T.C.
GÜMRÜK VE TĠCARET BAKANLIĞI
KOOPERATĠFÇĠLĠK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2012 YILI
PAMUK RAPORU
Ocak 2013
2
ĠÇĠNDEKĠLER
1-GĠRĠġ………...3
2- PAMUK ÜRETĠM VE TÜKETĠMĠ………..………….….….…... 4
2.1-DÜNYA PAMUK EKĠM ALANLARI………...…... 4
2.2-DÜNYA PAMUK VERĠMLERĠ……….….…... 4
2.3-DÜNYA PAMUK ÜRETĠMĠ……….….….... . 5
2.4-DÜNYA PAMUK TÜKETĠMĠ………..……... 6
2.5-TÜRKĠYE PAMUK ÜRETĠMĠ VE TÜKETĠMĠ………..…….……. 7
3-PAMUK TĠCARETĠ………... 9
3.1-DÜNYA PAMUK ĠTHALATI……… ………...…....…... 9
3.2-DÜNYA PAMUK ĠHRACATI……….…...9
3.3-TÜRKĠYE’NĠN PAMUK ĠTHALAT VE ĠHRACATI………..…...10
4-DÜNYA PAMUK STOK DURUMU……….…...…… 12
5-PAMUK FĠYATLARI……….…..….…....13
5.1-MALĠYET VE ÜRETĠCĠ FĠYATLARI……… ………... 13
5.2-ALIM FĠYATLARI………...…... 14
5.3-DAHĠLĠ BORSA FĠYATLARI………... 14
5.4-DÜNYA VE TÜRKĠYE FĠYATLARI ………...…... 16
6
-
DÜNYADA VE TÜRKĠYE’DE PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI…...186.1-DÜNYADA PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI………... 18
6.2-TÜRKĠYE’DE PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI………..22
7-PAMUKTA MAKĠNELĠ HASAT VE TÜRKĠYE’DEKĠ DURUM…………...…….25
8-PAMUKTA KONTAMĠNASYON………..………….. 28
9-PAMUKTA DEPOLAMA……….….…...30
10-PAMUKTA ÇIRÇIRLAMA, BALYALAMA VE STANDARDĠZASYON.……...30
11-PAMUKTA ÇEġĠT GELĠġTĠRME VE ISLAH………...32
12-BÖLGELER ARASINDA KÜTLÜ PAMUK NAKLĠNĠN ÖNLENMESĠ….………36
13-DÜNYA TĠCARET ÖRGÜTÜ POLĠTĠKALARI VE ULUSLARARASI ĠġBĠRLĠĞĠNĠ GELĠġTĠRME ÇALIġMALARI…..……… ………..36
14- DÜNYADA VE TÜRKĠYE' DE PAMUK PAZARLAMASI………....…… 39
15-TÜRKĠYE’DE PAMUĞUN TEKSTĠL SEKTÖRÜ AÇISINDAN ÖNEMĠ... 41
16-PAMUKTA YAġANAN SORUNLAR………...42
17-ÇÖZÜM ÖNERĠLERĠ……….……...……44
3
2012 YILI PAMUK RAPORU
1-GĠRĠġ
Pamuk bitkisi, yaygın ve zorunlu kullanım alanıyla insanlık açısından, yarattığı katma değer ve istihdam olanaklarıyla da üretici ülkeler açısından büyük ekonomik öneme sahip bir üründür. Pamuk, işlenmesi açısından çırçır sanayisinin, lifi ile tekstil sanayisinin, çekirdeği ile yağ ve yem sanayisinin, linteri ile de kağıt sanayisinin hammaddesi durumundadır. Petrole alternatif olarak pamuğun çekirdeğinden elde edilen yağ, giderek artan miktarda biyodizel üretiminde de hammadde olarak kullanılmaktadır. Bunların yanında nüfus artışı ve yaşam standardının yükselmesi, pamuk bitkisine olan talebi de artırmaktadır. Bu yönleriyle pamuğa olan ihtiyaç, tüm dünyada artış göstermekte ve geçtiğimiz dönemde hissedilen ekonomik kriz sebebiyle azalan üretim ve tüketim değerlerinin önümüzdeki dönemde artacağı beklenmektedir.
Dünyada az sayıda ülke ekolojisi pamuk tarımına el verişli olması nedeniyle, dünya rekoltesinin %80’ine yakını Türkiye’nin de içinde bulunduğu bir grup ülke tarafından üretilmektedir.
Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu’nun 2006–2013 arası 8 yıllık döneme ait verileri incelendiğinde; dünyada ortalama 33 milyon hektar alanda pamuk ekimi yapıldığı ve bu ekimden ortalama 25 milyon ton lif pamuk elde edildiği görülmektedir.
Dünyada pamuk üretim alanının en geniş olduğu ülke Hindistan’dır. Ardından sırasıyla Çin, ABD, Pakistan, Özbekistan ve Brezilya gelmektedir. Dünyada en çok pamuk üreten ilk 7 ülke sırasıyla; Çin, Hindistan, ABD, Pakistan, Brezilya, Avustralya, Özbekistan ve Türkiye’dir.
Tüketimde ise ilk üç sırayı yine; Çin, Hindistan ve Pakistan almakta, onları sırasıyla Türkiye, ABD ve Brezilya izlemektedir. Son 10 yılda birim alandan elde edilen verimlerin ortalamasına göre ilk yedi ülke; Avustralya, İsrail, Brezilya, Meksika, Çin, Türkiye, Suriye ve Yunanistan’dır.
Son beş yılın ortalamasına göre en çok pamuk ithalatı yapan ilk yedi ülke; Çin, Türkiye, Bangladeş, Endonezya, Vietnam, G.Kore ve Tayland’dır. En çok ihracat yapan ilk yedi ülke sıralaması ise; ABD, Hindistan, Brezilya, Avustralya, Özbekistan, Pakistan ve Yunanistan şeklindedir.
Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu’nun verilerine göre, aşağıda detayları verilen ortalama değerlere göre Türkiye, pamuk ekim alanı yönünden dünyada dokuzuncu, birim alandan elde edilen lif pamuk verimi yönünden altıncı, pamuk üretim miktarı yönünden sekizinci; pamuk tüketimi yönünden dördüncü, pamuk ithalatı yönünden üçüncü ülke konumundadır. GDO’suz pamuk üretimi yapan ülkeler değerlendirildiğinde, Türkiye bu alanda en verimli pamuk üretimi gerçekleştiren ülkedir.
Ülkemiz açısından stratejik bir niteliği bulunan pamuğun üretimi ve kullanımı, diğer bir ifade ile pamuk politikası, izlenen tarım, sanayi ve ticaret politikaları ile uluslararası gelişmelerden yoğun bir şekilde etkilenmektedir.
4
2 - PAMUK ÜRETĠM VE TÜKETĠMĠ
2.1 - DÜNYA PAMUK EKĠM ALANLARI Tablo 1 - Dünya Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha)
Ülkeler 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12* 2012/13** 2013/14**
Hindistan 9.144 9.439 9.373 10.120 11.142 12.178 11.730 10.909
Çin 6.199 6.317 6.317 5.419 5.166 5.528 4.975 4.577
ABD 5.152 4.245 3.063 3.112 4.330 3.829 4.226 3.251
Pakistan 3.075 3.055 2.850 3.110 2.800 2.800 2.900 2.755 Özbekistan 1.432 1.450 1.391 1.317 1.330 1.316 1.285 1.246
Brezilya 1.097 1.077 840 836 1.400 1.393 1.045 1.024
Türkmenistan 600 642 674 607 550 550 525 499
Burkina Faso 716 407 466 420 374 429 586 557
Tanzanya 409 450 400 348 460 568 454 409
Türkiye 630 500 365 280 380 542 496 372
Myanmar 310 310 310 310 349 349 349 349
Zimbabve 400 308 375 340 390 450 405 365
Arjantin 400 304 285 430 550 528 350 315
Diğer 5.126 4.332 3.947 3.644 4.109 5.582 5.361 4.912
DÜNYA 34.690 32.836 30.656 30.293 33.330 36.042 34.687 31.540 Kaynak: ICAC Cotton This Month-Aralık 2012 - (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu (ICAC) verilerine göre; 2003/04 dönemi ile 2009/10 dönemi arasında dünyada ortalama 33 milyon hektar alanda pamuk üretimi yapıldığı, 2008/09 ile 2009/10 dönemlerinde yaklaşık 30 milyon hektar ekim alanı ile ortalamanın oldukça altında kalındığı tespit edilmektedir.
2011/12 sezonunda ekim alanlarındaki artışın 36 milyon hektarlara ulaşacağı tahmin edilmektedir. 2012/13 sezonunda 34,7 milyon hektar olarak öngörülen ekim alanlarının 2013/14 sezonunda 31,5 milyon hektara gerileyeceği öngörülmektedir.
Dünya pamuk ekim alanlarının en geniş olduğu ülke yaklaşık 11 milyon hektar alan (%29) ile Hindistan’dır. Onu sırasıyla Çin, ABD, Pakistan, Özbekistan, Brezilya, Türkmenistan ve Burkina Faso izlemektedir. Türkiye’nin ekim alanları tablodaki sekiz dönemin ortalamasına göre dokuzuncu sırada yer almaktadır.
2.2 - DÜNYA PAMUK VERĠMLERĠ
Son yıllar itibariyle, pamuk ekim alanlarında önemli artış kaydedilmemiş olmasına rağmen, yüksek lif verimi nedeniyle üretim miktarları 2008/09 dönemine kadar pozitif bir seyir izlemiştir. 1980/81 ve 2002/03 dönemi içerisinde dünya ortalama lif verimi artışı %40-50 olarak kaydedilmiş, ülkemizde verim artışı ise %70-75 ile dünya ortalama verim artışının üzerinde gerçekleşmiştir.
5 Tablo 2 - Dünya Lif Pamuk Verimleri (Kg/Ha)
ÜLKELER 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12* 2012/13** 2013/14**
Avustralya 2.006 1.861 1.522 1.800 1.982 2.000
Ġsrail 1.667 1.762 1.860 1.930 1.786 1.821
Brezilya 1.439 1.429 1.475 1.352 1.469 1.437
Meksika 1.235 1.313 1.357 1.407 1.323 1.344
Çin 1.311 1.300 1.226 1.339 1.379 1.330
Türkiye 1.333 1.357 1.184 1.384 1.310 1.229
Suriye 1.263 1.206 1.071 1.140 1.100 1.160
Yunanistan 960 919 720 933 930 937
A.B.D. 911 871 910 886 899 869
Mısır 795 785 869 821 812 818
Pakistan 683 666 636 819 740 708
Özbekistan 719 645 684 669 778 697
Türkmenistan 441 412 562 600 638 565
Hindistan 524 489 475 400 481 511
Arjantin 410 510 509 398 470 468
Burkina Faso 390 362 380 404 444 394
DÜNYA ORT. 770 733 734 757 752 735
Kaynak: ICAC Cotton This Month-Aralık 2012 (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
Tablo 2’de görüldüğü gibi altı dönemin ortalamalarına göre Türkiye dünya pamuk verimi sıralamasında altıncı, önemli pamuk üretici ülkeler arasında ise verim yönüyle Çin’den sonra ikinci konumdadır. Ancak, Türkiye’nin GDO’suz üretim yapan ülkeler sıralamasında birinci konumda olduğu göz önünde bulundurulması gereken önemli bir husustur.
Dünya pamuk ekim alanlarında önemli pay alan Hindistan, Pakistan, Özbekistan ve Türkmenistan ortalama verim düzeylerinin altında bir verimle üretim yapmaktadırlar. Bu ülkelerin verim düzeylerinde yaşanacak artış dünya pamuk üretiminde de önemli artışların yaşanmasına neden olacaktır.
2.3 - DÜNYA PAMUK ÜRETĠMĠ
Dünyada en büyük pamuk üretimi Çin’de gerçekleşmektedir. Çin’i pamuk üretiminde artış gösteren Hindistan izlemekte, bu ülkeleri ise A.B.D, Pakistan, Brezilya, Avustralya, Özbekistan ve Türkiye takip etmektedir.
Dünya lif pamuk üretimi 2004–2007 yılları arasında 26 milyon ton seviyelerinde gerçekleşirken, 2008/2009 döneminde 23,5; 2009/2010 döneminde ise 22,2 milyon ton seviyesine gerilemiştir. 2010/11 döneminde üretim artış trendine girmiş ve 25 milyon tonu aşmıştır. 2011/12 tahminleri üretimin 27 milyon tonlara yaklaşacağı yönünde olup, 2012/13 döneminde lif pamuk üretimin 26 milyon tona, 2013/14 döneminde ise 23 milyon tonlara gerileyeceği öngörülmektedir.
2013/14 döneminde hemen tüm ülkelerde üretim düşüşleri beklenmekle birlikte en önemli düşüşün Türkiye ve A.B.D.’de olacağı öngörülmektedir. 2011/12 sezonunda ülkemizin dünya üretiminde % 2,7 olması tahmin edilen payının 2012/13 sezonunda % 2,5, 2013/14 sezonunda ise % 2’lere gerileyeceği öngörülmektedir.
6 Tablo 3 - Dünya Lif Pamuk Üretimi (1.000 Ton)
ÜLKELER 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12(*) 2012/13(**) 2013/14(**)
Çin 8.025 6.925 6.400 7.400 6.860 6.090
Hindistan 4.930 5.185 5.865 6.001 5.642 5.570
ABD 2.790 2.654 3.942 3.391 3.799 2.820
Pakistan 1.926 2.070 1.907 2.294 2.146 1.950 Brezilya 1.214 1.194 1.960 1.884 1.535 1.470
Avustralya 329 389 898 1.080 971 833
Özbekistan 1.000 850 910 880 1.000 869
Türkiye 500 475 618 750 650 457
Türkmenistan 297 250 360 330 335 282
Yunanistan 240 215 180 280 251 228
Diğer 2.252 2.040 2.325 2.994 2.890 2.621 TOPLAM 23.503 22.247 25.365 27.284 26.079 23.190 Kaynak: ICAC Cotton This Month-Aralık 2012 (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
2.4 - DÜNYA PAMUK TÜKETĠMĠ
Dünyada en çok pamuk tüketen ülkeler, yine en çok üretim payına ve pamuğu işleme kapasitesine sahip olan Çin, Hindistan, Pakistan ve Türkiye gibi ülkelerdir. 2006/07 döneminde dünya tüketimi en yüksek seviyesine çıkmışken, 2008 yılında tüm dünyada pamuk üretim düşüşlerine paralel olarak tüketimde de daralma yaşanmıştır. 2011/12 döneminde artan fiyatlara paralel olarak 22,7 milyon tonlara gerileyen tüketimin 2012/13 döneminde 23,5 milyon tona, 2013/14 döneminde ise 24,2 milyon tona çıkacağı öngörülmektedir.
Tablo 4 – Dünya Pamuk Tüketimi (1000 Ton-Lif)
ÜLKELER 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12(*) 2012/13(**) 2013/14(**)
Çin 9.156 9.705 9.594 8.635 8.549 8.378
Hindistan 3.863 4.249 4.501 4.345 4.693 5.162
Pakistan 2.428 2.307 2.200 2.163 2.336 2.546
Türkiye 1.175 1.350 1.300 1.300 1.325 1.365
Brezilya 974 976 1.002 888 897 906
ABD 781 740 827 718 740 740
BangladeĢ 810 851 770 700 756 832
Endonezya 435 452 438 448 471 504
Meksika 410 420 415 390 390 394
Vietnam 267 355 362 378 412 453
7
Diğer 3.096 3.080 3.119 2.832 2.929 2.926
TOPLAM 23.395 24.485 24.528 22.797 23.498 24.206 Kaynak: ICAC Cotton This Month - Aralık 2012 (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
2.5 - TÜRKĠYE PAMUK ÜRETĠMĠ VE TÜKETĠMĠ
Türkiye’de pamuk tarımı genelde Ege Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Çukurova ve Antalya yörelerinde yapılmaktadır. Son 10 yıllık süreçte pamuk ekim alanlarının yaklaşık % 25 oranında gerilediği aşağıdaki tablodan görülebilmektedir. Bölgeler bazında incelendiğinde ekim alanlarında en önemli düşüşlerin sırasıyla Ege, Antalya ve Çukurova bölgelerinde olduğu görülmektedir.
Tablo 5 – Bölgeler Ġtibariyle Türkiye Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha) Sezon Ege Çukurova G.Doğu
Anadolu
Antalya TOPLAM 2002/03 226.6 147.4 337.0 10.0 721.1 2003/04 202.8 125.8 300.5 8.2 637.3
2004/05 176 130.1 325.4 8.5 640.0
2005/06 142.8 102.5 295.3 5.4 546.0 2006/07 150.5 125.7 309.7 4.2 590.2 2007/08 119.1 114.9 292.0 3.9 529.8
2008/09 82.6 95.2 313.1 3.9 494.9
2009/10 81.1 99.5 235.8 3.4 419.9
2010/11 83.3 105.3 287.7 4.2 480.5
2011/12 98.1 124.1 313.9 5.9 542.0
Kaynak: TUİK
Lif pamuk üretimimizde en önemli bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. 2011/12 sezonunda üretimin yaklaşık %58’i Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, %23’ü Çukurova’da,
%18’i Ege Bölgesinde ve %1’i Antalya yöresinde gerçekleştirilmiştir.
Ülkemiz pamuk üretiminde son yıllarda yaşanan düşüşe paralel olarak, dünyanın en kaliteli pamuklarının yetiştirildiği Ege Bölgesinde de pamuk üretim alanları önemli ölçüde gerilemiştir. 2000’li yılların başlarında 200 bin hektar seviyelerinde olan Ege Bölgesi pamuk ekim alanları 98 bin hektar seviyelerine gerilemiştir. 2002/03 dönemine oranla Ege Bölgesindeki düşüş oranı % 56.7 olarak gerçekleşmiştir
Tablo 6 – Bölgeler Ġtibariyle Türkiye Lif Pamuk Üretimi (Bin Ton)
Sezon Ege Çukurova G.Doğu
Anadolu
Antalya Toplam
2002/03 294.9 208.6 471.3 14.1 988.1
2003/04 265.9 197.3 443.9 13.3 919.5
2004/05 254.4 191.7 476.2 12.4 939.9
2005/06 218.5 186.9 448.0 13.6 863.7
2006/07 225.2 241.0 502.7 10.3 976.5
2007/08 166.1 223.3 472.1 7.6 867.7
2008/09 95.0 150.1 423.1 6.1 673.4
8
2009/10 113.9 170.4 348.7 5.2 638.2
2010/11 143.9 201.3 464.2 7.3 816.7
2011/12 168.4 239.0 535.9 11.2 954.6
Kaynak: TUİK
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre son 10 yıllık süreçte en yüksek lif pamuk üretimi 988 bin ton ile 2002/03 sezonunda, en düşük lif pamuk üretimi ise 638 bin ton ile 2009/10 sezonunda gerçekleşmiştir. 2011/12 sezonunda lif pamuk üretimi bir önceki sezona göre
% 17 oranında artarak 955 bin tona yükselmiştir.
2011/12 sezonunda tüm bölgelerde üretim miktarı artmıştır. Ege Bölgesinde % 17, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde % 15.5, Çukurova Bölgesinde % 18.8, Antalya Bölgesinde ise
% 53.2 oranında artış olmuştur.
Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu’nun projeksiyonuna göre, 2012/2013 sezonunda 650 bin ton olan lif pamuk üretimimizin 2013/14 sezonunda % 30’luk bir azalışla 457 bin ton olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
Tablo 7 – Türkiye Üretim ve Tüketimi (1000 Ton/lif)
YIL ÜRETĠM TÜKETĠM FARK
ÜRETĠMĠN TÜKETĠMĠ KARġILAMA ORANI
(%)
2008/09 500 1,175 -675 42,5
2009/10 475 1,350 -875 35,2
2010/11 618 1,300 -682 47,5
2011/12(*) 750 1,300 -550 57,7
2012/13(**) 650 1,325 -675 49,0
2013/14
(**) 457 1,365 -908 33,4
Ortalama 575 1,302 -727 44,1
Kaynak: ICAC Cotton This Month-Aralık 2012 (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
2008 ve 2009 yıllarında yaşanan küresel ekonomik krizin olumsuz etkisiyle pamuğun özellikle üretimi olmak üzere, tüketim ve ticareti sadece Türkiye’de değil tüm dünyada azalmıştır. 2011/12 sezonunda fiyatlarda yaşanan tarihi seviye nedeniyle tüm dünya’da olduğu gibi ülkemizde de üretim artmıştır. Ancak, gevşeyen fiyatların da etkisi ile önümüzdeki dönemde dünyada ve ülkemizde üretimde düşüşün sürmesi beklenmektedir.
Türkiye’de pamuk üretim maliyetlerinin fazla olması, destekleme primlerinin rakip ülkelere göre durumu, özellikle önemli pamuk üretimi yapılan Ege ve Çukurova bölgelerinde üreticinin üretim yapabileceği alternatif ürün çeşitliliğinin fazla olması ve ABD gibi ülkelerin uyguladığı politikalar sonucu dünya fiyatlarıyla rekabet edilememesi sonucu pamuk ekim alanlarında başka ürünlerin tercih edilmesi ve alternatif ürünlere geçen üreticinin, üretimi ve
9 hasadı nispeten daha meşakatli olan pamuk üretimine geri dönmede istekli davranmaması gibi diğer çeşitli faktörlerin de etkisiyle üretim daha kritik bir seviyeye gelmiştir. Nitekim, 2001/02 ile 2007/08 arası yedi yıllık dönem ortalamasına göre Türkiye dünya pamuk üretiminin yaklaşık
%4’ünü gerçekleştirirken, bu oranın 2011/12 sezonunda % 2.7, 2012/13 sezonunda %2.5, 2013/14 sezonunda ise % 2’lere gerileyeceği öngörülmektedir.
3 - PAMUK TĠCARETĠ
3.1 - DÜNYA PAMUK ĠTHALATI
Çin, Türkiye ve Bangladeş yıllara göre değişmekle birlikte dünyanın en büyük pamuk ithalatçıları konumundadır. Çin diğer iki ülkeden farklı olarak dünyanın başta gelen pamuk üreticisi olmasına karşın tekstil ve konfeksiyon sektörünün artan ihtiyaçları sebebiyle aynı zamanda küresel olarak büyük ithalatçılar arasında yer almaktadır.
Dünya pamuk ithalatının küresel krizle birlikte 2008/09 sezonunda 6.6 milyon tona gerilemesine rağmen, gelişmekte olan ülkelerde yaşanan olumlu gelişmelere paralel olarak 2010/11 sezonunda 7.7 milyon tonun üzerine çıktığı görülmektedir. 2011/12 sezonunda en büyük ithalatçı ülke konumundaki Çin’in 2-2,5 milyon ton aralığında gerçekleşen ithalatının 5,34 milyon ton ile tarihi seviyelerde gerçekleşeceği, toplam dünya ithalatının 9,75 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir. 2012/13 ve 2013/2014 sezonlarında ise ithalatın dengeli bir seyir izleyerek 7,7 milyon ton seviyelerinde gerçekleşeceği öngörülmektedir.
Tablo 8 - Dünya Pamuk Ġthalatı (1000 Ton-Lif)
ÜLKELER 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 (*)
2012/13 (**)
2013/14 (**)
Çin 1.523 2.374 2.609 5.342 2.565 2.123
BangladeĢ 816 775 750 680 807 829
Türkiye(***) 630 961 729 519 766 915
Endonezya 430 464 420 440 508 502
Vietnam 264 363 363 379 424 452
G. Kore 215 220 230 255 254 247
Tayland 349 393 375 275 370 352
Meksika 285 305 292 221 251 272
Tayvan 171 221 195 188 178 170
Pakistan 417 342 314 195 408 720
Diğer 1.547 1.510 1.448 1.261 1.220 1.212
DÜNYA TOPLAM
6.647 7.928 7.725 9.755 7.751 7.794
Kaynak: ICAC Cotton This Month-Aralık 2012 (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
*** 2012/13, 2013/14 sezonu ICAC, diğer sezonlar TUİK kesinleşen
3.2 - DÜNYA PAMUK ĠHRACATI
Dünyanın en büyük pamuk ihracatçısı ülkeleri yıllara göre değişmekle birlikte, ortalama olarak %30-35’lik payla ilk sırayı alan ABD’yi, %19-20’lik payla Hindistan ve %11 payla
10 Özbekistan takip etmektedir. Avustralya da son yıllardaki üretim artışları ile dikkat çeken önemli ihracatçı ülkeler arasında yerini almaktadır.
10 yıl öncesine kadar dünya pamuk üretim ve ticaretindeki yeri çok daha gerilerde olan Hindistan ve Avustralya, aktarma genli yani GDO’lu pamuk üretimine geçişle beraber 7 yılda pamuk ihracatını önemli oranda arttırmıştır.
Dünya pamuk ihracatı 2008/09 sezonunda, 2001/02 sezonundan bu yana en düşük seviyesine gerilemiş ve bir önceki döneme göre yaklaşık %25 azalışla 6.5 milyon ton seviyesinde gerçekleşmiştir. Ortalama 7,7 milyon ton olan dünya ihracatının 2011/12 sezonunda Çin’in tarihi ithalat miktarına paralel olarak 9,7 milyon ton seviyelerine çıkacağı tahmin edilmektedir.
Tablo 9 - Dünya Pamuk Ġhracatı (1000 Ton-Lif)
ÜLKELER 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 (*)
2012/13 (**)
2013/14 (**)
ABD 2.887 2.621 3.130 2.526 2.451 2.340
Hindistan 515 1.420 1.085 2.295 739 600
Brezilya 261 460 545 1.010 815 960
Avustralya 230 348 545 860 947 959
Özbekistan 469 560 476 585 832 970
Pakistan 78 156 110 250 100 100
Yunanistan 220 220 155 200 205 220
Burkina faso 161 182 138 152 215 238
Türkmenistan 100 235 230 118 154 181
Türkiye 30 33 32 62 7 7
Diğer 1.658 1.570 1.179 1.697 1.286 1.215
DÜNYA TOPLAM
6.609 7.805 7.625 9.755 7.751 7.790
Kaynak: ICAC Cotton This Month-Aralık 2012 (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
*** 2012/13, 2013/14 sezonu ICAC, diğer sezonlar TUİK kesinleşen
3.3 – TÜRKĠYE PAMUK DIġ TĠCARETĠ
Ülkemizde yıllar itibariyle tekstil sektöründe yaşanan genişlemeye paralel olarak, pamuk tüketimindeki artış iç üretim artışıyla karşılanamadığından, pamuk ithalat miktarı artmış ve 1990 yılına kadar pamuk ihracatçısı olan Türkiye, başlıca pamuk ithalatçısı ülkelerden biri konumuna gelmiştir.
Tablo 10 - Türkiye Pamuk Ġhracatı Sezon Miktar
(Bin Ton)
Miktar Endeksi
Değer (Milyon $)
Değer Endeksi
2002/03 68.1 100 77.1 100
2003/04 78.0 115 118.0 153
2004/05 33.0 48 49.0 64
2005/06 47.0 69 66.4 86
11
2006/07 66.0 97 92.0 119
2007/08 80.6 118 141.9 184
2008/09 29.7 44 53.9 70
2009/10 32.5 48 60.5 78
2010/11 31.8 47 102.7 133
2011/12 65.2 96 143.8 186
Kaynak: TÜİK
Bazı sezonlarda artış olsa da son on sezonluk dönemde pamuk ihracatı 30 bin ton seviyelerinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde en fazla ihracat yaklaşık 81 bin ton ile 2007/08 sezonunda, en düşük ihracat ise 29 bin ton ile 2001/02 sezonunda gerçekleşmiştir.
2011/12 sezonunda ihracat miktarı bir önceki sezona göre %105 oranında artmıştır. Bu sezonda 65 bin ton pamuk üretimine karşılık 144 milyon dolar döviz geliri sağlanmıştır.
Tablo 11 - Türkiye Ġhracatının Ülkelere Göre Dağılımı (2011/12 sezonu)
ÜLKELER TON % Pay Bin $ % Pay
Mersin Ser.
Böl.
17,424 26.7 37,079 25.8
İtalya 7,205 11.0 15,667 10.9
Çin 6,274 9.6 13,090 9.1
Polonya 6,274 9.6 14,675 10.2
Hollanda 4,035 6.2 10,085 7.0
Yunanistan 3,326 5.1 7,020 4.9
Endonezya 2,766 4.2 5,594 3.9
Beyaz Rusya 2,216 3.4 5,621 3.9
Almanya 1,860 2.9 4,033 2.8
Fransa 1,843 2.8 4,260 3.0
Diğer 12,014 18.4 26,657 18.5
TOPLAM 65,237 100.0 143,781 100.0
Kaynak: TÜİK
Ülkemiz, iç üretimin tüketimi karşılayamaması sebebiyle dünyanın en fazla pamuk ithal eden ikinci ülkesi konumundadır. TÜİK verilerine göre, ülkemizin pamuk ithalatına sezonlar itibariyle bakıldığında, son on yıllık dönemde en fazla ithalat, 961 bin ton ile 2009/10 sezonunda, en düşük ithalat ise 494 bin ton ile 2002/03 sezonunda yapılmıştır.
Tablo 12 – Türkiye Pamuk Ġthalatı Kaynak: TÜİK
Sezon Miktar (Bin Ton)
Miktar Endeksi
Değer (Milyon $)
Değer Endeksi
2002/03 493.8 100 549.1 100
2003/04 516.9 105 761.5 139
2004/05 748.4 152 882.8 161
2005/06 762.3 154 960.8 175
2006/07 877.3 178 1,137.9 207
2007/08 711.4 144 1,099.8 200
2008/09 630.2 128 866.4 158
12
2009/10 960.9 195 1,570.2 286
2010/11 729.4 148 2,044.1 372
2011/12 518.6 105 1,274.2 232
Tablodan görüldüğü yıllara göre değişmekle birlikte her yıl yaklaşık 700-850 bin ton pamuk ithal edilmekte ve bunun karşılığı olarak 1 milyar dolar civarında döviz ihracatçı ülkelere ödenmektedir.
Türkiye’nin pamuk ithalatının yaklaşık %70’i ABD ve Yunanistan’dan yapılmaktadır.
ABD’nin payı %50-60 civarındadır. Bu ülkeleri Türkmenistan, Brezilya, Özbekistan, Hindistan ve Avustralya gibi ülkeler takip etmektedir. Öte yandan başlıca pamuk tedarikçilerimizin üretimleri büyük ölçüde sübvansiyonlarla desteklenmektedir ve ABD’den yapılan pamuk ithalatında GSM kredileri oldukça etkili olmaktadır. Avrupa ekonomisinde yaşanılan darboğaz ve DTÖ Anlaşmazlıkların Halli Mekanizmasının ABD sübvansiyonları aleyhine kararları sebebiyle anılan desteklerde azalma beklenmekte olup, bu durumun pamuk tedarik fiyatlarımızda yukarı yönlü dalgalanmalara sebep olması beklenmektedir.
Tablo 13 - Türkiye Ġthalatının Ülkelere Göre Dağılımı (2011/12 sezonu)
ÜLKELER TON % Pay Bin $ % Pay
ABD 252,663 48,7 635,045 49,8
Yunanistan 85,740 16,5 187,216 14,7
Brezilya 77,955 15,0 189,847 14,9
Türkmenistan 27,290 5,3 53,273 4,2
Tacikistan 13,302 2,6 23,821 1,9
Arjantin 11,341 2,2 19,394 1,5
Avustralya 8,458 1,6 27,309 2,1
Özbekistan 8,004 1,5 11,307 0,9
Mersin Serbest Bölge 7,588 1,5 13,600 1,1
Hindistan 6,248 1,2 10,538 0,8
Diğer 20,021 3,9 102,885 8,1
TOPLAM 518,610 100,0 1,274,235 100,0
Kaynak: TUİK
4 - DÜNYA PAMUK STOK DURUMU
Tablo 14 - Pamuk Stok Durumu (1.000 Ton)
ÜLKELER 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12(*) 2012/13 (**) 2013/14 (**)
ÇĠN 3.321 3.585 2.688 2.087 6.188 7.060
ABD 2.188 1.380 642 566 729 1.340
DĠĞER 6.748 6.977 5.339 6.929 7.124 8.220
TOPLAM 12.257 11.942 8.669 9.582 14.041 16.620
Kaynak: ICAC Cotton This Month-Aralık 2012 (*) Tahmin, (**) Projeksiyon
Dünya pamuk stoklarının özellikle 1997/98 sonrası dönemden, 2008/09 dönemine kadar artış eğilimine girmesi diğer olumsuzlukların yanı sıra pamuk fiyatlarını olumsuz yönde
13 etkilemiştir. Bu döneme kadar pamuk üretiminde yaşanan artışlar ve özellikle tekstil sektöründeki pazarlama sorunları (tüketici ülkelerin kota koymaları ve ticari rekabet) dünya pamuk stoklarının yükselmesine neden olmuştur. Stok miktarlarında gözlenen artışın diğer nedeni uluslararası ticaret hacminde daralmaya yol açan ekonomik krizlerdir. Çin’in son yıllarda ortalama stok değerlerine göre büyük bir miktarı elinde tuttuğu görülmektedir.
2008/09 döneminde yaşanan küresel ekonomik kriz, dünya pamuk üretiminde ciddi bir azalma yaratmıştır. 2009/10 sezonunda krizin etkilerinin azalmaya başlaması pamuk tüketiminin ve ticaretinin tekrar hareketlenmesini sağlamış ve bu dönemlerde yeterli üretim yapılamadığı için, tüketim mevcut stoklardan karşılanmaya başlamıştır. 2009/10 döneminde dünya pamuk stok miktarında azalma eğilimi pamuk fiyatlarında yukarı doğru bir hareketlenmeyi beraberinde getirmiştir. 2011/12 döneminde stokların 9,5 milyon ton seviyelerine çıkacağı beklenmektedir.
takip eden 2012/13 sezonlarda da stok artışının devam ederek 14 milyon ton seviyelerine çıkacağı, 2013/14 sezonunda ise stok miktarının16,5 milyon ton olacağı öngörülmektedir.
5 - PAMUK FĠYATLARI
5.1 - MALĠYET VE ÜRETĠCĠ FĠYATLARI
Pamuk üretiminde yüksek girdi maliyeti, üreticinin rekabet gücünü olumsuz etkileyen temel faktörlerden biridir. Pamukta girdi/ürün fiyatı paritesi girdiler aleyhine artmasının yanı sıra sübvansiyonlu ithalatın da etkisi ile “ortalama iç piyasa fiyatı” maliyeti karşılama konusunda yetersizdir. Bu nedenle devlet destekleri ile aradaki fark dengelenmeye çalışılmaktadır.
Ülkemizde pamuk üretim maliyeti Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre aşağıdaki gibidir.
Tablo 15 -Yıllar itibariyle Kütlü Pamuk Maliyetleri (TL/Kg)
Ürün 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Kütlü Pamuk
0,880 0,893 0,810 0,795 0,875 1,088 1,254
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Öte yandan, Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre tarım sektörü üretici fiyat endeksi hesaplamalarında kullanılan ülkemiz kütlü pamuk üretici fiyatları aylar itibariyle aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 16: Türkiye’de Kütlü Pamuk Üretici Fiyatları (TL/Kg)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ocak 1,13 1,20 1,28 1,29 1,20 1,58 1,97 1,33
ġubat 1,14 1,29 1,27 1,29 1,25 1,58 2,13 1,36
Mart 1,13 1,25 1,28 1,34 1,26 1,69 2,11 1,30
Nisan 1,26 1,27 1,28 1,43 1,26 1,72 1,98 1,17
Mayıs 1,32 1,30 1,32 1,43 1,30 1,82 1,96 1,16
Haziran 1,30 1,37 1,28 1,47 1,34 1,88 1,94 1,17
Temmuz 1,33 1,48 1,29 1,49 1,35 1,94 1,93 1,18
14
Ağustos 1,30 1,46 1,27 1,48 1,37 1,92 1,92 1,16
Eylül 1,27 1,37 1,28 1,42 1,42 1,93 1,89 1,16
Ekim 1,30 1,33 1,30 ,133 1,40 2,04 1,66 1,29
Kasım 1,30 1,27 1,28 1,33 1,42 2,43 1,56 1,29
Aralık 1,23 1,29 1,26 1,22 1,54 2,43 1,39 1,29
Kaynak:TÜİK
5.2 - ALIM FĠYATLARI
Devlet Pamuk Destekleme Fiyatları 1986/87 döneminde beş aşamalı olarak tespit edilmiş, daha sonra tek aşamada tespit edilmeye başlanmıştır. 1988 sonrası pamuk alımları Birliklere bırakılmış, 1991 yılında tekrar destekleme kapsamına alınmıştır. Ayrıca, 1994 yılında yeni bir destekleme modeline geçilerek, pamukta ilk defa prim sistemi uygulanmıştır. 1993/94 sezonunda uygulanıp ara verilen prim sistemine 1998 yılında tekrar başlanılmıştır.
Ticaret Borsaları ve Tablo 15’te görülen Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerince tespit edilen fiyatlardan yapılan kütlü pamuk alım fiyatları; dünya fiyatları, borsa fiyatları, ihracat fiyatları ve enflasyon dikkate alınarak, maliyet fiyatlarına üretici karı eklenerek Çukurova, Ege, Antalya Bölge ve yörelerinde farklı olarak belirlenmektedir.
Tablo 17 – Tarım SatıĢ Kooperatifleri ve Birlikleri’nce Uygulanan Pamuk Alım Miktar ve Fiyatları
TARĠġ PAMUK BĠRLĠĞĠ ÇUKOBĠRLĠK ANTBĠRLĠK
YILLAR Miktar (Ton) Fiyat (TL/Kg) Miktar (Ton) Fiyat (TL/Kg) Miktar (Ton) Fiyat (TL/Kg)
2000/01 194.648 0,400 123.638 0,400 35.682 0,390
2001/02 257.161 0,680 153.309 0,565 28.514 0,680
2002/03 306.532 0,800 122.812 0,655 31.463 0,800
2003/04 249.390 1,010 64.963 0,900 27.960 1,000
2004/05 272.270 0,900 117.075 0,830 15.564 0,900
2005/06 160.428 0,830 74.777 0,740 10.047 0,950
2006/07 166.109 0,920 87.030 0,840 11.579 1,000
2007/08 117.470 1,000 82.707 0,830 10.101 1,110
2008/09 92.261 0,980 65.257 0,820 8.734 1,430
2009/10 28.855 1,018 8.773 0,880 10.017 1,540
2010/11 51.565 2,220 12.249 1,530 21.785 1,920
2011/12 43.800 1,440 35.941 1,590 28.247 1,510
2012/13* 11.556 1,360 22.047 1,500 25.580 1,600
Kaynak: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı *31 Aralık 2012 itibari ile alım miktarları
5.3 - DAHĠLĠ BORSA FĠYATLARI
İzmir Ticaret Borsası ve Adana Ticaret Borsasında oluşan beyaz Standart 1 tipi ortalama mahlıç pamuk fiyatları aylar itibariyle yukarıdaki tabloda verilmiştir. Kalite özellikleri nedeniyle iki bölge arasındaki pamuklarda, yüzde 10 civarında bir fiyat farkı oluşmaktadır.
15 Tablodan da görüleceği gibi Ege ve Akdeniz bölgesinde de pamuk fiyatları 2011 ağustos ayından itibaren düzenli olarak gerilemiştir. 2012 Ocak ayında bir artış olmuşsa da gerileme sonraki aylarda da devam emiştir.
Ege Beyaz Std-1 tipi pamuklar İzmir Ticaret Borsasında 2011/12 sezonuna 4,26 TL/Kg fiyatla başlarken aynı tip pamuklar Adana Ticaret Borsasında 3,54 TL/Kg’dan işlem görmüştür.
Sezon sonu olan Temmuz 2012’de fiyatlar sezon başlangıcına göre İzmir Ticaret Borsasında yüzde 20.7, Adana Ticaret Borsasında ise % 13.7 oranında gerilemiştir.
Tablo 18 – Ġzmir ve Adana Ticaret Borsası Mahlıç Pamuk Fiyatları (Aylık Ortalama TL/Kg)
AYLAR ĠTB Beyaz Std.1
DeğiĢim (%)
Çukurova
Beyaz Std.1 DeğiĢim (%)
Ağustos 11 4.26 - 3.54 -
Eylül 11 4.21 -1,2 3.93 11,0
Ekim 11 3.88 -7,8 3.61 -8,2
Kasım 11 3.54 -8,8 3.43 -5,0
Aralık 11 3.45 -2,5 3.18 -7,3
Ocak 12 3.80 10,1 3.59 12,9
Şubat 12 3.66 -3,7 3.49 -2,7
Mart 12 3.58 -2,2 3.35 -4,0
Nisan 12 3.58 0,0 3.36 0,5
Mayıs 12 3.43 -4,2 2.89 -14,0
Haziran 12 3.36 -2,0 3.03 4,5
Temmuz 12 3.38 0,6 3.05 0,9
Ağustos 12 3,35 0,9 3.02 -0,9
Eylül 12 3,18 -5,3 3,06 1,3
Ekim 12 3,18 0,0 2,85 -7,4
Kasım 12 3,08 -3,2 2,75 -3,6
Kaynak: İTB
Pamuk piyasalarında gerek üretici gerekse de sanayici açısından en önemli sorun fiyat oluşumudur. Tekstil ve konfeksiyon sanayi uluslararası ticaret ortamında giderek güçlenen rekabetçi ortamda dünya fiyatlarından girdi temin etmek istemektedir. Aynı şekilde üretici de pamuğunu dünya fiyatlarından satmak istemektedir. İzmir Ticaret Borsası’nda oluşturulan vadeli işlemler piyasası bu amaca yönelik olarak kurulmuştur. Ülkemizde spot pamuk fiyatlarının düzenli olarak oluştuğu tek borsa İzmir Ticaret Borsası’dır. İzmir Ticaret Borsası pamuk korbeyinde her gün pamuk arz ve talebi piyasa koşullarında karşı karşıya gelmekte ve güncel piyasa fiyatı belirlenmektedir. Her iş günü saat 12:20 ile 12:30 arasındaki 10 dakikalık zaman diliminde pamuk korbeyinde sesli teklif-kabul yöntemiyle (open-outcry) yapılan alım satımlarda cari piyasa fiyatı oluşmakta ve kamuoyuna ilan edilmektedir.”
Vadeli işlem piyasalarının Türkiye’de finans piyasalarını, kredi mekanizmasını, üretim ve dış ticaret faaliyetlerini tamamlayıcı bir yapı göstereceği tartışma götürmez bir gerçektir. Vadeli işlemler piyasasının genel fayda fonksiyonu şu şekilde özetlenebilir:
16 Pamuk fiyatlarının uluslararası piyasa şartları içerisinde gerçekçi bir şekilde oluşması sağlanacaktır. Piyasaların işleyişindeki kolaylık ve hız pamuk fiyatlarında daha iyi bir istikrar temin edecektir. Pamuk vadeli işlemler borsası, piyasada ürün arzının kesikli, ancak talebinin sürekli olmasından doğan yapısal sorunları ve dengesizlikleri gidererek devletin destekleme ihtiyacına bağlı olarak üstlendiği mali yükü azaltacaktır.
Tekstil ve konfeksiyon sanayicileri ise, pamuk fiyatlarındaki çift yönlü hareketlenmelerden doğan fiyat riskini finans kesimine aktararak, risklerini dengeleme olanağına kavuşabileceklerdir. Aynı zamanda, üreticiler uzun vadeli satış ve üretim bağlantıları yapma imkanı bulacaklardır. Sanayici borsadan aldığı fiyat sinyallerini değerlendirerek istikrarlı fiyat üzerinden girdi temin edebilecek, borsada oluşan fiyatlara bakarak üretim maliyetlerini ve satış fiyatını gerçekçi bir şekilde planlayıp, dış ve iç piyasaya karşı yükümlülüklerini zamanında yerine getirebilecektir.
5.4 - DÜNYA VE TÜRKĠYE FĠYATLARI
Pamuk dış piyasa fiyatlarının oluşmasında en önemli etken, Dünya pamuk üretimini elinde bulunduran ülkelerin (ABD, Çin Halk Cumhuriyeti gibi) üretim miktarları ile stoklarıdır.
Pamuğun yanı sıra yün, tiftik, sentetik iplik gibi dokuma sanayine yönelik diğer liflerin üretim miktar ve fiyatları da fiyatlarda önemli rol oynamaktadır.
Ülkelerarası anlaşmalar, ülkelerin diğer ülkelere karşı dış ticaret dengelerin kurulmasında aldıkları tedbirler fiyatları etkileyebilmektedir. Bunun dışında pamuk fiyatlarının belirlenmesinde rol oynayan önemli bir faktör de doların diğer ülke paraları karşısındaki değeridir.
Dünya pamuk fiyatları olarak, Liverpool endeks fiyatları dikkate alınmaktadır. Tüm ihracat işlemleri ve ihracata esas teşkil eden fiyat Liverpool endekslerine göre oluşmaktadır. Bu borsada Güneydoğu Anadolu Std. 1 (1’’3/32) A endeksine Ege ve Çukurova Standart-I pamukları B endeksinde işlem görmektedir. Son yıllarda pamuk ticaretinin Uzakdoğu merkezli yapılması Kuzey Avrupa teslim fiyatı yerine Uzak Doğu teslim fiyatının dikkate alınmasına neden olmuştur.
Tablo 19- Dünya Pamuk Fiyatları (Cent/libre) Yıllar Calif./Arizona
1-3/32’’
Avusturya S.M.
1-1/8’’
Özbekistan Midd.
1-3/32’’
Yunanistan Midd.
1-3/32’’
Cootlook A Index 1-3/32’’
Brezilya 1-3/32’’
İTB Ege Std.1*
2000/01 62.39 63.30 57.30 56.55 57.20 55.65 57.07
2001/02 46.57 52.05 41.65 41.85 41.81 43.40 49.82
2002/03 61.09 66.20 56.80 55.96 55.71 57.37 59.93
2003/04 73.92 76.92 70.78 70.57 68.29 68.30 73.52
2004/05 59.65 62.93 53.88 53.63 52.19 55.34 61.43
2005/06 62.85 65.24 57.25 58.01 56.15 58.69 62.76
2006/07 62.66 69.03 59.75 60.79 59.14 63.05 64.37
17
2007/08 76.33 84.12 74.17 76.18 72.90 77.82 78.56
2008/09 65.82 67.79 66.03 64.92 61.20 61.90 63.30
2009/10 86.38 86.55 80.67 77.12 77.54 73.14 87.43
2010/11 151.24 167.91 179.25 -- 161.85 --- 160.65
Kaynak: İTB * 2008/09 sezonuna kadar Ege Std.1, 2009/10 sezonu Ege Std Garanti İTB fiyatıdır.
Not: 2002/03 sezonuna kadar CIF Kuzey Avrupa teslim, sonraki sezonlarda CIF Uzakdoğu teslim fiyatlardır.
Liverpool A, Liverpool B ve Memphis Endeksleri dünya pamuk piyasa fiyatlarının oluşmasında baz teşkil etmektedir. Söz konusu Endeksler incelendiğinde, son 20 yılda dünya pamuk fiyatlarında ciddi düşüşlerin olduğu görülmektedir. Özellikle 1994/95 sezonundan sonra pamuk fiyatları hızlı bir düşüş trendine girmiştir. Fiyatlardaki hızlı gerilemenin ardında yatan nedenlerden bir tanesi verim artışına paralel olarak artan pamuk üretimine karşılık, pamuk tüketiminin aynı oranda artmaması ve dünya stoklarında yaşanan artışlardır.
Pamuk fiyatları 2001/02 sezonunda rekor seviyede bir düşüş yaşadıktan sonra, takip eden sezonlarda dalgalı bir seyir izlemiştir. 2009/10 sezonunda ise pamuk fiyatları tarihi zirvelerine çıkmıştır. Diğer ülkelerde olduğu gibi Ülkemizde de pamuk fiyatlarının Cootlook A Endeks ile paralel seyir izlediği görülmektedir.
Dünyada pamuk fiyatlarındaki artışın temel nedenleri; dünyada pamuk üretim miktarının tüketimden daha yüksek oranda düşmesi nedeniyle 2008 ve 2009 yıllarında dünya pamuk stoklarında görülen gerileme, istatistiki verilerde geçen sezonlardan devreden pamuk stoklarının gerçek olmadığı yönündeki görüşler, Hindistan’ın pamuk ihracatına uygulamış olduğu kısıtlama, pamuk türev piyasalarına ilginin artması ve diğer emtia fiyatlarındaki genel artış trendi olarak açıklanmaktadır.
Ülkemiz Ege pamuğu Memphis pamuğu ayarına yakın olarak nitelendirilmektedir. GAP pamuğu Liverpool A, Çukurova Pamuğu ise Liverpool B Endeksi baz alınarak değerlendirilmektedir.
2009/10 sezonuna 1.42 $/Kg ile başlayan dünya pamuk fiyatları bu tarihten itibaren yükselmeye başlamış ve sezonu 1.89 $/Kg’dan kapatmıştır. 2010/11 sezonunun başında 1,71
$/Kg ile başlayan pamuk fiyatlarındaki artış kontrolden çıkmış ve Mart 2011 tarihinde A endeks 5.06 $/Kg ile tarihi zirvesine yükselmiştir. Mart 2011 itibariyle fiyatlarda gevşemeye başlamış ve Temmuz 2012 itibariyle 1,85 $/Kg olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 20- Cootlook A, Memphis, Ege Std Garanti Pamuğu Fiyatları
AYLAR
Cootlook A Endeks ABD Memphis Ege STD Garanti
TL/Kg $/Kg TL/Kg $/Kg TL/Kg $/Kg
Ağustos 10 2.58 1.71 2.64 1.75 3.54 2.35
Eylül 10 3.43 2.30 3.50 2.34 3.81 2.55
Ekim 10 3.94 2.77 3.98 2.80 4.33 3.04
Kasım 10 4.86 3.39 4.83 3.37 5.33 3.71
Aralık 10 5.63 3.71 5.61 3.70 5.68 3.74
18
Ocak 11 6.13 3.94 6.01 3.86 6.15 3.94
Şubat 11 7.46 4.70 7.38 4.65 7.04 4.43
Mart 11 7.99 5.06 7.92 5.02 7.37 4.66
Nisan 11 7.15 4.71 7.19 4.73 6.73 4.42
Mayıs 11 5.73 3.66 6.15 3.92 5.70 3.63
Haziran 11 5.85 3.66 6.41 4.01 5.49 3.43
Temmuz 11 - - - - 4.20 2.54
Ağustos 11 4.40 2.52 4.64 2.65 4.51 2.57
Eylül 11 4.62 2.58 4.88 2.73 4.47 2.49
Ekim 11 4.47 2.44 4.67 2.55 4.14 2.26
Kasım 11 4.17 2.31 4.34 2.40 3.75 2.07
Aralık 11 3.90 2.09 4.21 2.26 3.63 1.94
Ocak 12 4,10 2,23 4,45 2,42 3,60 1,95
Şubat 12 3,90 2,22 4,07 2,32 3,78 2,15
Mart 12 3,91 2,19 4,00 2,24 3,75 2,10
Nisan 12 3,94 2,21 4,05 2,27 3,71 2,07
Mayıs 12 3,57 1,98 3,68 2,04 3,53 1,96
Haziran 12 3,30 1,81 3,40 1,87 3,47 1,90
Temmuz 12 3,35 1,85 3,44 1,90 3,48 1,92
Ağustos 12 3,33 1,86 3,37 1,88 3,43 1,91
Eylül 12 3,34 1,86 3,40 1,89 3,44 1,91
Ekim 12 3,25 1,81 3,31 1,84 3,20 1,77
Kasım 12 3,19 1,78 3,24 1,81 3,20 1,78
Kaynak:İTB
Pamuk fiyatlarının zirve yaptığı 2011 Mart ayından bu yana dolar bazında A endeks yüzde 65, Memphis yüzde 64 ve Ege Std. Garanti pamuk fiyatları yüzde 62 değer kaybetmiştir.
6 -
PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI6.1 - DÜNYADA PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI 6.1.1 - AMERĠKA BĠRLEġĠK DEVLETLERĠ
ABD’de 1995 yılına kadar uygulanan fark ödeme sistemi uygulama dışı bırakılarak, 1996 yılında “Çiftlik Kanunu” olarak tanımlanan “Fair Act” ile 1996-2002 yılları arasında yedi yıllık süreç içerisinde çiftçiye doğrudan gelir desteği yapılmasını öngören sistem uygulanmıştır. Bunu
19 2002 yılından itibaren 6 yıllık süre için hazırlanan ve “Tarımsal Güvenlik ve Kırsal Yatırım Kanunu” olarak adlandırılan ve Ekim 2002 tarihinde yürürlüğe giren yeni Tarım Kanunu izlemiştir.
2002-2007 arasında ABD tarımına yön vermesi beklenen yeni Kanun’da; tarımsal desteklemeler yanında doğal kaynakların korunması, dış ticaret, tarımsal krediler, kırsal kalkınma, araştırma, gıda güvenliği ve bio-enerji gibi konuları içermektedir. Öngörülen destekleme programlarının bir kısmı geçmişten gelmekte, bir kısmı yeni mekanizmalardan oluşmaktadır.
Yeni Tarım Kanununa göre, on yıl içerisinde ABD tarımına 170 Milyar Dolar harcama yapılması öngörülmektedir. Bu miktarın yaklaşık 50 Milyar Doları tahıl, pirinç ve pamuk üreticilerine ayrılmıştır.
6.1.1.1. Doğrudan Gelir Desteği (Direkt Destek Ödemeleri)
2002 Tarım Kanunu; buğday, mısır, arpa, sorgum, yulaf, yüksek ova pamuğu ve pirinç üreticilerinden Tarım Bakanlığı (USDA) ile sözleşme imzalayarak programa katılan ve üretim yapacakları arazi miktarını beyan edenlere, ürün cinsine göre belirlenen miktarlarda doğrudan ödeme yapılmasını öngörmektedir. Ödemelerde arazi belirleyici olmakta, ödeme miktarı ise tahmini ortalama verim ve belirlenen katsayılar dikkate alınarak hesaplanacaktır. Bu ödemeler, bir bakıma 1996 Tarım Kanunu ile getirilen Üretim Esnekliği Ödemelerinin yerini almaktadır.
Bu çerçevede, programa katılan üreticilere “Doğrudan Ödeme” veya “Ek Ödeme”
yapılması öngörülmekte, ödeme, sözleşmede esas alınan arazinin %85’ine göre yapılmaktadır.
Bir üretici için tavan ödeme miktarı 40.000 US $’dır. Doğrudan Ödeme programında her bir ürün için 2002-07 arasında geçerli olacak “Doğrudan Ödeme Katsayısı-Prim” belirlenmiştir.
Pamuk prim miktarı 147 US $/Ton’dur. Ayrıca, pamuk tohumu üretiminde yardım kredisi uygulanmaktadır.
6.1.1.2. Ters Zamanlı (KarĢıt Devirli / Counter-Cyclical) Ödemeler
2002-07 döneminde oluşabilecek fiyat dalgalanmalarının üretici gelirinde yaratacağı kayıpları önlemek hedeflenmiştir. Bu ödemeler pazar fiyatı ve doğrudan ödeme primi toplamından oluşan değerin (Etkili Fiyat) kanun ile saptanan “Hedef Fiyat” altına düşmesi halinde ek ödeme niteliğinde yapılmaktadır.
Tablo 21 - ABD Pamuk Taban ve Hedef Fiyatları (US $/TON) Taban Fiyatlar Hedef Fiyatlar 2002-2003 2004-2007 2002-2003 2004-2007
1148 1.148 1.598 1.598
Kaynak: ABD Kongresi
2002 Tarım Kanunu her yıl ürünler bazında “Etkili Fiyatların belirlenmesini öngörmektedir. Bu fiyatlar ürünün 12 aylık pazar döneminde oluşan ortalama pazar fiyatı ile doğrudan ödeme primi toplamına eşit olacak şekilde belirlenmekte, ortalama pazar fiyatının rehin kredilerinde dikkate alınan Taban Fiyat altına düşmesi halinde ek ödeme yapılmaktadır. Bir üreticiye yapılacak ek ödeme tavanı 65 bin US $ olarak belirlenmiştir.
20 6.1.1.3. Rehin Telafi Primi
Önceki tarım kanunları döneminde üreticilere sunulan rehin kredileri 2002-2007 döneminde için “Pazarlama Kredileri” adıyla yürürlükte kalmıştır. Sistem pamuk ürününü de kapsamaktadır. “Rehin Kredi Kuruluşu”na pamuklarını rehin etmeyi taahhüt eden üreticiye, Rehin Kredisi (LDP) adı altında 9 ay vadeli kredi kullandırılarak, hasat öncesi finansman ihtiyacı giderilmektedir. Kredi ikraz birimi olarak 2002-07 dönemine ait taban fiyatlar dikkate alınmaktadır. Orta Elyaflı Pamuk için Rehin Telafi Primi 52 Cent/Libre’dir. Bu ödemeler 2002 Tarım Kanunu döneminde her üretici için yıllık 75 bin US $’ını geçmeyecektir.
6.1.1.4. Ġhracat Primi Uygulaması
Ürün Kredi Kurumu (CCC-Commodity Credit Cooperation) Amerikan ihracatını satışlar, ödemeler, ihracat kredileri ve diğer ilgili faaliyetler yoluyla geliştirmeye çalmaktadır. ABD’nde iç fiyatların dünya fiyatlarından yüksek olması halinde aradaki fark ihracat primi olarak Amerikalı tüketici, sanayici ve ihracatçıya ödenmektedir. 1999/00 sezonunda STEP/2 programı kapsamında ortalama yardım 12,3 Cent/Kg ve 2000/01 sezonu için 6 Cent/Kg olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 22 – Türkiye için Tahsis Edilen GSM – 102 Kredileri (Milyon $) Mali
Yıl
Duyurulan Ödenek
Kabul Edilen BaĢvuru
Pamuk Ġçin Kullanılan
1999 350.00 277.30 36.40
2000 435.00 421.30 120.10
2001 360.00 359.50 104.80
2002 465.00 395.40 47.60
2003 625.00 530.60 119.90
2004 400.00 399.30 168.30
2005 455.00 455.00 200.40
2006 500.00 248.80 99.20
2007 325.00 253.40 109.50
2008 485.00 483.20 119.50
2009 478.00 478.60 96.10
2010 500.00 616.00 100.00
2011 650.00 549.00 291.00
2012 550.00 350.00 49.000
Kaynak: USDA-FAS
Ayrıca, İhracat Kredi Garanti Programı (Export Credit Guarantee Program) çerçevesinde ucuz ihracat kredisi (GSM) sağlanmaktadır. GSM-102 üç ay-üç yıl, GSM-103 üç-on yıl süreli krediler, Tarım Bakanlığına bağlı Rehin Kredi Kuruluşları (CCC) tarafından kredi ihtiyacı olan ülkelerde Amerikan Pamuğu tüketiminde devamlılığı sağlamak amacıyla yürütülmektedir. Tablo 20’de görüldüğü gibi ABD menşeli tarım ürünlerinin yabancı ülkelere teşvikli ihracatını öngören
