• Sonuç bulunamadı

Anksiyete Düzeyleri Aç s ndan Boflanm fl ve Evli Anneler ile Çocuklar n n ncelenmesi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Anksiyete Düzeyleri Aç s ndan Boflanm fl ve Evli Anneler ile Çocuklar n n ncelenmesi"

Copied!
5
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Nilgün ÖNG‹DER

‹zmir Ekonomi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü, ‹zmir, Türkiye

Anksiyete Düzeyleri Aç›s›ndan Boflanm›fl ve Evli Anneler ile Çocuklar›n›n ‹ncelenmesi

Investigation of Anxiety Levels in Divorced and Married Mothers and Theirs Children

Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Nilgün Öngider, ‹zmir Ekonomi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü, ‹zmir, Türkiye Gsm: +90 535 827 89 01 E-posta: nongider@yahoo.com Gelifl tarihi/Received: 05.02.2010 Kabul tarihi/Accepted: 31.10.2010

© Nöropsikiyatri Arflivi Dergisi, Galenos Yay›nevi taraf›ndan bas›lm›flt›r. / © Archives of Neuropsychiatry, published by Galenos Publishing.

ABSTRACT

Objective: In this investigation, anxiety levels of divorced/married mothers and their children were compared to examine the effects of divorce on children.

Methods: 3rd-6thgrade children from an elementary school in the City of ‹zmir, whose parents were divorced or married, and their mothers were sampled. The State-Trait Anxiety Inventory (STAI) for children, STAI for mothers and individual data questionnaire were administered to both children and mothers.

Results: State-trait anxiety levels were found to be increased in children of divorced parents compared to those in children of married parents (t=4.13 p<0.05, t=5.08 p<0.05). Similarly, state-trait anxiety levels in divorced mothers were higher than those in married mothers (t=5.76 p<0.05, t=6.31 p<.01).

Conclusion: It is interpreted that divorce has negative effect on mothers and children when considering the findings suggesting increment in anxiety levels in mothers and children of divorced families. (Archives of Neuropsychiatry 2011; 48: 66-70)

Key words: Anxiety, divorce, marriage, children, mothers ÖZET

Amaç: Bu araflt›rmada, boflanman›n çocuk üzerindeki etkilerinin incelenmesi amac› ile, boflanm›fl ve evli ailelerden gelen anneler ve onlar›n çocuklar›n›n anksiyete düzeyleri karfl›laflt›r›lm›flt›r.

Yöntemler: Araflt›rman›n örneklemi, ‹zmir ilindeki bir ilkö¤retim okuluna devam eden anne-babas› boflanm›fl ve evli olan 3-6. s›n›f ö¤rencileri ve onlar›n annelerinden oluflmaktad›r. Araflt›rmaya kat›lan çocuklara, Çocuklar ‹çin Durumluk ve Sürekli Anksiyete Ölçe¤i ile Bireysel Bilgi Formu; annelere ise, STAI ve Bireysel Bilgi Formu uygulanm›flt›r.

Bulgular: Anne-babas› boflanm›fl olan çocuklar›n durumluk ve sürekli anksiyete düzeylerinin, anne-babas› evli olan çocuklara göre daha yüksek oldu¤u (t=4.13 p<0.05, t=5.08 p<0.05) bulunmufltur. Benzer flekilde, boflanm›fl annelerin durumluk ve sürekli anksiyete düzeylerinin, evli annelere göre daha yüksek oldu¤u da (t=5.76 p<0.05, t=6.31 p<0.01) bulunmufltur.

Sonuç: Anne-babas› boflanm›fl olan çocuklar›n ve bu çocuklar›n annelerinin anksiyete düzeylerinin anne-babas› evli olan çocuklara ve bunlar›n annelerine göre yüksek bulunmas›, boflanman›n hem çocuklar hem de anneleri üzerinde olumsuz etkilere neden oldu¤unu düflündürmektedir. (Nöropsikiyatri Arflivi 2011;

48: 66-70)

Anahtar kelimeler: Anksiyete, boflanma, evlilik, çocuk, anne

Girifl

Her çocuk için özellikle yaflam›n›n ilk y›llar›nda anne- babas›yla olan iliflkisi çok önemlidir. Anne-baban›n boflanmas›

ise, hiç kuflkusuz hem çocuklar hem de ebeveynler için oldukça zor ve stresli bir süreçtir. 20. yüzy›l boyunca aile yaflam›ndaki tüm de¤ifliklikler içinde en dramatik olay›n boflanma oran›ndaki h›zl› art›fl oldu¤unu belirtilmektedir.

ABD’de 19. yüzy›l›n ortalar›na kadar boflanma oran› %5 civar›ndayken son y›llarda ilk evliliklerin yaklafl›k yar›s›n›n bitti¤i bildirilmifltir (5).

Türkiye’de de, D‹E verileri incelendi¤inde 1993-2008 y›llar› aras›nda Türkiye genelinde, boflanma rakamlar›ndaki art›fl dikkat çekicidir (9).

Bu art›flla paralel olabilecek flekilde, son y›llarda ülkemizde de boflanma konusunda yap›lan araflt›rmalar›n oldu¤u görülmektedir (6,21).

(2)

Boflanman›n efllerin fiziksel ayr›l›¤›ndan önce bafllayan ve yasal boflanma sonras›ndan da süren potansiyel olarak stresli bir süreç oldu¤u; bu nedenle boflanma için bir uyum süreci gerekti¤i belirtilmektedir (6,12,16,17,20,24).

Boflanma, sadece yetiflkinlerin yaflad›¤› bir süreç de¤ildir.

Çocuklar da bu sürecin içinde yer al›rlar. Çocuk aç›s›ndan düflünüldü¤ünde, o güne kadar en fazla ba¤l› oldu¤u iki kifliye, o andan sonra eflit olarak ulaflamayacakt›r. Dünyas› bir anlamda bölünecektir.

Anne-babalar aç›s›ndan ise, boflanma ile birlikte yeni bir yaflam kurma süreci bafllamaktad›r. Bu süreçte, hem eski eflle hem de çocuklarla yeni iliflki biçimleri gelifltirme, maddi zorluklarla bafla ç›kmaya çal›flma, sosyal iliflkilerde de¤ifliklikler gibi afl›lmas› gereken sorunlar gündeme gelmektedir. Birçok araflt›rmada hem ebeveynlerin hem de çocuklar›n boflanma sonras›nda yaflad›klar› sorunlar üzerinde durulmaktad›r (6,13,25).

Boflanma, ciddi bir dizi de¤iflikli¤i beraberinde getirebilmek- tedir. Boflanma sonras› çocuklar›n uyumu genellikle, sonuçlar ve süreç aç›s›ndan genifl bir perspektifte incelenmektedir.

Meta-analizler ve gözden geçirme çal›flmalar›nda 1960’l› ve 1970’li y›llarda daha çok sonuç yaklafl›m› ve boflanman›n çocuk üzerindeki stres veren etkileri üzerinde odaklan›lm›flt›r (4). Daha sonraki çal›flmalarda ise, boflanma sonras› çocu¤un uyumu ile ilgili çal›flmalar yap›lm›flt›r (1,6,24). Ayr›ca, Wallerste- in ve Lewis (23), boflanman›n ard›ndan çocu¤un ilk yaflad›¤›

duygunun flok ve mutsuzluk oldu¤unu; ayr›ca yaln›zl›k, ebe- veynlere öfke ve flaflk›nl›k duygular›n›n da çok s›k görüldü¤ünü belirtmektedirler.

Görüldü¤ü gibi, boflanma sonras›n›n hem anne hem de çocuklar›n uyumu aç›s›ndan zor bir süreç oldu¤u belirtilmektedir.

Bu durumdan yola ç›k›larak bu çal›flmada boflanman›n çocuk ve annelerin anksiyete düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanm›flt›r. Bu nedenle, boflanm›fl anneler ve onlar›n çocuklar› ile evli anneler ve onlar›n çocuklar›n›n anksiyete düzeyleri karfl›laflt›r›lm›flt›r. Ayr›ca, yaln›zl›k alg›s›n›n boflanma sonras›nda annelerin anksiyete düzeylerini etkileyebilecek faktörlerden biri olabilece¤i düflünülmektedir.

Bu nedenle, yaln›zl›k alg›s› da araflt›rmaya dahil edilerek boflanm›fl ve evli annelerin kendilerini yaln›z hissetme düzeyleri de karfl›laflt›r›lm›flt›r.

Yöntemler

Örneklem

Araflt›rman›n örneklemi, ‹zmir ilindeki bir ilkö¤retim okuluna devam eden anne-babas› boflanm›fl ve anne-babas› evli olan, 3-6. s›n›f ö¤rencileri ve bu çocuklar›n annelerinden oluflmaktad›r. Bu okul ‹zmir’in flehir merkezinde yer alan bir devlet okuludur. Genellikle çal›flan ve orta sosyo-ekonomik düzeydeki annelerin çocuklar›n›n devam etti¤i bir okuldur.

Araflt›rmaya, 39 boflanm›fl anne (%45.4) ve onlar›n çocukla- r› ile 47 evli kad›n (%54.6) ve onlar›n çocuklar› olmak üzere top- lam 172 kifli dahil edilmifltir. Örneklemdeki boflanm›fl annelerin 34’ü (%87.2), evli annelerin ise, 38’i (%80.8) çal›flmaktad›r.

Araflt›rmaya kat›lan tüm annelere hem kendileri hem de çocuklar›n›n araflt›rmaya kat›lmalar› için ölçekler uygulanmaya bafllamadan önce bilgilendirilmifl onam formlar› imzalat›lm›flt›r.

Anne-babalar› boflanm›fl ve anne-babalar› evli olan çocuklara, Çocuklar ‹çin Durumluk ve Sürekli Anksiyete Ölçe¤i ile Bireysel Bilgi Formu uygulanm›flt›r. Boflanm›fl ve evli annelere ise, STAI Durumluk ve Süreklilik Anksiyete Envanteri ve Bireysel Bilgi Formu uygulanm›flt›r.

Veri Toplama Araçlar›

I. Çocuklar ‹çin Durumluk-Sürekli Anksiyete Envanteri Bu envanter 1973 y›l›nda Spilberger taraf›ndan gelifltirilmifltir. Türkiye'deki geçerlik ve güvenirlik çal›flmalar›

ise, 1995 y›l›nda Özusta taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir (22). Öl- çe¤in geçerlik ve güvenirlik çal›flmalar› ilkö¤retimin 3, 4, 5 ve 6.

s›n›flar›na devam eden toplam 724 çocukla yap›lm›flt›r. Bireysel ya da grup olarak uygulanabilmektedir.

1. Sürekli Anksiyete Ölçe¤i: Anksiyete yatk›nl›¤›n›n yan› s›ra kal›c› bireysel farkl›l›klar› ölçmeyi amaçlar. Ölçek toplam 20 maddeden oluflmaktad›r. Çocu¤un genellikle nas›l hissetti¤ini olufl s›kl›¤›na göre de¤erlendirir. “Evde sinirlerim bozulur” ya da “Ellerim titrer” gibi ifadeler, “hemen hemen hiç”, “bazen” ve

“s›k s›k” seçeneklerinden biriyle yan›tlan›r. Ölçekten al›nacak puanlar 20-60 aras›ndad›r, puanlar›n art›fl› sürekli anksiye tedaki art›fl› ifade etmektedir.

2. Durumluk Anksiyete Ölçe¤i: Çocuklardan o anda kendilerini nas›l hissettiklerini de¤erlendirmeleri ve “Kendimi çok öfkeli hissediyorum, öfkeli hissediyorum, hissetmiyorum”

gibi ifadelerden en uygununu iflaretlemeleri istenir. Toplam madde say›s› 20’dir. Al›nabilecek en düflük puan 20, en yüksek puan ise 60’t›r.

II. STAI Durumluk-Sürekli Anksiyete Envanteri (STAI-I, STAI-II)

Durumluk ve sürekli anksiyete seviyelerini ayr› ayr›

saptamak amac›yla Spielberger taraf›ndan 1970 y›l›nda gelifltir- ilmifl olan Durumluk-Sürekli Anksiyete Envanteri, k›sa ifadeler- den oluflan bir öz-de¤erlendirme anketidir. Türkçeye Öner ve LeCompte taraf›ndan 1985 y›l›nda uyarlanm›flt›r.

Durumluk-Sürekli Anksiyete Envanteri toplam k›rk maddeden oluflan iki ayr› ölçe¤i içerir. Durumluk Anksiyete Ölçe¤i bireyin belirli bir anda ve belirli koflullarda kendisini nas›l hissetti¤ini betimlemesini, içinde bulundu¤u duruma iliflkin duygular›n› dikkate alarak cevaplamas›n› gerektirir.

Bireysel Bilgi Formu

Hem çocuklar hem de anneler için yafl, cinsiyet, ekonomik durum gibi sosyo-demografik bilgileri soran form da ölçeklerle birlikte uygulanm›flt›r.

‹fllem

Araflt›rman›n sürdürüldü¤ü ilkö¤retim okulunun ö¤retmen ve yöneticileri taraf›ndan, okullar›nda aileleri boflanm›fl çocuklar›n›n say›s›n›n fazlal›¤› ve bu çocuklar›n yaflad›¤›

sorunlar nedeniyle ailelere yönelik olarak bir dizi seminer çal›flmas› yap›lmas› planlanm›flt›r. Bu nedenle araflt›rmac›dan bu konuda yard›m talep etmifltir. Okul ö¤retmenleri ve yöneticiler taraf›nda okuldaki tüm boflanm›fl annelere seminerleri duyuran bir davet mektubu gönderilmifltir.

(3)

Seminere kat›lan annelere araflt›rmac› taraf›ndan araflt›rman›n amac› konusunda bilgi verilmifl; ard›ndan seminere kat›lan tüm annelere hem kendileri hem de çocuklar›n›n araflt›rmaya kat›lmalar› için bilgilendirilmifl onam formlar› imzalat›lm›flt›r.

Ard›ndan da araflt›rma için yukar›da bahsedilen ölçekler uygulanm›flt›r. Uygulama süresi yaklafl›k 25-30 dakika aras›nda sürmüfltür. Daha sonra araflt›rmaya kat›lmay› kabul eden annelerin çocuklar›na, okulda ö¤retmenleri taraf›ndan belirlenen uygun bir saatte ölçekler uygulanm›flt›r. Ard›ndan karfl›laflt›rma grubunun oluflturulmas› için, anne-babas›

boflanm›fl çocuklar ile ayn› s›n›fta e¤itim gören anne-babas›

evli çocuklar›n annelerine de sürdürülmekte olan araflt›rman›n amac› konusunda bilgi veren bir mektup ile birlikte bilgilendirilmifl onam formlar› ve ölçekler kapal› bir zarf içinde gönderilmifltir.

Araflt›rmaya kat›lmay› kabul ederek bilgilendirilmifl onam formu ve ölçekleri doldurarak gönderen ailelerin çocuklar›na da okulda ö¤retmenleri taraf›ndan belirlenen uygun bir saatte ölçekler uygulanm›flt›r. Karfl›laflt›rma grubu için seçilen anne-babas› evli olan çocuklar, boflanm›fl ailelerden gelen çocuklarla ayn› s›n›flarda e¤itim gören çocuklardan seçilmifltir.

Böylece karfl›laflt›rma grubu olarak seçilen evli anneler ve çocuklar›, boflanm›fl anne ve çocuklar› ile benzer sosyodemografik özellikler tafl›mas› sa¤lanmaya çal›fl›lm›flt›r.

Sonuçlar

Araflt›rmaya, 39 boflanm›fl anne (%45.4) ve onlar›n çocuklar› ile 47 evli kad›n (%54.6) ve onlar›n çocuklar› olmak üzere toplam 172 kifli dahil edilmifltir.

Örneklemde yer alan çocuklar›n yafl ortalamalar›

incelendi¤inde, anne-babas› boflanm›fl olan çocuklar›n yafl ortalamalar›n›n 11.5±2.5; anne-babas› evli olan çocuklar›n yafl ortalamalar›n›n, 10.9±1.9 oldu¤u bulunmufltur (Bkz. Tablo 1).

Boflanm›fl ve evli ailelerden gelen çocuklar›n yafl ortalamalar›

aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark bulunmam›flt›r.

Boflanm›fl annelerin yafl ortalamalar›n›n 36.7±6.2; evli annelerin yafl ortalamalar›n›n ise, 34.8±3.9 ve oldu¤u bulunmufltur. Boflanm›fl ve evli gruptaki annelerin yafl ortala- malar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark bulunmam›flt›r.

Boflanm›fl annelerin e¤itim y›l› ortalamalar›n›n 12.6±4.7;

evli annelerin e¤itim y›l› ortalamalar›n›n ise, 10.4±3.2 oldu¤u görülmüfltür. Her iki gruptaki annelerin e¤itim y›llar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark bulunmam›flt›r (Tablo 2).

Çocuklar›n durumluk ve sürekli anksiyete düzeyleri incelendi¤inde, anne-babas› boflanm›fl olan çocuklar›n durumluk anksiyete puanlar›n›n ortalamas›n›n 36.82 oldu¤u;

sürekli anksiyete puanlar›n›n ortalamas›n›n ise 39.28 oldu¤u bulunmufltur. Anne-babas› evli olan çocuklar›n durumluk anksiyete düzey ortalamas›n›n ise, 34.64 oldu¤u; sürekli anksiyete düzey ortalamas›n›n ise 35.64 oldu¤u bulunmufltur (Bkz. Tablo 3).

Yap›lan analiz sonucunda, anne-babas› boflanm›fl olan çocuklar›n durumluk ve sürekli anksiyete düzeylerinin anne- babas› evli olan çocuklara göre istatistiksel olarak anlaml›

düzeyde daha yüksek oldu¤u (durumluk anksiyete düzeyi t=4.13 p<0.05, sürekli anksiyete düzeyi t=5.08 p< 0.05) bulunmufltur.

Annelerin durumluk ve sürekli anksiyete düzeyleri incelendi¤inde ise, boflanm›fl annelerin durumluk anksiyete puanlar›n›n ortalamas›n›n 51.02 oldu¤u; sürekli anksiyete puanlar›n›n ortalamas›n›n ise, 56.34 oldu¤u bulunmufltur. Evli annelerin durumluk anksiyete puanlar›n›n ortalamas›n›n 41.49 oldu¤u; sürekli anksiyete puanlar›n›n ortalamas›n›n ise, 44.76 oldu¤u bulunmufltur.

Yap›lan analiz sonucunda, boflanm›fl annelerin durumluk ve sürekli anksiyete düzeylerinin evli annelere göre anlaml›

düzeyde daha yüksek oldu¤u (durumluk anksiyete düzeyi t=5.76 p<0.05, sürekli anksiyete düzeyi t=6.31 p<0.01) bulunmufltur (Bkz. Tablo 4).

Tart›flma

Anne-babas› boflanm›fl çocuklar›n anksiyete düzeylerinin, anne-babas› evli çocuklara göre daha yüksek oldu¤u

Tablo 1. Araflt›rmada yer alan çocuklara iliflkin temel demografik bulgular

Demografik Anne-babas› Anne-babas›

Özellikler boflanm›fl çocuklar n=39 evli olan çocuklar (n=47)

%45.4 %54.6

Yafl 11.5±2.5 10.9±1.9

C Ciinnssiiyyeett

K›z n=21 n=18

Erkek (%53.85) (%46.15)

n=25 n=22

(%53.19) (%46.81)

Tablo 2. Araflt›rmada yer alan annelere iliflkin temel demografik bulgular

Demografik Boflanm›fl Evli Anneler

Özellikler Anneler Anneler

n=39 (n=47)

%45.4 %54.6

Yafl 36.7±6.2 34.8±3.9

E¤itim süresi 12.6 ± 4.7 10.4 ± 3.2

Ç

Çaall››flflmmaa DDuurruummuu

Çal›fl›yor n= 34 n=5

Çal›flm›yor %87.2 %13.8

n=38 n=11

%80.8 %19.2

‹‹lliiflflkkii Sürreessii

(y›l) 14.63 15.82

(3.56) (3.84)

Alt n=6 Alt n=9 %23.1

%12.8 Orta n=19

SED %48.7 Orta n=23

Üst n=11 %48.9

%28.2 Üst n=18

%38.3

(4)

görülmektedir. Benzer flekilde, boflanm›fl annelerin anksiyete düzeylerinin de, evli annelere göre daha yüksek oldu¤u bulunmufltur.

Boflanman›n ard›ndan hem annelerin hem de çocuklar›n anksiyete düzeylerinin yüksek bulunmas›, boflanman›n çocuklar ve anneleri üzerinde olumsuz etkileri oldu¤u fleklinde yorumlanabilir. Boflanma öncesi, boflanma ve boflanma sonras› süreçlerin her biri oldukça streslidir. Bu dönem hem anne hem de çocu¤un hayat›nda kaç›n›lmaz olarak birçok de¤iflikli¤i beraberinde getirmektedir. Ebeveynlerden birinin, genellikle baban›n evden ayr›lmas›, sosyal yaflant›da de¤ifliklikler, bazen ev, semt ya da flehir de¤iflikli¤i, çocuk için okul de¤iflikli¤i, arkadafllar›ndan ayr›lma gibi birçok de¤ifliklik ortaya ç›kabilmektedir. Bu nedenlerle boflanman›n duygusal zorluklar›n›n yan› s›ra koflullar›n de¤iflmesi de hem anne hem de çocuk için anksiyeteyi artt›ran faktörler olabilir.

Boflanma ile ilgili literatürde de bu konuyla ilgili benzer bulgular vard›r. Özellikle, boflanman›n çocu¤un psikolojik uyumunda çeflitli sorunlara yer açt›¤›n› gösteren bir çok araflt›rma vard›r (4,11,23).

Ülkemizde yap›lan bir çal›flmada, boflanman›n çocu¤un psi- kolojik uyumu üzerindeki etkileri incelenmifl ve boflanman›n ço- cuklar›n psikolojik uyumlar›n› olumsuz yönde etkiledi¤ine dair bulgular elde edilmifltir (21).

Ayr›ca araflt›rmam›zda hem anne-babas› boflanm›fl çocuklar›n hem de annelerinin anksiyete düzeylerinin, anne-babas› evli olan çocuklar ve onlar›n annelerine göre daha yüksek olmas› yönünde bulgular elde edilmifltir. Bu bulgular›n, boflanm›fl annelerin yüksek anksiyete düzeylerinin, çocuklar›n›n anksiyete düzeylerinin de artmas›na yol açm›fl olabilece¤i fleklinde yorumlanabilece¤i düflünülmektedir.

Literatürde, bu araflt›rman›n bulgular›n› destekleyen bulgular oldu¤u görülmektedir. Özellikle hemen boflanman›n

ard›ndan annelerda depresif semptomlar›n ve anksiyete düzeyinin evlilere göre daha fazla oldu¤unu belirtilmifltir.

(10,12,14).

Türkiye’de bu konuda yap›lan bir araflt›rmada, boflanm›fl ailelerdeki çocuklar›n, evli ailelerdeki çocuklara göre, anksiyete düzeylerinin daha yüksek olmas›n›n nedeninin, anne-babas› boflanm›fl çocuklar›n kendilerini daha “ba¤›ml›” ve yaflam›n getirdi¤i taleplerle bafl etmekte daha “yetersiz”

hissetmelerinin olabilece¤i belirtilmektedir. Boflanman›n ard›ndan ebeveynlerden birinin evden ayr›lmas›n›n, boflanman›n yaflam›na ne gibi olumsuzluklar getirebilece¤ini bilemeyen çocukta endifle ve anksiyeteye yol açabilece¤i fleklinde yorumlanmaktad›r (21).

Literatürde de, boflanma sonras›nda annelerin kendi aç›lar›ndan zor bir dönem yaflamakta olduklar› ve kendi sorunlar›yla bafla ç›kmaya çal›flt›klar› belirtilmektedir. Çocuklar›n boflanmaya uyum sa¤lamas›nda en önemli etmenlerden birinin de, annenin boflanma stresiyle bafla ç›kabilmesine ve çocu¤unun bak›m›n› aksatmamas›na ba¤l› oldu¤u belirtilmektedir.

Ancak boflanma sonras›nda çocu¤un bak›m› için eski eflinden çok az destek alabilen veya hiç destek alamayan ebeveynlerin (genellikle anneler) hayatlar›n› dengede tutmakta zorland›¤› ve bu nedenle çocuklar›n›n uyum problemleri yaflayabildikleri öne sürülmektedir (3,15).

Sonuç olarak, boflanman›n getirece¤i zorluklar ve olumsuzluklarla yeterince bafla ç›kamayan bir annenin anksiyete düzeyinin artabilece¤i; ayr›ca bu durumun çocu¤unun anksiyete düzeyinin de artmas›na neden olabilece¤i düflünülmektedir.

S›n›rl›l›klar

Bu çal›flmada, önemli bir psikososyal olay olan boflanman›n önemli sonuçlar›ndan biri olan anksiyete araflt›r›lm›flt›r.

Boflanman›n olumsuz birçok psikolojik soruna yol açt›¤›

bilinmektedir. Bu nedenle, boflanman›n sonuçlar› kadar nedenleri de önemlidir. Bu nedenle ülkemizde boflanma üzerine bundan sonra yap›lacak araflt›rmalarda boflanmaya yol açan ne- denler ve boflanman›n olumsuz sonuçlar› üzerinde daha ayr›nt›l› durulmas›n›n önemli olaca¤› düflünülmektedir. Ayr›ca ör- neklemin bir di¤er s›n›rl›l›¤›, sadece tek bir ilkö¤retim okulunda çal›fl›lmas›d›r. Ancak bunun nedeni o okulda sürdürülen bir dizi seminer çal›flmas›d›r. Daha genifl ve farkl› sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeyden ailelerle yap›lacak çal›flmalar daha ay- r›nt›l› sonuçlar›n elde edilmesine katk› sa¤layabilir.

Kaynaklar

1. Allison PD, Furstenberg Jr FF. How Marital Dissolution Affects Children: Variations by Age and Sex. Developmental Psychology 1989;

25:540-9. [Abstract]

2. Almerigogna J, Ost J, Bull R et al. A State of High Anxiety: How Non-Supportive Interviewers can Increase the Suggestibility of Child Witnesses. Appl›ed Cognitive Psychology 2007; 21:963-74. [Abstract] / [PDF]

3. Amato PR, Booth A. A Prospective Study of Divorce and Parent-Child Relationships. Journal of Marriage and the Family 1996; 58:356-65.

[PDF]

4. Amato PR, Keith B. Parental Divorce And Adult Well-Being: A Meta- Analysis. Journal of Marriage and the Family 1991; 53:43-58. [PDF]

Tablo 3. Çocuklar›n anksiyete düzeylerinin incelenmesine iliflkin bulgular

Ölçekler Anne-babas› Anne-babas› t p

boflanm›fl evli olan

çocuklar (n=39) çocuklar (n=47)

Durumluk 36.82 34.23 4.13 0.035*

anksiyete puanlar›

Sürekli 39.28 35.64 5.08 0.017*

anksiyete puanlar›

*p<0.05

Tablo 4. Annelerin anksiyete düzeylerinin incelenmesine iliflkin bulgular

Ölçekler Boflanm›fl Evli t p

anneler anneler (n=39) (n=47)

Durumluk 51.02 41.49 5.76 0.004**

anksiyete puanlar›

Sürekli anksiyete 56.34 44.76 6.31 0.002**

puanlar›

**p<0.01

(5)

5. Amato PR. The Consequences of Divorce for Adult and Children.

Journal of Marriage and the Family 2000; 62:1269-87. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]

6. Befltepe E, Erbek E, Saatçio¤lu Ö ve ark. Psikiyatrik Yard›m Talebi Olan, Olmayan ve Boflanma Aflamas›ndaki Çiftler Aras›nda Cinsiyet Yönünden Uyum, Problem Çözme Becerisi, Boyun E¤ici Davran›fl ve Öfke Tutumunun Karfl›laflt›r›lmas›. Nöropsikiyatri Arflivi Dergisi 2010; 47:15-22. [Abstract] / [PDF]

7. Creswell C, Willetts L, Murray L et al. Treatment of Child Anxiety:An Exploratory Study of the Role of Maternal Anxiety and Behaviours in Treatment Outcome. Clinical Psychology and Psychotherapy 2008;

15:38-44. [Abstract] / [PDF]

8. Demir A. UCLA Yaln›zl›k Ölçe¤inin Geçerlik ve Güvenirli¤i. Psikoloji Dergisi 1990; 7:14-8.

9. Devlet ‹statistik Enstitüsü (D‹E) Türkiye Genelinde Y›llara Göre Boflanma Verileri (2009) www.die.gov.tr

10. Gottman JM, Levenson RW. The Timing of Divorce: Predicting When a Couple Will Divorce Over a 14-Year. Journal of Marriage and the Family 2000; 62:737-45. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]

11. Harland P, Reijneveld SA, Brugman E et al. Family Factors and Life Events as Risk Factors for Behavioural and Emotional Problems in Children. European Child & Adolescent Psychiatry 2002; 11:176-84.

[Abstract] / [PDF]

12. Hughes R J, Kirby JJ. Streghening Evaluation Stratagies For Divorcing Family Support Services:Perspectives of Parent Educators, Mediators, Attorneys and Judges. Family Relations 2000; 49:53-61. [Abstract] / [PDF]

13. Isaacs A. Children’s Adjustment to Their Divorced Parents’ New Relations. Journal of Paediatric Child Health 2002; 38:329-31. [Abstract]

/ [PDF]

14. Kitson GC, Morgan LA. The Multiple Consequences of Divorce: A Decade Rewiew. Journal of Marriage and the Family 1990; 52:913-24.

[PDF]

15. Madden-Derdich DA, Leonard SA. Shared Experiences, Unique Realities: Formerly Married Mothers’ and Fathers’ Perceptions of Parenting and Custody After Divorce. Family Relations 2002; 51:37-45. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]

16. Mc Connell RA, Sim AJ. Adjustment to Parental Divorce: An Examination of the Differences Between Counselled and Non-Counselled Children. British Journal of Guidance & Counselling 1999; 27:245-57.

[Abstract] / [PDF]

17. McKenry PC, Clark KA, Stone G. Evaluation of a Parent Education Program for Divorcing Parents. Family Relations 1999; 48:129-37.

[PDF]

18. McLeod BD, Wood JJ, Weisz JR. Examining the association between parenting and child anxiety: A meta-analysis. Clinical Psychology Review 2007; 27:155-72. [Abstract] / [PDF]

19. Morrison DR, Cherlin AJ. The Divorce Process and Young Children’s Well-Being: A Prospective Analysis. Journal of Marriage and the Family 1995; 57:800-12. [PDF]

20. Pines AM, Gat H, Tal Y. Gender Differences in Content and Style of Argument Between Couples During Divorce Mediation. Conflict Resolution Quarterly 2002; 20:23-50. [Abstract] / [PDF]

21. Öngider N (2006) Evli ve Boflanm›fl Ailelerde Alg›lanan Ebeveyn Kabul Veya Reddinin Çocu¤un Psikolojik Uyumu Üzerindeki Etkileri. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ‹zmir.

22. Özusta Hfi. Çocuklar ‹çin Durumluk-Sürekli Anksiyete Envanteri Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çal›flmas›. Türk Psikoloji Dergisi 1995; 10:32-44.

23. Wallerstein JS, Lewis JM. The Unexpected Legancy of Divorce:

Report of A 25 Year Study. Psychoanalytic Psychology 2004; 21:353-70.

[PDF]

24. Walton L, Oliver C, Griffin C. Divorce Mediation: The Impact of Mediation On the Psychological Well-Being of Children and Parents.

Journal of Community & Applied Psychology 1999; 9:35-46. [Abstract] / [PDF]

25. Wolchik, SA, Wilcox KL, Tein JY et al. Maternal Acceptance and Consistency of Disipline as Buffers of Divorce Stressors on Children’s Psychological Adjustment Problems. Journal of Abnormal Child Psychology 2000; 28:87-102. [Abstract] / [PDF]

26. Wood J, McLeod BD, Sigman M et al. Parenting and childhood anxiety: Theory, empirical findings and future directions. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Aplied Disciplines 2003; 44:134-51.

[Abstract] / [Full Text] / [PDF]

Referanslar

Benzer Belgeler

Bir müddet Teftiş Kurulu Başkanlığı bünyesinde Polis Başmüfettişi olarak görev yaptıktan sonra, İl Emniyet Müdürü olarak ilk gö- rev yeri olan Muş’a tayin

hatta ben, kafam bir gemi direği gibi bir aşağı bir yukarı sallanırken, aynı yönde ondan daha hızlı hareket ediyor gibiyim.. Sol tarafımda uzakta, ovanın

Mikroorganizmaların başlangıç sayısının 1 10 ⁄ değerine indiği veya % 90’ ının ölmesi için gereken süre. mikroorganizma sayısında %90 azalma olacak demektir. Veya

Bu sayede ulaşmak istediğiniz asıl hedef kitlenin , ürününüzle doğrudan buluşmasını sağlıyor ve tüketicinizin ürününüzü denemesi için fırsat yaratmış oluyoruz..

Glisin düzeyi, hipokampus ve kortekste, SE’den 12 saat sonraki grup, kontrol ve SE’den he- men sonraki gruba göre; SE’den 15 saat sonraki grupta, kontrol ve SE’den hemen

Bir gün öğrenci Mustafa’ya “Senin adın Mustafa, benimkisi de Mustafa, bun- dan böyle senin adın Mustafa Kemal olsun,” dedi.. Mustafa Kemal, okulunu bitirince 1895

1939’da Türkiye’ye iltihak olan bölgedeki Ermeniler, çok değil iki yıl sonra, yine Ankara’nın gadrine uğradı..

çeşidi çeltik ürününden TMO mevzuat hükümleri doğrultusunda numune alınmış olup numune üzerinde TMO 2020 dönemi çeltik alım şartları talimatında