HER KAZANIM

(1)

HER KAZANIM

i

(2)

3. Sınıf Keyifli Fen Bilimleri

kitabının tüm basım ve yayın hakları Kaliteli Eğitim Yayınları Bas. Yay. Tic. Ltd. Şti.’ne

aittir. Kısmen de olsa alıntı yapılamaz.

Metin, soru, şekil ve grafikler yayınevinin izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz,

yayınlanamaz.

ISBN: 978-605-2170-19-9 Sertifika No.: 34158

Copyright

Turan KARAYILAN Şenol YANIK Eşref KARABEKE

Yayın Kurulu

Uygun Basın İstanbul, 2020

Baskı

Kocasinan Merkez Mah. Kuşçu Sk. No.: 19/A Bahçelievler / İSTANBUL

Tel: 0212 515 05 00 Fax: 0212 515 05 00 www.kaliteliegitimyayinlari.com.tr

Kaliteli Eğitim Yayınları

Künye

(3)

İstiklal Marşı

İSTİKLÂL MARŞI

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl.

Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Mehmet Âkif ERSOY

(4)

4 KALİTELİ EĞİTİM YAYINLARI

Kitabımızı Tanıyalım Kazanımlara

uygun alt konu başlıkları Kazanım ile ilgili kısa bilgi

notları

Kazanım pekiştirmeye

yönelik etkinlikler

müfredatına MEB uygun güncel

kazanım

Kazanım kavratmaya

yönelik etkinlikler

Kazanım değerlendirme

testleri

(5)

İçindekiler 1. Ünite

Küre ... 9

Dünya’nın Şekli ...11

Dünya’nın Yüzeyi ... 13

Hava Katmanı ... 15

Karalar ve Sular ...17

1. Ünite Değerlendirme Testi ...19

2. Ünite Duyu Organlarının Önemi ...23

Duyu Organları ve Görevleri ...25

Duyu Organlarımızın Sağlığı ...27

3. Ünite Varlıkların Hareket Özellikleri ... 33

Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma ...35

İtme ve Çekme Kuvvetinin Etkileri ...37

Hareketli Cisimlere Dikkat! ...39

4. Ünite Maddeyi Niteleyen Özellikler-1 ...45

Maddeyi Niteleyen Özellikler-2 ... 47

Bazı Maddelere Dikkat! ... 49

Güvenlik Tedbirleri ... 51

Maddenin Hâlleri-1 ...53

Maddenin Hâlleri-2 ...55

(6)

İçindekiler

5. Ünite

Işığın Görmedeki Rolü ... 61

Işık Kaynakları ... 63

Ses Kaynakları ...65

Sesler Nerede? ...67

Çevremizdeki Sesler ...69

Sesin İşitmedeki Rolü ...71

Uzaktaki Sesler ...73

Şiddetli Seslere Dikkat! ...75

5. Ünite Değerlendirme Testi ... 77

6. Ünite Canlı ve Cansız Varlıklar ... 81

Bitkilerin Yaşam Döngüsü ...83

Ben ve Çevrem ...85

Çevremizi Temiz Tutalım ...87

Doğal Çevre - Yapay Çevre ...89

Yapay Çevre ...91

Doğal Çevrenin Önemi ...93

Doğal Çevreyi Koruyalım ...95

7. Ünite Günlük Yaşamda Elektrik ... 101

Elektrik Kaynakları ...103

Pil Atıkları ...105

Güvenli Elektrik ...107

Cevap Anahtarı ... 111

(7)

1. _ünite

Küre• • •

Dünya’nın Şekli

• • •

Dünya’nın Yüzeyi

• • •

Hava Katmanı

• • •

Karalar ve Sular

Gezegenimizi Tanıyalım

(8)

Gezegenimizi Tanıyalım

Dünya’mızı çe- peçevre saran bir hava katmanı vardır.

Bu hava katmanına atmosfer denir.

Dünya yü- zeyinin 1/4’ü karalardan, 3/4’ü

sulardan oluşur.

Dünya, alt ve üst taraflardan hafifçe basık, ortadan şişkin, kendine has bir şekle sahiptir. Buna

geoit denir.

Pisagor, Dünya’nın yu- varlak olduğunu söyleyen ilk bilim

insanıdır.

Daha önceleri düz sanılan Dünya’nın şek- linin, teknolojinin ve bili- min gelişmesiyle üstten ve alttan hafif basık, ortadan

şişkin bir küre olduğu anlaşılmıştır.

Dünya’mız eğimli bir şekil- de kendi ekseninde

döner ve Güneş’in etrafında dolanır.

Haritalarda sular mavi ve tonları, karalar ise yeşil veya kahveren-

ginin tonlarıyla gösterilir.

Kıtalar, dağlar, ovalar, taşlar, top- rak ve kayalar karaları oluşturur. Okyanus, de-

niz, göl, akarsu ve yer altı suları ise suları

oluşturur.

1. ÜNİTE

KALİTELİ EĞİTİM YAYINLARI

8

(9)

Küre

Kazanım: Dünya’nın şeklinin küreye benzediğinin farkına varır. Dünya’nın şeklinin küreye benzediğinin farkına varır.

Aşağıda verilen görsellerden Dün- ya’nın şekline benzeyenleri işaretleye- lim.

Görsellerin altına, Dünya’nın yu- varlak olduğunu ispatlayan açıklama- ları örnekteki gibi yazalım.

Daha önceleri düz sanılan Dünya’nın şeklinin, tek- nolojinin ve bilimin gelişmesiyle üstten ve alttan ha- fif basık, ortadan şişkin bir küre olduğu anlaşılmıştır.

Pisagor Dünya’nın yuvarlak olduğunu söyleyen ilk bilim insanıdır. Daha sonra Aristo, Galileo gibi bi- lim insanları ve düşünürler de Dünya’nın yuvarlak olduğunu söylemişlerdir.

Denizci Macellan ve ekibinin Dünya’nın etrafını dolaşarak seyahate başladıkları noktaya tekrar gel- meleriyle Dünya’nın yuvarlak olduğu ispatlanmıştır.

Günümüzde uzaydan çekilen görüntüler Dünya’nın küre şeklinde olduğunu kesinleştirmiştir.

ları örnekteki gibi yazalım.

Aynı rotada sürekli doğuya uçan bir uçak, kalktığı noktaya varır.

...

Kavrama Etkinliği Kavrama Etkinliği

(10)

Kazanım Testi Pekiştirme Etkinliği

Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatlayan veya savunan bilim insan- larının, düşünürlerin ve seyyahların görsellerini onlara ait bilgilerle eş- leştirelim.

1. Aşağıdaki görsellerden hangisi Dün- ya’nın şekli ile ilgili benzerlik gös- termez?

A) B)

C)

2. Aşağıda verilenlerden hangisiyle Dünya’nın yuvarlak olduğuna dair kesin bilgiye ulaşırız?

A) Uyduların uzaydan çektiği fotoğraflar

B) Dünya’dan teleskopla yapılan gözlemler

C) Gölgelerin gün içinde değiş- mesi

3. Dünya’nın yuvarlak olduğunu öne süren ilk bilim insanı kimdir?

A) Macellan B) Pisagor C) İbn-i Sina

4. Dünya’nın etrafını gemilerle dola- narak Dünya’mızın yuvarlak oldu- ğunu ispatlayan kâşif kimdir?

A) Macellan B) Aristo C) Biruni

(MÖ 570-MÖ 495) Dünya’nın yuvarlak ol- duğunu söyleyen ilk kişidir.

Dünya’nın yuvarlak bir top şeklinde olduğu- nu “Gökyüzüne Dair”

adlı kitabında yazmış- tır. (MÖ 340) Ekibi ile Dünya’nın et- rafını 1519 ve 1522 yılları arasında gemi- lerle dolanarak Dün- ya’nın yuvarlak oldu- ğunu ispatlayan de- nizci kâşiftir.

1564-1642 yılları ara- sında yaşamış İtalyan astronom, fizikçi, mü- hendis, filozof ve ma- tematikçidir. Dünya’nın yuvarlak olduğunu sa- vunmuştur.

973-1048 yılları ara- sında yaşamış Müslü- man bilim adamıdır.

Dünya’nın küre şek- linde olduğunu öne sürmüştür.

Pisagor

Aristo

Macellan

Galileo

Biruni

(11)

Dünya’nın Şekli

Kazanım: Dünya’nın şekliyle ilgili model hazırlar. Dünya’nın şekliyle ilgili model hazırlar.

Aşağıdaki boşluklara yukarıdaki uy- gun kelimeleri yazalım.

 Dünya’nın üstten basık, ortadan şişkin bir küre hâlinde olan özel şekline ... adı verilmiştir.

 Dünya kendi etrafında döner. 24 saat süren bu hareket sonucunda gece ve ... oluşur.

 Dünya, Güneş etrafında dolanır.

365 gün 6 saat yani bir yıl süren bu hareket sonucunda ...

oluşur.

 Dünya modelinde ... mavi renkle gösterilir.

 Dünya modelinde ... yeşil, kahverengi ve tonlarıyla gösterilir.

Aşağıda Dünya modelinin yapılış aşamalarını numara vererek sırala- yalım.

Malzemeler: plastik top, gazete, un, su, guaj boya

Yapıştırdığımız gazetelerin her tarafını akrilik ya da guaj boya ile mavi renge boyuyoruz.

Uzun şeritler hâlinde kestiği- miz gazeteleri bu tutkala batırıp plastik topun tüm çevresini ga- zeteyle kaplıyoruz.

Bir miktar unla suyu boza kıva- mına getirip tutkal elde ediyoruz.

Boya iyice kuruduktan sonra is- terseniz A4 kâğıtlarına çizdiğiniz harita şekillerini yapıştırabilir, isterseniz de beyaz akrilik ya da guaj boya ile haritaları boyaya- bilirsiniz.

Dünya’mız eğimli bir şekilde kendi ekseninde döner ve Güneş’in etrafında dolanır.

Haritalarda sular mavi ve tonları, karalar ise yeşil veya kahverenginin tonlarıyla gösterilir.

Dünya, alt ve üst taraflardan hafifçe basık, ortadan şişkin, kendine has bir şekle sahiptir.

Buna geoit denir.

sular geoit

gündüz karalar

mevsimler basıklık

şişkinlik Dünya’nın geoit şekli

(12)

Aşağıdaki ifadelerden doğru olan- lara “D”, yanlış olanlara “Y” yazalım.

Çok eski çağlardan beri insanlar Dünya’nın yuvarlak olduğunu bi- liyorlardı.

Deniz ile gökyüzünün birleştiği yere ufuk çizgisi denir.

İstanbul’dan hareket eden bir uçak, sürekli batıya doğru aynı rotayla giderse İstanbul’a varır.

Yüksek bir yerden bakarak Dün- ya’nın yuvarlak olduğunu anla- yabiliriz.

Günümüzde uydulardan çekilen fotoğraflarla Dünya’nın yuvar- lak olduğunu kesinleşmiştir.

Dünya’nın özel şekline geoit de- nir.

Galileo, Dünya’nın hem yuvar- lak olduğunu hem de Güneş’in etrafında döndüğünü yazmıştır.

Biruni, Dünya’nın Güneş etra- fında dolanmasının hesaplama- sını yapmış ve Dünya’nın yuvar- lak olduğunu söylemiştir.

Haritalarda denizler ve okyanus- lar mavinin tonları ile gösterilir.

1. Dünya’nın yuvarlak olduğunu na- sıl öğrendik?

A) Bilim ve teknolojiyle B) Efsanelerle

C) Gözlemlerimizle

2. I. Dünya’nın yuvarlak olduğu ke- sinleşmiştir.

II. Bir tepeye çıkıp etrafımıza ba- karak Dünya’nın yuvarlak ol- duğunu anlayabiliriz.

III. Hep aynı yöne giden birisi yol- culuğa başladığı noktaya ula- Yukarıdakilerden hangileri doğru-şır.

dur?

A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III

3. Aşağıdaki nesnelerden hangisi Dün- ya modeli yapılırken kullanılabilir?

A) B)

C)

4. Eski insanlar, Dünya’nın hangi hayvanın sırtında olduğunu iddia etmişlerdir?

A) Keçi B) Fil C) Zebra

(13)

Dünya’nın Yüzeyi

Kazanım: Dünya’nın yüzeyinde karaların ve suların yer aldığını kavrar.

Aşağıdaki boşlukları uygun kelime- lerle dolduralım.

 Dünya yüzeyindeki su tabakası, kara tabakasından daha ...

 Fiziki Dünya haritalarında su ta- bakası mavi renkle gösterilmişken kara tabakası yeşil ve ...

renkle gösterilmiştir.

 Dünya’nın ... sularla kaplıdır.

 Dünya’nın ... karalar- la kaplıdır.

 Dünyanın büyük bir kısmı su ile kaplı olmasına rağmen içme suyu çok ...

Verilen kavramların Dünya’yı kap- layan hangi katmana ait olduğunu aynı renge boyayarak eşleştirelim.

Kıta Okyanus

Deniz Dağ Ova Tepe

Göl Yayla

Dere

Vadi Irmak

Kaya Kaynak

Suları Plato

Ada Nehir Yarımada

Şelale Dünya’nın yüzeyinde karalar ve sular yer alır.

Bu yüzeyin hemen üstünde atmosfer denilen hava kütlesi bulunur.

İnsanların ve birçok canlının yaşadığı tabakaya kara katmanı denir. Kıtalar, dağlar, ovalar, taş- lar, toprak ve kayalar bu tabakada yer alır. Ok- yanus tabanını yine bu katman oluşturur. Dünya yüzeyinin 1/4’ü (dörtte biri) karalardan oluşur.

Su katmanı ise Dünya yüzeyinin 3/4’ünü (dörtte üçünü) kaplar. Su katmanı okyanus, deniz, göl, akarsu ve yer altı sularından oluşur.

sular karalar

atmosfer

çekirdek yer kabuğu

manto atmosfer

yer kabuğu

Dünya’nın yüzeyinde karaların ve suların yer aldığını kavrar.

KatmanıKara

KatmanıSu

(14)

Aşağıdaki olayların hangi katmanda gerçekleştiğini işaretleyelim.

Olaylar Kara

Katmanı Su Katmanı Balık göçü

Gelgit Deprem Balıkçılık Doğal gaz çıkarılması Madencilik

Petrol çıkarılması Toprak kayması Dalga

Dağcılık

Vapurla yolculuk Yüzme

Tarım Bina yapımı Gemi seyahati Otobüs yolculuğu Sel

Tren yolculuğu İçme suyu çıkarılması

1. Dünya’nın uzaydan mavi görün- mesinin nedeni aşağıdaki katman- lardan hangisidir?

A) Su katmanı B) Hava katmanı C) Kara katmanı

2. “Yazın sahilde sıcak kumlarda ge- zen Emre, denize girip çıktığında esen rüzgârı daha çok hissetti.”

Yukarıdaki ifadede Emre’nin his- settiği Dünya katmanları hangi seçenekte sırasıyla verilmiştir?

A) Kara tabakası - Su tabakası - Hava tabakası

B) Kara tabakası - Çekirdek ta- bakası - Hava tabakası

C) Su tabakası - Hava tabakası - Manto tabakası

3. Dünya modeli yapan Hande, aşağıdaki renklerden hangisine ihtiyaç duymaz?

A) Mavi B) Pembe

C) Kahverengi

4. Yandaki Dün-

ya modelinde gösterilen ta- bakalar hangi- leridir?

I II

I II

A) Hava Kara

B) Kara Hava

C) Kara Su

(15)

Hava Katmanı

Kazanım: Dünya’da etrafımızı saran bir hava katmanının bulunduğunu açıklar.

Aşağıdaki olaylardan hangileri ha- va katmanında gerçekleşir? İşaretle- yelim.

Olaylar Hava Katmanında Gerçekleşenler Yağmur

KarBalonla yolculuk Gökkuşağı

Fırtına Balıkçılık SelKuş göçleri Rüzgâr Bulut Yıldırım Şimşek Karanlık

Gemi yolculuğu Gece ve gündüz Uçak yolculuğu Dolu yağması İnşaat çalışması

Aşağıdaki görsellerde hava taba- kasında meydana gelen doğa olayları verilmiştir. Bu olayların adlarını ya- zalım.

Dünya’mızı çepeçevre saran bir hava katmanı vardır.

Bu katmanın içinde oksijen ve azot gibi hayat için gerekli olan gazlar bulunur.

Hava katmanına atmosfer de denir.

Bu katman, bizi Güneş ışınlarının zararlı etkile- rinden korur.

Rüzgâr, yağmur, kar, dolu, gökkuşağı, fırtına gibi hava olayları bu hava katmanında gerçekleşip Dünya’yı etkiler.

Atmosfer

Dünya’da etrafımızı saran bir hava katmanının bulunduğunu açıklar.

...

(16)

Aşağıdaki ifadelerden doğru olan- ların başına “D”, yanlış olanların başı- na “Y” yazalım.

Hava katmanı Dünya’mızı saran gaz kütlesidir.

Hava katmanına atmosfer denir.

Hava katmanınında canlılar ya- şayabilir.

Hava katmanının içindeki oksijenle insanlar nefes alıp yaşayabilirler.

Sadece hava katmanının içinde oksijen vardır.

Hava katmanı, su ve kara kat- manı ile temas hâlindedir.

Kar, yağmur, rüzgâr gibi hava olayları kara katmanı içinde ger- çekleşir.

Azot, oksijen, su buharı gibi ya- şam için gerekli olan gazlar ha- va katmanında bulunur.

Hava katmanı olmadan hayat ol- maz.

Okyanuslar hava katmanında yer alır.

Güneş’in zararlı ışınları hava kat- manında engellenir.

Hava katmanının varlığını rüz- gârla anlayabiliriz.

1. Aşağıdaki olaylardan hangisi hava katmanında gerçekleşir?

A) Deprem B) Sel

C) Rüzgâr

2. Aşağıdakilerden hangisi hava kat- manının diğer adıdır?

A) Litosfer B) Atmosfer C) Çekirdek

3. Aşağıdaki görselleri verilen olay- lardan hangisi hava katmanında gerçekleşir?

A) B)

C)

4. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin ifadesi yanlıştır?

A)

B)

C)

Hava katmanı en ağır katmandır.

Hava tabakasının için- deki oksijen sayesinde canlılar solunum ya- pabilirler.

Hava tabakası olmazsa Güneş’in zararlı ışınla- rı Dünya’ya ulaşır.

(17)

Karalar ve Sular

Kazanım: Dünya yüzeyindeki karaların ve suların kapladığı alanları model üzerinde karşılaştırır.

Aşağıdaki Dünya haritasının su katmanını maviye, kara katmanını yeşile veya kahverengiye boyayalım.

Dünya modeli incelendiğinde Dünya üzerinde suların karalardan daha fazla yer kapladığı görülür.

Dünya’mızın yaklaşık % 71’i (yüzde yetmiş biri) su, % 29’u (yüzde yirmi dokuzu) karadır.

Kıtalar, dağlar, ovalar, taşlar, toprak ve kayalar karaları oluşturur.

Okyanus, deniz, göl, akarsu ve yer altı suları ise suları oluşturur.

Dünya yüzeyindeki karaların ve suların kapladığı alanları model üzerinde karşılaştırır.

Dünya modeline baktığınızda kara katmanının mı, su katmanının mı fazla yer kapladığını söylersiniz?

...

Aşağıdaki dört kutucuğu Dünya’nın yüzeyi kabul edelim. Su oranı kadar ku- tucuğu maviye, kara oranı kadar kutucuğu yeşile boyayalım.

(18)

Aşağıda boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri ve rakamları yazıp cümleleri tamamlayalım.

 Dünya’mızın ... / ... ü sularla kaplıdır.

 Dünya’mızın ... / ... ü karalar- la kaplıdır.

 Dünya modelinde mavi renkle bo- yanmış yerler ... katmanını gösterir.

 Dünya modelinde yeşilin ve kah- verenginin tonlarıyla boyanmış yerler ... katmanını gös- terir.

 Dünya’nın uzaydan çekilmiş fotoğ- raflarında mavi rengin daha fazla görünmesinin nedeni ... taba- kasının daha fazla yer kaplaması- dır.

 Buzullar, okyanuslardan sonra en büyük ... kütlesi kabul edi- lir.

 Ülkelerin hepsi ... katmanı üzerinde kurulmuştur.

 Bütün ağaçlar ve bitkiler ...

katmanı üzerinde yetişir.

 Balık, ahtapot gibi deniz canlıları ... katmanı dışında yaşaya- mazlar.

 Dünyamızın % ... sularla,

% 29’u da karalarla kaplıdır.

1. Ali, Dünya modeline baktığında mavi rengin daha fazla kullanıldı- ğının farkına varmıştır. Bunun ne- deni aşağıdakilerden hangisi olabi- lir?

A) Kara katmanının daha fazla yer kaplaması

B) Su katmanının daha fazla yer kaplaması

C) Hava katmanının daha fazla yer kaplaması

2. İnsan, aslan, zürafa, ceylan gibi akciğer solunumu yapan canlıların üzerinde yaşadığı katman hangisi- dir?

A) Kara katmanı B) Su katmanı C) Hava katmanı

3. Aşağıdaki ulaşım araçlarından hangisi hem kara hem de hava katmanını kullanır?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) C)

4. Kara ve su tabakasının Dünya üzerindeki oranları hangi seçenek- te doğru verilmiştir?

A) 3/4’ü kara, 1/4’ü su B) 3/4’ü su, 1/4’ü kara C) 2/4’ü kara, 2/4’ü su

(19)

1. Dünya’nın şekli aşağıdaki görsel- lerden hangisine benzemektedir?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) C)

2. Uçakla yolculuk yapan bir aile aşağıdaki katmanlardan hangisini kullanmaz?

A) Hava katmanı B) Kara katmanı C) Su katmanı

3. Dünya Katmanları

... ... ...

Katı Sıvı Gaz

Yukarıdaki kavram haritasına göre boşluklara yazılması gere- ken Dünya katmanlarının sırala- ması hangi seçenekte doğru ve- rilmiştir?

A) Kara - Su - Hava B) Su - Kara - Hava C) Kara - Hava - Su

4. Aşağıdaki bilim insanlarından han- gisi Dünya’nın yuvarlak olduğunu ilk defa söylemiştir?

A) İbn-i Sina B) Pisagor C)Edison

5. Aşağıdaki canlılardan hangisi kara katmanında yaşayamaz?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B)

C)

6. Dünya’nın uzaydan çekilmiş fotoğraflarını araştırmak Yüksek bir yerden gözlem

yapmak

Uçak ile Dünya’nın etrafında seyahat etmek

Yukarıdakilerden hangisi Dün- ya’nın yuvarlak olduğunu kesin ve kolay olarak ispatlar?

A) B) C)

7. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın yuvarlak olduğunun ispatı olamaz?

A) Güneş’in aynı yönden doğması B) Aynı rotada giden uçağın kalk-

tığı yere gelmesi

C) İnsanların kara katmanında ya- şaması

8. Dünya’mızı çepeçevre saran ve gazlardan oluşan hava katmanı- nın diğer adı aşağıdakilerden han- gisidir?

A) Atmosfer B) Bulut B) Gökyüzü

1. Ünite Değerlendirme Testi

(20)

9. Dünya modeli yapmak isteyen Serkan, aşağıdakilerden hangi- sini kullanabilir?

A) Plastik top B) Çatal C) Çanta

10. • Okyanus • Deniz • Toprak

• Akarsu • Göl • Dağ

Yukarıda verilenlerden kaç tane- si su katmanında yer alır?

A) 5 B) 6 C) 4

11. Macellan ve ekibi Dünya’nın et- rafını gemilerle dolaşarak aşağı- dakilerden hangisini ispat etmiş- tir?

A) Gemilerin yolculuklarda kul- lanılabileceğini

B) Dünya’nın yuvarlak olduğunu C) Su tabakasının varlığını

12. “Dünya’nın yukarıdan hafif basık, ortadan şişkin olan küre şekli- ne ... denir.” cümlesindeki noktalı yere aşağıdaki kelimeler- den hangisi yazılmalıdır?

A) prizma B) beşgen C) geoit

13. Yağmur, kar, dolu, sis gibi olay- ların gerçekleştiği katman aşağı- dakilerden hangisidir?

A) Hava katmanı B) Su katmanı C) Kara katmanı

14. Yandaki Dünya mo- deli ile ilgili bilgi- lerden hangisi yan- lıştır?

A) Su tabakası kara tabakasın- dan daha az alana yayılmıştır.

B) Kara katmanı su katmanından daha az alana yayılmıştır.

C) Dağlar ve ovalar kara kat- manında yer alır.

15.

1 2

3 4

Limandan bakan birisi ufuk çiz- gisinden limana gelen bir gemiyi hangi sırayla görür?

A) 3-1-4-2 B) 1-3-2-4 C) 3-1-2-4

16. Canlıları Güneş’in zararlı ışınla- rından koruyan katman aşağıda- kilerden hangisidir?

A) Kara katmanı

B) Hava katmanı C) Su katmanı

(21)

2. _ünite

Duyu Organlarının Önemi

• • •

Duyu Organları ve Görevleri

• • •

Duyu Organlarımızın Sağlığı

Beş Duyumuz

(22)

Duyumuz Beş

Duyu organlarımızın sağlığını korumak için dengeli ve düzenli beslen- meliyiz. Kişisel temizliğimize önem vermeliyiz. Televizyon, bilgisayar gibi cihazları gözle-

rimize ve kulaklarımıza za- rar vermeyecek şekilde

kullanmalıyız.

Dil: Tat almamızı sağ- layan dil, aynı za- manda konuşmamıza

da yardımcı olan duyu organımız-

dır.

Kulak: Canlı ve cansız varlıkların çı- kardığı sesleri duyma-

mızı sağlayan duyu organımızdır.

Duyu organlarımız;

göz, kulak, burun, dil ve deridir. Duyu

organlarımız beyin tarafından yöne-

tilir.

Çevremizdeki oluşumları, de- ğişimleri, gelişimleri algılamamızı ve tanıma-

mızı sağlayan organ- lara duyu organları

denir.

Göz: Çevre- mizdeki varlıkların şekil, renk, ve hare- ketlerini algılamama-

zı sağlayan duyu organımızdır.

Burun: Nefes ve kokuları almamı- zı sağlayan duyu

organımızdır.

Deri: Vücu- dumuzu çepeçevre sararak sıcak, soğuk, sert, yumuşak, pürüzlü,

pürüzsüz cisimleri ve acıyı hisseden duyu

organımızdır.

2. ÜNİTE

22

(23)

Duyu Organlarının Önemi

Kazanım: Duyu organlarının önemini fark eder. Duyu organlarının önemini fark eder.

Görsellerdeki olayları hangi duyu organlarımızla algılarız? Eşleştirme ya- parak gösterelim.

Aşağıdaki kutularda açıklamaları verilen duyu organlarımızı karşıların- daki boşluklara çizelim.

Çevremizdeki varlıkları görür ve ona göre hareket ederiz.

Çalan telefonun, zilin, kornanın ve daha birçok sesin farkına varırız.

Yemek, çiçek, par- füm, çöp gibi mil- yonlarca kokuyu algılarız.

Acı, ekşi, tatlı, tuzlu, bütün tatları algıla- mamızı sağlar.

Sıcak, soğuk, sert, yumuşak, pürüzlü, pürüzsüz maddeleri algılamamızı sağlar.

Çevremizdeki oluşumları, değişimleri, gelişimleri algılamamızı ve tanımamızı sağlayan organlara duyu organları denir.

Duyu organlarımız; göz, kulak, burun, dil ve deridir.

Duyu organlarımız sayesinde hayatımızı devam ettiririz. Çevremiz- de meydana gelen olayları ve durumları algılar, tehlikeli durum- lardan korunmuş oluruz.

Örneğin, duyu organlarımız sayesinde derslerimizi dinler, bizi ça- ğıranları duyar, kitap okur, yemeklerimizin tadını ve kokusunu alır, çevremizdeki sıcak, sert, soğuk, yumuşak cisimleri hissederiz.

Duyu organlarımız beyin tarafından yönetilir.

(24)

Aşağıda verilenleri hangi duyu or- ganlarımızla algılarız? İşaretleyelim.

Göz Kulak Burun Dil Deri

Sıcak çay Soğuk ayran Vişne suyu Müzik Gül kokusu Yumuşak yastık Tuzlu çekirdek Ufuk çizgisi Bulutlar Limonata Sıcak hava Araba kornası Orman manzarası Ekşi elma

Deniz kıyısı Kapı zili

Kolonya kokusu Sesli kitap okuma

1. Çevremizdeki durum ve olayları algıladığımız organlara ne denir?

A) İç organlar B) Duyu organları C) İskelet

2. Bize bir bardakta verilen kırmızı renkli meyve suyunun vişne suyu mu yoksa nar suyu mu olduğunu nasıl anlarız?

A) Tadına bakarak B) Dokunarak C) Duyarak

3. “Okuldan döndüğümde içeriden teyzemin parfüm kokusu geliyor- du. Bize geldiğini anlayınca çok sevindim.’’ diyen bir çocuk öncelikle hangi duyu organını kullanmıştır?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B)

C) C) C) C) C)

4. Eren ve Emir çizgi film seyreder- ken aşağıdaki duyu organlarından hangisini kullanmaz?

A) Kulak B) Burun C) Göz

(25)

Duyu Organları ve Görevleri

Kazanım: Duyu organlarının temel görevlerini açıklar. Duyu organlarının temel görevlerini açıklar.

Aşağıdaki meslekleri yapan insan- lar daha çok hangi duyu organlarını kullanırlar? Eşleştirme yaparak gös- terelim.

Aşağıdaki boşlukları uygun kelime- lerle tamamlayalım.

 Yemeklerin ve meyvelerin tadını, tuzunu, ... sayesinde anlar ve farkına varırız. ... sayesinde konuşuruz ve yiyecekleri yutarız.

 ... canlı ve cansız varlıkların şekillerini, renklerini, uzaklık ve yakınlıklarını, büyüklük ve küçük- lüklerini, hareketlerini algılamamı- zı sağlayan duyu organımızdır.

 ... varlıkların kokusunu fark etmemizi ve nefes almamızı sağlayan duyu organımızdır.

 Çevremizdeki varlıklardan çıkan ses- leri ... aracılığıyla duyarız.

 ... bütün vücudumuzu kap- layan, vücudun ısı dengesini koru- yan, cisimlerin sertliğini, sıcaklığını ve yüzeyini algılamamızı sağlayan duyu organımızdır.

 Bütün duyu organlarımız birlikte uyum içinde ...

Göz: Çevremizdeki varlıkların şekil, renk, büyüklük ve hareketlerini gören duyu organımızdır.

Kulak: Sesleri ve seslerin farklılıklarını algılayıp beynimize bildiren duyu organımızdır.

Burun: Koku ve nefes almamızı sağlayan duyu organımızdır.

Dil: Ağzımızda yer alan, konuşmamızı sağlayan acı, tatlı, ekşi, tuzlu gibi bütün tatları beynimize ileten duyu organımızdır.

Deri: Vücudumuzu çepeçevre sararak sıcak, soğuk, sert, yumuşak, pürüzlü, pürüzsüz cisimleri ve acıyı hisseden duyu organımızdır.

Grafiker

Besteci

Aşçı

Parfümör

Fizyoterapist

(26)

Aşağıda duyu organlarının bazı özellikleri verilmiştir. Bu özelliklerin hangi duyu organımıza ait olduğunu yazalım.

 Mikropların vücudumuza girmesi- ni engeller. (...)

 Konuşmamıza ve yiyecekleri yutma- mıza yardım eder. (...)

 Yazıları okur ve film seyredebili- riz. (...)

 En büyük duyu organımızdır.

(...)

 Varlıkları görmeden seslerinden tanımamızı veya farkına varmamızı sağlar. (...)

 Terleme yoluyla vücuttaki zararlı maddeleri dışarı atar. (...)

 Görme engellilerin çevresini al- gılamasını ve okumasını sağlar.

(...)

 Dengeli bir şekilde yürümemizi ve koşmamızı sağlar. (...)

 Güneşin zararlı etkenlerinden ko- rur, su kaybını engeller. (...

...)

 Aldığımız nefesin içindeki zararlı maddelerin vücuda girmesini en- geller. (...)

1. “Ailesiyle köylerine giden Beyza, dedesinin yetiştirdiği meyvelerin tadına bakmıştır.” cümlesinde Bey- za, hangi duyu organını daha çok kullanmıştır?

A) Dil B) Göz C) Kulak

2. Aşağıdakilerden hangisini yapar- ken hem görme hem de işitme organımızı kullanırız?

A) Radyo dinlerken B) Tiyatro seyrederken C) Uyurken

3. “Yemek yerken yemeğin tadını, gö- rüntüsünü ve kokusunu aynı anda algılayabiliriz.”

Bu durum bize neyi gösterir?

A) Duyu organları birlikte çalışır.

B) Duyu organlarımızdan biri dahi olmasa hayat devam etmez.

C) Duyu organlarımız görevlerini karıştırabilir.

4. Aşağıda verilen “duyu organı ve görevi” eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Deri Dokunma B) Kulak Koklama

C) Göz Görme

(27)

Duyu Organlarımızın Sağlığı

Kazanım: Duyu organlarının sağlığını korumak için yapılması gerekenleri açıklar. Duyu organlarının sağlığını korumak için yapılması gerekenleri açıklar.

Aşağıda duyu organlarımızı koru- mak için alınacak önlemlerin hangi duyu organımıza yönelik olduğunu altındaki boşluğa yazalım.

 Başkalarına ait gözlükleri kullan- mamalıyız.

(...)

 Bilmediğimiz maddelerin tadına bakmamalıyız.

(...)

 Yüksek sesle müzik dinlememeliyiz.

(...)

 A vitamini içeren yiyecekleri tü- ketmeliyiz.

(...)

 Ağız temizliğine önem vermeli, diş- lerimizi düzenli olarak fırçalama- lıyız.

(...)

 Soğuk havalarda atkı kullanmalı- yız.(...)

 Haftada en az iki defa yıkanmalıyız.

(...)

 Çok sıcak ve yanıcı maddelerden uzak durmalıyız.

(...)

 Bilmediğimiz maddeleri koklama- malıyız.

(...)

 Televizyonu belli bir mesafeden seyretmeli, bilgisayar başında çok zaman geçirmemeliyiz.

(...)

 Yüksek sesli ortamlarda ağzımızı açmalıyız.

(...)

 Çok sıcak ve soğuk yiyecekleri ve içecekleri tüketmemeliyiz.

(...) Duyu organlarımızın sağlığını korumak için;

Dengeli ve düzenli beslenmeliyiz.

Kirli veya bulaşıcı bir hastalığın olduğunu düşündüğümüz yerler- den uzak durmalıyız.

Tozlu ve dumanlı ortamlarda bulunmamalıyız.

Planlı yaşamalı ve uykumuza dikkat etmeliyiz.

Televizyon, bilgisayar gibi cihazları gözlerimize ve kulaklarımıza zarar vermeyecek şekilde kul- lanmalıyız.

Kişisel temizliğimize ve bakımımıza önem verme- liyiz.

(28)

Aşağıdaki doğru-yanlış tablosunu uygun şekilde işaretleyelim.

D Y

Kulağımızı temizlemek için sivri cisimler kul- lanmalıyız.

Deri hastalıklarında cil- diye doktoruna gitme- liyiz.

Deterjan gibi madde- lere doğrudan elle te- mas etmemeliyiz.

Yüksek sesli ortamlar- da ağzımızı sıkıca ka- patmalıyız.

Ağız temizliğine dikkat edersek tat duyumuzu da korumuş oluruz.

Göz sağlığını korumak için uygun aydınlatma yapılmalıdır.

Gürültülü ortamda ça- lışanlar mutlaka ku- laklarını korumalıdır.

Bilgisayar başında çok fazla zaman geçirmek işitme duyumuza za- rar verir.

1. Soğuk havalarda kullandığımız baş- lıklar hangi duyu organlarımızın sağlığını korumak içindir?

A) Kulak ve deri B) Göz ve deri C) Dil ve deri

2. Uygun aydınlatma ve okuma me- safesi hangi duyu organımızı ko- rumak için gereklidir?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B)

C)

3. Yazın deniz kıyısında oturan bir kişi hangi duyu organlarını koru- mak için önlem almalıdır?

A) Kulak ve burun B) Göz ve deri C) Kulak ve deri

4. Güneş gözlüğü takmak Mevsimlere uygun giyinmek Çok soğuk veya sıcak cisimlere

dokunmamak

Yukarıdan hangileri derimizi koru- mak için gereklidir?

A) B) C)

(29)

1. Aşağıdakilerden hangisi bir duyu organı değildir?

A) organı organı organı B) C)

A) B) C)

A) organı B) C) A) organı organı B) C) A) organı organı B) C) A) organı B) C)

değildir

A) B) C)

A) değildirB) C) A) değildirB) C)

A) B) C)

2. Görseldeki çocuk hangi duyu or- ganını kullanmak- tadır?

A) Kulak B) Göz C) Deri 3.

Yukarıdaki görsellerde aşağıdaki duyu organlarından hangisi kul- lanılmamıştır?

A) Kulak B) Göz C) Dil 4. Derimiz aşağıdakilerden hangisini

algılamaz?

A) Titreşim B) Koku C) Soğuk

5. Göz Renkler

Kulak Tatlar

Dil Sesler

Yukarıdaki verilenlerin doğru eş- leştirmesi nasıl olmalıdır?

A) B) C)

6. “Soğuk havada arabanın kornası- nı işiten Ayşe, hemen yolun ke- narına çekildi.” cümlesinde Ayşe, hangi duyu organını kullanma- mıştır?

A) Dil B) Deri C) Kulak 7. Aşağıda duyu organlarıyla ilgili

verilen bilgilerden hangisi doğ- rudur?

A) 6 tane duyu organımız vardır.

B) Bütün duyu organları birbir- leriyle bağlantılı çalışır.

C) Bazı sesleri duysak bile gör- meden ne olduğunu algılaya- mayız.

8. Aşağıdaki olayların hangisinde birden fazla duyu organı kulla- nılmıştır?

A) Parfüm koklamak

B) Mutfaktan seslenen annemizi dinlemek

C) Televizyon seyretmek

9. Aşağıdakilerden hangisi kulağın görevlerinden biri değildir?

A) Sesleri algılamak B) Dengeyi sağlamak C) Sıcağı hissetmek

10. Telefonda konuşurken özellikle hangi duyu organlarımızı kulla- nırız?

A) Kulak, dil B) Kulak, deri C) Burun, göz 2. Ünite Değerlendirme Testi

(30)

11. Yemek yerken yemeğin kokusunu, lezzetini ve sıcaklığını aynı anda algılamamız bize neyi gösterir?

A) Yemeği zamanında yediğimizi B) Duyu organlarımızın birlikte

çalışabildiğini

C) Sağlık için yemeğin şart oldu- ğunu

12.

?

Yukarıda soru işaretli yere aşağı- dakilerden hangisi gelmelidir?

A) Burun B) Dil C) Deri 13. Duyu organlarının sağlığına önem

veren birinin aşağıdakilerden han- gisini yapması yanlış olur?

A) Kişisel temizliğine önem ver- B) Tozlu ve kirli ortamlardan mesi

uzak durması

C) Bilgisayar ve televizyona daha çok zaman ayırması

14. “Cama yüzümü dayamış, dışarıda yağan karı sessizce seyrediyor- dum.” diyen Yiğit, aşağıdaki duyu organlarından hangisini kullan- mamıştır?

A) Deri B) Dil C) Göz

15.

Yukarıdaki duyu organları tablo- da verilenlerden hangisini algıla- maz?

A) Beyaz gömlek

B) Kolonya kokusu C) Uçak sesi

16. • Şiddetli seslerde ağzımızı aç- malıyız.

• Temizlemek için kesinlikle sivri cisimler kullanmamalıyız.

• Yüksek sesle müzik dinlememe- liyiz.

Yukarıda verilen önlemler hangi duyu organını korumaya yönelik- A) Kulak B) Dil tir? C) Burun

17. Niçin duyu organlarımızın sağlı- ğına önem göstermeliyiz?

A) Algılama, öğrenme, iletişim kurma, çalışma gibi işleri duyu organlarımızla yaptığımız için B) Hastalıklarda iyileşmeleri çok

zor olduğu için

C) Sağlık için sadece bunların korunması yeterli olduğu için

 Kolonya kokusu

 Uçak sesi

 Beyaz gömlek

(31)

3. _ünite

Varlıkların Hareket Özellikleri

• • •

Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma

• • •

İtme ve Çekme Kuvvetinin Etkileri

• • •

Hareketli Cisimlere Dikkat!

Kuvveti Tanıyalım

Varlıkların Hareket Özellikleri

(32)

Kuvveti Tanıyalım

Sel, çığ, toprak kayması, fırtına ve deprem gibi olaylar hareketli

cisimlerin neden ol- duğu doğal afet-

lerdir.

İtme ve çekme- ye sebep olan

etkiye kuvvet denir.

Kapıyı kapa- tırken, çivi çakar- ken, zile basarken, yazı yazarken, silgiyle

silerken itme kuv- veti uygularız.

Çevremizdeki canlılar çeşitli bi- çimlerde hareket eder- ler. Bu hareketleri hızlan-

ma, yavaşlama, sallanma, dönme ve yön değiştirme

olarak sınıflandırabi- liriz.

Bir varlığın sabit bir nokta- ya göre yerinin ya da konumunun de-

ğişmesine hareket denir.

İtme ve çek- me kuvveti ile varlıkları harekete geçirebilir, konumunu değiştirebilir ve hareket

hâlindeki cismi dur- durabiliriz.

Kapıyı açar- ken, çiviyi sö- kerken, bakkaldan sepetle ekmek alırken

çekme kuvveti uy- gularız.

Kuvvet uy- gulayarak her cismi hareket etti- remeyiz ve hareketli

bir cismi yavaşla- tamayız.

3. ÜNİTE

32

(33)

Varlıkların Hareket Özellikleri

Kazanım: Hareket eden varlıkları gözlemler ve hareket özelliklerini ifade eder.

Aşağıdaki varlıkları hareketli veya hareketsiz olmalarına göre işaretle- yelim.

Varlıklar Hareketli

Varlıklar Hareketsiz Varlıklar AğaçKarga

İnsan KayaBalık Ayçiçeği Serçe Deniz DağBinalar YolKurbağa Yılan KediKöpek MasaBulut Güneş

Varlıklar

Hareketi Kendisi Yapan Hareketi Kendiliğinden Olmayan

Dünya 

SuBalık Uçakİnsan Aslan Geyik AyOtomobil GemiLeylek TrenArı Tramvay TopSalıncak Kelebek

Aşağıdaki tabloyu örneğe uygun olarak işaretleyelim.

Bir varlığın sabit bir noktaya göre yerinin ya da konumunun değişmesine hareket denir.

Canlı varlıklar hareket edebilirler.

Cansız varlıklar dışarıdan uygulanan bir kuv- vetin etkisiyle hareket eder.

Çevremizdeki canlılar çeşitli biçimlerde ha- reket eder. Bu hareketleri hızlanma, yavaş- lama, sallanma, dönme ve yön değiştirme olarak sınıflandırabiliriz.

Dağlar, kayalar, binalar, eşyalar hareketsiz varlıklardır.

Hareket eden varlıkları gözlemler ve hareket özelliklerini ifade eder.

(34)

Aşağıdaki tabloda verilen hareket türlerini tablo üzerinde işaretleyerek gösterelim.

Hareket

Hızlanma Yavaşlama Sallanma Dönme Yön Değiştirme Limana yanaşan

gemi

Dünya’mızın hareketi

Avını yakalamak isteyen aslan Rüzgâr estiği zaman sallanan ağaç dalları Okula giderken kitabını evde unutan Ali Saatin içindeki akrep ve yelkovan Lunaparktaki gondol

Salıncakta salla- nan çocuklar Kediyi gören fare

Kale direğine çarpan top

1. Salıncağa binen bir çocuk hangi hareketi yapar?

A) Sallanma B) Dönme

C) Zıplama

2. Aşağıdaki görsellerin hangisinde dönme hareketi vardır?

A) B)

C)

3. Görsellerdeki varlıklardan hangisi- nin hareketi diğerlerinden farklıdır?

A) B)

C)

4. A B

Topların harflerle verilen hareket türleri için hangisi doğrudur?

A B A) Yavaşlama Hızlanma B) Hızlanma Yavaşlama C) Hızlanma Hızlanma A B A B A B A B A B A B A B A B

(35)

Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma

Kazanım: İtme ve çekmenin birer kuvvet olduğunu deneyerek keşfeder.

Aşağıda verilenlerden hangilerinin itme veya çekme kuvveti olduğunu tabloda işaretleyerek gösterelim.

Hareket İtme Çekme

Kapıyı kapama Pencereyi açma Bardağı kaldırma Çivi çakma

Yazı yazma Yerden kalem almaAlışveriş arabasını kullanma

Çekmeceyi açma Dolabı kapama Klavye kullanma Futbol topuna vurma

Balık tutma Sepetle ekmek almaBovling oynama Zile basma

Aşağıda verilen görsellerde itme ve çekme kuvvetlerinden hangisi uy- gulanmıştır? Yazalım.

İtme ve çekme ile varlıkları harekete geçirir, konumunu değiştirir ve harekette olan cismi de durdurabiliriz.

Örneğin, çekmeceyi açarken çekeriz, kapatırken iteriz.

Varlıkları iterken ve çekerken kuvvet uygulamış oluruz.

Çekme İtme

...

(36)

Aşağıdaki boşluklara yukarıdaki kelimelerden uygun olanı yazalım.

 Masayı yerleştirmek için arkadaş- larla duvara doğru ...

 Köyümüzde eskiden açılan kuyu- lardan kova ile su ...

 Bahçe kapısını açmak için ellerimle kendime doğru ...

 İtme ve çekme kuvveti cisimlerin konumunu ... böylece hareket sağlanmış olur.

 Duran bir topa vurduğumuzda topa ... kuvveti uygula- mış oluruz.

 Cansız varlıklar ... uy- gulanmayınca hareket edemez.

 Yelkenli teknelerin yüzmesi rüz- gârın itme ... sayesinde olur.

 Trenin lokomotifi vagonları ...

... hareket ettirir.

 Elektronik bir cihazı açmak için düğmesine basmak, düğmeye itme kuvveti ...

1. Aşağıdakilerden hangisi çekme kuv- vetine bir örnektir?

A) Resim boyamak B) Elmayı kesmek C) Etiketi çıkarmak

2. Ayşe’nin babası bebek arabasını ileri doğru sürerken hangi kuvveti uygular?

A) İtme B) Çekme C) Dönme 3. Aşağıdaki görsellerden hangisin-

de çekme kuvveti uygulanmıştır?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) C)

4.

Yukarıdaki görselle ilgili olarak aşa- ğıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Rüzgâr itme kuvveti uygular.

B) Hareket, itme kuvvetinin etki- siyle oluşur.

C) Adamın itmesiyle hareket olu- şur.

ittik itme çekerek

çekilirdi çektim değiştirir uygulamaktır

kuvveti kuvvet

(37)

İtme ve Çekme Kuvvetinin Etkileri

Kazanım: İtme ve çekme kuvvetlerinin hareket eden ve duran cisimler üzerindeki etkilerini gözlemle- yerek kuvveti tanımlar.

Tabloda verilen olaylarda kuvve- tin hangi etkisi vardır? İşaretleyelim.

Kuvvetin Etkisinin Görüldüğü

Olay Hızlandırma Şekil Değiştirme Durdurma Döndürme Yön Değiştirme

Atılan şutu kalecinin tutması Şoförün frene basması Şoförün gaza dokunması Otomo- bilin sağa dönmesi Dönme dolabın çalışması Kâğıdı bu- ruşturmak

Kuvvetin Etkisinin Görüldüğü

Olay Hızlandırma Şekil Değiştirme Durdurma Döndürme Yön Değiştirme

Salıncakta sallanmak Yürürken koşmaya başlamak Çarpmak üzere olan kapıyı tut- makMasa tenisinde gelen topa vurmak Musluğu açmak Ceviz kır- makAnahtarla kapıyı kilitlemek

Bir cismi iterek veya çekerek hareket ettirir ya da durdururuz.

Kapıyı kapatırken, çivi çakarken ve zile basarken itme kuvveti uy- gularız.

Kapıyı açarken, çiviyi sökerken, bakkaldan sepetle ekmek alırken çekme kuvveti uygularız.

İtme ve çekmeye sebep olan etkiye kuvvet denir.

Kuvvet, duran bir cismi harekete geçirir. Hareket hâlindeki bir cismin hız- lanmasına, yavaşlamasına, durmasına, dönmesine veya yön değiştirmesine neden olabilir. Kuvvet, cisimlerin şeklini de değiştirebilir.

yerek kuvveti tanımlar.

Kavrama Etkinliği

İtme ve çekme kuvvetlerinin hareket eden ve duran cisimler üzerindeki etkilerini gözlemle-

Kavrama Etkinliği

(38)

Aşağıdaki görselleri kuvvetin etki-

leriyle eşleştirelim. 1. Aşağıdakilerden hangisi kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerinden değildir?

A) Hızlandırma B) Döndürme C) Ağırlaştırma

2. Masa tenisi oynayan Aykut, gelen pinpon topuna raketle vurduğun- da kuvvetin hangi etkisi ortaya çı- kar?

A) Kuvvetin yavaşlatma etkisi B) Kuvvetin yön değiştirme etkisi C) Kuvvetin şekil değiştirme etkisi 3. Aşağıdaki görsellerden hangisi

kuvvetin şekil değiştirme etkisine örnek olarak verilebilir?

A) B)

C)

4. Aşağıdakilerden hangisinde elimiz- le uyguladığımız itme kuvvetinin etkisiyle kalıcı bir şekil değişikliği olur?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) C)

C) C) C) Kuvvet,

hareketsiz bir cismi harekete geçirir.

Kuvvet, cisimlerin yönünü de- ğiştirebilir.

Kuvvet, hareket hâlindeki bir cismi hızlandırır.

Kuvvet, ha- reket hâlin- deki bir cismi yavaşlatıp durdurabilir.

Kuvvet, cisimlerde şekil değişik- liğine neden olabilir.

(39)

Hareketli Cisimlere Dikkat!

Kazanım: Günlük yaşamda hareketli cisimlerin sebep olabileceği tehlikeleri tartışır.

Aşağıda verilen hareketli cisimlerin neden olduğu doğal afetlerin tanımı ile görsellerini eşleştirelim.

Aşağıda verilen cisimlerden han- gilerini hareket hâlindeyken elle dur- durmaya çalışmak tehlikelidir? İşaret- leyelim.

Kuvvet uygulayarak her cismi hareket ettiremeyiz ve hareketli bir cismi yavaşlatamayız. Örneğin, ağır bir cismi itmeye veya durdur- maya çalışmak sağlık problemleri ve ezilme gibi tehlikeli sonuçları ortaya çıkarabilir.

Hareketli cisimlerin kontrolünü kaybetmesi sonucunda kazalar, yaralan- malar, can ve mal kayıpları meydana gelebilir. Trafik kazaları bu duruma bir örnektir.

Sel, çığ, toprak kayması, fırtına ve deprem gibi olaylar hareketli cisimlerin neden olduğu doğal afetlerdir.

Günlük yaşamda hareketli cisimlerin sebep olabileceği tehlikeleri tartışır.

Çığ: Dağın ya- maçlarından ko- parak yuvarlanan ve yuvarlandıkça büyüyen kar yığını.

Sel: Sürekli ya- ğan yağmur veya eriyen karın etki- siyle taşan bir su kaynağının sebep olduğu su taşkını.

Heyelan: Topra- ğın, taşların ve tabakaların bu- lundukları yerden yamaç aşağı kay- ması.

Fırtına: Rüzgârın hızlı bir şekilde esmesi.

(40)

Aşağıdaki ifadelerden doğru olan- ların başına “D”, yanlış olanların ba- şına “Y” yazalım.

Hareketli varlıkları durdurmak tehlikeli değildir.

Okul koridorlarında hızlıca koşar- sak arkadaşlarımıza çarpabiliriz.

Koşan bir arkadaşımızı itersek ona zarar veririz.

Vantilatörü elimizle durdurma- ya çalışmak parmaklarımızın ke- silmesine neden olabilir.

Deprem, hareketli cisimlerin neden olduğu doğal tehlikelerdendir.

Çok güçlü biri hareket hâlindeki kamyonu elleriyle durdurabilir.

Trafik kazaları hareketli cisimle- rin neden olabileceği en büyük tehlikelerdendir.

Doğal afetlerin oluşmasında kuv- vetin etkisi yoktur.

Doğal afetleri durduramayız an- cak tedbir alarak zararlarından korunabiliriz.

Sel, heyelan, fırtına, deprem gi- bi olaylar yaşadığımız yerlerde şekil değişikliğine ve zararlara neden olur.

1. Aşağıdaki görsellerden hangisini hareket hâlindeyken dışarıdan dur- durmaya çalışmak diğerlerinden daha az tehlikelidir?

A) B)

A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) A) B) C)

2. Aşağıdaki hareketlerden hangisi tehlikeli bir durum oluşturabilir?

A) Basketbol oynamak B) İp atlamak

C) Hareket hâlindeki otomobilin önünden geçmeye çalışmak 3. Heyelan Sel

Trafik kazası

Yukarıdakilerden hangisi doğal ha- kuvvetler sonucu oluşan tehlikeli olaylardan değildir?

A) B) C)

4. a. Hızlı araba kullanmak

b. Parkta sallananların önünden, arkasından geçmek

c. Devrilen ağır bir cismi elimizle durdurmaya çalışmak

Yukarıda verilenlerden hangileri tehlikeli bir durum meydana geti- rebilir?

A) a, b ve c B) a ve b C) b ve c

HER KAZANIM

HER KAZANIM

Copyright

Yayın Kurulu

Baskı

Kaliteli Eğitim Yayınları

1. ünite

Gezegenimizi Tanıyalım

Gezegenimizi Tanıyalım

1. ÜNİTE

2. ünite

Beş Duyumuz

Duyumuz Beş

2. ÜNİTE

3. ünite

Kuvveti Tanıyalım

Kuvveti Tanıyalım

3. ÜNİTE

1. _ünite

2. _ünite

3. _ünite