Elektronik Fatura
(e-fatura) uygulaması
I. GİRİŞ
Gelir İdaresi Başkanlığı son yıllarda VEDOP’un bir alt bileşeni olarak e-Fatura Sisteminin hayata geçirilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmış ve teknolojik altyapı yatırımlarına hız vermiştir. Bunun sonucunda bazı mükellefler için e-Fatura uygulamasına geçilmiştir. Vergi Usul Kanunu’nun 397 Sıra No’lu Tebliğ ile ilk aşamada söz konusu uygulama sadece belirli mükelleflerin istemesi halinde kullanılmıştır. Daha sonra yayımlanan 421 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile bazı mükelleflere e-fatura düzenleme zorunluluğu getirilmiştir. İlerleyen süreçte tüm mükelleflerin bu uygulamaya geçeceği aşikardır. Bu yazıda e-Fatura uygulamasının ayrıntıları ele alınacaktır.
II. E-FATURA UYGULAMASI KAVRAMI
E-fatura uygulaması kağıt ve kalemle düzenlenen faturaların bilgisayarda düzenlenip printerdan kağıda basılması işlemi değildir. Bu şekilde düzenlenen faturalara bilgisayar destekli fatura düzenlemesi diyebiliriz. E-fatura; faturanın düzenlenmesi, düzenleyenin kimliğinin elektronik sertifikalarla doğrulanması, faturanın elektronik olarak zarflanması, zarfın ve faturanın içeriğinin değişmezliği ile gizliliğinin sağlanması, zarfın alıcıya iletilmesi, iletilme esnasında yolda kaybolmazlığının izlenmesi, ulaştı ve açıldı bilgisinin alınması ve teyidinin yapılması, red işlemleri, iadesi gibi tüm faturalaşma süreçlerinin elektronik ortamda elektronik sertifikalar ile kimlik doğrulanması, veri bütünlüğü, inkar edilemezlik, güvenlik ve gizlilik altyapısı ile yapılmasıdır.
E-Fatura uygulaması öncelikle faturanın düzenlenmesi ve iletilmesi sürecini kısaltmaktadır. Buna bağlı olarak teyit, düzeltme, iade, red, takip, kontrol ve muhasebeleştirilme buna müteakip de ödeme süreçlerini kısaltan, uyuşmazlıkları azaltan, stok kontrolünü ve imalat süreçlerini yönetmeyi kolaylaştıran, raporlama imkanı sunan bir uygulamadır. Tüm bu avantajlarının yanında zaman, kağıt, toner, posta, personel, arşivleme ve depolama giderlerinde önemli tasarruflar sağlamaktadır. Fatura sayısı ve faturalama maliyetleri ile klasik fatura süreçlerinin oluşturduğu zorluklar, e-fatura çözümlerini zorunlu kılmıştır (Özdemirci, 2011: 26-27).
III. E-FATURA UYGULMASININ DAYANAĞI
Vergi Usul Kanunu’nun 5766 sayılı Kanun’un 17. maddesi ile değişen mükerrer 242.
maddesinin (2) numaralı fıkrası ile Maliye Bakanlığı; elektronik defter, kayıt ve belgelerin oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafazası ve ibrazı ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve düzenlenmesi uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye, bu Kanun kapsamına giren işlemlerde elektronik imza kullanım usul ve esaslarını düzenlemeye ve denetlemeye yetkili kılınmıştır.
Ayrıca söz konusu fıkrada, Vergi Usul Kanunu ve diğer vergi kanunlarında defter, kayıt ve belgelere ilişkin olarak yer alan hükümlerin elektronik defter, kayıt ve belgeler için de geçerli olduğu; Maliye Bakanlığı’nın, elektronik defter, belge ve kayıtlar için diğer defter, belge ve kayıtlara ilişkin usul ve esaslardan farklı usul ve esaslar belirlemeye yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.
A. 397 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği Düzenlemeleri
397 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nde faturanın elektronik belge olarak düzenlenmesi, elektronik ortamda iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesine ilişkin usul ve esaslar açıklamıştır. Söz konusu Tebliğ’de e-Faturanın yeni bir belge türü olmadığı ve Vergi Usul Kanunu’nun 230. ve 232. maddeleri uyarınca düzenlenmesi zorunlu olan fatura ile aynı hukuki niteliğe sahip olduğu belirtilmiştir. Ancak söz konusu Tebliğ’e göre; mükellefler, genel hükümler çerçevesinde kağıt fatura düzenleyebilecekleri gibi bu Tebliğ’de yer alan şartlar çerçevesinde e-Fatura da düzenleyebilirler. Aynı mal veya hizmet satışı işleminde hem kağıt faturanın hem de elektronik faturanın bir arada düzenlenmesi mümkün değildir.
Müşterinin talep etmesi durumunda ise genel hükümler çerçevesinde sadece kağıt fatura verilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
397 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği uyarınca Gelir İdaresi Başkanlığı anonim ve limited şirket statüsünü haiz mükelleflerin uygulama kapsamında e-Fatura gönderme ve/veya almasına izin vermiştir. Yani e-Fatura uygulamasından anonim şirket ve limited şirketler yararlanabilirler. Yine söz konusu Tebliğ’e göre, gerçek kişi olmayanlar ile anonim ve limited şirket statüsünde bulunmayanlardan e-Fatura göndermek ve/veya almak isteyen kurum, kuruluş ve işletmelerin uygulama karşısındaki durumu ve uygulamadan yararlanma prosedürleri, yapacakları yazılı başvuru üzerine Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenecektir.
Söz konusu Genel Tebliği’de, faturaların elektronik belge olarak oluşturulması ve gönderilmesinde uyulması gereken format ve standartların, http://www.efatura.gov.tr internet adresinde duyurulduğu belirtilmiştir. Bu Tebliğ’de belirlenen usul ve esaslar ile söz konusu format ve standartlara uygun olarak düzenlenmeyen, düzenlense dahi e-Fatura Uygulaması aracılığı ile gönderilmeyen veya alınmayan herhangi bir elektronik belgenin, Vergi Usul Kanunu kapsamında düzenlenmiş fatura hükmünde yer almayacağı vurgulanmıştır (Gündüz, 2010: 597).
B. 421 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği Düzenlemeleri
14 Aralık 2012 tarihinde yayınlanan 421 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, bazı mükelleflere e-fatura düzenleme ve e-defter kullanma zorunluluğu getirilmiştir. Konu hakkında daha sonra yayımlanan 13.02.2013 tarihli ve 58 Sıra No.lu VUK Sirküleri’nde de ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır.
IV. E-FATURA UYGULAMASI
A. E-Fatura Kullanma Zorunluluğu Kapsamına Giren Mükellefler
421 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile aşağıda sayılan mükellef gruplarına e- defter tutma ve e-fatura uygulamasına dâhil olma zorunluluğu getirilmiştir.
1) 04.12.2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olanlar ile bunlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31.12.2011 tarihi itibariyle asgari 25 milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanlar.
2) 06.06.2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal edenler ile bunlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31.12.2011 tarihi itibariyle asgari 10 milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanlar.
Bu çerçevede,
- 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olan mükelleflerin,
- 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olanlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31.12.2011 tarihi itibariyle asgari 25 milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanların,
- 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları (kolalı gazozlar, alkollü içkiler, tütün mamulleri) imal, inşa veya ithal eden mükelleflerin,
- 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları (kolalı gazozlar, alkollü içkiler, tütün mamulleri) imal, inşa veya ithal eden mükelleflerden 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31.12.2011 tarihi itibariyle asgari 10 milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanların
e-fatura uygulamasına dahil olmaları zorunlu bulunmaktadır.
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olan ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal eden mükelleflerin listeleri www.gib.gov.tr ve www.efatura.gov.tr internet adreslerinde yayımlanmaktadır. Ayrıca, söz konusu listeler 58 Sıra No.lu VUK Sirküleri ekinde de yer almaktadır.
Öte yandan, anılan Tebliğ ile zorunluluk getirilen mükelleflerden mal alan 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli cetvellerde yer alan idare, kurum ve kuruluşlar ile iktisadi kamu kuruluşlarının elektronik fatura uygulamasından yararlanma ve elektronik defter tutma zorunluluğu bulunmamaktadır (Güven, 2013: 110).
2. E-Fatura Kullanma Zorunluluğu Getirilen Mükellefler İçin Geçiş Süresi
Tebliğ kapsamında bulunan mükelleflerin e-fatura uygulamasına (düzenleme ve kabul etme yetkisine sahip olması için) geçebilmeleri için Gelir İdaresi Başkanlığı’nın başvuru, test ve protokol aşamalarını tamamlaması gerekiyor. Bu tebliğ ile e-Fatura uygulaması zorunluluk kapsamına giren mükelleflerin; Elektronik fatura uygulamasına 2013 takvim yılı (1/9/2013 tarihi itibariyle Gelir İdaresi Başkanlığı’na başvurulması gerekmektedir.) içerisinde geçmeleri zorunludur.
E-fatura uygulaması kapsamında oluşturulan faturaların elektronik ortamda düzenlenmesi, muhafazası ve ibrazı esas olup e-Faturanın muhatabına iletimi de elektronik ortamda yapılacaktır. e-Faturaların kâğıt çıktılarının alınmasına artık gerek kalmayacağı gibi yine bu uygulama kapsamında Türkiye’de düzenlenen bir elektronik faturanın (e-fatura) bütün ülkelerde geçerli olacağı ifade edilmektedir.
Tebliğ kapsamında elektronik fatura uygulamasına geçmek zorunda olan firmaların birbirlerine yapmış oldukları mal veya hizmet teslimleri/ifası için elektronik fatura
düzenlemeleri zorunlu olup bu firmalar arasında kâğıt fatura düzenlenmeyeceği belirtilerek elektronik ortamda düzenlenmeyen faturalara hiç düzenlenmemiş sayılacağı belirtilmektedir (Altaş, 2013: 1).
3. E-Fatura Kullanma İle İlgili Firmaların Yapmaları Gerekenler
Firmalar öncelikle elektronik fatura kullanma zorunluluğu kapsamına girip girmediklerini belirlemeleri gerekir. Bunun için firmalar 2011 yılı kayıtlarını inceleyerek,
- 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olan mükelleflerden ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (III) sayılı listedeki malları (kolalı gazozlar, alkollü içkiler, tütün mamulleri) imal, inşa veya ithal eden mükelleflerden mal alışı yapıp yapmadıklarını (Bu firmalara ilişkin listeler www.gib.gov.tr, www.efatura.gov.tr internet adreslerinde ve 58 Sıra No.lu VUK Sirküleri ekinde yer almaktadır.),
- Bu mükelleflerden mal alımı yapmış iseler, 2011 yılında Tebliğde belirtilen brüt satış hasılatına sahip olup olmadıklarını,
tespit etmeleri gerekmektedir.
Yapılan araştırma ve tespitler sonucunda, firmalar e-fatura kullanma zorunluluğuna girdiklerini tespit ettikleri takdirde, e-fatura kullanımı için 1 Eylül 2013 tarihine kadar Gelir İdaresi Başkanlığı’na başvuracaklardır.
* 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olan mükelleflerden 2011 takvim yılı içinde mal alışı yapanlar, satın aldıkları malın türüne, fiyatına, miktarına veya herhangi bir özelliğine bakılmaksızın 2011 yılı gelir tablolarındaki brüt satış hasılatı rakamları 25 milyon TL veya daha yüksek ise elektronik fatura uygulamasına dahil olacaklardır. Alınan malın madeni yağ olması şart değildir. Bu mükelleflerden alınan malın türüne, fiyatına, miktarına ve özelliğine bakılmayacaktır. Lisans sahibi mükelleflerden alış yapanların, madeni yağ sektöründe veya başka bir sektörde faaliyet göstermesi, malları satmak veya tüketmek üzere satın almaları zorunluluk karşısındaki durumlarını etkilememektedir. Yani, madeni yağ lisansı sahibi firmadan sadece madeni yağ değil, herhangi bir mal alınsa dahi, zorunluluk kapsamına girilmektedir. Hizmet alımları kapsam dahilinde değildir.
25 milyon TL’lik brüt satış hasılatının hesaplanmasında, sadece madeni yağ satışlarının değil, gelir tablosunda yer alan bütün satışları gösteren brüt satış hasılatının dikkate alınması gerekmektedir. Özel hesap dönemine sahip mükellefler brüt satış hasılatlarının hesaplarken, 2011 takvim yılında sona eren özel hesap dönemi brüt satış hasılatını dikkate alacaklardır. Örneğin, 2011 yılında brüt 30 milyon TL satış hasılatı olan firma, madeni yağ lisansına sahip bir akaryakıt firmasından bir depo benzin/motorin almışsa, artık e-fatura uygulamasına geçmek zorundadır.
* 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal eden mükelleflerden 2011 takvim yılı içinde mal alışı yapanlar, satın aldıkları malın türüne, fiyatına, miktarına veya herhangi bir özelliğine bakılmaksızın 2011 yılı gelir tablolarındaki brüt satış hasılatı rakamları 10 milyon TL veya daha yüksek ise elektronik fatura uygulamasına dahil olacaklardır. Alınan malın tütün, alkol, kolalı gazoz olması şart değildir, herhangi bir mal alımında bulunanlar dahi zorunluluk kapsamına girmiş olmaktadır.
Bu kapsamda alış yapanların tütün, alkol, kolalı gazozlar sektörlerinde veya başka sektörlerde faaliyet göstermesi zorunluluk karşısındaki durumlarını etkilememektedir. Hizmet alımları
kapsam dahilinde değildir. Yani, bu mükelleflerden 2011 yılında sadece hizmet alanlar zorunluluk kapsamına girmemektedir.
10 milyon TL’lik brüt satış hasılatının hesaplanmasında; sadece tütün, alkol veya kolalı gazoz satışları değil, gelir tablosunda yer alan bütün satışları gösteren brüt satış hasılatlarının dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca, özel hesap dönemine sahip mükellefler brüt satış hasılatlarının hesaplanmasında 2011 takvim yılında sona eren özel hesap dönemi brüt satış hasılatını dikkate alacaklardır. Örneğin; (A) Otelcilik A.Ş. 2011 yılında ithalatçı (K) A.Ş. den 50.000 TL tutarında alkollü içki satın almıştır. (A) Otelcilik A.Ş’nin 2011 yılı brüt satış hasılatı 11.500.000 TL’dir. Buna göre, (A) Otelcilik A.Ş., e-fatura kullanma zorunluluğu kapsamına girecektir (Güven, 2013: 112-113).
4. E-Fatura Kullanma Zorunluluğunun Firmalara Yansıması
421 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğde; e-fatura kullanma zorunluluğu kapsamına giren mükelleflerin diğer bir ifadeyle, e-fatura uygulamasına kayıtlı mükelleflerin birbirlerinden aldıkları mallar ve birbirlerine ifa ettikleri hizmetler için 01.09.2013 tarihinden itibaren sadece e-fatura göndermeleri ve almaları gerekmektedir. Yani, kendi aralarındaki işlemlerde kağıt fatura düzenleyemeyeceklerdir. E-fatura olarak düzenlenmesi gerektiği halde kağıt olarak düzenlenen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. Zorunlu olmasına rağmen e-fatura düzenlemeyen ve e-fatura almayan mükellefler için, 2013 yılı için yıllık 94.000 TL’yi geçmemek üzere, faturada yazılması gereken tutarın % 10’u kadar özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Öte yandan, e-fatura uygulamasına kayıtlı mükellefler, uygulamaya kayıtlı olmayan mükelleflere yaptıkları mal teslimi ve hizmet ifası için genel hükümler çerçevesinde kağıt fatura düzenlemeye devam edeceklerdir.
Diğer taraftan, 424 Sıra No.lu Tebliğ ile değişik 397 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile, Vergi Usul Kanununun 232. maddesi uyarınca fatura düzenlemek zorunda olan mükelleflere e-Fatura gönderme ve/veya alma izni verilmesi uygun görülmüştür.
Uygulamadan yararlanmak isteyen mükelleflerin, başvuru işlemlerini www.efatura.gov.tr internet adresinde yayımlanan başvuru kılavuzuna uygun olarak yerine getirmeleri gerekmektedir. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan değerlendirme sonrasında başvuruları uygun bulunan mükelleflerin kullanıcı hesapları Başkanlıkça tanımlanacak ve aktive edilecektir. Bu işlemlerin tamamlanmasının ardından kullanıcı hesabı aracılığı ile e-Fatura gönderme ve/veya alma işlemleri gerçekleştirilecektir.
V. SONUÇ
E-Fatura uygulaması, geleneksel faturalama süreçlerinin barındırdığı zorlukları ortadan kaldıran teknolojik bir çözüm olarak ortaya çıkmıştır. Yeni sistem ile faturalama süreçlerinin tümünün elektronik yöntemler aracılığıyla gerçekleştirilecektir. Dolayısıyla elektronik fatura uygulamasında fatura oluşturma, gönderme, muhafaza ve istenildiğinde ibraz edilmesi ile ilgili tüm işlemler kağıt kullanılmadan yapılacaktır. E-Fatura uygulaması ile maliyetlerin düşürülmesi ve verimliliğin artırılması hedeflenmektedir. Bu uygulama ile zaman kayıplarının ortadan kalkacağı, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygın kullanımının sağlanacağı ve kâğıt kullanımının azalacağı aşikârdır. Yüzbinlerce hatta milyonlarca kaydın elektronik ortamda tutulması, saklanması ve ibrazının maliyeti; klasik yöntemle tutulacak defter ve belgelere göre kıyaslanamayacak derecede düşük olacaktır.
E-faturaların vergi idaresi tarafından denetimi ve bu kayıtların ilgili olduğu hesapların incelenmesi klasik ortamdaki kayıtlara göre çok daha hızlı, kolay ve kesin olacaktır. Bu durum, ulaşım, yevmiye gibi kalemlerde tasarruf sağlayacağı gibi yolda geçecek zamanın incelemede kullanılmasına da imkan tanıyacaktır. Aynı şekilde incelemenin amacına uygun olarak, verilerin istenilen formatta alınması incelemenin hızını artıracaktır.
Gelecekte e-fatura kullanımı aşama aşama diğer mükellefleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi beklenmektedir. Avrupa Birliği elektronik faturalandırma ile birlikte bankalarında bu sisteme dahil olduğu bir entegrasyon sistemi önermekte, böylece faturalandırmanın ve ödemenin kontrolünü bir arada sağlamayı amaçlamaktadır. Ülkemizde de aynı yönde gelişmelerin olması beklenmektedir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Fahrettin ÖZDEMİRCİ, “Elektronik Fatura (E-Fatura) Uygulaması”, Vergi Dünyası, Sayı 353, Ocak 2011.
Mustafa Ali GÜVEN, “e-Fatura ve e-Defter Uygulamalarına Dahil Olma Zorunluluğu”, Yaklaşım, Sayı 247, Temmuz 2013.
Fatih GÜNDÜZ, “Maliyede Yeni Dönem; e-Fatura”, Yaklaşım, Sayı 209, Mayıs 2010.
Mehmet Fahrettin ÖNDER, “e-Faturanın Hukuki Açısından Bir Değerlendirmesi”, E- Yaklaşım, Sayı 34, Mayıs 2006.
Mustafa Bahadır ALTAŞ, “e-Fatura (Elektronik Fatura) Uygulaması”, www.alomaliye.com.
397 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği, 05.03.2010 tarih ve 27512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
421 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği, 14.12.2012 tarih ve 28497sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
13.02.2013 tarih ve 58 Sıra No.lu VUK Sirküleri.
