HAVALANDIRMA. Yrd. Doç. Dr. Gökhan AYDIN. İletişim bilgilerim

1

HAVALANDIRMA Yrd. Doç. Dr. Gökhan AYDIN

2

İletişim bilgilerim

Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi

Maden Mühendisliği Bölümü 61080-TRABZON

Telefon No.: + 90 (462) 377 40 98 Faks: + 90 (462) 325 74 05

gaydin@ktu.edu.tr gkhanaydin@gmail.com gokhanaydin.ktu.edu.tr/cv.pdf

3

Sizleri tanıyalım…

4

Bu dersten beklentileriniz neler?

5

Dersi alttan alan arkadaşların başarısızlıklarının nedenlerini kendilerinden dinleyelim

6

Başarılı olmak istiyorsak

Derse önyargılarla gelmeyiniz

Planlı ve düzenli bir çalışma olmazsa olmazımız

Aklınıza takılan, anlamadığınız/anlayamadığınız herhangi bir konu/problemi anında paylaşınız

Sınava birkaç gün kala yapılan sözde çalışmalarla böylesine kapsamlı ve mesleki kariyeriniz açısından büyük öneme sahip bir dersi öğrenmeniz mümkün olmayacaktır

Dikkat ettiğim hususlar Devam-devamsızlık I-II. Öğretim Not talebi

Dersin akışını bozan davranışlar Başarı oranı?

Başarı notunuzun hesaplanması

% 30 Vize

% 20 Grup ödevi (%10 Rapor, %10 sunum)*

% 50 Final

* Grup ödevi için, belirlenen bir konu üzerinde araştırmalar yapılacaktır.

Sonuçlar bir rapor olarak teslim edilecek ve grup üyeleri tarafından rapor içeriğine yönelik bir sunum yapılacaktır.

9

Araştırma konuları

 Ocak gazları ve ocağa gönderilecek hava miktarı hesabı

 Doğal Havalandırma ve mekanik havalandırma (havalandırma fanları vd.)

 Kömür kaynaklı metan ve metan drenajı

 Kömürün kendiliğinden yanması

 Gaz konsantrasyonu ölçümleri ve kişisel koruyucu tedbirler (maske vb.)

 Tozla mücadele yöntemleri ve kişisel koruyucu tedbirler

 Kömür tozu patlamaları

 Türkiye’de ki maden kazalarının araştırılması

 Maden kazalarıyla ilgili bölüm öğrencilerin görüşlerinin değerlendirilmesi

 Maden kazalarıyla ilgili diğer bölümlerden öğrencilerin görüşlerinin değerlendirilmesi

 Maden kazalarıyla ilgili halkın algısının değerlendirilmesi

10

Ders içeriği (genel)

 Ocak havası

 Metan gazı

 Ocak tozları ve tozla mücadele

 Ocak yollarında hava akışı

 Temel havalandırma ağları

 Karmaşık ağların analizi

 Doğal ve mekanik havalandırma

11

Faydalanacağımız başlıca kaynaklar

Ders notları. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü (Yayınlanmamış)

Hartman H, Mutmansky JM, Ramanı RV, Wang YJ, 1999. Mine ventilation and air conditioning.

McPherson, J. M., 2004. Subsurface Ventilation and Environmental Engineering

Güyagüler, T., 1991. Ocak Havalandırması, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını

Yalçın, E. ve Gürgen, S., 2011. Madenlerde Havalandırma, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları

12

Başlamadan önce

Sizce Türkiye’de yaşanan maden kazalarının başlıca nedenleri nelerdir?

13 14

Yeraltı madenlerinin havalandırması denilince aklımıza neler geliyor?

Havalandırma için genel bir şekil oluşturalım

Ocak Havalandırma Çeşitleri Doğal ve mekanik ve havalandırma Doğal havalandırma

Enerji harcamadan yapılan havalandırma çeşididir.

Ocağın giriş çıkışları arasındaki kot farkı

Ocak içi ve dışı arasındaki sıcaklık (yoğunluk) ve basınç farkı

Doğal havalandırma, sabit bir havalandırma basıncı, akış yönü ve hava miktarı olanağı sağlayamaz.

Fan seçimi yapılırken doğal havalandırmanın etkisi göz ardı edilmemelidir.

17

Mekanik havalandırma Genel ve yardımcı havalandırma Genel havalandırma

Elektrik veya akaryakıt ile çalışan fanlar Emici ve üfleyici

Yetersiz doğal havalandırma

Havanın yönünün veya miktarının kontrolü Yardımcı (tali) havalandırma

Pervane ve vantüpler

Emici fan kullanılıyorsa fanın sağlayacağı hava miktarı, ana hava akımındaki hava miktarının %70’ini geçmemeli

Üfleyici fan kullanılıyorsa fanın kurulacağı yerin temiz havanın bulunduğu yerde olmasına dikkat edilmelidir.

18

Genel havalandırma

19

Yardımcı havalandırma

20

Havalandırma kapsam

Kalite

Hava miktarı kontrolü

Sıcaklık-nemlilik kontrolü Gaz kontrolü

Toz kontrolü

Organik madde kont. Genel havalandırma Yardımcı havalandırma

Soğutma-ısıtma

Nemlendirme-nemsizleştirme

21

Gazlar

Doğal süreçlerle oluşan

Faaliyetlere bağlı olarak gerçekleşen

Gaz ve toz ile mücadelede seçenekler Oluşumunun önlenmesi

Ortamdan uzaklaştırılması Ortamda bastırılması İzole edilmesi Seyreltilmesi Kalite kontrolü

Çalışanların sağlığı, üretimin devamlılığı ve ekonomiklik Belirlenen sınırlar dışında gazlar boğucu, patlayıcı, radyoaktif Tozlar patlayıcı ve solunum sistemine zararlı

22

Hava miktarının kontrolü Hava miktarı ve hızı Plan ve program

Sıcaklık ve nemlilik kontrolü Makineler

Patlatmalar

Havanın ani sıkışması ve genişlemesi Ortam kayaç sıcaklığı

Su mevcudiyeti

Atmosferi tanıyalım

Gaz Hacim (%) Ağırlık (%)

N₂ 78,09 75,03

O₂ 20,95 23,14

CO₂ 0,03 0,046

Diğer* 0,93 1,284

Maden (ocak) havasını tanımlayalım

Atmosfer havası Açığa çıkan gazlar Su buharı

Havada asılı olarak duran tozlar

25

Bazı tanımlamalar Giriş havası Dönüş havası Temiz hava Kirli hava

Pis hava: 20% ‘den daha az oksijen içeren hava karışımı.

Zehirli Hava: CO, H₂S, SO₂, NO, ve NO₂içerikleri yüksek olan hava karışımı.

Patlayıcı Hava: CH₄, C₂H₆ve H₂gibi yanıcı ve patlayıcı gazların yüksek içeriklerde olduğu hava karışımları.

Tozlu Hava: solunabilecek boyuttaki toz içeriği normal atmosfer havasından daha yüksek olan hava karışımı.

26

Oksijen (d=1,42 kg/m³) Oksijenin azalma sebepleri

Organik ve anorganik maddelerin (ağaç, kayaç, cevher) oksidasyonu, ocak yangınları, kömür tozu ve metan patlamaları,

Kömür ve çevre kayaçlardan CO₂ve CH₄gibi gazların havaya karışması,

Calışanların solunumu, patlatma ürünleri Egzost dumanları,

Açık alevli lambalar.

Oksijen azalmasının etkileri

% 14–18 Sık ve derin soluma, koordinasyon bozukluğu

% 9–14 Sık soluma, bulantı ve halsizlik başlangıcı

% 5–9 Bayılma, < % 5 Ölüm

MET’e göre 19 %’ dan daha düşük O₂içeriğine sahip ocaklar çalışmaya uygun değildir.

27

Karbondioksit (d=1,977 kg/m³, hafif asit kokusuna sahip) Karbondioksit oluşturan kaynaklar

Organik malzemenin bozuşması Kömürleşme, kömürün oksidasyonu Karbonatların ayrışması, volkanik olaylar Patlatmalar

Metan ve kömür tozu patlamaları sonucunda yanma urunu olarak CO₂ açığa çıkar.

CO₂oranının artısının etkileri

< % 6 CO₂nefes alma zorlaşır

% 6–10 CO₂bayılma

˃ % 10 CO₂ölüm

MET’e göre ocak havasında 0,5 % CO₂olan yerler çalışmaya uygun değildir.

28

Metan gazı (d: 0,756 kg/m³)

Metan kömürleşme sürecinde oluşan bir gazdır Havaya oranla 1,6 kat daha fazla yayılma hızı Solunum üzerindeki etkisi

%5-6 kadar patlayıcı değil (sıcaklık teması ile yanabilir)

%5-6 ile %14-16 patlayıcı

%14-16 üzerinde patlayıcı değil

Oksijen oranının %12’nin altında olması durumunda patlama gerçekleşmez

MET Ocak genel havasında %2 üzerinde metan konsantrasyonlarına sahip yerler çalışmaya uygun değildir.

29

Karbonmonoksit (d=1,255 kg/m³)

Hava ile % 13–75 oranlarında karışımı patlayıcıdır, Düşük oranlarda bile zehirleyicidir.

CO Kaynakları

Ocak yangınları ve patlamalar Ateşleme isleri

Egzost dumanları

MET’e göre CO konsantrasyonu 0,005 %’den yüksek yerler çalışmaya uygun değildir.

30

Hidrojen Sülfür (d=1,254 kg/m³) H₂S Kaynakları

Organik maddelerin bozuşması Pirit ve jipsin suda ayrışması

Kükürtlü gazlar çıkaran volkanik kaynaklar

Ateşleme islerinde tam olmayan patlamalar ve ateşleme kablolarının yanması

MET’e gore H₂S oranı 0,002 %’den daha yüksek olan yerler calışmaya uygun değildir.

Kükürtdioksit (d=2,2 kg/m³) SO₂Kaynakları

Ocak yangınları ve ateşleme işlemleri Egzost gazları

Kömürleşme prosesi

Sülfürce zengin bakır ve pirit ocaklarında H₂S ile birlikte oluşur.

MET’e göre 0,0007%’den daha yüksek SO₂konsantrasyonlarına sahip yerler çalışmaya uygun değildir.

Gaz ölçümleri nasıl yapılıyor?

33

Kayaç ve cevher kütlesi içinde oluşan gazların kontrolü Metan gazı-drenaj

Patlatma sonucu oluşan gazların kontrolü

Patlayıcı tipi, miktarı ve uygun patlatma yönteminin secimi Bölgesel olarak yardımcı havalandırma ile gazların uzaklaştırılması SO₂, H₂S yada NO₂gibi suda çözülebilir gazların açığa çıktığı

patlatmalarda hava-su püskürtülmesi ile gazların emilmesi

Patlatmaların sayısının kısıtlanması yada vardiya sonlarında yapılması Akü gazlarının kontrolü

Akülerin şarj edilmeleri sırasında açığa çıkan hidrojen gazlarının kontrolü için şarj istasyonun izole edilmesi ve istasyonun havasının ayrı bir hava akımı ile seyreltilmesi

Gaz konsantrasyonları nasıl kontrol ediliyor?

Motorların bakım ve ayarlarının yapılması Açık alevli yangınların önlenmesi

Gazlı bölgenin/gaz kaynağının izole edilmesi

34

Bazı araştırma soruları

Kömürleşme süreci ile ilgili araştırmalar yapınız.

Türkiye’deki başlıca yeraltı işletmelerinde gaz ölçümleri nasıl yapılıyor (bölüm kütüphanesindeki staj defterlerinden faydalanabilirsiniz).

Küresel ısınma ile ilgili araştırmalar yapınız.

35

Metan gazı

36

Metan yayılımı Çalışılan damardan Ayak arkası göçüğünden

Çalışılan damarın alt yada üstündeki damar yada tabakalar Yayılım iki aşamada gerçekleşir

Gaz molekülü-çatlak ve kırıklar Maden havasına karışma

Serbest gaz

Soğurulan gaz

Doğal Çatlaklar Matriks

Bloğu

37

Yayılımı etkileyen faktörler

Madencilik koşulları ile ilgili olanlar Üretim yöntemi

Ayak uzunluğu İlerleme hızı

Kömürün kırılma ve parçalanma oranı Uygulanan tavan kontrol sistemi

Ayağa gönderilen hava miktarı ve akış yönü Kömürün yapısı ve fiziksel özellikleri Rankı ve petrografik bileşim

Kolloidal yapı, geçirgenlik Nem içeriği

Kömür damarlarındaki metan basıncı

38

Alev alma sıcaklığı

Metan-oksijen karışımının alev alma sıcaklığı 650-750 °C kabul edilir Ateşleme kaynağının cinsi

Metan içeriği

Karışımın yabancı madde içeriği Yayılma hızı

Maden havasının metan içeriği Karışımın hareketliliği Isıyı soğuran çevre yüzeyler

Karışımın geçtiği yollarda bulunan engeller (sıkışma-patlama) Havadaki oksijen ve karbondioksit içeriği

Ani metan püskürmesi

Ani metan püskürmesi gerçekleşmesi için

Yeterli basınç ve yoğunlukta gaz Basınçla gaz ve kömür arasındaki bağın ortadan kalkması

Gazın yeterli bir hızla dışarı çıkması Basınç alanı-kazı mesafesi

Püskürmesi muhtemel bölge

Kritik mesafe

İlerleme yönü

Gaz ve kömür püskürmesi

Püsk. yönü

Püskürme boşluğu

Dışarı atılan

41

Ani metan püskürmesine yatkın damar özellikleri Metan içeriği

Damarın tektoniği (faylar vb.) Derinlik

Eğim (eğim yönü?) Kalınlık

Ani metan püskürmesine karşı alınabilecek önlemler Metan drenajı

Kazı hızı (mikroçatlaklar)

42

Metan drenaj yöntemleri

Yüzeyden delinen düşey kuyularla drenaj

Yüzeyden göçük bölgesine delinen kuyularla drenaj

Tavan ve taban galerilerinden arın önüne delinen yatay deliklerle drenaj

Çevreleyen tabakaya doğru delinen çapraz deliklerle drenaj

43

Yüzeyden kömür damarına delinen kuyular

düşey kuyu dizaynı örnek uygulama

%50-90, 2-7 yıl, kaliteli gaz, eş zamanlı, karbondioksit ve nitrojen, su, maliyet

44

Yaygın olarak kullanılan yardımcı yöntemler ve gaz akışı

yardımcı yöntemler gaz akışının gerçekleştiği açıklıklar

Hidrolik çatlaklandırma, boşluk oluşturma

45

Yüzeyden göçük bölgesine delinen delikler

3- 15 m, doğal basınç, % 30-70, çevreleyen tabaka

kuyu dizaynı örnek uygulama

46

Galerilerinden arın önüne delinen yatay deliklerle üretim

Kısa delikler, 300 m, drenaj zamanı, % 20, yüksek kalite

delik dizaynı örnek uygulama

Çevreleyen tabakaya doğru delinen çapraz deliklerle drenaj

delik dizaynı örnek uygulama

Drenaj yöntemlerinin karşılaştırılması

Maden havasıyla kirletilmiş

≤20 Maden açıklıklarından kömür damarını

çevreleyen tabakalara doğru delinen deliklerdir

Çapraz delikler

Saf metan Hazırlık galerilerinden damar içerisine ≤20

doğru delinirler Yatay delikler

Maden havasıyla kirletilmiş metan

≤50 Madencilik öncesinde, çalışılacak olan

damardan 3- 15 m daha yukarıdaki bir seviyeye kadar delinirler ve sadece göçertme işlemi gerçekleştirildikten sonra faaliyete geçirilirler

Göçük kuyuları

Oldukça saf metan Yüzeyden damara doğru delinirler ve ≤70

damar işletilmeden gazı drene ederler Düşey

kuyularla drenaj

Gaz kalitesi Drenaj

verimi Yöntem tanımı

Drenaj yöntemi

49

Metan üretiminin önemi

Metanın yol açtığı üretim aksamalarını önler Havalandırma maliyeti düşer

Hazırlık maliyeti düşer Toz oluşumu azalır Su problemi ortadan kalkar İşçilerin çalışma koşulları iyileşir İşletilebilecek olan rezerv miktarını artırır

Kömür tozu patlamalarına metanın etkisi ortadan kalkar Ani metan püskürme olasılığı azaltılmış olur

SATILABİLİR BİR ÜRÜN ELDE EDİLEBİLMESİ

50

Kömür kökenli metanın kullanım/emisyon azatlım seçenekleri

İmha (yakma, havalandırma havasının oksidasyonu) Havalandırma havası oksidasyonu Yakıt hücreleri

Türbinler İçten yanmalı motorlar

Kömürle birlikte gazın müşterek yakılması (elektrik üretmek için)

Elektrik üretimi

Havalandırma havasının oksidayonu (ısı üretmek için) Yerel sanayiler tarafından değişik amaçlarda kullanımı Maden binalarının ve havasının ısıtılması Ağır metaller içeren suyun buharlaştırılması Kömürün kurutulması

Kömürle birlikte müşterek yakılması (ısı üretmek için)

Direkt olarak kullanılması

Doğal gazın yerine kullanılması

Kullanım/azaltım seçenekleri

51

Doğal gazın yerine kullanılması Amerika

%95 metan

%4’ den az kirletici zenginleştirme (Nitrojen, oksijen,

karbondioksit ve su buharı)

Kömürün kurutulması 20-40 m/s Hızlı kurutma İşletme masrafları Kirletici emisyon miktarları

52

Araçlarda yakıt Ukrayna,

Donetskugol madeni

Ağır metaller içeren suyun bertaraftı Yasal düzenlemeler Düşük kaliteli gaz Polonya Morcinek madeni

53

Maden tesislerinin ve havasının ısıtılması

Maden havası ısıtıcısı West Elk Soğuk, iklim, su, yerüstü tesisler, çalışma koşulları, Çin

54

Diğer sanayiler tarafından gazın kullanılması

Metalurjik Kimyasal tesisler Çin, cam ve plastik

Rusya-Novokuznetski, metalurji

Elektrik üretiminde gazın kullanılması

İçten yanmalı motorlar Tirbünler

Ocak çıkış havasının oksidasyonu sayesinde elektrik üretilmesi

İngiltere Amerika

57

Gazın imhası Pazarlama Ohio-Nelms

Küresel ısınma hakkında neler biliyoruz ?

58

Kömürün kendiliğinden yanması

Uygun atmosferik koşullarda kömürün oksidasyonu

Kömürle oksijen arasında dışa ısı veren bir kimyasal tepkime söz konusudur

Genelde; ısı, havalandırma ile ortamdan uzaklaştırılmakta

Ancak, bazı durumlarda dışa verilen ısı, ortamdan ayrılamaz ve sıcaklık giderek artar.

Sıcaklık arttıkça (ortamda yeterli oksijen varsa) oksidasyon hızı da artar Kömürün sıcaklığı yükselir

Sıçaklık, kömürün tutuşma sıcaklığına (kritik sıcaklık) ulaşır Yanma olayı başlar

Kendiliğinden yanmadan kaynaklanan olaylar nedeniyle Büyük rezervlerin terkedilmesi

Gazlı ocaklarda oluşabilen patlamalar Tam olarak gerçekleşemeyen yanma?

59

Kendiliğinden yanmayı etkileyen faktörler

Rank, metan ve pirit İçeriği

Düşük ranklı kömürler oksidasyona daha yatkındırlar.

Pirit, eğer damar içinde yoğun miktarda ve ince taneli bir biçimde bulunuyorsa etkili olmaktadır

Metanın kömür yüzeylerinin hava ile temasını engelleyici bir faktör olması olanaklıdır.

Tane boyutu Göçük yangınları

Tahkimata bitişik kısımlardaki ufak göçüklerdeki kömür parçaları Kül içeriği

Yüksek kül içeriği olan kömürler (karbon miktarı azaldığından dolayı) kendiliğinden yanmaya daha az yatkın olacaklardır.

60

Nem

Kömürün ocak havasının nemini tutması (absorpsiyon) sıcaklık artışına neden olan, dolayısıyla oksidasyonu hızlandıran bir olaydır.

Damar ve yan taşların özellikleri Göçük bölgesi

Derin ocaklarda, artan basıncın yol açtığı kırıklar İşletme koşulları

Dönümlü ve dolgulu çalışmalar kendiliğinden yanma olasılığını azaltır.

Yüksek arın ilerleme hızı seçimi

Ayak arkasının tam oturmuş olması-hava kaçakları Ayak arkası boşlukların dolgusu

Ayak arkasında kesilmeden bırakılan ağaç tahkimat ya da alınamayan çelik tahkimat

Havalandırma koşulları

Bir ocak kesiminde yüksek basınç farkları (kesit değişimleri),

61

Toz nedir?

Kayaç-cevher Parçalanma Havada asılı durma Çökelme

Tozluluk nedir?

Gravimetrik: 1 m³hava içerisindeki tozun mg olarak ağırlığı Sayısal: 1cm³hava içerisindeki toz parçacıklarının sayısı Toz oluşturan kaynaklar

%85 delik delme-kazı; %10 patlatma; %5 diğer:

Kırma

Nakliyat (aktarma) İşçilerin yürümesi Dolgu işleri Yüksek hava hızı

Göçertmeli yöntemler, tahkimat vs.

62

Ocak tozları

Solunum sistemine zarar veren tozlar Kanser yapıcı tozlar

Zehirli tozlar (organ ve dokular için) Patlayıcı/tutuşucu tozlar

Radyoaktif tozlar

Nötr tozlar (çok düşük zararlı etkileri vardır)

Solunum sistemine zarar veren tozlar SiO₂içeren taş tozları

Silikatlar; Asbest, talk, mika, sillimanit Berilyum cevheri

Kalay cevheri Bazı demir cevherleri

Kömür; Antrasit, bitümlü kömürler Kanser yapıcı tozlar

Radon türü cevherler Asbest

Arsenik

Zehirleyici tozlar

Berilyum cevherleri, arsenik, kurşun, uranyum, radyum, toryum, krom, vanadyum, civa, antimon, manganez, selenyum, tungsten, nikel, gümüş

Patlayıcı tozlar

Metalik tozlar: Magnezyum, aleminyum, çinko, kalay, demir Kömür: Bitümlü kömürler, linyit

Kükürt cevherleri Organik tozlar Radyoaktif tozlar

Uranyum, radyum ve toryum cevherleri Nötr tozlar

Kalker, dolomit, kireç taşı

65

Tozun etkileri

Akciğer hastalığı (Pnömokonyoz): Kuvars-slikoz, asbest-asbestoz, kömür tozları-antrakoz

Görüş mesafesi ve görme ile igili problemler Makineler

Kömür tozu patlayıcı Sağlığa zararlı tozlar

Havadaki toz yoğunluğu: silis %10’dan fazla-2 mg/m³; Kömür tozu:

10 mg/m³ Silis içeriği

Tane boyutu: 0,2-5 mikron metre Havanın solunma süresi Tozdan korunma Toz oluşumunu önlemek

Toz içerisindeki ince toz miktarını azaltmak

Çöktürme ve mümkün olmaması durumunda havalandırma İş yükü

66

Kömür tozu

Tane büyüklüğü 0,3 mm’den küçük, ince toz patlama açısından tehlikeli?

Kömür tozu patlamaları özellikleri Küçük metan patlaması büyüyebilir Toz alevi-gaz kaynağı

Metanın patlama sınırı düşebilir Kömür tozu-patlama-CO

Kömür tozu patlamalarını etkileyen faktörler Tane büyüklüğü: 830 mikronmetre

Kimyasal yapı: uçucu madde, kül ve nem Toz yoğunluğu: 50-60 gr/m³

Metan gazı varlığı, tutuşturma kaynağı, tozun dağılımı Yeraltı koşulları: Galeri kesitindeki değişimler

67

Tozla mücadele yöntemleri Havalandırma planı (çökelme-girdap) Delik delme (kuru ve yaş)

Kuru delik delme ve kontrol Ayna-sulama

Kazı-sulama

Nakliye-üretim sonrası sulama Su barajı-ateşleme

Tuz serpme-kömür ocakları (tavan, taban ve yan duvarlar) Kömür tozu patlamalarının önlenmesi

Genel önlemler

Barajlar: Taş tozu (kalker) barajı, su barajı

Tuzlama yöntemi: Kaya tuzu, CaCI₂macunu yöntemi

68

Ocak Ölçümleri

Ocak havasını kontrol altında tutabilmek veya şebeke analizi yapabilmek için ocakta çeşitli hava ölçümleri yapılır.

Ocak Ölçüm Aletleri

Hava hızı: Anemometre, velometre, katatermometre ve pitot tüpü Sıcaklık: Dijital ve civalı termometreler

(Termometreler çarpmalara ve darbelere maruz kaldıklarında kırılmamaları için metal koruyucu içerisine yerleştirilmişlerdir) Nem içeriği: Kuru ve nemli sıcaklık arasındaki fark havanın nem

içeriğinin bir göstergesidir. Saç higrometresi, psikrometre, otomatik nem ölçerler

Hava basıncı: Havanın birim alana uyguladığı kuvvet olarak tanımlanan basıncın birimi mmHg veya mmSS ile belirtilmektedir. Barometre

69

Hava hızının ölçülmesi

Ocak içindeki yollarda ortalama hava hızını bulmak için yaygın olarak kullanılan yöntemler şunlardır.

Tek nokta yöntemi

En hızlı ve en basit ölçme yöntemidir. En yüksek hızın galeri kesitinin merkezinde olduğu varsayımından hareketle hava yolunun ortasında

hız ölçümü yapılır ve ölçülen değer 0,8 ile çarpılır.

V_ort= 0,8 x V

V_ort: Ortalama hava hızı, m/sn V: Ölçülen hava hızı, m/sn

70

Çok noktalı ölçüm yöntemi

Bu yöntem, tek nokta yöntemine göre daha hassas sonuçlar verir.

Ölçümler sırasında hava yolu kesit alanı eşit parçalara bölünür ve her parçanın merkezinde hız ölçümü yapılır. Kesitteki ortalama hız aşağıdaki eşitlikten hesaplanır.

S_i: i’nci parçanın alanı, m² V_i: i’nci parçada ölçülen hız, m/sn S: Hava yolu kesit alanı, m² n: Küçük parça sayısı

∑

1

= i

i i

ort

S V

S

= 1 V

Dolaştırma yöntemi

Anemometre ile hız ölçümü yapılan bu yöntem, ocaklarda en çok kullanılan ve anında sonuç veren bir hız ölçüm yöntemidir.

Anemometre 1 dakika süre ile kesit içerisinde yavaş ve düzenli bir şekilde gezdirilir. 1 dakikalık süre sonunda anemometreden okunan değer, hava yolundan geçen havanın ortalama hızıdır.

İyi çalışmalar dilerim.