Suyun Yararlı Kullanımı
• Faydalı Kullanım
Evsel su kullanımı Endüstriyel Su kullanımı İçme suyu
Ticari Yangın
Cadde Temizliği Bahçe Sulama
Proses Soğutma Kazan suyu Evsel
Tarımsal su kullanımı Rekreasyon amaçlı Su kullanımı Sulama
Tuzların yıkanması
Su sporları
Gezme, eğlence, dinlenme Navigasyon amaçlı su kullanımı Su ürünlerine Yönelik su
kullanımı
Biriktirme amaçlı Su kullanımı Ekolojik Dengeyi koruma amaçlı su kullanım
Atıksu miktar ve özelliklerinin belirlenmesi
MADDE 8 – (1) Nüfusu 100.000’nin üstünde olan ve atıksu toplama altyapısının mevcut olduğu yerleşimlerde, kişi başına atıksu oluşumu ve kirlilik yüklerinden hesaplanan atıksu miktarı ve karakterinin kontrol edilebilmesi için, yaz ve kış ayları ile kurak hava şartlarını temsil edecek debi ölçümü ve 24 saatlik karakterizasyonlar yapılır. Bu karakterizasyonda KOİ, BOİ
5, AKM, TKN, TP, PO
4-P, NH
4-N parametreleri izlenir.
(2) Türkiye’de nüfusa bağlı olarak atıksu oluşumu ve kirlilik
yükleri değişimi Tablo 2.1’de verilmiştir. Nüfusu 100.000’e
kadar olan yerleşim birimlerinin atıksularının arıtma
tesisleri tasarımında yaz ve kış ayları ile kurak hava şartlarını
temsil edecek debi ve 24 saatlik karakterizasyon ölçüm
değerleri bulunmaması durumunda Tablo 2.1’deki debi ve
kirlilik yükleri esas alınır.
SKKY Evsel Atıksu Deşarj Standartları
Evsel atıksu özellikleri
g/kişi.gün
BOİ5 45-54
KOİ 1.6-1.9xBOİ5
TOK 0.6-1.0xBOİ5
TKM 170-220
AKM 70-145
Klorür 4-8
TN 6-12
Organik azot =0.4xTN
Serbest amonyak =0.6xTN
Nitrat azotu =0.0-0.5xTN
TP 0.6-4.5
Organik Fosfor =0.3xTP
Toplam Bakteri EMS/100 mL 109-1010
Koliform 109-1010
Fekal streptokok 105-106
Ham evsel atık suyun tipik özellikleri
Endüstriyel Atıksu
Eşdeğer Nüfus Atıksu debi ve kirlilik yükleri bazı durumlarda eşdeğer nüfus (EN) olarak belirtilir.Eşdeğer nüfus, birim atıksu debisi veya BOİ’ye bağlı olarak ifade
edilebilir. Dünya genelinde yaygın biçimde aşağıdaki iki tanım kullanılır:
1. Eşdeğer nüfus (EN ) = 60 g BOİ5/gün 2. Eşdeğer nüfus (EN ) = 0,2 m3 /gün
Eşdeğer nüfus ve kişi başına kirlilik yükü kavramlarının yanlış anlaşılmaksızın dikkatli bir biçimde kullanılmaları gerekir.
Su Çerceve Direktifi
•"İyi su durumu"
• İyi durumda olan su kütlelerinin korunması
• Bozulmanın önlenmesi
• Su kaynaklarının uzun vadeli korunmasıyla sürdürülebilir su kullanımının teşviki
• Sucul ekosistemlerin korunması ve iyileştirilmesi
• Yeraltı su kirliliğinin engellenmesi/ azaltılması
EPA
• https://www.epa.gov/sites/pr oduction/files/2015-
09/documents/priority- pollutant-list-epa.pdf
Su kalite standartları
Deşarj Standartları
AAT Verimi Kirlilik Yükü
Teknolojik Alıcı ortam
Sıfır Deşarj-Ön arıtma Standartları Alıcı ortam
standartları
A
D
Alıcı Ortam Standartları
Avantaj
Dezavantaj
Doğrudan su kütlesi ile geçerlidir, alıcı ortamın asimilasyon kapasitesinin bilmek gerekir
Ham suda assimilasyon kapasitesi yüksek olabilir.
Deşarj söz konusu olan alıcı ortamlarda özümleme kapasitesi düşük olacaktır
Alıcı ortama deşarj edilen kirlilik kaynağının kontrol edilmesi zordur.
Kirlilik kaynağı karakterizasyonu zordur.
Alıcı ortama deşarj edilen tüm noktasal kaynakların arıtma verimleri kontrol edilmelidir ve izlenmelidir.
Kentsel Atıksuların arıtımı ile ilgili deşarj standartları
İlgili Yönetmelik Açıklama
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Evsel nitelikli atıksular için alıcı ortam deşarj standartları-EN=84-2000 BOİ, KOİ, AKM ve pH standartları
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Evsel nitelikli atıksular için alıcı ortam deşarj standartları-EN=2000-10000 BOİ, KOİ, AKM ve pH standartları
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Evsel nitelikli atıksular için alıcı ortam deşarj standartları-EN=10000-100000 BOİ, KOİ, AKM ve pH standartları
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Evsel nitelikli atıksular için alıcı ortam deşarj standartları-EN>100000 BOİ, KOİ, AKM ve pH standartları
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Evsel nitelikli atıksular için alıcı ortam deşarj standartları -Eşdeğer nüfusun ne olduğuna bakılmaksızın doğal arıtma (yapay sulak alan)ve stabilizasyon havuzları sistemiyle ikinci kademe-biyolojik arıtma yapan kentsel atıksu arıtma tesisleri için BOİ, KOİ, AKM ve pH standartları –Köylerde deşarj limitleri için en az %60 arıtma verimi uygulanacaktır.
Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği Kentsel Atıksu arıtım tesislerinden ileri arıtıma ilişkin deşarj limitleri-EN=10000-100000- EN>100000-TP ve TN standartları-Minimum arıtım verimleri
A
D
Deşarj Standartları
Avantaj
Dezavantaj
Doğrudan su kütlesi ile geçerlidir, alıcı ortamın asimilasyon kapasitesinin bilmek gerekir
Ham suda assimilasyon kapasitesi yüksek olabilir.
Deşarj söz konusu olan alıcı ortamlarda özümleme kapasitesi düşük olacaktır
Alıcı ortama deşarj edilen kirlilik kaynağının kontrol edilmesi zordur.
Kirlilik kaynağı karakterizasyonu zordur.
Alıcı ortama deşarj edilen tüm noktasal kaynakların arıtma verimleri kontrol edilmelidir ve izlenmelidir.
Nüfus tahminleri
MADDE 7 – (1) Nüfus tahmin yöntemi; yerleşim yerinin imar planı, ekonomisi, turizm potansiyeli, göç alıp, göç verme gibi durumları dikkate alınarak seçilir.
Nüfus tahminlerinde, aritmetik artış, geometrik artış, azalan hızlı artış, lojistik eğri ve benzer yöntemler kullanılır.
Yerleşim yerinin geçmiş nüfus sayımları dikkate alınarak
ve birden fazla yöntem karşılaştırılarak, en uygun
yöntem seçilir.
İnsan Su İhtiyacı
Gelecekteki nüfusu 300.000’ e kadar olan yerleşim merkezlerinde yukarıda verilen değerlere yol, ev bahçesi, park, motorlu araçlar, okul, hastane, mezbaha, otel, hamam, çamaşırhane, dükkan, inşaat vb. yerlerin ihtiyacı veya temizlenmesi için tüketilecek su miktarları da dahildir. Ancak hesabı etkileyebilecek özel durumlarda bu miktarlar hesaba ayrıca eklenir.
Gelecekteki nüfusu 300.000’ den büyük beldelerde insan başına ve özel su ihtiyacı gibi konularda idare ile anlaşılarak bir karar verilir.
) /
86400 (
max
L sn q
Q
insan= N
Hayvan Su İhtiyacı
Projenin düzenlendiği tarih deki hayvan sayıları hesabı esas alınarak, Büyük baş hayvan için 50 L/gün, Küçükbaş hayvan için 15 L/gün alınır. Özel hallerde hayvancılıktaki gelişme imkanı göz önüne alınabilir.
) /
86400 (
15
50 N L sn
Q
hayvanN
BH +
KH
=
) /
( L sn Q
Q
Q
evsel=
insan+
hayvanEndüstriyel Su İhtiyacı
Yerleşim merkezindeki küçük ve büyük sanayi, liman, istasyon gibi tesislerin su ihtiyacı ayrıca göz önünde tutulacaktır. Genel olarak sanayi su ihtiyacı
büyük sanayi bölgelerinde ; küçük sanayi bölgelerinde ise ; olarak alınabilir.
Ayrıca diğer bir hesap yolu da, maksimum günlük su ihtiyacının (insan için) yüzdesi cinsinden bulmaktır ;
, /
. 85 , 0 5
,
0 lt sn ha
Q
BS= − −
ha sn
lt
Q
KS= 0 , 35 − 0 , 50 . / −
insan
end
Q
Q = %( − 5 25 )
Sızma debisi
Atıksu toplama sistemine yeraltısuyundan gelen sızma debisi miktarı, yeraltısuyu seviyesi ile kanal sisteminin durumuna bağlı olarak değişir.
Birim sızma debisi hektar başına = 0.002-0.2 L/sn.ha
Birim kanal uzunluğu ve eşdeğer kanal çapı başına 0.01-1.0 m
3/gün.mm.km kanal olarak alınır.
İyi inşa edilmiş kanalizasyon şebekelerinde kabul edilebilir infiltrasyon debisi 0.5 m
3/gün.mm.km’den küçük olur.
İstisnai hallerde gerekçesiyle birlikte proje müellifi yerel şartlara uygun sızma debisi belirler.
Toplam debinin % 5 – 10‘u kadar bacalardan giren yağmur suyu debisi
(Qyağmur) de hesaplara ilave edilmektedir.
Evsel Su İhtiyacı
Yerleşim merkezinin gelecekteki nüfusuna bağlı olarak insan başına günde aşağıdaki miktarlarda su hesaba esas alınmalıdır.
Şebeke su kayıpları değerlere dahildir.
Arıtma Prosesi -Atıksu debileri
• Atıksu Salınımları
• Atıksu arıtma prosesleri
• Çamur Arıtımı
• Atık madde Arıtımı
Kirletici parametreler (Metcalf ve Eddy, 2003) Konsantrasyon
zayıf orta Kuvvetli
Toplam katı madde (mg/L) 350 720 1200
Toplam çözünmüş madde (mg/L) 250 500 850
Toplam askıda katı madde (mg(L) 100 200 350
Çökebilen madde (mg(L) 5 10 20
BOİ5, mg/L 110 220 400
TOK, mg/L 80 160 290
KOİ, mg/L 250 500 1000
Azot (Top N),mg/L 20 40 85
Organik 8 14 35
Amonyum 12 25 50
Nitrit+Nitrat 0 0 0
Fosfor (Top P), mg/L 4 8 15
Organik 1 3 5
İnorganik 3 5 10
Klorür, mg/L 30 50 100
Sülfat, mg/L 20 30 50
Alkalinite, CaCO3mg/L 50 100 200
Yağ ve gress, mg/L 50 100 150
Toplam koliform EMS/100 mL 106-107 107-108 107-109
Atıksu
Karakterizasyonu
• Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ)
• Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ)
• Toplam Organik Karbon (TOK)
• Teorik Oksijen İhtiyacı (TeOİ)
• Toplam Oksijen İhtiyacı (TOİ)
• Azot-Fosfor
• 1980'lerin ortalarından beri, UV254
absorbansı, TOK yerine kullanılabileceği
kabul edilmiştir (Hubel ve Edzwald, 1987)
Toplam katılar
Askıda katı madde
Çökebilenler Organik-Mineral
Çökemeyenler Organik-Mineral
Filtre
edilebilenler
Kolloid Organik-Mineral
Çözünmüş Organik-Mineral
Askıda katı maddeler
• Atıksu bünyesindeki kirletici maddeler, çözünmüş ve askıda katı maddeler olarak ikiye ayrılır.
• Birçok ülkede askıda katı maddeleri ayırmak için gözenek büyüklüğü 1 µm (GF/C) veya 0,45 µm olan filtreler kullanılmaktadır.
• Gözenek büyüklüğü küçük olan filtreler, büyük olanlara göre daha az askıda katı maddenin
geçmesine imkan vermektedir (Henze vd., 2002).
• Bir filtreden geçen katı maddeler; çözünmüş katı maddeler (S), filtrede tutulanlar ise askıda katı maddeler (X) olarak tanımlanır. Katı maddelerin tamamı (toplam katı madde) için C ifadesi
kullanılır. C=S+X
• Çözünmüş Madde oranı-çözünme indeksi=S/C
Çökebilen Maddeler
• Çökebilen katı maddeler, normalde 2 saatlik bir çökme sürecinde çökelir.
• Çökelebilen katı maddeler, atıksuyun arıtılmamış kısmında bulunan
toplam katı madde içeriği ile 2 saatlik çökme süresinin ardından su
sütununun üst kısmında kalan toplam katı madde içeriği arasındaki
farktır (Henze vd., 2002).
Toplam Organik Karbon
Kimyasal
Oksijen İhtiyacı Biyokimyasal
Oksijen İhtiyacı Teorik oksijen
ihtiyacı
Toplam oksijen ihtiyacı
Azot
Organik madde
Organik madde tayini
Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı-BOİ-BOİ 5
• BOİ analizi, karbonlu organik madde ve amonyumun oksidasyonu için mikroorganizmaların oksijen ihtiyacını tayine yarayan bir metottur.
• Organik maddenin biyokimyasal oksidasyonu esnasında mikroorganizmalar tarafından tüketilen oksijen miktarıdır.
BOİ değeri, biyobozunur maddenin yalnızca bir kısmını temsil etmektedir. Dolayısıyla arıtma tesislerine gelecek atıksu karakterizasyonu için yapılan organik madde miktarı hesaplamalarında yalnızca BOİ’nin kullanılması tavsiye edilmemektedir. Analiz süresinin 5 günden, 15 ile 20 gün arasında bir süreye çıkarılması halinde daha iyi bir değer elde edilebilir. Ham atıksu için bulunan bu değer nihai BOİ (BOİ
U), genellikle BOİ5 değerinden yüzde 40-50 daha fazla olacaktır. BOİ5/BOİ
Uoranları 0,6-0,7 aralığında değişmektedir.
Ancak, BOİ
5/BOİ
Uoranı büyük farklılıklar gösterebilir ve BOİ yükü ikinci kademe (biyolojik)
arıtma ile giderilebilir (Henze vd., 2002).
www.yourwebsite.com
BOİ
201 BOİ
02 BOİ
03 BOİ
05 BOİ
04 BOİ
01 02
BOİ sadece biyolojik olarak oksitlenebilir kirleticiler için geçerlidir
Tekrarlanabilirliği ve duyarlılığı KOİ kadar iyi değildir
04
Alıcıdeşarj edilen atıkortamlara veya atıksuyun etkisini iyi yansıtır.05
5 gün uzun süreç-zaman alıcı-iş gücü fazla
Biyolojik
organizmaların varlığı gereklidir.
03
BOİ Kinetiği
• BOİ reaksiyonu 1. dereceden olup reaksiyon hızı
• k
1=reaksiyon hız sabiti (zaman
-1)
• C=geriye kalan organik madde miktarı (mg/L)
•
𝑑𝐶𝑑𝑡
=−𝑘
1𝐶
• Kullanılabilen oksijen miktarı doğrudan doğruya oksitlenebilir kirletici madde konsantrasyonu ile
orantılı olduğundan toplam organik madde miktarının (L) oksijen konsantrasyonu cinsinden yazarsak
•
𝑑𝐿𝑑𝑡
= −𝑘
1𝐿 yazılabilir.
𝑑𝐿
𝐿 = −𝑘 1 𝑑𝑡 න
𝐿
0𝐿 𝑑𝐿
𝐿 = −𝑘 1 න
0 𝑡
𝑑𝑡 𝐿 = 𝐿 0 𝑒 −𝑘1.𝑡
Herhangi bir t anınakadar mikroorganizmaların tükettiği oksijen miktarı veya oksijen cinsinden organik madde konsantrasyonu, y ise
𝑦 = 𝐿0 − 𝐿 = 𝐿0 − 𝐿0𝑒−𝑘𝑡 y=𝐿0 1 − 𝑒−𝑘𝑡
k=0.23 1/gün
BOİ Kinetiği
KOİ
• Bu analiz yöntemi için iki farklı kimyasal oksitleyici kullanılır: potasyum permanganat ve potasyum dikromat.
• Potasyum permanganat, kimyasal oksijen ihtiyacını (KOİp) belirlemek için kullanılır.
• Bu organik maddenin tamamlanmamış oksitlenmesidir ve bu nedenle, sadece BOİ analizindeki gerekli seyreltmeleri tahmin etmek üzere kullanılabilir.
• Potasyum dikromat ile daha iyi bir oksidasyon sağlanır.
• Organik azotun oksidasyonu ile açığa çıkan amonyum ve amonyak oksitlenmez.
• Balık sanayiine ait atıksuda görülen trimetilamin gibi bazı azot içeren bileşenler ile piridin gibi çevrimsel azot bileşenleri, KOİ analizi sırasında oksitlenmemektedir.
• KOİ analizi genel olarak evsel atıksudaki organik madde miktarı için doğru bir tahmin sunar ve bu tahmin, atıksuda mevcut organik maddelerin tam
oksidasyonu sonucu elde edilecek teorik oksijen ihtiyacının % 90 – 95’i civarındadır (Henze vd., 2002).
• KOİ analizi, BOİ analizlerinden daha hızlı gerçekleştirilmektedir (1-2 saat) ve değerleri arıtma tesislerindeki kütle dengesi hesaplamaları için daha
uygundur.
• KOİp ve KOİ değerleri O2/m3 birimi ile ifade edilir. Bunun anlamı, potasyum permanganat veya potasyum dikromat tüketiminin eşit düzeyde bir oksijen ihtiyacına (oksidasyonun oksijen kullanımı ile gerçekleşmesi halinde
harcanacak oksijen miktarı) dönüştürülmüş olduğu anlamına gelir.
• Teorik Oksijen İhtiyacı (TeOİ) Atıksularda bulunan karbonhidratlar, yağlar, proteinler ve bunların ayrışma ürünleri genel olarak karbon, hidrojen, oksijen ve azottan meydana gelir. Numunenin kimyasal formülü biliniyorsa, içindeki karbonun oksitlenmesi için
gerekli oksijen miktarı bulunabilir. Bu değer KOİ ve BOİ’den daha büyüktür. Çünkü KOİ’de bile, kimyasal olarak oksitlenmeyen bir miktar karbonlu madde daima bulunur.
• Toplam Oksijen İhtiyacı (TOİ) TOİ parametresi ise diğer parametrelerin bulunmasından daha sonraki yıllarda geliştirilmiştir. TOİ deneyi, numuneyi platinle katalizlenen bir
yanma odasında kararlı son ürünlere çevirmeyi ve bu esnada sarf edilen oksijen miktarını bulmayı hedef alır.
• Azot-Fosfor Azot ve fosfor elementleri, mikroorganizmaların büyümesi için çok
gereklidir. Bunlara besi elementleri (nütrient) denir. Azot, proteinlerin sentezi için temel yapı taşı olduğundan, atıksuların biyolojik yollarla tasfiyesinde azot konsantrasyonunu bilmeye ihtiyaç vardır. Suyun azot miktarı az ise, tasfiye için dışarıdan azot ilavesi
gerekebilir. Aksine, eğer, yüzeysel sulara verilen atıksu deşarjları sebebiyle oluşan alg ve yosunlarının kontrolü istenirse, alıcı ortamlara verilmeden önce, azotun
uzaklaştırılmasına veya miktarının azaltılmasına ihtiyaç vardır. Genellikle atıksularda
azot, esas itibariyle proteinli maddelere ve üreye bağlı olarak bulunur. Bu maddelerin
ayrışması ile azot, amonyağa dönüşür. Atık suyun tazelik derecesi, amonyak miktarı ile
ölçülür.
Atıksu Arıtma Tesisi ile İlgili Genel İlke ve Tasarıma Ait Esaslar
Genel ilkeler
MADDE 4 – (1) Bu Tebliğde verilen atıksu arıtımı için uygulanabilir olduğu genelde kabul edilmiş metodlar, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliğinde öngörülen deşarj standartlarını karşılayabilecek mevcut ve/veya yeni diğer metodların kullanılmasını kısıtlamaz.
Proje hizmet alanının seçilmesi
MADDE 5 – (1) Proje hizmet alanı kentin imar planı, coğrafik yapısı, altyapı tesisleri ile alıcı ortamın konumu ve özelliklerine bağlı olarak seçilir. Bunun dışında arıtma tesisinin ya da tesislerinin merkezi ya da merkezi olmaması alternatifleri için bir ön fizibilite yapılması esastır.
Proje süresi ve kademelerinin belirlenmesi
MADDE 6 – (1) Atıksu arıtma tesisleri inşaat ve elektromekanik olarak iki bölüme ayrıldığında inşaat genelde 30-40 yıl, elektromekanik kısım 10-15 yıl süreyle hizmet vermektedir. Projenin kademelendirilmesi nüfusun artış hızına bağlı olarak değerlendirilir. Tesisin toplam faydalı ömrü ve toplam kapasitesi üzerinden kademelendirme yapılarak zamana bağlı inşaat ve elektromekanik yatırım ihtiyaçları planlanır. Atıksu arıtma tesisleri teknik uygulama ve işletme kolaylığı da dikkate alınarak kademelendirme mümkün olduğunca simetrik olarak planlanır.
Deşarj kriterleri ve sistem seçimi
MADDE 9 – (1) Arıtılmış suyun deşarj edileceği ortamın “Hassas Alan”, “Az Hassas Alan” veya bu iki tanımın kapsamı dışında olan diğer alanlar sınıfında değerlendirilmesine göre arıtma tesisi proses akım diyagramı seçilir. Birinci kademe ve biyolojik arıtma birimleri atıksu arıtma teknolojileri konusunda Ek.2’de belirtilen teknolojilerden faydalanılır.
(2) Hassas ve Az Hassas alanlardaki arıtılmış su deşarj limitleri için
“Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği” uygulanacaktır. Ayrıca,
atıksu deşarj standartlarına ek olarak arıtma tesisinden çıkan
çamurun stabilizasyonunun da gerekli olması durumunda, atıksu
arıtma sistemlerinin çamur arıtma teknolojileri ile birlikte ele
alınması gerekir. Sistem seçimi için bazı arıtma sistemlerinin
sağladığı çıkış suyu kalite parametreleri Tablo 2.2’de verilmiştir.
Endüstriyel Tesislerden Kaynaklanan Atık Suların Karakterizasyonu, Kirlilik Yüklerinin Tahmini ve İzlenmesi
• Atıksuların tanımlanması karakterizasyonuna ve debisine göre yapılmaktadır.
Endüstriyel atıksuların debileri ve içerikleri evsel atıksulara göre çok değişken olabilir.
• Atıksuların karakterizasyonu fiziksel, kimyasal ve biyolojik kompozisyonlarının tespiti ile belirlenir. Atıksuların karakterizasyonunu belirlemek kanalizasyon şebekelerinin, arıtım tesislerinin ve deşarj ünitelerinin tasarımı ve işletimi, ve çevre kalite
yönetiminde gereklidir.
Karakter Kaynak
Fiziksel özellikler Renk Evsel ve endüstriyel atıklar, organik maddelerin bozunması
Koku Bozunmuş atıksu, endüstriyel atıksular
Katı madde Evsel su kaynakları, evsel ve endüstriyel atıklar, toprak erozyonu, infiltrasyon
Sıcaklık Evsel ve endüstriyel atıklar Kimyasal içerikler:
organikler
Karbonhidratlar-yağ ve gres, proteinler
Evsel, ticari ve endüstriyel atıklar
Pestisitler Tarımsal atıklar
Fenoller Endüstriyel atıklar
Birincil kirleticiler, yüzey aktif maddeler, uçucu organik maddeler
Evsel, ticari ve endüstriyel atıklar
Biyolojik içerikler Hayvanlar Doğal sular-Evsel atıklar, yüzey-suyu infiltrasyonu, arıtma tesisleri
Bitkiler Protistler Eubacter Archabakteri Virüsler
Deşarj kriterleri ve sistem seçimi
Parametreler Birimler Ham atıksu
Klasik Aktif çamur
Klasik Aktif çamur +
filtrasyon BNR* BNR+
filtrasyon
Membran biyoreaktör
(MBR)
Klasik Aktif çamur + mikrofiltrasyon +
ters osmoz
AKM mg/L 120-400 5-25 2-8 5-20 1-4 <2 <1
BOİ mg/L 110-350 5-25 5-20 5-15 1-5 <1-5 <1
KOİ mg/L 250-800 40-80 30-70 20-40 20-30 <10-30 <2-10
Amonyum
iyonu mg
NH4+/L 12-45 1-10 1-6 1-3 1-2 <1-5 <0.1
Toplam azot mg TN/L 20-70 15-35 15-35 3-8 2-5 <10 <1
Toplam
fosfor mg TP/L 4-12 4-10 4-8 1-2 <2 <0.3-5 <0.5
TÇM mg/L 270-860 500-700 500-700 500-700 500-700 500-700 <5-40
Tablo 2.2 Değişik arıtma sistemleri için çıkış suyu kaliteleri
*Biyolojik besi maddesi (Azot, Fosfor) giderimli arıtma tesisi
Özel durumlar
MADDE 12 – (1) Özel durumlarda uygulanacak teknik esaslar şunlardır,
a) Turistik yörelerde, su kullanımının fazla olması ve turistik bölgelerin ekonomik ve ekolojik açıdan önem arzetmesi nedeni ile Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği hükümleri geçerlidir.
Merkezi arıtma tesisinden uzak küçük tatil siteleri ve otellerde, atıksuların bir toplama sistemi ile toplanıp en yakın arıtma tesisine ulaştırılması veya uygun bir arıtma ile bertarafı esastır.
b) Arazinin az ve pahalı, alıcı ortam olarak denizin kullanılabileceği Karadeniz ve Boğazlar gibi yerlerde atıksular, mekanik arıtma sonrasında denize deşarjların çevreyi olumsuz yönde etkilemediğine ilişkin ayrıntılı bilimsel araştırmalar yapılması şartıyla derin deniz deşarjı yapılabilir.
c) Arazinin kolay temin edilebildiği İç Anadolu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi gibi yerlerde daha çok alan kaplayan doğal arıtma sistemleri kullanılır. Bu sistemler tek başlarına veya Şekil 3.2’de de verildiği üzere, birbirini takip eden seri sistemler olarak da kullanılır.
d) Biyolojik arıtmada çamur yaşı, sıcak iklimlerde daha düşük, soğuk iklimlerde ise daha yüksek seçilir. Soğuk iklimlerde dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, biyolojik arıtmadaki çöktürme havuzunun bekletme süresinin ayarlanmasıdır. Sıcaklık düştükçe bekletme süresi artırılır. Türkiye’nin iklim şartlarına göre bölgeler açısından genel bir değerlendirmesi Ek-8’de verilmiştir.
Arıtım Yöntemleri
BPT-Best Practical Technology-En iyi uygulanabilir teknoloji
BAT-Best Available Technology-En iyi Mevcut Teknoloji
BEAT-Best Economically Available Technology-En iyi Ekonomik Mevcut teknoloji
1
2
3
Arıtım Prosesleri
Fiziksel
Arıtım Kimyasal
Arıtım
Biyolojik
Arıtım İleri Arıtım
Arıtım Yöntemleri
Fiziksel arıtım
Kimyasal Arıtım
Biyolojik Arıtım
04 05
Eleme-Ön çöktürme-Havalandırma-Adsorpsiyon-Kum giderimi- dengeleme-Sedimantasyon-Filtrasyon-Amonyak Sıyırma-Karıştırma-Membran prosesler
Nötralizasyon-Kimyasal Çöktürme-Koagülasyon-Dezenfeksiyon- İyon Değiştirme
Aerobik Arıtım-Anaerobik Arıtım-Anoksik Arıtım
Aktif Çamur-Damlatmalı Filtreler-Stabilizasyon havuzları ve Lagünler- Nitrifikasyon / Denitrifikasyon
Atıksu Arıtma Teknikleri
Çözünmüş İnorganik AKM Katılar
Biyoparçalanabilir Organikler
Patojenler Uçucu Organik
Madde Nutrientler
Kalıcı Organikler
Eleme-Sedimantasyon-Flotasyon-Filtrasyon-Koagülasyon İyon değiştirme-Ters Ozmos-Elektrodiyaliz
Aerobik Biyolojik Arıtım-Anaerobik Biyolojik Arıtım
Dezenfeksiyon Hava Sıyırma
Biyolojik Nitrifikasyon-Denitrifikasyon-Amonyak Sıyırma-İyon Değiştirme-Kırılma Noktası Kırılması-Kimyasal Çöktürme-Biyolojik Fosfor giderimi
Karbon Adsorpsiyonu-Ozonizasyon Kimyasal Çöktürme-İyon Değiştirme Metal
Atıksu Arıtma Tesisi Tasarımı
• Deşarj Standartlarının Sağlanması
Kanalizasyon Sistemlerine Deşarj Esasları
a) Kanalizasyon sistemi bulunan yerlerde her türlü atıksuların kanalizasyon şebekesine bağlanması, ilke olarak bir hak ve
mecburiyettir. Ancak kanalizasyon şebekesinin sonradan yapıldığı yerlerde, deşarj konulu çevre izni olan işletmeler, atıksu arıtma tesislerini işleterek faaliyetlerine devam edebilirler.
b) Kanalizasyon sistemleri tahrip edilemez ve kullanım amaçları değiştirilemez.
c) Atıksu üreten gerçek ve tüzel kişiler, kanalizasyon sisteminden, arıtma ve/veya bertaraf amacıyla kurulmuş arıtma ve deşarj tesislerinden yararlanmalarının doğuracağı bütün harcamaları, “kirleten öder”
prensibi gereği karşılamakla yükümlüdür.
d) Bir endüstriyel atıksuyun doğrudan bağlantı yoluyla ya da vidanjör veya benzeri bir aracı ile taşınarak, atıksu kanalizasyon sistemine deşarjı için;
1) Kanalizasyon sisteminin yapısına ve çalışmasına zarar verip engel olmaması,
2) Çalışan personel ve civar halkı için sağlık riski oluşturmaması, 3) Kanalizasyon sisteminin bağlandığı arıtma tesisinin çalışmasını ve
verimini olumsuz yönde etkilememesi,
4) Atıksu arıtma tesisinde oluşacak katı madde, çamur ve benzeri
atıkların uzaklaştırılmasını, yeniden kullanılmasını zorlaştırmaması ve kirletici nitelik kazanmalarına yol açmaması gerekir.
Atıksu Arıtma Tesisi Tasarımı
• Su Kirliliği Kontrol Standartları
Belirli bir amaçla kullanımı planlanan su kütlelerinin mevcut su kalite kriterleri uyarınca kalite denetimine tabi tutulabilmesi ve daha fazla kalite kaybının önlenmesi için konulmuş sınır değerlerini ve bu sınır değerlerinden
a) atıksu boşaltımı dolayısı ile alıcı ortam sayılan su kütlelerinin kalite özelliklerini bozmasını engellemek üzere konulmuş olanları “alıcı ortam standartlarını
b) Aynı amaçla Deşarj edilen atıksuların kalite özelliklerini kısıtlayanları ise deşarj standartlarıdır.
Atıksu Arıtma Tesisi Tasarımı
• Başlangıç ve tasarım yılları
• Tesisin hizmet alanı
• Tesis yeri seçimi
• Tasarım nüfusu
• İlgili mevzuat ve deşarj standartları
• Atıksu karakteristikleri
• Arıtma derecesi
• Arıtma prosesi seçenekleri ve karşılaştırmalı analizi
• Ekipman seçimi
• Tesis genel yerleşimi ve hidrolik profili
• Enerji ve kimyasal madde ihtiyacı
• Atıksu arıtma maliyeti
• ÇED ve halkın katılımı süreci
Türk Ceza Kanunu (12/10/2004 R.G. No: 25611) Çevre Kanunu (11/08/1983 R.G. No: 18132)
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (31/12/2004 R.G. No: 25687)
Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği (09/01/2006 R.G. No: 26048) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (04/06/2010 R.G.
Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği (08/01/2006 R.G. No:26047)
Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (26/11/2005 R.G. No: 26005)
Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik (08/06/2010 R.G. No: 27605)
Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanılmasına Dair Yönetmelik (03/08/2010 R.G. No:27661)
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (17/07/2008 R.G. No: 26939) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (03/072009 R.G. No: 27277) Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği (27/06/2009 R.G. No: 27271)
Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği (20/03/2010 R.G. No: 27527)
Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (05/07/2008 R.G. No: 26927) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14/03/2005 R.G. No: 25755)
Çevre Kanununun 29. Maddesi Uyarınca Atıksu Arıtma Tesislerinin Teşvik Tedbirlerinden Faydalanmasında Uyulacak Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik (01/10/2010 R.G. No: 27716)
Atık Ara Depolama Tesisleri Tebliği (26/04/2011 R.G. No: 27916)
• Ön Arıtma: Bir atıksuyun kanalizasyona verilmeden önce özelliklerinin iyileştirilmesidir.
İlk Arıtma: Atıksudan, büyük katı parçalar, kum, çakıl veya yüzen katı maddelerin uzaklaştırılmasının gerçekleştirildiği arıtma kademesidir (Izgara, kum tutucu, debi dengeleme ve debi ölçümü birimlerini içerir).
Birincil Arıtma: Ham atıksudan veya ilk arıtmadan sonra atıksudan askıdaki katı maddelerin uzaklaştırılmasının gerçekleştirildiği arıtma kademesidir (ilk arıtmaya ilave olarak ön çöktürme birimi ilave edilir).
İkincil Arıtma: Atıksuyun aktif çamur veya eş değer sonuçlar veren diğer işlemlerle arıtıldığı biyolojik arıtma kademesidir.
Üçüncül Arıtma: Birincil ve ikincil arıtmadan daha fazla giderim sağlayan ilâve arıtma kademesidir (ikincil arıtmada giderilemeyen askıda ve organik maddelerin daha ileri seviyede giderilmesi için mikroelek veya filtrasyon ünitesi ilave edilir).
İleri Arıtma: Biyolojik arıtma ile giderilemeyen askıda ve organik maddelerin suyun geri kazanılması maksadıyla daha ileri seviyede giderilmesidir.
Nitrifikasyon:Amonyum tuzlarının bakteriler tarafından yükseltgenmesidir. Dönüşme reaksiyonlarının nihai ürünü genellikle nitrattır.
Denitrifikasyon: Bakterilerin faaliyetleri sonucu nitrat veya nitritin indirgenmesi ve bunun sonucu olarak azot gazının serbest kalmasıdır.
Hacimsel Yük: Bir atıksu arıtma tesisinde, atıksuyun kirlilik yükünün atıksuyun arıtıldığı yerin hacmine oranıdır.
Yüzey Yükleme Hızı (Yüzey Yükü): Atıksu arıtma sistemine gönderilen atıksu debisinin, atıksu arıtma sisteminin yüzey alanına oranıdır. Mesela, birim zamanda ve arıtma sisteminin göz önüne alınan bölümünün yatay kesit alanı başına arıtılan atıksu veya çamur hacmidir.
Çökelme Hızı: Katı maddelerin, belirli şartlar altında tayin edilen ve çökelme eğrisi ile gösterilen, ortalama çökme hızıdır. Çökelme hızı, m/saat veya cm/sn birimleri ile ifade edilebilir.
Savak Yükü: Birim sürede savağın birim boyundan geçen akışkandır. Savak taşma hızı, m3/m.st birimi ile ifade edilir.
• Oksijen Tüketim Hızı: Birim hacim sıvı başına birim zamanda tüketilen oksijen miktarıdır. Oksijen tüketim hızı, mg/(L.h) veya mg/(L.min) birimleri ile ifade edilebilir.
Çamur Hacimsel Yüzey Yükü: Bir çöktürme tankının yatay kesit alanından birim zamanda geçen çamur hacmidir. Çamurun hacimsel yüzey yükü, yüzey yükleme hızı ve çöken çamur hacminin çarpımından hesaplanır. Çamur hacimsel yüzey yükü m3/(m2.h) birimi ile ifade edilir.
Çamur Hacim İndeksi (SVI): Belirli şartlar altında, belirli bir sürede (genellikle 30 dakikada) çöken aktif çamurun çökmeden sonra 1 gramının kapladığı mililitre cinsinden hacimdir. Çamur hacim endeksi veya karıştırıldıktan sonraki çamur hacim endeksi mL/g birimi ile ifade edilir.
Kirletici parametreleri
Kum ve Yağ Tutucu-Ön Çökeltim Ünitesi
Biyolojik arıtma öncesinde atıksu ile birlikte gelen kum, silt gibi malzemelerin mümkün olduğunca tutulması (atıksu akımından ayrılması) gerekmektedir. Ayrıca kum, silt gibi malzemelerin ilgili proses birimlerinden sürekli uzaklaştırılabilmesini sağlayacak şekilde tasarım yapılmalıdır
Ünitede tutulan yağ ise yağ/gres haznesinde toplanarak uygun şekilde bertaraf edilmeli, atıksu akımına tekrar karıştırılmamalıdır.
Ön çökeltme ünitesi sonrasındaki aktif çamur ünitesinin hacmini düşürmek ve birincil çamurdan enerji geri kazanımı için uygulanmalıdır
Ön çökeltme ünitesinde bekletme süresi istenilen organik madde giderim verimine göre seçilmelidir Biyolojik arıtmanın deşarj standartlarını gün içinde bozmadan çalışmasına imkân vermelidir
Ön çökeltmenin, özellikle biyolojik azot ve fosfor gideriminin olumsuz etkilendiği durumlarda, by-pass imkânı olmalıdır
Debinin geniş aralıkta değişkenlik göstermesi durumunda ön çökeltme verimi tahkik edilmelidir
Biyolojik azot giderimi için tasarlanan aktif çamur tesislerinde kum tutucu sonrası KOİ/TKN oranı 7’nin altında olduğunda ön çökeltme uygulanmamalıdır
Ön çökeltme havuzları özellikle azot ve fosfor giderimi için ön fermantasyon havuzu olarak da kullanılabilir.
Bunun için aktif çamur geri devrinin belli bir kısmının ön çökeltme havuzu başına yönlendirilmesi
planlanabilir, Hassas olmayan alıcı ortamlara derin deniz deşarjı atıksu boşaltımı durumunda deşarj öncesi, belli bir zaman süreci için hizmet görmek üzere, ızgara, kum/yağ tutucu ve/veya ön çökeltim birimlerini
ihtiva eden bir mekanik ön arıtma uygulanabilmektedir.
Eleme Izgara açıklıklarından daha büyük nesnelerin veya partiküllerin tutulması
Izgara -Bar elek-İnce elek-Mikro elek-Mikroelek
Kimyasal çöktürme Çözünürlük katsayısı önemlidir Kireç yumuşatma-Metal Giderimi
Koagülasyon Elektriksel yük Hızlı karıştırma-statik karıştırma
Flokülasyon Mikrofloklar çökebilen floklar ile temas eder Pedal tipi floküllant-gözenekli ortam-katı temas flokülatör-türbin flokülator
Çöktürme Sudan ağır parçacıkların çökelmesi Yatay akış-yukarı akışlı-API
Flotasyon Gaz kabarcıklarına katı parçacıklar tutunarak yukarı yükselir Çözünmüş hava flotasyonu-difüze hava flotasyonu
Filtrasyon derin yatak Van der Waals kuvveti Konvansiyonel 760 mm- (30 in) çift ortam-Karışık ortam-Tek ortam 1-3 m
Yavaş kum filtre-Homojen filtrasyon
Vakum filtrasyonu Ortam hidrolik iletkenlik değişmez Diyatom ortam
Plaka ve çerçeve
Membran filtrasyonu Mikrofiltrasyon-ultrfiltrasyon-nanofiltrasyon-hiiperfiltrasyon-elektrodiyaliz
Adsorpsiyon Van der Walls kuvveti-fiziksel adsorpsiyon Granül aktif karbon-aktif alümina-iyon değiştirme-zeolite-reçine Gaz transfer Çözünmüş gaz için konsantrasyon gradyanı, kütle transferine neden
olacak şekilde artacaktır. Kütle aktarım hızı gradyan ile orantılıdır
Türbin havalandırma-difüze hava-dolgulu kolon-buhar sıyırma
Oksidasyon Elektronlar oksitlenen maddeden sağlanmaktadır. Klor, klor dioksit, ozon, ozon-hidrojen peroksit, UV
Süper oksidasyon Süper kritik koşullar oluşturmak için basınç ve sıcaklık yükseltilir Islak hava oksidasyonu, yüksek basınç yüksek sıcaklık oksidasyonu
Aerobik biyolojik arıtım Bakteriyel enzimler, organik moleküllerin yeni bakteriler, karbondioksit ve suya dönüşmesini sağlar.
Aktif çamur, tam karıştırmalı, piston akışlı, havalandırmalı lagün, sabit yatak reaktör, biyofiltreler, dönen biyolojik reaktör, fakültatif havuzlar
Anaerobik biyolojik arıtım İki aşamalı reaksiyon: asit oluşturucular, ürünler olarak organik asitlerle organik molekülleri metabolize eder ve metan oluşturucular, metan ve karbondioksit üretmek için organik asitleri metabolize eder.
Anaerobik biyolojik reaktör, çürütücü, anaerobik havuz, anaerobik havuz