4/2 YÖN KONTROL VALFLERİ

(1)

4/2 YÖN KONTROL VALFLERİ

Çift etkili silindirin 4/2 Y.K.V ile çalıştırılması

(2)

5/2 YÖN KONTROL VALFLERİ

P (1), A (2), R (3), B (4), S (5) olmak üzere 4 yollu; 2 konumludur.

5/2 Y.K.V’ leri 4/2 Y.K.V’ leri ile aynı işi yapar. İki valf arasındaki tek fark; 5/2 Y.K.V’ de 2 tane egzoz kapısının bulunmasıdır.

5/2 Y.K.V’ leri pnömatik uygulamalarda çok sık kullanılır. Hidrolik

uygulamalarda ise kullanımı yok denecek kadar azdır.

(3)

5/2 YÖN KONTROL VALFLERİ

(4)

1

4 2

3 5

4 2

5 3

BEŞ YOLLU İKİ KONUMLU

(5)

VALF KUMANDA YÖNTEMLERİ

4 2

5 3

4 2

3 5 1

EL İLEKUMANDA (YAY GERİ DÖNÜŞLÜ)

(6)

4 2

3 5

4 2

5 3

1

(7)

4 2

3 5 1

HAVA UYARTIMI (YAY GERİ DÖNÜŞLÜ)

(8)

14

4 2

5 1 3 14

(9)

4 2

3 5

14

1

(10)

4 2

3 5 1

(11)

4 2

3 5

14 12

1 HAVA UYARTIMI (ÇİFT UYARTIMLI)

(12)

4 2

3 5 1

14 12

(13)

1

4 2

3 5

14 12

(14)

1

4 2

3 5

14 12

(15)

1

4 2

3 5

14 12

(16)

1

4 2

3 5

14 12

(17)

1

4 2

3 5

14 12

(18)

5/3 YÖN KONTROL VALFLERİ

P (1), A (2), R (3), B (4), S (5) olmak üzere 4 yollu; 3 konumludur.

5/2 Y.K.V’ lerinin kullanıldığı yerlerde ve 3. konum ihtiyacı olduğunda kullanılır.

5/3 Y.K.V

5/3 Y.K.V’ nin çift etkili 5/3 Y.K.V’ nin pnömatik

(19)

Y.K.V’ LERİNİN İŞARETLENMESİ

Yön kontrol valfleri harfler ya da sayılar yardımıyla işaretlenebilir.

İşaretleme için hidrolik sistemlerde genelde harfler kullanılırken,

pnömatik sistemlerde sayılar kullanılır.

(20)

Y.K.V’ LERİNİN İŞARETLENMESİ

Yön Kontrol Valflerinin İşaretlenmesi

1 (P) basınç hattı

2-4 (A-B ) iş (çalışma hattı)

3-5 ( R -S ) egzoz hattı

10-12-14 (X -Y ) uyarı (pilot) hattı

(21)

Y.K.V’ LERİNİN İŞARETLENMESİ

Harfler yardımıyla işaretleme: Sayılar yardımıyla işaretleme:

P : Basınçlı hava bağlantısı 1 : Basınçlı hava bağlantısı A, B, C: İş hattı bağlantısı 2, 4 : İş hattı bağlantısı

R, S, T : Egzoz (tank) bağlantıları 3, 5 : Egzoz (tank) bağlantısı

2, 14 : Uyarı (sinyal) hattı bağlantısı X, Y, Z : Uyarı sinyal hattı bağlantısı

(22)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Kumanda türleri

(23)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Pimli kumanda

(24)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Kol kumanda

(25)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Elle kumanda ve

pedalla kumanda

(26)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Makara kumanda

(27)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Pilot (basınçlı) kumanda

(28)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Bobinli kumanda

(29)

YKV’ LERİNİN KUMANDA ŞEKİLLERİ

Bobinli kumanda

(30)

3/2 MEKANİK KUMANDA (YAY GERİ DÖNÜŞLÜ)

2

1 3

2 3

1

(31)

2

1 3

3

2 1

3/2 MEKANİK KUMANDA (YAY GERİ DÖNÜŞLÜ)

(32)

Sürgülü tip valf

1 2

3

3/2 valf (normalde kapalı- yay geri dönüşlü)

Sürgülü tip

(33)

2

1 3

Sürgülü tip

(34)

2

1 3

Sürgülü tip

(35)

1 3

2

Sürgülü tip

(36)

1 3

2

Sürgülü tip

(37)

2

1 3

Sürgülü tip

(38)

2

1 3

Sürgülü tip

(39)

“VE” VALFLERİ

• “Ve” valfinden çıkış alabilmek için sol ve sağ tarafta bulunan x ve y bağlantılarından hava uyarısı verilmesi gerekir.

• Güvenlik amacıyla iki elle çalıştırılması istenen devrelerde ya da “Ve” mantığı gereken durumlarda kullanılır.

1 1

2

Eski sembol

1 1

2

ISO 1219-1 sembolü

(40)

“VE” MANTIĞI (SERİ MANTIK)

• Z sinyalinin oluşabilmesi için X

“VE” Y valfleri yüklü durumda olmalıdır.

• Sadece X valfi yüklü durumda olursa; sinyal Y’ den geçemez.

• Sadece Y valfi yüklü durumda olursa; Y’ den hava geçmeyeceği için 1 kapısında basınç olmaz.

• X VE Y valfleri yüklü durumda olursa Z çıkış sinyali oluşur.

X

Z

1 2

3

12 10

Y

1 2

3

12 10

Modül

(41)

“VE” MANTIĞI (SERİ MANTIK)

• Z sinyalinin oluşabilmesi için X

“VE” Y valfleri yüklü durumda olmalıdır.

• Sadece X valfi yüklü durumda olursa; sinyal Y’ den geçemez.

• Sadece Y valfi yüklü durumda olursa; Y’ den hava geçmeyeceği için 1 kapısında basınç olmaz.

• X VE Y valfleri yüklü durumda olursa Z çıkış sinyali oluşur.

Z

Y

1 2

3

12 10

X

1 2

3

12 10

Modül

(42)

“VE” MANTIĞI (SERİ MANTIK)

• Z sinyalinin oluşabilmesi için X

“VE” Y valfleri yüklü durumda olmalıdır.

• Sadece X valfi yüklü durumda olursa; sinyal Y’ den geçemez.

• Sadece Y valfi yüklü durumda olursa; Y’ den hava geçmeyeceği için 1 kapısında basınç olmaz.

• X VE Y valfleri yüklü durumda olursa Z çıkış sinyali oluşur.

X

Z

1 2

3

12 10

Y

1 2

3

12 10

Modül

(43)

“VE” MANTIĞI (SERİ MANTIK)

• Z sinyalinin oluşabilmesi için X

“VE” Y valfleri yüklü durumda olmalıdır.

• Sadece X valfi yüklü durumda olursa; sinyal Y’ den geçemez.

• Sadece Y valfi yüklü durumda olursa; Y’ den hava geçmeyeceği için 1 kapısında basınç olmaz.

• X VE Y valfleri yüklü durumda olursa Z çıkış sinyali oluşur.

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

X Y

Z

Modül

(44)

“VE” MANTIĞI (SERİ MANTIK)

• Z sinyalinin oluşabilmesi için X

“VE” Y valfleri yüklü durumda olmalıdır.

• Sadece X valfi yüklü durumda olursa; sinyal Y’ den geçemez.

• Sadece Y valfi yüklü durumda olursa; Y’ den hava geçmeyeceği için 1 kapısında basınç olmaz.

• X VE Y valfleri yüklü durumda olursa Z çıkış sinyali oluşur.

1 2

3

12 10

1 2

3

X Y

Z

12 10

Modül

(45)

“VE” MANTIĞI (SERİ MANTIK)

• Z sinyalinin oluşabilmesi için X

“VE” Y valfleri yüklü durumda olmalıdır.

• Sadece X valfi yüklü durumda olursa; sinyal Y’ den geçemez.

• Sadece Y valfi yüklü durumda olursa; Y’ den hava geçmeyeceği için 1 kapısında basınç olmaz.

• X VE Y valfleri yüklü durumda olursa Z çıkış sinyali oluşur.

1 2

3

1 2

3

12 10

X Y

Z

12 10

Modül

(46)

“VE” MANTIĞI (SERİ MANTIK)

• Z sinyalinin oluşabilmesi için X

“VE” Y valfleri yüklü durumda olmalıdır.

• Sadece X valfi yüklü durumda olursa; sinyal Y’ den geçemez.

• Sadece Y valfi yüklü durumda olursa; Y’ den hava geçmeyeceği için 1 kapısında basınç olmaz.

• X VE Y valfleri yüklü durumda olursa Z çıkış sinyali oluşur.

1 2

3

1 2

3

X Y

Z

12 10

Modül

(47)

“VEYA” VALFLERİ

• Veya valfinin sol ya da sağ tarafında bulunan X ve Y

bağlantılarından hava uyarısı verildiğinde, 2 no’ lu bağlantıdan çıkış sinyali alınabilir.

• Birden fazla yerden çalıştırılması istenen devrelerde ya da mantık devrelerinde kullanılır.

X Y

A

(48)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

• X ve Y valfleri birbirine paralel bağlanacak olursa;

• X valfi yüklü duruma getirildiğinde valften geçen hava uyarısı Y valfinin egzosundan (3) dışarı atılır.

• Y valfi yüklü duruma getirildiğinde valften geçen hava uyarısı X valfinin egzosundan (3) dışarı atılır.

• X ve Y valflerinden herhangi birinin yüklü durumda olması sonucu hava uyarısı diğer valfin egzosundan dışarı atılırken bir direnç oluşur. Bu nedenle küçük de olsa Z tarafında sinyal oluşur.

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(49)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

• X ve Y valfleri bir “VEYA” valfi

kullanılarak birbirine paralel bağlanacak olursa;

• X valfi yüklü duruma getirildiğinde valften geçen hava uyarısı Z tarafından çıkış sinyali olarak alınır.

• Y valfi yüklü duruma getirildiğinde valften geçen hava uyarısı Z tarafından çıkış sinyali olarak alınır.

• X ve Y valflerinin ikisinin yüklü durumda olması sonucu hava uyarısı Z tarafından çıkış sinyali olarak alınır. Fakat bu VEYA mantığına aykırı bir durum yaratır.

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(50)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

• X ve Y valfleri bir “VEYA” valfi kullanılarak birbirine paralel

bağlanacak olursa;

• X ve Y valflerinin ikisinin yüklü

durumda olması sonucu hava uyarısı Z tarafından çıkış sinyali olarak alınır.

Fakat bu VEYA mantığına aykırı bir durum yaratır.

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(51)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(52)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

bağlanacak olursa;

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(53)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

X

Z

1 2

3

12 10

Y

1 2

3

12 10

Modül

(54)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

• X ve Y valfleri birbirine paralel bağlanacak olursa;

• X valfi yüklü duruma getirildiğinde valften geçen hava uyarısı Y valfinin egzosundan (3) dışarı atılır.

• Y valfi yüklü duruma getirildiğinde valften geçen hava uyarısı X valfinin egzosundan (3) dışarı atılır.

• X ve Y valflerinden herhangi birinin yüklü durumda olması sonucu hava uyarısı diğer valfin egzosundan dışarı atılırken bir direnç oluşur. Bu nedenle küçük de olsa Z tarafında sinyal oluşur.

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(55)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(56)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(57)

“VEYA” MANTIĞI (PARALEL MANTIK)

bağlanacak olursa;

X

Y Z

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

Modül

(58)

“VEYA” VALFLERİ

(59)

ÇABUK EGZOS (ATIK) VALFLERİ

• Silindir içine hava girişinde etkisi yokken, silindir içinden çıkan havanın dışarı atılmasını sağlar. Hava yön kontrol valfi üzerinden dışarı atılacakken yön kontrol valfi devre dışı kalır.

• Havanın dışarı atılması sırasında yön kontrol valfi bir direnç

oluşturur. Hava çabuk egzos valfi üzerinden kolayca dışarı

atıldığı için silindir hızı artar.

(60)

ÇABUK EGZOS (ATIK) VALFLERİ

• Silindir hızlarını arttırmak amacıyla kullanılır.

• Silindirin iki tarafına takıldığında hem ileri hem de geri

hareket hızını artırır.

(61)

Pnömatik sistem devre şeması

6 – İŞ KATI

5 – ARA KONTROL KATI

4 – ANA KONTROL 3 – İŞARET İŞLEME KATI

KATI

2 – İŞARET KATI 1 – ENERJİ KATI

(62)

Manuel kontrol

• Çift etkili bir silindirin manuel kontrolü için 5/2 valfi

hava/hava seçip hava uyarılarını 3/2 valfle yapabiliriz

• 3/2 valfler buton/yay olup butona bir kere basılmak suretiyle 5/2 valfin konumu değiştirilir ve silindir milinin hareketi sağlanır

• Silindir milinin diğer yöndeki hareketi içinse diger 3/2 valfin butonuna bir kere basılır

1 2 4

5 3

14 12

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

+ -

(63)

Manuel kontrol

1 2 4

5 3

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

14 12

+ -

(64)

Manuel kontrol

1 2 4

5 3

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

14 12

+ -

(65)

Manuel kontrol

1 2 4

5 3

14 12

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

+ -

(66)

Manuel kontrol

1 2 4

5 3

14 12

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

+ -

(67)

Yarı otomatik kontrol

• Silindir milinin ileri hareketinin sonuna makaralı valf

yerleştirmek suretiyle 3/2 valfin butonuna bir kere basılır ve 5/2 valfin konumu değiştirilerek silindirin ileri hareketi sağlanır, ileri giden mil ise hareket

sonunda makaralı 3/2 valfe uyarı verip 5/2 valfin ilk

konumuna geçmesi ve silindir milinin geri gelmesi sağlanmış olur.

1 2 4

5 3

14 12

1 2

3

12 10

1 2

3

12 10

+ -

A

a1

(68)

Tam otomatik kontrol

• Silindir milinin iki ucundaki makaralı valflerden bir

tanesinin 5/2 valfle arasına kol kumandalı 3/2 valf yerleştirilir ve hat açıldğında makaralı valflerin 5/2 valfe verdikleri uyarılar sayesinde silindirin sürekli olarak hareket etmesi sağlanır.

1 2 4

5 3

14 12

2

1 3

12 10

1 2

3

12 10

1 2

3 12

10

Run/End

+ -

A

a0 a1

(69)

Sıralı seri çalışan devreler

• A ve B silindirlerinde sıralı çalışma sisteminde makaralı valflere verilen uyarılar sayesinde sistemin A+ B+ A- B- sırasında çalışması sağlanır

• Bu sistemde biz işlem sırasında hattı kaptılırsa sistem kendisini başlangıç konumuna getirmeden durmaz

Run/End

A B

a1 a0

b0 b1

a0 a1 b0 b1

(70)

Sıralı seri çalışan devreler

• Seri çalışan devreler başlangıç konumundan itibaren yaptığı

hareketler sonunda yine başlangıç konumuna döner

• Sistemde birden fazla istenilen rakamda silindir bulunabilir

• Sistemde ilk hareketi başlatan valf, hat içerisinde olup

istenildiginde sistemi durdurabilmelidir

• Sıralı çalışmada silindirler sırasıyla ileri ve geri hareket ederler

• Seri çalışma devre örneği;

– A+ B+ C+ D+ A- B- C- D- – A- B+ C- A+ B- C+

– C+ A+ B- C- A- B+

(71)

Sıralı seri çalışan devreler

• Bu sistemdeki 3 silindir için yine makaralı valfler sayesinde sistemin sıralı çalışması sağlanır A+ B+ C+ A- B- C-

• Bu sistemde biz işlem sırasında hattı kaptılırsa sistem kendisini başlangıç konumuna getirmeden durmaz

Run/End

A

c0 c1

a0 a1

B

a1 a0

b0 b1

C

b1 b0

c0 c1

(72)

Sırasız seri çalışan devreler

• Sırasız seri çalışan devrelerde ise örneğin üstteki devrede A silindiri + hareketini yaptıktan sonra B silindiri + ve - hareketini yapar ve

sonrasında A silindiri de - hareketini yaparak çalışma tamamlanır

• Sistemin çalışma sırası; A+ B+ B- A-

• HATA VAR B0 sinyali baskındır

Run/End

A B

a1 b1

a0 b0

a0 a1 b0 b1

(73)

Çakışan sinyaller

• Sistem kollu valf ile çalıştırıldığında B silindirinin b0 uyarısı A

silindirinin 5/2 valfine sürekli komut vermektedir bu ise a0 valfinin A silindirinin 5/2 valfine uyarı vermesini önler

• Eger A silindiri ilk hareketini yapsa dahi çakışma B silindirinde olacaktır

Run/End

A B

a1 b1

a0 b0

a0 a1 b0 b1

(74)

Mekanik çözüm

• Bu sistemde yaşanılan problem b0 ve a1 valflerinden

kaynaklanmaktadır, bunu önlemek için b0 ve a1 makaralı valfleri tek yönlü seçilerek uyarısı sürekli değilde kısa şekilde vermesi sağlanır ve böylece sistemin sürekliliği elde edilir

Run/End

A B

a1 b1 a0

a0 a1 b0 b1

b0

(75)

PNÖMATİK MENGENE

4 2

5 1

3

2

1 3

2

1 3

(76)

RULMAN TAKMA APARATI

2

1 3

(77)

BÜKME PRESİ

4 2

5 1

3

1 1

2 2

1 3

S 1

2

1 3

2

1 3

S 1

(78)

Bağlama Aparatı

2

1 3

2

1 3

2

1 3

2

1 3

2

1 3

1 1

2

1 1

2 2

1 3

(79)

EGZOS VALFLİ BÜKME APARATI

1

2

3

100%

4 2

5

1 3 2

1 3

(80)

1 1 2

1.4 2.2 1.3 2.3

2

1 3

4 2

5 1

3

14 12

4 2

5 1

3

14 12

2

1 3

2.3 2

1 3

2.2 2

1 3

1.3 2

1 3

1.4

(81)

1 1 2

2.3 2.2 1.4 1.3

2

1 3

2

1 3

1.4

2

1 3

1.3

2

1 3

2.2

2

1 3

2.3

4 2

5 1

3

14 12

4 2

5 1

3

14 12

(82)

BÜKME APARATI 3

4 2

5 1

3

4 2

5 1

3

2

1 3

A 0

1 1

2

1 3

2

1 3

B 0

2

1 3

C0

2

1 3

A 1

2

1 3

C1

2

1 3

B 1

B 0 B 1 C0 C1

A 0 A 1

(83)

ÖDEVLER

1. Slayttaki Devreler için FluidSIM çizimi ve devrenin çalışmasının açıklanması (mail)

2. Sistem analizi tasarımı için gidilen

işletmelerde yada ulaşılabilen herhangi bir

işletmedi ki hidrolik yada pnömatik sistemin

görseli ve fluidSIM (print screen yaparak) ile

(84)

İLERLETME-SIKMA-DELME ÜNİTESİ

100% 100%

1 1

2 2

1 3

S 4

2

1 3

S 2

2

1 3

S 5

4 2

5 1

3

4 2

5 1

3

4 2

5 1

3

100% 100%

2

1 3

S 6

2

1 3

S 1

2

1 3

2

1 3

2

4 2

5 1

3

S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6

Ana Kumanda

Start

(85)

PERÇİNLEME APARATI

4 2

5 1

3

4 2

5 1

3

2

1 3

2

1 3

S 0

2

1 3

S 0

2

1 3

S 1

2

1 3

S 0 S 0 S 1