylaşımı için gerekli yazılım- ları, sistemleri ve insanı kullanan bir sistemler topluluğudur.
Bilgi-Öğreti (Information-Knowledge) günü- müzde karıştırılan iki kavramdır. A.C. Foscett bir çalışmasında [1] bu iki kavramı ayırt etmek üzere
“
• knowledge is what I know” and
“information
• is what we know”
cümlelerini kullanmıştır. Öğreti, kaydedilmiş bil- gi ya da özümlenmiş bilgi olarak düşünülebilir.
Bilişimin ne olduğu, belki de bilişim eğitimin- deki çeşitlilikle açıklanabilir. Özellikle, Kuzey
Amerika yaklaşımı olarak belirginleşen ayı- rımda, Bilişim, Bilgisayar Bilimleri; Bilgisayar Mühendisliği; Bilişim Teknolojileri; Bilişim Sistemleri ve Yazılım Mühendisliği başlıkları altında toplanmaktadır [2]. Bu sınıflandırma, yukarıda verilen Bilişim tanımı ile de tutarlılık göstermektedir.
Makaleye söz konusu olan Bilişim Teknolojileri için farklı tanımlara rastlanmaktadır. Bu tanım- lardan birisi de “IT: The application of compu- ter, communications and software technology to the management, processing and dissemina- tion of information”1dir. Bu çalışmada BT için anlaşılması gereken tanım bu olacaktır.
2. Donanımdaki Gelişmeler 2.1 Kablosuz Ağlar
Donanımdaki gelişmeler kablosuz sistemler ve mobil cihazlar ile ön plana çıkmaktadır.
Baz istasyonu ile doğrusal görüş (line of sight) gerektirmeyen WiMax teknolojilerinin 1-2 yıl
1 www.mcca.mb.ca/4.training.3.htm
Yeni Bilişim Teknolojileri ve Uygulamaları
Ali Yazıcı
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü aliyazici@etu.edu.tr
Özet: Bilişim (Informatics/Computing) ve bilişim teknolojileri (BT) toplumuzu ve gelişmemizi etkileyen en önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilişimi yazılım, donanım ve uygu- lamaları ile ortaya koymak doğru bir yaklaşım olarak görülmektedir. Bu bağlamda, bu çalışmada bilişim kavramları yinelenecek ve daha sonra bilişim teknolojilerindeki son gelişmeler ve yakla- şımlar sözü edilen üç unsur etrafında anlatılacaktır.
Abstract: Computing (or Informatics) and Information Technologies (IT) are envisaged as very important factors effecting our society and economical development. Informatics should be stud- ied around its three important components, namely, software, hardware and applications In this respect, this paper discusses first the fundamental concepts and jargon used and then develop- ments and trends in IT are explained around the aforementioned components.
Anahtar Kelimeler: Bilişim teknolojileri, yazılım, donanım, ızgara hesaplama, WiMax, metinden arınmış web sayfaları
içerisinde kırsal bölgelerde kullanımın yaygın- laşacağı beklenmektedir. Bununla ilgili yasal boşlukların ve lisans anlaşmalarının da biran önce hazırlanması gerekmektedir. Öte yandan, gömülü sistemlerde belirgin bir potansiyel iz- lenmektedir. Araç elektroniği olarak adlandırı- lan alanda gömülü sistem kullanımın gelecek yıllarda artacağı ve araçlarda bilgisayar sis- temlerinin standart olarak bulunacağı tahmin edilebilmektedir.
2.2 İnternet 2
Öte yandan, hızlı İnternet için çalışmalar sür- dürülmektedir. İnternet 2 diye adlandırılan sis- temle, yakın bir geçmişte, ABD ile Hollanda arasında 10,978km’lik bir mesafede 6.7 GB’lik bir verinin 1 dakikanın altında bir sürede iletil- mesi İnternet 2’nin bir başarısı olmuştur. Şim- dilik bazı üniversitelerin girişimi olarak görü- nen bu projenin, geleceğin İnternet’ini biçim- lendireceği anlaşılmaktadır. İnternet üzerinden hızlı veri iletişimi, özellikle e-sağlık için bir ışık olarak değerlendirilebilir.
2.3 Çok İşlemcili Sistemler
Mikro yongaların fiziksel üst limitlerini zor- ladığı uzunca bir süredir bilinmektedir. Bu noktada aynı bilgisayar üzerinde birden çok işlemci kullanılması kaçınılmaz olmaktadır.
Paralel Bilgisayarlar 1960’lı yıllardan beri konuşulmakta ve 1970’li yıllardan beri farklı biçimlerde üretilmekte ve kullanılmaktadır.
“Çift-çekirdekli” dizüstü bilgisayarlar artık pi- yasada yaygın olarak görülmekte ve 20102lu yıllarda 8 çekirdekli kişisel bilgisayarların pi- yasada olacağı öngörülmektedir.
Büyük ölçekli süper bilgisayarlar yeniden bi- lişim dünyasını meşgul etmeye başlamıştır.
Son yapılan denektaşı testlerine göre, IBM’in 131,072 işlemcili eServer Blue Gene/L sistemi resmi olarak dünyanın en hızlı bilgisayarı ola- rak tescil edilmiştir. Sistemin bu denektaşı test- lerinde 280.6TFLOPS (trillion calculations per second) hızına eriştiği ölçülmüştür. Aynı test- lerde, İTÜ’nin 560 işlemcili süper bilgisayarı 353/500 sırayı alarak bir başarı kazanmıştır.
Şekil.1 IBM eServer Blue Gene/L 2.4 Izgara (GRID)
HesaplamaBilişim kaynaklarının paylaşılarak etkin kullanılması fikri uzun yıllardır tartışıl- mıştır. Bunun en etkin örneği Izgara Hesaplama (GRID Computing) olarak karşımıza çıkmakta- dır. Izgara hesaplamada ana fikir, hiçbir işlem yapamadan bekleyen MİB’lerin Izgara’ya da- hil ve talepte bulunan diğer sistemlerin kulla- nımına açılmasıdır. Izgara hesaplama ile ilgili önemli bilgilere aşağıdaki sayfalardan erişmek mümkündür.
http://www.gridcomputing.com
• http://www.eurogrid.org
• http://www.buyya.com/ecogrid/
•
Şekil 2. Izgara Mimarisi http://
www.gridcomputing.com
Türkiye’de Izgara Hesaplamadan sorumlu makam TÜBİTAK ULAKBİM olarak tespit edilmiştir. Izgara Hesaplama sistemlerinin üniversitelerdeki araştırmacılar için önemli bir işlemci kaynağı olarak önümüzdeki yıllarda yaygınlaşacağı düşünülmektedir.
3. Yazılımdaki Gelişmeler
Semantik Web yazılım alanındaki önemli bir gelişme olarak karşımıza çıkmıştır. Semantik Web verinin paylaşımı için yaratılan bir ortam- dır. Amaç, veriye anlam yükleyerek, web’de daha akılcı bir biçimde dolaşmasını sağlamak- tır. Diğer bir gelişme ise Web sayfalarında gö- rülmektedir. Örneğin, Web 3.0 projesi Web say- falarını akıllı ara yüzler yapmaya yöneliktir.
Web’in yaratıcısı Tim Berners-Lee, son olarak Web’in bir bilim dalı olması gerektiğini ortaya atmış ve Web Bilimleri’nin artık düşünülmesi zamanının geldiğini açıklamıştır. Web yazılım- ları ve Web üzerindeki uygulamaların zenginli- ği, bu düşünceyi destekler görülmektedir.
Son zamanlarda, yazılım standartları, yazılım gerçekleme/doğrulama ve yazılım kalitesi ko- nularında da epey bir yol alınmış ve bu ko- nuların özdevinimli olarak gerçekleştirilmesi amacı ile birçok yazılım aracı geliştirilmeye ve uygulanmaya başlanmıştır.
5. Güncel Uygulamalar
Yazılım ve donanımdaki gelişmeler yansı- malarını günümüz BT uygulamalarında bul- maktadır. E-Devlet/M-Devlet uygulamaları, E-Öğrenmedeki gelişmeler, sürekli/yaygın (pervasive) hesaplama ve uygulamaları BT yan- sımalarına önemli örnekleri teşkil etmektedir.
E-Devlet uygulamaları Türkiye’de de yaygın- laşmaktadır. Bunlar arasında, UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi), Çevrimiçi Pasaport Başvuru Sistemi, VEDOP projeleri, Emekli Sandığı Ec- zane Takip sistemi ve SSK E-Bildirim sistemi, KİK E-İhale sistemi önemli E-Devlet uygula-
maları olarak karşımıza çıkmakta ve kullanımı yaygınlaşmaktadır. Aşağıda bu uygulamaların bazıları ile ilgili web sayfaları verilmektedir.
Şekil.3 UYAP sistemi giriş sayfası
Şekil.4 KİK E-İhale giriş sayfası
E-Öğrenme teknolojileri de son zamanlar- da epey bir yol kat etmiştir. Sanal sınıf, sanal üniversite ve hatta küresel üniversite siste- mi (GUS) gibi sistemler kullanılmağa baş- lanmış ve ömür boyu eğitim kavramının ve e-öğrenmenin önemi kurumlar ve kişilerce al- gılanmaya başlamıştır.
Küresel Üniversite Sistemi diye adlandırılan pro- je yaşama geçirilmiş ve Sibirya’da ve Afrika’nın bazı ülkelerinde denemeye başlamıştır [3]. Şekil 5.’de GUS Sayfası gösterilmektedir.
Sürekli/yaygın (pervasive) hesaplama kavra- mı da günlük yaşamaya girmekte olan yeni bir kavramdır. Burada, günlük aktivitelerin çoğu-
nun bulunulan yerden izlenmesi ve yerine ge- tirilmesi planlanmaktadır. Şekil 6.’da böyle bir ortamda yapılabilecekler gösterilmiştir.
Şekil 5. GUS
Şekil 6. Sürekli/yaygın (pervasive) hesaplama
Şekil 7. Sanal gözlemevi
Bir diğer güncel BT uygulaması Sanal Gözle- mevleri projesidir. Gerçek bir gözlemevi ol- maksızın, astronomi ile ilgili bilgilerin sanal ortamda, gerçeğe yakın olarak benzetim yolu ile edinilmesi artık olasıdır. Böyle bir gözleme- vi örneği web sayfası Şekil 7'de verilmiştir.
Microsoft geçtiğimiz 1-2 yıl içerisinde Hindistan’da önemli projeler geliştirmektedir.
Bunlardan, metinden arınmış harita (text-free map) projesi dikkat çekmektedir. Bu proje ile, okuma/yazma bilmeyenlerin İnternet kulla- nımlarını sağlamak hedeflenmiştir.
Bu projenin web sayfası aşağıda verilmiştir.
Şekil 8. Metinden arınmış harita projesi (Microsoft India)
Toplum yararına geliştirilen bir konu da Tele- tıp’tır. Tele-tıp doktor yerine, verinin ve bilgi- nin dolaşması üzerine kurulmuştur. Geliştirilen mikro yongalarla, hasta izlemesi yapılması, kişinin hastalığının doğru olarak teşhisi için gerekli filmlerin hızlı bir biçimde sağlık mer- kezlerine ulaştırılması gibi işlemlerin İnternet üzerinden yapılması, kablosuz sistemlerle ile- timi tele-tıp uygulamaları örnekleridir.
Yol Trafik Bilişim (Road Traffiic Informatics
=RTI), yeni gelişen bir bilişim alanıdır. İnsan- ların güvenli seyahati, yolların denetimi, yol durumlarının sürücülere anında ulaştırılması gibi uygulamalar trafik bilişimi altında geliş- mektedir. Bununla ilgili bir sayfa Şekil 9.’da verilmiştir.
Şekil 9. Yol Trafik Bilişimi örnek web sayfası
6. Sonuçlar
Bu yazıda, bilişim kavramları gözden geçirilmiş ve teknolojilerindeki gelişmeler örneklerle anla- tılmıştır. Donanım, yazılım ve uygulama alanla- rındaki en son teknolojiler verilmiş ve teknolo- jik yaklaşımlar ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Hızla gelişmekte olan Bilişim Teknolojilerin yakından izlenmesi ve toplumun bu teknoloji- lere hazırlanması için ülkelerin gerekli planları acil olarak yapmaları gerekmektedir.
Kaynaklar
[1] Foskett, A.C., ‘The subject approach to information’, Linnet Books, The Shoe String Press, Inc., Hamden, Connecticut, 1982, pp.1 [2] The Joint Task Force for Computing Curri- cula, ACM, AIS, & IEEE, “Computing Curri- cula 2005: The Overview Report”, 2005.
[3] Varis, T., Utsumi, T. Ve Klemm, W. (Ed.),
‘Global Peace Through The Global University System’, RCVE, 2003.
