ORGAN NAKLİ ve ETİK ORGAN NAKLİ ve ETİK BOYUTU BOYUTU

ORGAN NAKLİ ve ETİK ORGAN NAKLİ ve ETİK

BOYUTU BOYUTU

1

 Çeşitli nedenlerle bozulmuş, hasarlanmış bir organın işlevlerini yerine getirememesi bireyin yaşamını sürdürmesini engelleyebildiği gibi, insanın yaşam kalitesini oldukça düşürerek, bazı cihazlara bağlanarak yaşamını sürdürmeye çalışması sonucunu doğurmaktadır.

 Bu konuda son yüzyıl içinde yaşadığımız bilimsel ve teknik ilerleme ile geçmişten günümüze birçok sağlık çalışanının rüyası olan ORGAN NAKLİNİ gerçekleştirmeyi başarmıştır.

 Organ nakli kimi organların işlevlerini yerine getiremeyecek duruma geldiğinde ve başka hiçbir tıbbi çözüm olmadığına karar verildiğinde yapılan zorunlu bir uygulamadır.

 Kronik yani, sağlıklı durumuna kavuşturulamayacak biçimde hastalanmış organların yerine sağlıklı organların takılması, hastanın sağlıklı yaşama döndürülmesinin günümüzde tek tedavi yöntemidir.



çıkmıştır.

çıkmıştır.



başarısı yükselmiştir.

başarısı yükselmiştir.

1- Canlıdan canlıya organ nakli: Yaşayan bir insan böbreklerinden birini ve/veya karaciğerinin bir kısmını nakil ihtiyacı olan bir başkasına hayatta iken vermesidir.

 Böbrek ve Karaciğer canlıdan nakil yapılabilen organlardır.

 Kemik İliği canlıdan nakil yapılabilen dokudur.

 Alıcının dördüncü dereceye kadar (4. derece dahil) akrabalarından yapılabilmektedir.

2- Kadavradan organ nakli: Beyin ölümü gerçekleşmiş kişinin organlarını alıp ihtiyacı olan bir kişiye naklidir.

Örneğin: Trafik kazası, kurşunlanma, beyin kanaması vs. gibi nedenlerle yoğun bakımda tedavisi devam ederken beyin ölümü gerçekleşen kişilerden alınan organlarla yapılır (Böbrek, karaciğer, pankreas, kalp, kalp kapakları, ince barsak, kornea, vs).

ORGAN NAKLİ KİMDEN YAPILIR?

ORGAN NAKLİ KİMDEN YAPILIR?

Ölüm:

 Bir kişinin herhangi bir nedenle yaşamsal işlevlerini yitirmesi durumudur.

 Geri dönüşümsüz bilinç kaybı, spontan solunum ile kalp atımının birlikte kaybolması ölümü tanımlar.

Beyin Ölümü:

 Tüm beyin ve beyin sapı işlevlerinin tam ve geri dönüşümsüz kaybıdır.

 Artmış kafa içi basınç veya kalp durması nedeniyle beyne kan ve oksijen sunumunun 8 dakikadan fazla durması sonucu gelişir

 Tıbbi açıdan ölümün tanımlanması için beyin hücrelerinin ölümü gerekli ve yeterlidir.

 Bitkisel Hayatla Karıştırılmamalıdır.

BEYİN ÖLÜMÜ BİTKİSEL HAYAT DEĞİLDİR

Bitkisel hayatta;

• Hastanın solunumu devam eder.

• Bu hastalar aylarca, yıllarca yaşayabilirler.

• Bazı durumlarda iyileşme şansları vardır.

Beyin ölümünde;

•Solunum cihazına bağlıdır.

•Ortalama 24-36 saat içinde hayatını kaybeder.

•Hayata dönmesi mümkün değildir.

BEYİN ÖLÜMÜ KURULU

 Nöroloji UzmanıNöroloji Uzmanı

 Anestezi UzmanıAnestezi Uzmanı

 Beyin Cerrahi UzmanıBeyin Cerrahi Uzmanı

 Kardiyoloji UzmanıKardiyoloji Uzmanı

Üyeleri Farklı Kişiler Olmalı



Beyin Ölüm Tespit Komisyonu,



Hastayı yatıran, durumunu takip eden olmamalı,



Organ Nakil Ekibi

ORGAN BAĞIŞI AŞAMALARI

KLİNİK BEYİN ÖLÜMÜ (Yoğun Bakım)

YASAL BEYİN ÖLÜMÜ (4 Uzman tarafından)

ORGAN BAĞIŞI

 Organ nakilleri içinde böbrek aktarımları çok önemli bir yer tutmaktadır.

 Bu yöntem son dönem böbrek yetersizliğinin tedavisinde giderek yaygınlaşan bir tedavi yöntemidir.

 İlk böbrek aktarımı Avustralyalı bir akademisyen tarafından köpeklerde 1902’de yapılmıştır.

 İnsanlar üzerinde böbrek aktarımının modern çağı 1936 yılında Rusya’da gerçekleştirilen ilk kadavradan böbrek aktarımı ile başlamıştır.

 Karaciğer nakline ilişkin ilk çalışma 1955’te köpeklerde gerçekleştirilmiştir.

 1963-1967 yılları arasında karaciğer nakline çok daha fazla özen gösterilmeye başlanmıştır.

 1963 yılında ilk defa kadavra donör kullanılarak karaciğer nakli yapılmasından sonra bir çok merkezde bu ameliyatlar başarı ile yapılmıştır.

 1966 yılında insanda ilk pankreas nakli gerçkleştirilmiştir.

 İnsanda ilk kalp nakli 1964’te yapılmıştır. Erkek hastaya şempanzeden alınan bir kalp aktarıldı.

 Türkiye’de ilk kez 1969 yılında Ankara ve İstanbul’da iki kalp nakli yapıldı, ancak başarılı olunamadı.

 İlk başarılı organ nakli 1975’te Hacettepe Üniversitesi hastanesinde anne-oğul yapılan böbrek nakli olmuştur.

 1978 yılında ise ülkemizin en çağdaş yasalarından biri olan Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakline ilişkin 2238 sayılı yasa*** çıkarılmış ve organ naklinin çerçevesi belirlenmiştir.

 1988 yılında ilk karaciğer nakli,

 1989 yılında ise ilk pankreas nakli gerçekleştirlmiştir.

Organ ve Doku Naklinde Yeni Bir Dönem; KÖK HÜCRE

 Kök hücreler vücutta bütün dokuları ve organları oluşturan ana hücrelerdir.

 Henüz farklılaşmamış olan bu hücreler sınırsız bölünebilme ve kendini yenileme, organ ve dokulara dönüşebilme yeteneğine sahiptir.

 Beyin, kalp, karaciğer gibi organlara farklılaşmış hücreler ciddi hasarlar gördüklerinde doğal biçimde yenilemez.

 Kök hücreler bölünebilme ve farklılaşma yetenekleri sayesinde sağlıklı ve işlev gören hücrelere farklılaşabilirler.

 Bu nedenle hastalık veya yaralanma nedeniyle hasar gören organ ve dokuların yenilenmesinde kullanılabilirler.

 Kök hücreler; kanser, sinir sistemi hastalıkları ve hasarları, omurilik yaralanmaları, metabolik hastalıklar (diyabet), organ yetmezlikleri, romatizmal hastalıklar, kalp hastalıkları, kemik hastalıkları ve daha birçok alanda kullanıma sahiptir.

ANCAK!!!!!!

 Pratiğe yansıyan çok az bilgi ve gelişme bulunmaktadır.

 Hastalanmış hücrelerin sağlıklı hücrelerle değiştirilmesine yönelik bu tedavi biçimi hücre tedavisi olarak adlandırılmaktadır.

 Bu tedavi organ nakline benzerlik göstermektedir, ancak organ yerine hücreler kullanılmaktadır.

 Organ nakline göre bir diğer farkı sağlıklı hücreler kişinin kendisinden alınabilir ve bu nedenle de doku uygunluğu gibi sorunlarla karşılaşılmaz.

 Uygun vericinin sağlanmasıyla yapılan kök hücre tedavileri kan kanseri ve diğer bazı kanser türlerinde yaygın kullanılan ve bilinen tedavi yöntemleridir.

ORGANLARIN ÇIKARILMASI ORGANLARIN ÇIKARILMASI

Kalp 4 - 6 saat Karaciğer 12 saat Böbrek 24 saat Akciğer 4 - 6 saat Pankreas 8 saat İncebağırsak 7 - 8 saat

KİMLER ORGAN BAĞIŞINDA BULUNABİLİR?

• Günümüzde organ nakli sayısı arttıkça karşılaşılan etik problemlerin de sayısı artmaktadır.

• Günümüzde gerek ülkelerin ulusal yasaları gerek uluslar arası sözleşmeler organ ve doku naklini destekleyici hukuki düzenlemelere sahiptir. Ancak insan onurunu korumak amacıyla hemen hemen hep- sinde canlıdan organ alınması ile ilgili bir takım sınırlamalar mevcuttur.

 Avrupa ülkelerinde ilk organ naklini düzenleyen yasa, Avusturya’da ve Lüksemburg’da 1982’de, Belçika’da 1986’da, Yunanistan’da ve İngiltere’de 1989’da ve İtalya’da 1993’de kabul edilmiştir. Bu anlamda Türkiye’de ilgili yasal düzenlemenin 1979’da yani birçok Avrupa ülkesinden önce yapılmış olması sevindiricidir.

 Uluslararası alanda sağlıkla ilgili birçok sözleşme, organ ve doku naklini de düzenlemektedir. Bunlardan biri olan ve Türkiye’nin de taraf olduğu 1997 tarihli “Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”nin 19 ila 22.

maddeleri, organ nakli konusunu düzenlemektedir. Bu düzenlemelere göre, canlıdan organ alınması ancak zorunlu hallerde mümkün olabilir ve para karşılığı organ alınması yasaktır.

 Türkiye’de organ ve doku nakillerinin uygulanmaya başlaması ile nakillerin yasallığı meselesi gündeme gelmiş ve bu konuyu düzenleyen bir yasaya ihtiyaç duyulmuştur.

 Hakimler ve hekimler, organ naklinin yasallığı konusunda tereddütler yaşamış, bir çok organ nakli bu nedenle ertelenmiş veya iptal edilmiştir.

 İşte bu tereddütleri ortadan kaldırmak ve organ naklini yasallaştırmak amacıyla, daha önce de değindiğimiz gibi, 1979’da 2238 sayılı “Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun” kabul edilmiştir.

 2238 sayılı yasaya göre 18 yaşından büyük ve akli dengesi yerinde olan herkes organlarının tamamını veya bir bölümünü

1979 yılında " 2238 SAYILI ORGAN VE DOKU ALINMASI, SAKLANMASI VE NAKLİ HAKKINDA KANUN" çıkarılmış ve bu yasa 1982 yılında yeniden düzenlenmiştir***.

2238 SAYILI “ORGAN VE DOKU ALINMASI, SAKLANMASI, AŞILANMASI VE NAKLİ HAKKINDAKİ KANUN” a göre ;

 Madde 14 - Bir kimse sağlığında vücudunun tamamını veya dokularını, tedavi,teşhis ve bilimsel amaçlar için bıraktığını resmi veya yazılı bir vasiyetle belirtmemiş veya bu konudaki isteğini iki tanık huzurunda açıklamamış ise sırayla eşi, reşit çocukları,ana veya babası veya kardeşlerinden birisinin; bunlar yoksa yanında bulunan herhangi bir yakınının muvafakatiyle ölüden organ ve doku alınabilir. Aksine bir vasiyet veya beyan yoksa, kornea gibi ceset üzerinde bir değişiklik yapmayan dokular alınabilir. Ölü,sağlığında kendisinden ölümünden sonra organ veya doku alınmasına karşı olduğunu belirtmişse organ ve doku

1) T.C Sağlık Bakanlığı Organ Bağışı Senedi’ni doldurun.

 İl Sağlık Müdürlüğünde,

Hastanelerde,

Emniyet Müdürlüklerinde (Ehliyet alımı sırasında),

Organ nakli yapan merkezlerde,

Organ nakli ile ilgilenen Vakıf, Dernek vb.

kuruluşlarda bu yapılabilir.

Ne Yapmalıyım?

24

Organ bağışında bulunabilmek için;

organ bağış senedini iki tanık huzurunda doldurup imzalamak yeterlidir.

Senedinizde sizinle beraber 2 şahit kişinin de imzaları yer almaktadır.

Ayrıca bu belgede naklini istediğiniz organlarınızı da seçebilmektesiniz.

Organ bağış senedi imzalandıktan sonra organ bağış kartı doldurulur ve bağış yapan kişiye verilir.

2) Kartınızı Alın











Etik açıdan...

27

KİMLER ORGAN BAĞIŞINDA BULUNAMAZ?

• Hepatit (A,B,C)

• Ağır Enfeksiyon Hastalıkları

• Kanser

• Şeker Hastalığı

• AIDS ²⁸

• Organ, Doku Nakli ve Diyaliz Hizmetleri Daire Başkanlığı veri tabanından elde edilen bilgilere göre, Ocak 2008- Aralık 2016 tarihleri arasında toplam 27.146 nakil işlemi gerçekleştirilmiştir.

• Toplamda 2004-2016 yılları arasında 252.587 organ bağışı yapıldığı ortaya konulmuştur

Kaynaklar

 Çobanoğlu N, 2009, Kuramsal ve Uygulamalı Tıp Etiği, 1. Baskı, Ankara: Eflatun Yayınevi.

 Tıpta Etik ve Deontoloji. Prof.Dr.Ayşegül Demirhan Erdemir 2011.

Nobel Tıp Kitabevi. 

 Aydın E., Tıp Etiği, 2006 Güneş Kitabevi.