LONG COVID-19 (Uzun Covid-19)
TANI YÖNETİMİ
0 800 314 73 93 | 444 D LAB | 444 3 522 | 0 312 427 81 74 info@duzen.com.tr | www.duzen.com.tr
Bize Ulaşın Web
ÜCRETSİZ DANIŞMA HATTIMIZ
Uzun süreli COVID-19, SARS-CoV-2 enfeksiyonundan dört hafta sonra başka nedenlerle açıklanamayan belirti ve semptomların varlığı olarak tanımlanabilir. Tahmini sıklık %10
civarındadır, belirti ve semptomlar aylarca sürebilir.
Başlıca belirtiler solunum, kas-iskelet sistemi, nöropsikiyatrik semptomlar ve bulgulardır.
SARS-CoV-2 enfeksiyonunun tanısından itibaren geçen süreye göre;
Akut COVID-19 enfeksiyonu: 4 haftaya kadar COVID-19 belirti ve semptomları devam eden semptomatik COVID-19:
Alternatif bir tanı ile açıklanmayan 4-12 hafta arasında COVID-19 belirti ve semptomları
COVID-19 Sonrası Sendrom: COVID-19 ile uyumlu bir enfeksiyon sırasında veya sonrasında gelişen belirti ve semptomlar
>12 hafta sürer ve alternatif bir tanı ile açıklanamamasıdır.
Uzun süreli COVID-19’a tanısal yaklaşım, SARS-CoV-2 enfeksiyonu ile ilgili olmayan durumlar/hastalıklar dışlanarak
başlamalıdır.
UZUN COVİD-19 TANI YÖNETIMI
Uzun Covid-19 Tanı Yönetimi
Uzun süreli COVID-19, SARS-Cov-2 enfeksiyonundan dört hafta sonra başka nedenlerle açıklanamayan belirti ve semptomların varlığı olarak tanımlanabilir. Tahmini sıklık %10 civarındadır ve belirti ve semptomlar aylarca sürebilir.
Başlıca belirtiler solunum, kas-iskelet sistemi ve nöropsikiyatriktir.
SARS-CoV-2 enfeksiyonunun tanısından itibaren geçen süreye göre;
Akut COVID-19 enfeksiyonu: 4 haftaya kadar COVID-19 belirti ve semptomları
Devam eden semptomatik COVID-19: Alternatif bir tanı ile açıklanmayan 4-12 hafta arasında COVID-19 belirti ve semptomları
COVID-19 Sonrası Sendrom:COVID-19 ile uyumlu bir enfeksiyon sırasında veya sonrasında gelişen belirti ve semptomlar >12 hafta sürer ve alternatif bir tanı ile açıklanamamasıdır.
Uzun süreli COVID-19'a tanısal yaklaşım, SARS-CoV-2 enfeksiyonu ile ilgili olmayan durumlar/hastalıklar dışlanarak başlamalıdır.
İlk değerlendirme, viral enfeksiyonla ilgisi olmayan benzer semptomları olan patolojilerin tanısını içermelidir.
Ek olarak, enfeksiyondan sonra alevlenebilecek önceden var olan patolojiler gözden geçirilmeli ve her zaman diğer etiyolojileri ekarte etmek için uygun tamamlayıcı testler de yapılmalıdır
SEMPTOMLAR COVID ENFEKSİYONU SONRASI görülme sıklığı
4 hafta 8 hafta 12 hafta
Genel Ateş - %0-3 -
Halsizlik %35-45 % 30- 53 %16-55
Romatizmal manifestasyonlar
Artralji %10- 15 %16- 27 -
Miyaliji 15% %6-13 16%
Solunum manifestations
Dispine %11-33 %8-31 14%
Göğüs ağrısı 20% 22% 11%
Öksürük %33-43 %5-46 % 2-17
KBB
Rinore 28% %12- 15 -
Boğaz ağrısı 15% %7- 9 -
Anozmi %12-56 %2-25 %13-46
Tat kaybı %9-50 %1-10 %11-31
GİS
Karın ağrısı 15% 3% -
Bulantı 10% 6% -
Kusma 4% - -
İshal - %3-9 -
Diare/kusma 17% 11% 31%
İştahsızlık - 8% -
Kilo kaybı >5% 16% 16% -
Nöroloji
Baş ağrısı 14% %9-16 18%
Hafıza kaybı - - 34%
Uyku bozuklukları - - 31%
Vertigo - 6% -
Diğer belirtiler Saç dökülmesi - 16% -
Ilk değerlendirme, viral enfeksiyonla ilgisi olmayan benzer semptomları olan patolojilerin tanısını içermelidir. Ek olarak, enfeksiyondan sonra alevlenebilecek önceden var olan patolojiler gözden geçirilmeli ve her zaman diğer etiyolojileri ekarte etmek için uygun tamamlayıcı testler de yapılmalıdır
Yorgunluk, COVID-19 enfeksiyonunun ardından en yaygın solunum dışı
semptomlardan biridir. Çalışmalarda, sıklığının enfeksiyondan sonraki 4. haftada
%35-45, 8. haftada % 30-77 ve 12. haftada % 16-55 olduğu tahmin edilmektedir.
Bazı COVID-19 hastalarında yorgunluğun doğası, diğer enfeksiyonlardan sonra tanımlanan kronik yorgunluk sendromu (KYS) ile aynı özellikleri paylaşır. Ama nedeni henüz anlaşılamamıştır.
SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra >4 hafta uzun süren yorgunluğu olan hastalar için aşağıdaki testler önerilir.
Miyalji (kas ağrıları) eşlik edebilir. Eklem ağrısı hastaların %10-15’inde 4. haftada ve
%16-27’sinde 8. haftada devam edebilir.
SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra >4 hafta devam eden eklem ağrısı olan hastalarda tanısal yaklaşım aşağıda özetlenmiştir.
HALSİZLİK / YORGUNLUK ARTRALJİ
Akut SARS-CoV-2 enfeksiyonu olan hastalarda artralji gelişebilir (%7,5), ödem, eklem ağrısı veya ısı olmadan eklemde artritik olmayan ağrı olarak tanımlanır.
Halsizlik /Yorgunluk
Yorgunluk, COVID-19 enfeksiyonunun ardından en yaygın solunum dışı semptomlarından biridir. Çalışmalar, sıklığının enfeksiyondan sonraki 4. haftada %35-45, 8. haftada % 30-77 ve 12. haftada % 16-55 olarak tahmin etmektedir
Bazı COVID-19 hastalarında yorgunluğun doğası, diğer enfeksiyonlardan sonra tanımlanan kronik yorgunluk sendromu (KYS) ile aynı özellikleri paylaşır. Ama nedeni henüz
anlaşılamamıştır
SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra >4 hafta uzun süren yorgunluğu olan hastalar için aşağıdaki testler önerilir.
Psikososyal/duygusal faktörler İlaç kullanımı Uyku bozuklukları Fibromiyalji
Kronik hastalık varlığı
Doktorunuz ile görüşün Hastalığınız için nüks/
alevlenme açısından kontrollerinizi yaptırın
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer Karaciğer enzimleri Na/K Böbrek Fonksiyon testleri
Total protein, TSH Albumin, globulin, A/G oranı
Mineral (Ca, Fe, K, Na, Cl, Mg, vb.)
Vitaminler A, C, D, E, K B1, B12
Folat Serum Kortizol Akciğer GrafisiEKG Solunum Fonksiyon testi
>12 hafta Açıklanamayan devam eden halsizlik/yorgunluk Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
Kronik yorgunluk sendromu dışlanmalı 1. Konsantrasyon/hafıza
bozuklukları Odinofaji
2. Ağrılı servikal/aksiller adenopati.
3. Miyalji 4. Poliartralji 5. Başağrısı
6. Onarıcı olmayan uyku
7. Egzersiz sonrası halsizlik >24 saat.
> 4 belirti KRONİK YORGUNLUK
SENDROMU
EVET HAYIR
ARTRALJİ
Akut SARS-CoV-2 enfeksiyonu olan hastalarda artralji gelişebilir (%7,5) ,
ödem, eklem ağrısı veya ısı olmadan eklemde artritik olmayan ağrı olarak tanımlanır.
Miyalji (kas ağrıları) eşlik edebilir. Eklem ağrısı hastaların %10-15'inde 4. haftada ve %16- 27'sinde 8. haftada devam edebilir.
SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra >4 hafta devam eden eklem ağrısı olan hastalarda tanısal yaklaşım aşağıda özetlenmiştir.
Kronik yorgunluk sendromu Fibromiyalji Osteoartrit
Romatizmal ve otoimmün hastalık var mı ?
Doktorunuz ile görüşün Hastalığınız için nüks/
alevlenme açısından kontrollerinizi yaptırın
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer Karaciğer enzimleri Na/K Böbrek Fonksiyon testleri
Total protein, TSH Albumin, globulin, A/G oranı
ANARF Komplemanlar Akciğer GrafisiEKG Eklem USG
Açıklanamayan
>12 hafta devam eden artralji Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
Fibromiyalji dışlanmalı Yaygın Ağrı İndeksi (WPI)
Semptom Şiddeti (SS) ölçeği
EVET HAYIR
> 5 FİBROMİYALJİ
> 5
Kas ağrısı veya miyalji ≥1 kasları etkileyebilir ve genellikle iyi huyludur ve kendi kendini sınırlar. Ligamentler, tendonlar ve fasya da tutulabilir.
COVID-19 enfeksiyonu vakalarının
%20’sinde miyalji olabilir ve hastaların
%15’inde 4 haftadan, %6-13’ünde 8 haftadan ve %16’sında 12. haftadan uzun sürer.
COVID-19 enfeksiyonundan sonra >4 hafta devam eden miyaljiye tanısal yaklaşımı aşağıda özetlenmiştir.
Diyafram ile boyun arasında yer alan herhangi bir ağrı olarak tanımlanan göğüs ağrısı, COVID-19 enfeksiyonlarının %13’ünde ortaya çıkar. Hastaların %20’sinde 4.
hafta, % 22’sinde 8. hafta ve %11’inde 12. hafta devam eder.
“pulmoner yanma” olarak tanımlanan semptom, göğüste bir tür yanma hissi, gerginlik, hafif nefes darlığı ve kuru öksürükle birlikte olabilir. COVID-19 enfeksiyonundan >4 hafta sonra devam eden göğüs ağrısına tanısal yaklaşım aşağıda özetlenmiştir.
MİYALJİ GÖĞÜS AĞRISI
MİYALJİ
Kas ağrısı veya miyalji ≥1 kasları etkileyebilir ve genellikle iyi huyludur ve kendi kendini sınırlar.
Ligamentler, tendonlar ve fasya da tutulabilir.
COVID-19 enfeksiyonu vakalarının %20'sinde miyalji olabilir ve ve hastaların %15'inde 4 haftada n, %6-13'ünde 8 haftadan ve %16'sında 12. haftada n uzun sürer.
COVID-19 enfeksiyonundan sonra >4 hafta devam eden miyaljiye tanısal yaklaşımı aşağıda özetlenmiştir.
İlaç kullanımı; statinler, siprofloksasin, bifosfonatlar, aromataz inhibitörleri,
fibratlar
Sistemik otoimmün hastalıklar Endokrin hastalıkları Vitamin eksiklikleri.
Kronik hastalıkları var mı?
Doktorunuz ile görüşün Hastalığınız için nüks/
alevlenme açısından kontrollerinizi yaptırın
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer Na/K Karaciğer enzimleri Böbrek Fonksiyon testleri
TSH LDH CK Total protein, Albumin, globulin, A/G oranı
ANARF Komplemanlar Akciğer GrafisiEKG
Açıklanamayan
>12 hafta devam eden miyalji Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
Fibromiyalji dışlanmalı Yaygın Ağrı İndeksi (WPI)
Ø5
Semptom Şiddeti (SS) ölçeği
EVET
HAYIR
> 5 FİBROMİYALJİ
GÖĞÜS AĞRISI
Nefes darlığı Senkop Hipotansiyon Şiddetli hipertansiyon
Taşikardi/ Bradikardi Ajitasyon Bilinç kaybı
ACİLE BAŞVURUN Diyafram ile boyun arasında yer alan herhangi bir ağrı olarak tanımlanan göğüs ağrısı, COVID-19 enfeksiyonlarının %13'ünde ortaya çıkar. Hastaların %20'sinde 4. hafta, % 22'sinde 8. haftada ve %11’inde 12. hafta devam eder.
“pulmoner yanma” olarak tanımlanan semptom, göğüste bir tür yanma hissi, gerginlik ve hafif nefes darlığı ve kuru öksürükle birlikte olabilir. COVID-19 enfeksiyonundan >4 hafta sonra devam eden göğüs ağrısına tanısal yaklaşım aşağıda özetlenmiştir.
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer Karaciğer enzimleri Na/K Böbrek Fonksiyon testleri
Amilaz, LipazTSH BNP/ProBNP
LDH CK Total protein, CKMB Albumin, globulin, A/G oranı
Akciğer GrafisiEKG Solunum fonksiyon testi
Akciğer CT
Açıklanamayan
>12 hafta devam eden göğüs ağsırı Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
POST COVID Göğüs ağrısı Takip edilir.
HAYIR
Bilinen akciğer hastalığı var mı?
Reflü dışlanmalı
Doktorunuz ile görüşün Hastalığınız için nüks/ alevlenme açısından kontrollerinizi yaptırın
EVET
EVET
HAYIR
COVID-19 enfeksiyonlarının yaklaşık %80’inde öksürük oluşur , enfeksiyon sonrası vakaların
%33-43’ünde 4 hafta , % 5-46’sında 8 hafta ve
% 2-17’sinde 12. haftaya kadar uzayabilir.
SARS-CoV-2 enfeksiyonundan >4 hafta sonra devam eden öksürüğü olan hastalara tanısal yaklaşım şunları içermelidir:
Nefes darlığı hissi ve düzgün nefes almada zorluk şeklinde tanımlanan nefes darlığı, bazen yorgunlukla karıştırılır ve sosyokültürel nedenlerle tanımlanması zor olabilir. COVID-19 enfeksiyonu olan hastaların %43’ünde dispne bildirilmiştir.
Enfeksiyonundan sonra >4 hafta devam eden dispnesi olan hastalara tanısal yaklaşım aşağıdaki gibi özetlenmiştir.
ÖKSÜRÜK NEFES DARLIĞI
ÖKSÜRÜK
COVID-19 enfeksiyonlarının yaklaşık %80'inde öksürük oluşur , enfeksiyon sonrası vakaların
%33-43'ünde 4 hafta , % 5-46'sında 8 hafta ve % 2-17'sinde 12. haftaya kadar uzayabilir.
SARS-CoV-2 enfeksiyonundan >4 hafta sonra devam eden öksürüğü olan hastalara tanısal yaklaşım şunları içermelidir:
Hemoptizi Ses kısıklığı Aşırı balgam Sistemik semptomlar Komplike gastroözofageal reflü,
Kusma Tekrarlayan pnömoni
ACİLE BAŞVURUN
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer
Na/K Karaciğer enzimleri Böbrek Fonksiyon testleri
Total protein, TSH Albumin, globulin, A/G oranı Solunum yolu enfeksiyon paneli
Akciğer GrafisiEKG Solunum fonksiyon testi
Akciğer CT
Açıklanamayan
>12 hafta devam eden öksürük Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
POST COVID öksürük Takip edilir
HAYIR
Bilinen Aktif sigara içiciliği
Akciğer hastalığı Akciğer tümörleri Hava yolundaki yabancı cisimler,
Kardiyovasküler hastalıklar Sindirim patolojisi İlaçlar: ACE inhibitörleri
Psikojenik öksürük
Doktorunuz ile görüşün Hastalığınız için nüks/ alevlenme açısından kontrollerinizi yaptırın
EVET
EVET
HAYIR
NEFES DARLIĞI
Nefes darlığı hissi ve düzgün nefes almada zorluk olan nefes darlığı, bazen yorgunlukla karıştırılır ve sosyokültürel nedenlerle tanımlanması zor olabilir. COVID-19 enfeksiyonu olan hastaların
%43'ünde dispne bildirilmiştir. Enfeksiyonundan sonra >4 hafta devam eden dispnesi olan hastalara tanısal yaklaşımı özetlenmiştir
Bilinç bulanıklığı Ajitasyon
Konuşma (veya öksürme) güçlüğü Siyanoz
Takipne
Solunum yolu süper enfeksiyonları Organize pnömoni
Akciğer embolisi Post-miyokardit kalp yetmezliği
ACİLE BAŞVURUN
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer Karaciğer enzimleri Na/K Böbrek Fonksiyon testleri
Total protein, TSH Albumin, globulin, A/G oranı
Amilaz BNP/pro BNP Solunum yolu enfeksiyon paneli LDH
Akciğer GrafisiEKG Solunum fonksiyon testi
Akciğer CT
Açıklanamayan
>12 hafta devam eden nefes darlığı
Tespit edilen rahatsızlık tedavi edilir
POST COVID nefes darlığı Takip edilir HAYIR
EVET
Kısmi (hiposmi) veya tam (anosmi) koku kaybı, nedene bağlı olarak geçici veya kalıcı olabilir. Anozmi hastalarının neredeyse tamamı tuzlu, tatlı, asitli ve acı maddeleri normal olarak algılar, ancak aromaları ayırt etmez, bu da büyük ölçüde kokuya bağlıdır.
Viral üst solunum yolu enfeksiyonu, olfaktör epitelinin üst solunum yolu enfeksiyonuna neden olan birçok virüsün çoğaldığı solunum epiteline bitişik olması ve kısmen olfaktör nöronların çevreye doğrudan erişmesi nedeniyle olfaktör disfonksiyonun yaygın bir nedenidir. COVID-19 enfeksiyonu olan hastaların
% 8-9’unda anosmi ve tat alma bozukluğu mevcuttur ve 12 haftaya kadar uzayabilir.
COVID-19 enfeksiyonlu hastaların %14’ünde baş ağrısı bildirilmiştir . Hastaların %14’ünde 4 hafta, % 9-15’inde 8 hafta ve %18’inde 12 hafta devam eder.
COVID-19 enfeksiyonundan sonra 4 haftayı aşan baş ağrısı olan hastalara aşağıdaki gibi bir yaklaşım izlenir;
KOKU KAYBI / TAT KAYBI BAŞ AĞRISI
KOKU KAYBI/ TAT KAYBI
Kısmi (hiposmi) veya tam (anosmi) koku kaybı, nedene bağlı olarak geçici veya kalıcı olabilir.
Anozmi hastalarının neredeyse tamamı tuzlu, tatlı, asitli ve acı maddeleri normal olarak algılar, ancak aromaları ayırt etmez, bu da büyük ölçüde kokuya bağlıdır.
Viral üst solunum yolu enfeksiyonu, olfaktör epitelinin üst solunum yolu enfeksiyonuna neden olan birçok virüsün çoğaldığı solunum epiteline bitişik olması ve kısmen olfaktör nöronların çevreye doğrudan erişmesi nedeniyle olfaktör disfonksiyonun yaygın bir nedenidir. COVID-19 enfeksiyonu olan hastaların %8-9'unda anosmi ve tat alma bozukluğu mevcuttur ve 12 haftaya kadar uzayabilir.
İlaçlar (özellikle intranazal) Sigara içmek Sinüs patolojisi/rinit Nörolojik hastalıklar (tümörler,
demans, Parkinson) Burun ve beyin tümörleri
Toksinler sorgulanır
Doktorunuz ile görüşün Hastalığınız için nüks/
alevlenme açısından kontrollerinizi yaptırın
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer
Na/K Karaciğer enzimleri Böbrek Fonksiyon testleri
TSH LDH CK Total protein, Albumin, globulin, A/G oranı
Akciğer GrafisiEKG
Açıklanamayan
>12 hafta devam eden anosmi/tat
kaybı Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
VAR
HAYIR
TAKİP EDİLİR
BAŞ AĞRISI
COVID-19 enfeksiyonlu hastaların %14'ünde baş ağrısı bildirilmiştir . Hastaların %14’ünde 4 hafta,
% 9-15’inde 8 haftada ve %18’inde 12 haftada devam eder
COVID-19 enfeksiyonundan sonra 4 haftayı aşan baş ağrısı olan hastalara tanısal yaklaşım izlenir;
Aniden ortaya çıkan baş ağrısı Nörolojik belirti ve semptomlar
Uyandıran gece baş ağrısı Ani kusma
ACİLE GİDİLMELİ
Hemogram Sedimantasyon CRP
Ferritin D-Dimer Karaciğer enzimleri Na/K Böbrek Fonksiyon testleri
Total protein, TSH Albumin, globulin, A/G oranı
Akciğer GrafisiEKG
POST COVID BAŞAĞRISI TAKİP EDİLİR Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
VAR
Analjezik ilaçların kötüye kullanılması Sinüs patolojisi/rinit Nörolojik hastalıklar Uyku bozuklukları/uyku apnesi Kronik baş ağrısı öyküsü var mı ?
Hastalık aktivitesi nedeni ile doktorunuzla
görüşün HAYIR
VAR
HAYIR
SARS-CoV-2 enfeksiyonu hastalarında, anoreksi (%21), ishal (%13), bulantı veya kusma (%12) ve karın ağrısı (%11) dahil olmak üzere sindirim sistemi rahatsızlıkları olabilir.
En yaygın gastrointestinal klinik belirti olan diyare, genellikle şiddetli olmayan, dehidrate olmayan yarı sıvı dışkılardan oluşur. Enfeksiyondan sonraki 8 haftada ishalin kalıcılığı %3-9 , anoreksiyanın %8, bulantının %6 ve karın ağrısının %3’dür.
SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra 4 haftayı aşan sindirim semptomları olan hastalara tanısal yaklaşım aşağıda özetlenmiştir.
SİNDİRİM SİSTEMİ BOZUKLUKLARI VE BELİRTİLERİ
Sindirim Belirtileri ve Belirtileri
SARS-CoV-2 enfeksiyonu hastalarında, anoreksi (%21), ishal (%13), bulantı veya kusma (%12) ve karın ağrısı (%11) dahil olmak üzere sindirim sistemi rahatsızlıkları olabilir.
En yaygın gastrointestinal klinik belirti olan diyare, genellikle şiddetli olmayan, dehidrate olmayan yarı sıvı dışkılardan oluşur. Enfeksiyondan sonraki 8 haftada ishalin kalıcılığı %3-9 , anoreksiyanın
%8, bulantının %6 ve karın ağrısının %3’dür. SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra 4 haftayı aşan sindirim semptomları olan hastalara tanısal yaklaşımı aşağıda özetlenmiştir.
Analjeziklere dirençli karın ağrısı Kanama
Palpe edilebilen abdominal kitle Kilo kaybı >%5
Anemi
ACİLE GİDİLMELİ
Hemogram CRP, Sedimantasyon Ferritin
D-Dimer
Na/KKaraciğer enzimleri Böbrek Fonksiyon testleri TSH Total protein,
Albumin, globulin, A/G oranı Ca, Fe, K, Na, Cl, Mg, vb.
Vitaminler A, C, D, E, K B1, B12
Folat Amilaz, lipaz Doku Transglutaminaz EKG Akciğer Grafisi Gaitada gizli kan Abdominas USG Endoskopi
POST COVID BAŞAĞRISI TAKİP EDİLİR Tespit edilen rahatsızlık
tedavi edilir
VAR
HAYIR Çölyak hastalığı İrritabl barsak sendromu
İnflamatuar hastalık Bağırsak kanseri Kolorektal polipoz
öyküsü var mı ?
Hastalık aktivitesi nedeni ile doktorunuzla
görüşün HAYIR
VAR