BİLGİ
TOPLUMU VE YENİLİKÇİLİK
Özel İhtisas Komisyonu Raporu
Raportör:
Yrd. Doç. Dr. M. Fatih BARIŞ
Rapor içinde belirtilen görüşler komisyon katılımcılarının ve raportörün görüşlerini yansıtmaktadır.
Bu görüşler Trakya Kalkınma Ajansı’nı bağlamamaktadır.
2
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR ... 3
ŞEKİLLER ... 5
1. GİRİŞ ... 6
2. MEVCUT DURUM ANALİZİ ... 8
2.1. Kavramlara Genel Bakış ... 8
2.1.1. Bilgi Toplumu ... 8
2.1.2. Yenilikçilik ... 11
2.2. Dünyada (Ülkeler ve Uluslararası Kuruluşlar) Genel Durum ve Gelişme Eğilimleri .. 12
2.2.1. Dünyada Bilgi Toplumu ... 12
2.2.2. Yenilik Stratejisi ... 20
2.3. Türkiye’de Genel Durum ve Gelişme Eğilimleri ... 23
2.3.1. Türkiye’de Bilgi Toplumu ... 23
2.3.2. Türkiye’de Yenilikçilik ... 29
3. TRAKYA BÖLGESİ (TR21) MEVCUT DURUM ANALİZİ ... 36
3.1. Bölgede Genel Durum ve Gelişme Eğilimleri ... 36
3.1.1. Bölgede Bilgi Toplumu ... 36
3.1.2. Bölgede Yenilikçilik ... 41
4. KAYNAKLAR... 46
4.1. İnsan Kaynakları ... 46
4.2. Sermaye ve Destek ... 47
4.3. Yenilikçi Faaliyetler ... 53
4.4. Yatırım ... 53
4.5. İşbirliği ve Girişimcilik ... 54
4.6. Sınaî Haklar ... 58
4.7. Performans Göstergeleri ... 58
4.8. Yenilikçi KOBİ’ler ... 59
4.9. İstihdam, Ticaret Hacmi ve Hibe ... 60
5. GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLER - FIRSATLAR VE TEHDİTLER (GZFT) ANALİZİ ... 61
6. BÖLGENİN BİLGİ TOPLUMU VE YENİLİKÇİLİK 2023 VİZYONU... 64
7. HEDEFLER, STRATEJİLER VE FAALİYETLER ... 64
3
TABLOLAR
Tablo 1 Bit Altyapısı Ve Erişimi İçin Temel Göstergeler (United Nations Publication The Global
Information Society: A Statistical View, 2008) ... 10
Tablo 2 BİT Alt Yapısı Ve Erişimiyle İlgili Temel Göstergelerin 2005-2013 Yıllarındaki Değişimi (ITU World Telecommunication/BİT Göstergeleri Veritabanı) ... 14
Tablo 3 2010 ve 2011 yıllarında BİT Gelişim Endeksinin (ICT Development Index-IDI) ... 17
Tablo 4 GII en iyi 10 ekonomi, bölgesel ve gelir grubuna göre ortalamaları (0-100) ... 22
Tablo 5 Türkiye BİT Temel Göstergeleri, 2009-2011 (Devlet Planlama Teşkilatı Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı Bilgi Toplumu İstatistikleri 2011) ... 24
Tablo 6 Türkiye’de Bilgisayar Ve İnternet Kullanımı Oranları, 2004-2012 ... 25
Tablo 7 Türkiye’nin Ağ Hazırlık Endeksi Değerleri ... 27
Tablo 8 BM E-Devlet Araştırmasına Göre Türkiye’nin Sıralamadaki Yeri... 28
Tablo 9 Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması, 2011 ... 30
Tablo 10 Uluslararası Yenilikçilik Endeksi (Global Innovation Index rankings, 2012) ... 33
Tablo 11 Bireylerin bilgisayar ve İnternet kullanım oranı (%), 2012 ... 37
Tablo 12 Hanelerde İnternet erişim imkanı (%), 2012 ... 38
Tablo 13 Evden genişbant bağlantı ile İnternet erişim imkanına sahip hanelerin toplam haneye oranı (%), 2012 ... 39
Tablo 14 Düzenli İnternet kullanan bireylerin* oranı (%), 2012 ... 40
Tablo 15 Son 12 Ay* İçinde Kişisel Amaçla Kamu Kurum/Kuruluşlarıyla İletişimde İnterneti Kullanma Oranı (%), 2012 ... 41
Tablo 16 İnovasyon Göstergeleri ... 43
Tablo 17 TR21 (Trakya) için Yükseköğretim Kurumlarından Mezuniyet sayıları, 2011 ... 46
Tablo 18 TR21 (Trakya) Bölgesinde Hayat Boyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına Katılım (2009) ... 47
Tablo 19 TR21 (Trakya) Bölgesi İllerinin YGS Başarı Sıralaması, 2013 ... 47
Tablo 20 TR21 (Trakya) Bölgesi İllerinde Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan Firma Sayısı ... 48
Tablo 21 TR21 (Trakya) Bölgesi İllerinde Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan Firmalar ... 48
Tablo 22 Trakya Alt Bölgesindeki Firmaların Teknoloji Yoğunluk Sınıflandırması* ... 49
Tablo 23 Ar-Ge ve Yenilikçilik Faaliyetlerine Akademik Destek Verebilecek Üniversite Birimleri... 50
Tablo 24 Öğretim Elemanı Ve Öğretim Üyesi Başına Düşen Öğrenci Sayıları, 2011 ... 51
Tablo 25 Yıllara Göre Trakya Alt Bölgesindeki Bilimsel Yayın Sayıları, 2010... 51
Tablo 26 Yıllara Bölge Üniversitelerindeki Bilimsel Yayın Sayıları, 2010 ... 52
Tablo 27 Ürün Geliştirme için Yapılan Harcamalar, 2010 (TL) ... 53
Tablo 28 KOSGEB Ar-Ge Destek Programına Yapılan Başvurular (2010) ... 55
Tablo 29 TÜBİTAK TEYDEB'e Yapılan Başvurular ... 55
Tablo 30 ARDEB'e Önerilen Proje Sayısı ... 55
Tablo 31 SAN-TEZ Programı proje başvuru sayıları, 2011 ... 56
Tablo 32 TR21(Trakya) Bölgesi SAN-TEZ Proje Başvuruları, 2007-2011 ... 56
Tablo 33 TR21(Trakya) Bölgesi Kabul Edilen SAN-TEZ Projeleri, 2007-2011 ... 57
Tablo 34 TÜBİTAK'da Görev (Hakem) Alan Öğretim Görevlisi Sayısı ... 57
Tablo 35 Patent, Faydalı Model ve Endüstriyel Tasarım Başvurularının Yıllara Göre Dağılımı ... 58
Tablo 36 TEYDEB Tarafından Destek Verilen Proje Sayısı ... 59
4
Tablo 37 TEYDEB Tarafından Destek Verilen Projelerden Faydalanan Firma Sayısı ... 59
Tablo 38 ARDEB'in Desteklediği Proje Sayısı,2011 ... 60
Tablo 39 Trakya Teknopark Bünyesindeki Ar-Ge Çalışanlarının Sektörel Dağılımı (2010) ... 60
Tablo 40 Teknopark'da Faaliyet Gösteren Firmaların İhracat Dökümleri*, 2010 ... 60
Tablo 41 TEYDEB Tarafından Verilen Hibe (bin TL), 2011 ... 61
Tablo 42 ARDEB'in Verdiği Finansal Destek (bin TL) ... 61
Tablo 43 Bilgi Toplumu Ve Yenilikçilik Özel İhtisas Komisyonu GZFT Analizi ... 62
Tablo 44 Bilgi Toplumu Ve Yenilikçilik Özel İhtisas Komisyonunun Belirlediği Hedefler ... 65
5
ŞEKİLLER
Şekil 1: Gelişimi Sağlayan En Önemli Faktörler ... 7
Şekil 2: BİT Gelişim Endeksi Aşamaları ... 10
Şekil 3: BİT Gelişim Endeksi Göstergeleri Ve Ağırlıkları ... 11
Şekil 4: Küresel BİT gelişimi, 2001-2011 (ITU Measuring the Information Society, 2012) ... 15
Şekil 5: Küresel BİT gelişimi, yıllık değişim, 2001-2011 (ITU Measuring the Information Society, 2012)... 15
Şekil 6: Sabit (a) Ve Mobil (b) Geniş Bant Abone Sayıları Ve Yıllık Artış Oranları (c,d) 2001-2011 (ITU Measuring The Information Society, 2012) ... 16
Şekil 7: BİT Gelişim Endeksinin İlk 10 Sırasındaki Ülkelerdeki Ev Kullanıcılarının Bilgisayar Ve İnternet Erişimine Sahip Olma Oranları ... 18
Şekil 8: BİT Gelişim Endeksi (ICT Development Index-IDI) Ve Alt Endekslerinin 2010-2011 Yıllarında Ülkelere Göre Değişimi ... 19
Şekil 9: 2009 Yılı BİT Ar-Ge Harcamaları (AB-Google ... 20
Şekil 10: Küresel Yenilikçilik Endeksi (The Global Innovation Index-GII) Yapısı 2012 ... 21
Şekil 11: AB’nin Araştırma Ve Yenilikçilik Çalışmalarının ABD, Çin Ve Japonya İle Karşılaştırması ... 23
Şekil 12: Türkiye’de Kamu BİT Yatırımları (2002-2012) ... 26
Şekil 13: Sektörlere ve harcama gruplarına göre gayri safi yurtiçi Ar-Ge harcaması dağılımı, 2011 ... 30
Şekil 14: İstihdam edilen onbin kişiye düşen Ar-Ge personeli ... 31
Şekil 15: AB ülkelerinde Araştırma ve Yenilikçilik için yapılan harcamalar, (Innovation Union Atlas- 2011)... 35
6
1. GİRİŞ
Dünya değişirken yenilenmekte, yenilenirken de değişmektedir. Bilginin gittikçe önem kazandığı hatta stratejik bir güç haline geldiği günümüzde ancak bilgi reformunu gerçekleştirmiş ve bilgi toplumu olmayı başarmış ülkeler kendilerine bir yer bulabilmekte ve dünyaya yön veren kararların altına imza atabilmektedirler. Yenilenme ve değişimde başarılı ve öncü olmanın yolu bilgi toplumu tesis etmekten geçmektedir.
Küreselleşen dünyadan bahsedilirken aynı zamanda küçülen, gelişen teknoloji ile birlikte birbirine alabildiğince yakınlaşan ülkeler ve toplumlardan söz edilmektedir. Bunun arka planında ise bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yeniliklerin, ekonomik ve sosyal yaşamın her alanını ve toplumun tüm kesimlerini çeşitli yönlerden etkisi altına alması; kamu yönetimi yaklaşımlarını, iş dünyasının iş yapma usullerini ve bireylerin yaşamlarını derinden etkilemesi, bir başka ifadeyle toplumsal bir dönüşüme neden olması bulunmaktadır. Yeni yüzyıla damgasını vuran bu teknolojiler, bilgi toplumuna dönüşüm için de zemin oluşturmaktadır.
İnsanlık tarihi geçmişten günümüze kadar üç önemli aşamadan geçmiş, üç önemli devrim yaşamış ve dönüşüme uğramıştır.
1) Tarım toplumuna geçiş.
2) Endüstri (sanayi) devrimi.
3) İletişim-Bilişim devrimidir (Kocacık, 2003) .
Her üç geçiş döneminde dünyada toplumsal, siyasi, ekonomik ve askeri dengelerde köklü değişiklikler olmuş, bu dönemlerde gerekli değişim ve dönüşümü başarıyla tamamlayan ülkelerde refah seviyesi ve yaşam kalitesi diğer ülkelere göre çok önde olmuştur. Bununla da kalmayıp sonraki yüzyıllarda ekonomik, siyasi ve askeri alanlarda dünyaya yön veren ülkeler de bu ülkeler olmuştur. 21. Yüzyılın devrimi olan, İletişim-Bilişim devrimi bu bağlamda ele alındığında önemi daha da artmaktadır. Buna bağlı olarak da iletişim-bilişim devrimini gerçekleştirerek bilgi toplumu olma yolunda adım atan ülkeler, önümüzdeki yıllarda kalkınmışlık düzeyi yüksek, yaşam kalitesi iyi ve toplumsal refahı üst düzeyde olan, dünyada yaşanan bu büyük değişim ve dönüşme öncülük eden, dünyaya yön veren ülkeler olacaktır.
7
1980’li yıllardan itibaren bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişim beraberinde toplumun da bilgi toplumuna dönüşmesi/dönüştürülmesi zorunluluğunu getirmiştir. Birçok ülke sanayi devrimi döneminden kalan kalkınma ve gelişme hamlelerini bu yeni duruma göre revize etmek zorunda kalmıştır. Çünkü iletişim-bilişim önceki devrimlerden farklı olarak, ekonomik alandaki tüm karar birimlerinin ve kurumların yapısında hızlı değişimi ve yeniden yapılanmayı zorunlu kılan bir çalışma gerektirmektedir. Ayrıca bu devrim bilgi ve iletişim teknolojilerinin hayatın tüm alanlarında kullanılmasını gerektirdiği için sadece devletin değil işletmelerin, vatandaşların bir bakıma toplumun ve kurumların tamamının bu teknolojilere uyum sağlaması ve bunları kullanmasını, kısacası bilgi toplumu olunmasını kaçınılmaz kılmaktadır.
Bilgi çağı beraberinde bilgi toplumunu gerektirir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen hızlı değişim ve gelişim toplumun da bu gelişime ayak uydurmasını gerektirmektedir.
Bilginin üretilmesi, geliştirilmesi, kullanılması ve yaygınlaştırılması insan tarafından dolayısıyla toplum tarafından gerçekleştirilir. Bu sebeple toplumun bilgiye duyarlı hale gelmesi bilgi toplumuna geçişte büyük önem taşımaktadır. Bireylerin ve toplumların geçişlerinde en önemli parametre yeniliktir. Yenilikle ilgili yapılan tüm faaliyetler ülkelere yeni istihdam alanlarının açılması, ürün kalitesinin artması, kaynakların daha verimli kullanılması ve yeni kaynaklar ortaya çıkarılması gibi birçok katkı sağlamaktadır. Sayılan bu katkıların hepsinde bilgi anahtar rol oynamaktadır.
Şekil 1: Gelişimi Sağlayan En Önemli Faktörler
Gelişim
İletişim
Yenilik
Bilgi
8
Yenilik, Latince bir sözcük olan "innovatus"tan türetilmiş, "Toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya başlanması" anlamına gelen bir kelimedir. Değişen rekabet ortamında ayakta kalabilmek için ülkelerin, toplumların, şirketlerin ürünlerini, hizmetlerini ve üretim yöntemlerini değiştirmeleri ve yenilemeleri gerekmektedir. Gelişim beklenen her yerde bilgi, iletişim ve yenilik kavramları da yer alır. (Şekil 1.) Yenilik daha önce denenmemiş, ilk defa kullanılan ürün veya yöntemlerinin ortaya çıkarıldığı büyük atılımlarla olabileceği gibi adım adım yapılan, bir dizi geliştirme ve iyileştirme faaliyetini içeren çalışmalarının bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir.
2. MEVCUT DURUM ANALİZİ
2.1. Kavramlara Genel Bakış 2.1.1. Bilgi Toplumu
Bilgi toplumu kavramını dünyada ilk geliştiren kişi ekonomist Fritz Machlup’tur. 1933 yılında araştırmalarda patentin önemiyle ilgili başladığı çalışma 1962 yılında “A.B.D’de bilginin üretilmesi ve dağıtılması” olarak sonuçlanmıştır. Büyük ilgi toplayan bu çalışma Rusça ve Japoncaya çevrilmiştir. Bu dönemde Japonlar da bilgi toplumu üzerine çalışmalar yapmıştır. Bilgi teknolojileri farklı isimlerde birçok bilimsel çalışmada kullanılmış ve literatüre bilgi ekonomisi, post-endüstriyel toplum, postmodern toplum, ağ toplumu, bilgi devrimi, bilgisel kapitalizm, ağ kapitalizmi vb. gibi birçok farklı ifadenin girmesine öncülük etmiştir. Drucker (1969) ve Porat (1977) bilgi ekonomisi üzerinde durmuşlardır. OECD (1981-1986) Porat’ın yaptığı bilgi ekonomisi tanımını toplam ekonomi hesaplanırken kullanmıştır. Görüleceği üzere bilgi toplumu kavramı temelde ekonomiyle ilgili çalışmaların sonucunda ortaya çıkmıştır. Deutsch (1983) “GSMH’nın üretiminde ve çalışanların yarıdan fazlası bilgi ekonomisinde istihdam ediliyorsa o toplum bilgi toplumudur” demiştir.
Kongar’a (2001) göre küreselleşme, insanlığın geçirdiği üçüncü büyük devrim olan İletişim- Bilişim Devrimi’nin görüntülerinden biridir. Küreselleşmenin iki kaynağı vardır. Birincisi teknolojik, diğeri siyasal kaynaktır. Teknoloji kaynağını da iki farklı devrim oluşturmaktadır.
İlki iletişimi teknolojisi devrimi (telefon), ikincisi ise bilişim teknolojisinin devrimi (bilgisayardır).
9
1990'lı yıllardan itibaren tüm dünyada olduğu bilgi toplumuna dönüşüm hızlanmıştır. Ülkeler stratejilerini belirlerken bilgi toplumunu hedefleyecek şekilde adımlar atmış planlar yapmışlardır. Teknolojinin gelişimine paralel olarak gelişen bilgi toplumu kavramı, ülkelerin teknolojik çalışmaları ve teknolojik altyapıya verdikleri desteklere bağlı olarak gelişim göstermektedir. Yapılan araştırmalarda bilgi toplumu kavramı ele alınırken genellikle bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) incelenmektedir. BİT’le ilgili yapılan istatistiksel çalışmalarda,
BİT altyapısı ve erişimi,
Bireylerin ve evlerin BİT erişimi ve kullanımı,
İşletmeler tarafından BİT kullanımı,
BİT üretim sektörü ve BİT ürünlerinin uluslararası ticareti,
Eğitimde BİT kullanımı
başlıkları ele alınmaktadır. Dünyada BİT ile ilgili başta Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) olmak üzere, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), Birleşmiş Milletler İstatistik Enstitüsü (UIS) ve Avrupa Komisyonun bir oluşumu olan Eurostat gibi kuruluşlar istatistiksel çalışmalar yapmaktadır.
BİT altyapısı ve erişimi ile ilgili olarak yapılan araştırmalarda kullanılan parametreler şu şekildedir. Alandaki istatistiklere standart getiren bu parametreler ITU tarafından geliştirilmiş ve Telekomünikasyon Göstergeleri El Kitabında 2007 yılında yayınlanmıştır. Bu göstergeler daha sonraki dönemlerde hazırlanan benzer çalışmalarda kullanılmıştır. Tablo 1. deki A1-A7 ve A10-A12 göstergeleri pozitif göstergelerdir. A8(a,b) ve A9 (a,b) tarife göstergeleridir.
10
Tablo 1 Bit Altyapısı Ve Erişimi İçin Temel Göstergeler (United Nations Publication The Global Information Society: A Statistical View, 2008)
Temel çekirdek göstergeler
A1 100 kişiye düşen sabit telefon hattı
A2 100 kişiye düşen mobil telefon abone sayısı A3 100 kişiye düşen bilgisayar sayısı
A4 100 kişiye düşen internet abone sayısı
A5 100 kişiye düşen genişbant internet abone sayısı
A6 Kişi başına düşen Uluslararası İnternet bant genişliği (bit) A7 Mobil telefon hatları tarafından kapsanan nüfus yüzdesi
A8 Internet erişimi tarifeleri (ayda 20 saat), ABD $ (A8a) ve kişi başına düşen gelir yüzdesi (A8b)
A9 Mobil telefon tarifeleri (aylık kullanım 100 dakika), ABD $ (A9a) ve kişi başına düşen gelir yüzdesi (A9b)
A10 Kamusal internet erişim merkezlerinin yerleşim yerlerinde yaşayanların sayısına göre yüzdesi (kentsel/kırsal)
Gelişmiş çekirdek göstergeler
A11 100 kişiye düşen radyo kanalı sayısı A12 100 kişiye düşen televizyon kanalı sayısı
ITU ülkelerin küresel ve bölgesel olarak bilgi toplumu oranlarını belirlemek üzere BİT Gelişim Endeksi (ICT Develeopment Index-IDI) ni geliştirmiştir (Şekil 2.). Bu endekste bilgi toplumuna yönelik evrim için üç aşama belirlenmiştir (ITU Measuring the Information Society The ICT Development Index, 2009);
1. BİT ağ altyapısı ve erişim düzeyini yansıtan BİT hazır olma durumu 2. Toplumda BİT kullanma düzeyini yansıtan BİT yoğunluğu
3. Etkili ve verimli BİT kullanımı sonucu yansıtan BİT etkisi
Şekil 2: BİT Gelişim Endeksi Aşamaları
11
BİT Gelişim Endeksi erişim, kullanım ve beceriler olmak üzere 3 alt endeksten oluşmaktadır.
Bu alt endekslerin parametreleri ve BİT Gelişim Endeksine etki oranları Şekil 3 te verilmiştir (ITU Measuring the Information Society, 2012). Ülkelerin bilgi toplumu olma durumları bu alt endekslere göre belirlenmektedir.
Şekil 3: BİT Gelişim Endeksi Göstergeleri Ve Ağırlıkları 2.1.2. Yenilikçilik
Kökeni Latince “innovates”, İngilizce “innovation” olan yenileştirmek, değiştirmek gibi anlamları olan “inovasyon” kelimesi literatürde “yenilik” veya “yenilikçilik” olarak kullanılmaktadır. İlk olarak Tarde, 1903 yılında inovasyonu,
1. İlk bilgi
2. Bir tutum şekillendirme
3. Kabul veya reddetmek için bir karar 4. Uygulama ve kullanım
5. Karar onayı
12
adımlarından oluşan bir karar verme süreci olarak tanımlamıştır. Bireysel alanda yaratıcılık manasında kullanılan inovasyon kelimesi topluluk, iş-ekonomi, organizasyon-şirket gibi farklı disiplinlerde de sıklıkla kullanılmaktadır. Piyasalar, yönetimler ve toplumlar inovasyonu daha etkin ürünler, süreçler, hizmetler, teknolojiler veya fikirlerin gerçekleştirilmesi için kullanmaktadırlar. İnovasyon genelde icat etme veya geliştirme kavramlarıyla karıştırılır. İcat etme direkt olarak yeni bir şey ortaya çıkarma manasına gelirken, inovasyon sonuç elde etmek için yeni bir fikir veya yöntem kullanmaktır. İnovasyonun geliştirmeden farkı ise bir şeyi daha iyi yapmaktan çok, bir şeyi daha farklı yapmaktır.
2.2. Dünyada (Ülkeler ve Uluslararası Kuruluşlar) Genel Durum ve Gelişme Eğilimleri Bu bölümde bilgi toplumu ve yenilik stratejisi ile ilgili dünyada yapılan çalışmalar, değerlendirmeler yer almaktadır. Ülkeler ve uluslararası kuruluşların bu konularla ilgili araştırmaları ve gelişme eğilimleri ile ilgili bilgiler Dünyada Bilgi Toplumu ve Dünyada Yenilikçilik olmak üzere 2 ayrı başlık altında incelenmiştir.
2.2.1. Dünyada Bilgi Toplumu
Dünyada bilgi toplumuna yönelik çalışmalar 2000’li yıllardan itibaren hız kazanmaya başlamıştır. BM 2005 yılı Kasım ayında yaptığı toplantıda 17 Mayısı Dünya Bilgi Toplumu Günü olarak ilan etmiştir ve 2006 yılı 17 Mayıs günü ilk Dünya Bilgi Toplumu Günü olarak kutlanmıştır.
BİT altyapısı ve erişimini inceleyen ve ITU tarafından gerçekleştirilen araştırmalarda dünya çapındaki karşılaştırmalar ülkelerin ekonomik gelişim düzeyleri baz alınarak yapılmaktadır buna göre ülkeler,
Gelişmiş
Gelişmekte olan
olmak üzere 2 grupta ele alınmakta ve dünya ortalaması ile karşılaştırılmaktadır. (Tablo 2).
BİT alt yapısıyla ilgili temel göstergeler göz önüne alınarak yapılan araştırmada dünyada gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere ait 2005-2013 yıllarındaki rakamlar Tablo 2 de verilmiştir. Tablo da temel gösterge rakamları hem sayısal olarak (milyon adet) hem de her yüz kişi başına düşen rakam (%) olarak verilmiştir. Tablo incelenecek olursa sabit telefon abone sayısı tüm dünyada düşüş göstermiştir. Buna karşılık mobil telefon abone sayısı hızlı bir şekilde artmıştır. Tüm dünyada ortalama mobil genişbant internet abone sayısı %30
13
civarındayken bu rakam gelişmekte olan ülkelerde %20, gelişmiş ülkelerde ise %75 civarındadır. Sabit geniş bant internet abone sayısı 2013 yılı itibariyle dünya genelinde yaklaşık 696 milyona ulaşmıştır. 2010 yılında evinde bilgisayarı olan ev kullanıcılarının oranı gelişmiş ülkelerde %69 iken bu oran dünya genelinde %36 da kalmıştır. Evinde interneti olan veya internet kullanan bireylerin oranı ise yakın oranlarda olduğu görülmektedir. Bu da internet kullanan bireylerin genellikle evlerinde internete sahip olduklarını gösterir. 2013 yılındaki verilere göre internete sahip olma ve kullanma oranlarında gelişmiş ülkelerin dünya ortalamasının 2 katı olması ise dikkat çekicidir.
14
Tablo 2 BİT Alt Yapısı Ve Erişimiyle İlgili Temel Göstergelerin 2005-2013 Yıllarındaki Değişimi (ITU World Telecommunication/BİT Göstergeleri Veritabanı)
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BİT) temel göstergeleri kullanılarak küresel bazda yapılan çalışmalarda 2001-2011 yılları arasında dünyada özellikle mobil telefon abone sayısında büyük bir artışın olduğu göze çarpmaktadır (Şekil 4.). ITU tarafından 2012 yılında yayınlanan Bilgi Toplumunu Ölçme (Measuring the Information Society) çalışmasında küresel BİT gelişiminin yıllara göre dağılımı incelendiğinde sabit geniş bant ve sabit telefon abone sayılarında düşme olduğu gözlemlenirken mobil geniş bant abone sayılarında ciddi bir artış olduğu görülmektedir (Şekil 5). 2011 yılı itibari ile her 100 kişiden yaklaşık 16 sı mobil geniş
15
bant kullanmaktadır. Son iki yılda mobil internet erişimlerindeki artış da göz önüne alınırsa 2013 yılı itibari ile mobil geniş bant kullanıcılarının sayısında ciddi bir artış olduğu düşünülmektedir.
Şekil 4: Küresel BİT gelişimi, 2001-2011 (ITU Measuring the Information Society, 2012) ITU tarafından 2012 yılında yayınlanan Bilgi Toplumunu Ölçme (Measuring the Information Society) çalışmasında küresel BİT gelişiminin yıllara göre dağılımı incelendiğinde sabit geniş bant ve sabit telefon abone sayılarında düşme olduğu gözlemlenirken mobil geniş bant abone sayılarında ciddi bir artış olduğu görülmektedir (Şekil 5).
Şekil 5: Küresel BİT gelişimi, yıllık değişim, 2001-2011 (ITU Measuring the Information Society, 2012)
16
Ülkelerin gelişmişlik düzeylerine göre sabit ve geniş bant internet abone sayıları incelendiğinde 2011 yılı itibari ile gelişmiş ülkelerde her 100 kişiden 25 i sabit geniş bant abonesi, her 100 kişiden 51 i mobil geniş bant internet abonesi olduğu görülmektedir (Şekil 6.
a,b). Bununla birlikte sabit ve mobil geniş bant sayılarındaki yıllık artış yüzdelerine bakıldığında Gelişmekte olan ülkelerin dünya ortalamasının üzerinde bir artış gösterdiği göze çarpmaktadır (Şekil 6. c,d).
Şekil 6: Sabit (a) Ve Mobil (b) Geniş Bant Abone Sayıları Ve Yıllık Artış Oranları (c,d) 2001-2011 (ITU Measuring The Information Society, 2012)
Dünyada ülkelerin Bilgi Toplumu olma seviyelerini belirleyen endeks olan BİT Gelişim Endeksinin (ICT Development Index-IDI) 2010 ve 2011 yılına ait verileri incelendiğinde Güney Kore’nin ilk sırada yer aldığı görülmektedir. 2010 ve 2011 yıllarında BİT Gelişim Endeksinin ilk 40 sırasında ağırlıkta Avrupa Birliği ülkelerinin bulunduğu göze çarpmaktadır.
17
Tablo 3 2010 ve 2011 yıllarında BİT Gelişim Endeksinin (ICT Development Index-IDI)
18
BİT Gelişim Endeksinin ilk 10 sırasındaki ülkelerdeki ev kullanıcılarının bilgisayar ve internet erişimine sahip olma oranları incelendiğinde söz konusu ülkelerde her iki oranın da
%80’in üzerinde olduğu görülmektedir. Birinci sırada bulunana Kore Cumhuriyeti’nde internet erişim oranının bilgisayara sahip olma oranından daha yüksek olduğu göze çarpmaktadır. Bunun mobil geniş bant internet erişimlerinin yaygın olarak kullanılmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Şekil 7: BİT Gelişim Endeksinin İlk 10 Sırasındaki Ülkelerdeki Ev Kullanıcılarının Bilgisayar Ve İnternet Erişimine Sahip Olma Oranları
BİT gelişim endeksinin (ICT Development Index-IDI) 3 alt endeksi bulunmaktadır. Bunlar;
- Erişim alt endeksi, - Kullanım alt endeksi, - Beceriler alt endeksidir.
Genel IDI ve alt endekslerine göre 2010 ve 2011 yıllarına ait değişim verileri Şekil 8. de verilmiştir. Genel BİT Gelişim endeksine göre gelişmiş ülkelerde 2010-2011 yılları arasındaki değişim %4 iken gelişmekte olan ülkelerde bu değişim % 6.2 olmuştur. Erişim ve kullanım alt endekslerinde dünya ortalamasında ve gelişmekte olan ülkelerde 2010-2011 yıllarında olumlu yönde büyük bir değişim göze çarpmaktadır.
19
Şekil 8: BİT Gelişim Endeksi (ICT Development Index-IDI) Ve Alt Endekslerinin 2010-2011 Yıllarında Ülkelere Göre Değişimi
2009 yılında tüm AB ülkelerinin Framework Program (FP7) kapsamında BİT konusundaki araştırma geliştirme (Ar-Ge) faaliyetleri için harcadığı toplam para 1.3 milyar Euro iken Google’ın tek başına yaptığı harcama 2 milyar Euro civarındadır (Şekil 9.). Bu da AB ülkelerinin BİT konusundaki araştırmalara ayırdığı kaynak yönünden ne kadar geride olduğunu göstermektedir.
20
Şekil 9: 2009 Yılı BİT Ar-Ge Harcamaları (AB-Google 2.2.2. Yenilik Stratejisi
Yenilikçilikle ilgi çalışmalar gün geçtikçe artmaktadır. Dünya İş Forumu (World Business Forum-WBF) bünyesinde 2006 yılından itibaren her yıl Dünya Yenilikçilik Forumu (World Innovation Forum-WIF) düzenlemektedir. Avrupa Komisyonu da üye ülkelerin yenilikçilik stratejilerini geliştirmek ve Avrupa Birliği’nin 2020 yenilikçilik hedeflerinin belirlemek için konferanslar düzenlemektedir.
Insead (The Business School for The World) ve WIPO (World Intellectual Property Organization) işbirliği ile hazırlanan Küresel Yenilikçilik Endeksi (The Global Innovation Index-GII) yapısı Yenilikçilik Verimliliği Endeksi ve Yenilikçilik Girdi Alt Endeksi ile Yenilikçilik Çıktı Alt Endeksini kapsamaktadır. Yenilikçilik girdi alt endeksinde enstitüler, beşeri sermaye ve araştırma, altyapı, piyasalarının gelişmişliği, ticari gelişmişlik parametreleri, Yenilikçilik çıktı alt endeksinde ise bilgi ve teknoloji çıktıları ile yaratıcı çıktılar yer almaktadır (Şekil 10).
21
Şekil 10: Küresel Yenilikçilik Endeksi (The Global Innovation Index-GII) Yapısı 2012
En iyi 10 ekonominin 2012 yılı Küresel Yenilikçilik Endeksi incelendiğinde ilk üç sırada İsviçre, İsveç ve Singapur yer almaktadır. Bu endekste ABD onuncu sıradadır. Bölgesel sıralamada ise Kuzey Amerika birinci sırada, Avrupa ikinci sırada Orta Asya ve Afrika kıtasının güneyinde yer alan ülkeler son sırada kendilerine yer bulmuşlardır. İlk sıradaki Kuzey Amerika ülkeleri ile son sıradaki Güney Afrika ülkelerinin arasındaki Yenilikçilik Endeksi fark iki kattan daha fazladır. Liste incelendiğinde Yenilikçilik Endekslerinin ülkelerin gelir düzeyleriyle doğru orantılı olduğu görülmektedir. Gelir düzeyine göre ülkeler sınıflandırıldığında gelir düzeyi yüksek olan ülkelerin Yenilikçilik Endeksi düşük olanların iki katından daha fazla olduğu dikkat çekmektedir (Tablo 4).
22
Tablo 4 GII en iyi 10 ekonomi, bölgesel ve gelir grubuna göre ortalamaları (0-100)
Avrupa Birliği’nin araştırma ve yenilikçilik çalışmaları ABD ile karşılaştırıldığında 2006 ve 2010 göstergelerine göre ABD’nin %50 oranında AB’den daha iyi olduğu görülmektedir.
Japonya da AB’de 2006 yılında %32 oranında daha iyi iken 2010 yılında fark daha da açılmış ve %40 a çıkmıştır. Çin geride olmasına rağmen farkı hızlı bir şekilde kapatmaktadır (Şekil 11). Özellikle son yıllarda araştırma ve yenilikçilik çalışmaları büyük önem vermekte ve araştırma geliştirme faaliyetleri için harcama oranı hızlı bir şekilde yükselmektedir.
23
Şekil 11: AB’nin Araştırma Ve Yenilikçilik Çalışmalarının ABD, Çin Ve Japonya İle Karşılaştırması
2.3. Türkiye’de Genel Durum ve Gelişme Eğilimleri
Bu bölümde bilgi toplumu ve yenilik stratejisi ile ilgili Türkiye’de yapılan çalışmalar, değerlendirmeler yer almaktadır. Türkiye’de bu konularla ilgili araştırmaları ve gelişme eğilimleri ile ilgili bilgiler Bilgi Toplumu ve Yenilik Stratejisi olmak üzere 2 ayrı başlık altında incelenmiştir.
2.3.1. Türkiye’de Bilgi Toplumu
Bilgi teknolojilerinin dünyaya yön verdiği günümüzde, ülkemiz de çağın gerisinde kalmamak, dahil olmakta geciktiği Sanayi Devriminde yaşadığı sıkıntıları tekrar yaşamamak için İletişim-Bilişim Devrimine başlangıçtan itibaren dahil olmak üzere bilgi topluma dönüşmek için gerekli adımları atmaktadır. Gerek yeni teknolojilerin ülkemize kazandırılması gerekse mevcut kazanımların geliştirilmesi konusunda büyük gayret göstermektedir. Son yıllarda yapılan tüm kalkınma planlarında bilgi teknolojilerinin kamu kurumlarında kullanılması ve toplumun her kesiminin gelişen teknolojilere ayak uydurması konusunda stratejiler geliştirilmiş ve eylem planlarına yer verilmiştir.
Türkiye’de BİT temel göstergeleriyle ilgili araştırmalar Devlet Planlama Teşkilatı Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı tarafından her yıl Bilgi Toplumu İstatistikleri başlığı altında kayıt altına alınmaktadır. Bilgi Toplumu İstatistikleri 2011 yılında hazırlanan raporda
24
Türkiye’nin 2009-2011 yıllarındaki BİT temel göstergelerine ait değerler Tablo 5 de verilmiştir. Tabloya göre internet erişimi olan hane sayısında ciddi artış olduğu ve 2011 yılında internet kullanan hane sayısının %42 oranında olduğu görülmektedir. Yine bu 3 yıllık sürede geniş bant abone sayısında 2 kata yakın bir artış olduğu görülmektedir.
Tablo 5 Türkiye BİT Temel Göstergeleri, 2009-2011 (Devlet Planlama Teşkilatı Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı Bilgi Toplumu İstatistikleri 2011)
Türkiye’de 2004-2012 yılları arasında Bilgisayar ve İnternet kullanım oranları Tablo 6 da verilmiştir. 2012 yılı itibari ile bilgisayar kullanım oranı %48.7, internet kullanım oranı ise
%47.4 tür. Hem bilgisayar kullanımında hem de internet kullanımında kentlerdeki oran kırsal alandaki oranın 2 katı kadar olduğu görülmektedir. 2004 yılından itibaren bilgisayar ve internet kullanımında Türkiye genelinde hızlı bir artış göze çarpmaktadır.
25
Tablo 6 Türkiye’de Bilgisayar Ve İnternet Kullanımı Oranları, 2004-2012
Bilgisayar - Computer İnternet - Internet
Yıl
Year
Topla m- Total
Erkek -Male
Kadın - Femal
e
Toplam -Total
Erkek -Male
Kadın - Femal
e
Bilgisayar ve İnternet kullananlar
Türkiye
2004 23,6 31,1 16,2 18,8 25,7 12,1 2005 22,9 30,0 15,9 17,6 24,0 11,1
2006 - - - -
2007 33,4 42,7 23,7 30,1 39,2 20,7 2008 38,0 47,8 28,5 35,9 45,4 26,6 2009 40,1 50,5 30,0 38,1 48,6 28,0 2010 43,2 53,4 33,2 41,6 51,8 31,7 2011 46,4 56,1 36,9 45,0 54,9 35,3 2012 48,7 59,0 38,5 47,4 58,1 37,0
Kent
2004 31,4 40,3 22,5 25,6 34,0 17,2 2005 29,6 37,3 21,7 23,1 30,3 15,6
2006 - - - -
2007 40,1 50,6 29,1 36,6 46,9 25,9 2008 45,2 55,8 34,9 43,1 53,5 33,1 2009 47,7 58,5 37,0 45,5 56,5 34,6 2010 50,6 61,3 40,3 49,2 59,8 39,0 2011 54,7 64,6 45,0 53,2 63,2 43,4 2012 57,8 68,0 47,7 56,6 67,0 46,3
Kır
2004 10,4 15,2 5,8 7,5 11,6 3,6 2005 11,7 17,1 6,6 8,2 12,8 3,9
2006 - - - -
2007 17,8 24,1 11,5 15,2 21,3 9,0 2008 20,6 28,4 13,1 18,3 26,0 10,9 2009 22,2 30,9 14,1 20,7 29,1 12,9 2010 25,6 34,9 16,6 23,7 33,1 14,6 2011 26,9 36,2 17,8 25,7 35,3 16,4 2012 27,6 37,8 18,0 26,4 37,1 16,3 Türkiye’de kamu BİT yatırımları tarım, madencilik, imalat, enerji, ulaştırma ve haberleşme, turizm, eğitim ve sağlık sektörleri ile bu sektörlerin dışında kalan konuları kapsayan diğer kamu hizmetleri sektörlerine ayrılacak şekilde sınıflandırılmıştır. Diğer kamu hizmetleri sektörü altındaki BİT yatırımları Cumhurbaşkanlığı, TBMM Başkanlığı, Başbakanlık gibi kurumlara ait yatırımların yer aldığı genel idare ile adalet hizmetleri, güvenlik hizmetleri, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, yerleşme-şehirleşme, çevre, esnaf, sanatkâr ve küçük sanayi, teknolojik araştırma, sosyal güvenlik ve istihdam, afetler alt sektörlerinde gerçekleştirilmektedir. Türkiye’deki 2002-2012 yılları arasındaki kamu BİT yatırımları Şekil
26
12. de gösterilmiştir. 2002 yılında merkezi yönetim bütçesinden BİT yatırımları için ayrılan ödenek 2012 yılı fiyatlarıyla yaklaşık 577 milyon TL iken, 2012 yılı için bu değer 2,5 milyar TL’ye yaklaşmıştır. 2008 yılı haricinde bir önceki yıla göre sürekli artış gösteren kamu BİT yatırımlarında 2002 yılından bu yana 4 kattan fazla bir artış kaydedilmiştir 2011 yılından sonra yaşanan büyük artışta özellikle eğitim sektöründeki projelerin etkisi olmuştur.
Şekil 12: Türkiye’de Kamu BİT Yatırımları (2002-2012)
Ülkelerin e-dönüşüm performansının hesaplanması için değişik hazırlık endeksleri kullanılmakta ve bu endeks değerleri dikkate alınarak ülkelerin sıralaması yapılmaktadır. Her endeks farklı tanım ve metodoloji ürünü olduğu için hazırlık düzeyinin ölçülmesinde değişik kriterler kullanılmakta, dolayısıyla ülkelerin sıralaması her endekste farklı olabilmektedir.
Ülkelerin BİT’i ne ölçüde kullandığı veya kullanmaya hazır olup olmadığına ilişkin çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından düzenli olarak uluslararası sıralamalar yayınlanmaktadır.
Dünya Ekonomi Forumu tarafından 2001 yılından itibaren düzenli olarak ağ hazırlık endeksi yayınlanmaktadır. Bu kapsamda DPT Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı tarafından yayınlanan Bilgi Toplumu istatistikleri 2011 isimli çalışmada bu endekse yer verilmiştir.
Tablo 7 de Dünya Ekonomi Forumu Ağ Hazırlık Endeksi (World Economic Forum Network Readiness Index) ile Birleşmiş Milletler e-Devlet Araştırması’nda (United Nations e- Government Survey) ülkemizin e-performansına ilişkin bilgiler verilmektedir.
27
Tablo 7 Türkiye’nin Ağ Hazırlık Endeksi Değerleri
Türkiye ağ hazırlık endeksinde 2001’de 75 ülke içinde 41. sırada yer almıştır. Sonraki yıllarda çalışmada değerlendirilen ülke sayısının artmasıyla 2010’da 138 ülke içinde 71. sıraya düşmüştür.
Ağ hazırlık endeksi “ortam, hazırlık ve kullanım” alt endekslerinden oluşmaktadır. Her alt endeks de kendi içinde 3 bileşene ayrılmakta ve her bir bileşen de 10 civarında değişkene dayalı olarak hesaplanmaktadır. Ülke skorları alt endekslerin basit aritmetik ortalamaları alınarak hesaplanmaktadır. Alt endeksler ve bunların hesaplanmasında kullanılan bileşenler şu şekildedir.
Ortam (Environment) Alt Endeksi:
İş ortamı (market environment), politik ortam (political and regulatory environment) ve altyapı ortamı (infrastructure environment) bileşenlerinden oluşmaktadır. Ortam alt endeksi sıralamasında ülkemiz, 2009 yılında bulunduğu 59. sıradan 2010 yılında 63. sıraya düşmüştür.
Hazırlık (Readiness) Alt Endeksi:
Hazırlık alt endeksi bireylerin, iş dünyasının ve devletin BİT’i kullanmaya hazır olma durumunu göstermektedir. Bu alt endeks, bireysel hazırlık (individual readiness), iş dünyası hazırlık (business readiness) ve kamu hazırlık (government readiness) bileşenlerinden
28
oluşmaktadır. Hazırlık alt endeksinde ülkemiz, 2009 yılında bulunduğu 90. sıradan 2010 yılında 81. sıraya yükselmiştir.
Kullanım (Usage) Alt Endeksi:
Bu alt endeks, bireysel kullanım (individual usage), iş dünyası kullanım (business usage) ve kamu kullanım (government usage) bileşenlerinden oluşmaktadır. Kullanım alt endeksinde ülkemiz 2009 ve 2010 yıllarında 62. sırada yer almıştır.
Birleşmiş Milletler e-Devlet Araştırması
2003, 2004, 2005, 2008 ve 2010 yıllarında gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler (BM) e-Devlet Araştırması (e-Government Survey), BM ülkelerini değerlendirerek 0 ve 1 arasında değişen e- devlet hazırlık endeksi üretmektedir. E-Devlet endeksi “çevrimiçi hizmetler, altyapı ve insan kaynağı” olmak üzere üç alt endeksten oluşmaktadır. Endeks ülkelerin e-devlet performanslarını birbirleriyle karşılaştırmakta ve uluslar arası bir sıralama ortaya koymaktadır (Tablo 8).
Tablo 8 BM E-Devlet Araştırmasına Göre Türkiye’nin Sıralamadaki Yeri
BM E-Devlet Araştırmasına göre Türkiye’nin e-devlet endeksi dünya ortalamalarının üzerinde bulunmaktadır. Ülkemiz 2003 yılında elde ettiği 0,506 skorunu daha sonraki yıllarda yakalayamamış olmakla beraber, 2008’de 76. sıradayken 2010’da 69. sıraya yükselerek olumlu yönde gelişme kaydetmiştir.
Çevrimiçi hizmetler alt endeksi kamu bilgi sistemlerinin olgunluk düzeyleri ve entegre hizmet sunumuna verilen skorlar ile hesaplanmaktadır. Bu alt endekste ülkemiz 2010 yılında 62.
sırada yer almıştır. Altyapı alt endeksi internet kullanıcı sayısı, sabit ve mobil abone yoğunluğu, kişisel bilgisayar ve sabit genişbant erişim oranları ile belirlenmektedir. Altyapı
29
alt endeksinde ülkemiz 2010 yılında 68. sırada yer almıştır. İnsan kaynağı alt endeksi okuma yazma ve okullaşma oranları ile belirlenmektedir. İnsan kaynağı ve altyapı alt endeksleri veriye dayalı olarak hazırlanmış, fakat çevrimiçi hizmetler alt endeksi web üzerinden yapılan araştırma ile sınırlı kalmıştır. BM çalışmasına göre; Türkiye diğer iki alt endekse kıyasla insan kaynağı alt endeksinde geride kalmış, çevrimiçi hizmetlerde nispeten daha iyi bir sıralama elde etmiştir.
2.3.2. Türkiye’de Yenilikçilik
Koç ve Mente (2007)’nin, Freeman ve Lundvall’dan yaptıkları aktarıma göre Ulusal İnovasyon Sistemi (ULİS), ulusal ekonomide yeni ürünlerin yayınımını ve tanımını, süreçleri, sistemleri etkileyen bütün kurumsal ve yapısal faktörleri içeren bir sistemdir (Freeman, 1992).
Bu tanım üretim faaliyetlerinin yan bir ürünü olarak öğrenmeyi etkileyen ekonomik yapı ile kurumsal düzenin bütün yön ve bölümlerini içerir (Lundvall, 1992). Bir ülkenin inovasyonda yetkinlik kazanması ve inovasyon sürecinin başarıyla işleyebilmesi için, ülkenin bilim ve teknoloji sistemiyle (temel araştırmaları yapan üniversitelerin ve uygulamalı araştırmaları yapan büyük ölçekli kamu araştırma laboratuvarlarının oluşturduğu sistem) üretim sistemi arasında bir etkileşim-iletişim ortamının yaratılması gerekir (Göker, 2000).
Türkiye'de ilk AR-GE araştırması OECD tarafından hazırlanan "Araştırma ve Deneysel Geliştirme Taramaları İçin Önerilen Standart Uygulama- Frascati Kılavuzu"na uygun olarak Mayıs 1991-Mayıs 1992 tarihleri arasında 1990 yılı referans alınarak gerçekleştirilmiştir. Bu tarihten sonra yıllık olarak derlenmektedir.
2011 yılı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri ve ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine dayalı olarak Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2011 yılında bir önceki yıla göre % 20,4 artarak 11 154 Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamasının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı ‰ 8,6’dır.
Bu oran 2010 yılında ‰8,4’tür (Tablo 9).
30
Tablo 9 Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması, 2011
2011 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamalarının %45,5’i yükseköğretim, %43,2’si ticari kesim ve %11,3’ü kamu kesimi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yıl yükseköğretim
%46 ile ilk sırada yer alırken, bunu %42,5 ile ticari kesim, %11,4 ile kamu kesimi takip etmekteydi.
Ar-Ge harcamaları, finanse eden kesimler itibarıyla incelendiğinde; 2011 yılında harcamaların
%45,8’i ticari kesim, %29,2’si kamu kesimi, %20,8’i yükseköğretim kesimi, %3,4’ü yurtiçi diğer kaynaklar ve %0,7’si yurtdışı kaynaklar tarafından karşılanmıştır (Şekil 13).
Şekil 13: Sektörlere ve harcama gruplarına göre gayri safi yurtiçi Ar-Ge harcaması dağılımı, 2011
2011 yılında Tam Zaman Eşdeğeri (TZE) cinsinden toplam 92 801 kişi Ar-Ge personeli olarak çalışmıştır. Bir önceki yıla göre TZE cinsinden Ar-Ge personel sayısındaki artış
31
%13,5’tir. Sektörler itibarı ile dağılıma bakıldığında, TZE cinsinden toplam Ar-Ge personelinin 2011 yılında %48,9’u ticari kesimde, %38,4’ü yükseköğretim kesiminde ve
%12,7’si kamu kesiminde bulunmaktadır. 2011 yılında istihdam edilen 10 000 kişiye düşen Tam Zaman Eşdeğeri (TZE) Ar-Ge personeli sayısı 38,5 kişidir.
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 1.Düzeye göre 2011 yılında Ar-Ge harcamalarının en yüksek olduğu bölge %28,2 ile Batı Anadolu Bölgesi (TR5) iken, bunu
%20,8 ile Doğu Marmara (TR4) ve %19,2 ile İstanbul (TR1) Bölgesi takip etmektedir.
Ar-Ge personel sayısına göre ise %23,7 ile Batı Anadolu Bölgesi (TR5) ilk sırada yer almaktadır. Bu bölgeyi %21,7 ile İstanbul (TR1) ve %15,1 ile Doğu Marmara (TR4) Bölgeleri izlemektedir (Şekil 14.).
Şekil 14: İstihdam edilen onbin kişiye düşen Ar-Ge personeli
2012 yılında yayınlanan Global Yenilikçilik Endeksi’nde (Global Innovation Index) yenilikçilik girdi ve çıktıları ölçülmüştür. Girdiler ülkelerin maliye ve eğitim politikaları ile yenilik ortamlarını kapsamaktadır. Çıktılar ise patentleri, teknoloji transferlerini ve araştırma geliştirme sonuçlarını içermektedir. Tablo 10 da Uluslararası Yenilikçilik Endeksinde ülke
32
sıralamaları görülmektedir. 0-100 arası puanlamayla yapılan değerlendirmede birinci sırada 68.2 puanla İsviçre yer alırken, Türkiye bu sıralamada 34.1 puanla 74. Sırada yer almaktadır.
33
Tablo 10 Uluslararası Yenilikçilik Endeksi (Global Innovation Index rankings, 2012)
34
35
2009 yılında AB ülkelerinde yapılan araştırmada araştırma ve yenilikçilik için yapılan harcamalara ait harita Şekil 15. te verilmiştir. Haritaya göre Finlandiya, İsveç yenilikçilik çalışmaları için en fazla kaynak ayıran ülkeler olarak gözükürken, Almanya, İsviçre ve Avusturya bu ülkeleri takip etmektedir. Avrupa’nın doğusunda yer alan Türkiye’nin de aralarında bulunduğu ülkeler ise araştırma ve yenilikçilik çalışmalarına en az kaynak ayıran ülkeler olduğu görülmektedir.
Şekil 15: AB ülkelerinde Araştırma ve Yenilikçilik için yapılan harcamalar, (Innovation Union Atlas-2011)
36
3.
TRAKYA BÖLGESİ (TR21) MEVCUT DURUM ANALİZİ3.1. Bölgede Genel Durum ve Gelişme Eğilimleri
Bilgi toplumu ve yenilikçilik Türkiye’de ve dünyada olduğu gibi bölgede de gelişme eğilimi içerisindedir. Bölgenin coğrafi konumu ve özellikleri, insan kaynakları ve ekonomik durumu göz önünde bulundurulduğunda hem bilgi toplumu hem de yenilikçilik açısından diğer bölgelere öncülük edecek potansiyele sahip olduğu görülmüştür. Bu bölümde bölgenin bilgi toplumu ve yenilikçilik açısından istatistiksel sonuçları incelenerek değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca bilgi toplumu ve yenilikçilik ihtisas komisyonun yaptığı GZFT analizi incelenmiştir.
3.1.1. Bölgede Bilgi Toplumu
Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illerini kapsayan bölgemize özel bilgi toplumu temel göstergeleri kullanılarak yapılmış araştırmaların çok az olduğu görülmüştür. Türkiye genelini kapsayan farklı yıllarda çok sayıda çalışma yapılmışken bölgemize özel verileri içeren çalışmalara rastlanmamıştır. Türkiye İstatistik Kurumunun yaptığı çalışmalarda Türkiye 12 bölgeye ayrılmıştır, TR2 Batı Marmara olarak adlandırılan bölge içeresinde Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Balıkesir, Çanakkale yer almaktadır. Bu bölgenin Trakya bölgesini kapsaması sebebiyle araştırmada elde edilen verilerin bölgemiz verilerine yakın değerler olduğunu varsayabiliriz. Buna göre bölgelerde bireylerin bilgisayar ve internet kullanımım oranları incelenecek olursa, 16-74 yaş aralığındaki 39.992 kişi ile yapılan yüz yüze görüşmeler sonucunda Türkiye genelinde bilgisayar kullanma oranı %48,7, internet kullanma oranı
%47,4 olduğu buna karşılık bölgemizi de kapsayan TR2 Batı Marmara bölgesinde bilgisayar kullanma oranı %44,4, internet kullanma oranı %44 olduğu görülmektedir. Bölgede bireylerin bilgisayar kullanma oranının Türkiye ortalamasının altında olduğu görülmektedir. Aynı araştırmada TR1 İstanbul, TR4 Doğu Marmara ve TR5 Batı Anadolu bölgelerinin Türkiye ortalamasının çok üzerinde göze çarpmaktadır (Tablo 11).
37
Tablo 11 Bireylerin bilgisayar ve İnternet kullanım oranı (%), 2012
BÖLGELER Bilgisayar İnternet
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
TR Türkiye 48,7 59,0 38,5 47,4 58,1 37,0
TR1 İstanbul 62,2 71,9 52,2 60,9 70,9 50,5
TR2 Batı Marmara 44,4 52,8 36,2 44,0 52,6 35,5
TR3 Ege 50,4 59,3 41,5 49,7 58,4 40,9
TR4 Doğu Marmara 57,2 66,8 47,7 56,3 65,4 47,3
TR5 Batı Anadolu 58,6 68,3 49,4 57,1 67,1 47,6
TR6 Akdeniz 43,9 54,2 33,9 42,9 53,8 32,5
TR7 Orta Anadolu 44,6 57,3 32,4 42,2 54,9 30,0
TR8 Batı Karadeniz 40,3 49,1 31,8 38,6 47,3 30,2 TR9 Doğu Karadeniz 35,1 45,9 24,6 33,4 45,5 21,8 TRA
Kuzeydoğu
Anadolu 33,4 45,5 22,1 32,2 45,7 19,6
TRB
Ortadoğu
Anadolu 35,7 47,5 23,9 34,1 46,0 22,4
TRC
Güneydoğu
Anadolu 30,8 44,2 18,2 29,4 44,2 15,6
Yine bilgi toplumu temel göstergelerinden biri olan hanelerde internete erişim imkânı oranları incelendiğinde, 12.806 hanede yapılan araştırmada Türkiye genelinde internete erişim imkânı olan hanelerin oranı %47,2 iken TR2 Batı Marmara bölgesinde bu oran %49,7’dir (Tablo 12 ). Aynı tabloda kentsel alanla kırsal alan arasında hanelerde internet erişim imkanı oranlarının yarı yarıya olduğu görülmektedir.
38
Tablo 12 Hanelerde İnternet erişim imkanı (%), 2012
İnternete erişim
imkanı VAR
İnternete erişim
imkanı YOK Bilmiyor
TR Türkiye 47,2 51,6 1,2
TR Kent 55,5 43,8 0,8
TR Kır 27,3 70,6 2,1
TR1 İstanbul 60,5 39,1 0,4
TR2 Batı Marmara 49,7 49,4 0,9
TR3 Ege 45,5 53,7 0,8
TR4 Doğu Marmara 60,6 39,0 0,4
TR5 Batı Anadolu 57,5 41,4 1,1
TR6 Akdeniz 39,6 58,9 1,5
TR7 Orta Anadolu 41,0 57,3 1,6
TR8 Batı Karadeniz 39,5 60,3 0,2
TR9 Doğu Karadeniz 32,6 62,0 5,5
TRA
Kuzeydoğu
Anadolu 41,5 54,2 4,3
TRB Ortadoğu Anadolu 35,6 60,8 3,7
TRC
Güneydoğu
Anadolu 21,5 77,8 0,7
İnternet bağlantı türüne göre hanelerde internete erişim imkanına sahip olma da BİT temel göstergelerinden birisidir. Türkiye’de hanelerin internete erişim türleri ve tüm hanelere oranı Tablo 13’de verilmiştir. Tabloya göre bölgede genişbant bağlantısına sahip olan hanelerin tüm hanelere oranı %41 civarındadır.
39
Tablo 13 Evden genişbant bağlantı ile İnternet erişim imkanına sahip hanelerin toplam haneye oranı (%), 2012
İnternet bağlantı
türü TR1 TR2 TR3 TR4 TR5 TR6 TR7 TR8 TR9 TRA TRB TRC Genişbant bağlantı 58,7 41,5 43,3 53,1 55,0 34,2 34,7 35,5 31,3 28,8 27,7 20,7 ADSL bağlantı 46,6 32,7 31,8 40,5 37,9 19,5 25,6 22,3 28,3 16,4 13,8 15,5 Kablolu sabit
bağlantı (Kablo TV altyapısı üzerinden kablolu İnternet (Uydunet), Fiber bağlantı)
5,6 1,7 2,7 6,2 7,5 5,3 0,5 2,5 0,2 0,4 1,0 0,7
Kablosuz sabit İnternet bağlantısı (uydu, WiFi)
1,5 0,4 2,0 2,4 3,3 3,6 0,7 0,6 0,8 0,2 1,6 0,6 Kablosuz mobil
bağlantı (3G, UMTS)
18,1 14,5 14,3 12,8 14,9 13,3 13,0 15,5 4,5 16,7 19,1 4,5 Cep telefonu
üzerinden 3G bağlantı
13,0 11,1 9,6 8,8 8,6 9,8 10,2 11,8 2,0 13,8 17,4 1,6 3G modemi
üzerinden mobil bağlantı (VINN, JET, VODEM gibi mobil modem)
7,7 5,3 6,0 5,1 7,1 4,7 4,5 5,5 2,5 4,4 2,9 3,4
Bölgelere göre her gün veya haftada en az bir kez düzenli internet kullanan bireylerin dağılımı incelendiğinde en yüksek oran %50 civarındaki TR1 İstanbul ve TR5 Batı Anadolu olduğu dikkat çekmektedir. Türkiye ortalaması %37,8 iken TR2 Batı Marmara bölgesi %34,2 ile Türkiye ortalamasının altında bir oranda olduğu görülmektedir (Tablo 14).
40
Tablo 14 Düzenli İnternet kullanan bireylerin* oranı (%), 2012
Toplam Erkek Kadın
Son üç ay içinde İnternet kullanan bireyler içinde Toplam Erkek Kadın
TR Türkiye 37,8 47,6 28,2 88,5 89,9 86,3
TR Kent 46,1 56,2 36,0 89,7 91,1 87,5
TR Kır 18,8 27,3 10,6 82,5 84,3 78,2
TR1 İstanbul 50,3 59,7 40,6 90,7 91,8 89,1
TR2 Batı Marmara 34,2 43,3 25,3 86,9 89,8 82,5
TR3 Ege 41,2 49,9 32,6 91,0 92,4 88,8
TR4 Doğu Marmara 43,8 52,1 35,6 87,6 88,0 87,1
TR5 Batı Anadolu 47,3 58,4 36,9 89,8 92,8 85,6
TR6 Akdeniz 32,2 41,9 22,8 84,1 86,4 80,2
TR7 Orta Anadolu 32,0 43,3 21,2 86,6 87,0 85,8
TR8 Batı Karadeniz 29,3 37,0 21,8 86,2 89,5 81,3
TR9 Doğu Karadeniz 24,6 33,5 16,1 89,6 89,4 90,0
TRA Kuzeydoğu Anadolu 22,9 33,2 13,3 84,8 85,4 83,3
TRB Ortadoğu Anadolu 25,1 36,1 14,3 85,3 87,5 80,5
TRC Güneydoğu Anadolu 24,1 36,9 12,1 87,5 86,9 89,2
* 16-74 yaş grubu
Düzenli İnternet kullanıcısı: Her gün veya haftada en az bir defa İnternet kullanan birey.
Kişisel amaçla kamu kurum ve kuruluşlarıyla iletişimde interneti kullanma oranlarında Türkiye genel ortalaması %20,4 iken TR2 Batı Marmara bölgesi %19’luk rakamla Türkiye ortalamasının altın yer almaktadır. Son 12 ay içerisinde internet kullanan içinde bu oran %45 civarında olup Türkiye geneliyle yakın bir orandadır (Tablo 15).
41
Tablo 15 Son 12 Ay* İçinde Kişisel Amaçla Kamu Kurum/Kuruluşlarıyla İletişimde İnterneti Kullanma Oranı (%), 2012
BÖLGELER Tüm bireyler** içindeki
oran
Son 12 ay içinde İnternet kullanan bireyler** içindeki
oranı
TR Türkiye 20,4 45,1
TR1 İstanbul 33,8 57,7
TR2 Batı Marmara 19,0 44,9
TR3 Ege 17,4 36,8
TR4 Doğu Marmara 22,2 41,8
TR5 Batı Anadolu 29,5 53,8
TR6 Akdeniz 17,1 42,6
TR7 Orta Anadolu 17,3 43,5
TR8 Batı Karadeniz 16,1 44,4
TR9 Doğu Karadeniz 6,6 21,8
TRA Kuzeydoğu Anadolu 9,6 31,5
TRB Ortadoğu Anadolu 13,4 41,7
TRC Güneydoğu Anadolu 6,9 24,3
* Nisan 2011 - Mart 2012
** 16-74 yaş grubu
3.1.2. Bölgede Yenilikçilik
Geçmişte üretim yapısının ve uluslararası sermayenin akış yönünün belirlenmesinde etken olan ucuz işgücü ve hammadde bolluğu gibi geleneksel faktörler önemini görece yitirirken, etkin işleyen bir piyasa mekanizmasına, kurumsal yapıya, gelişmiş bir teknolojik ve ticari altyapıya sahip olmanın ve pazarın değişen tercihlerini yakından izleyebilmenin önemi artmıştır. Uluslararası piyasalarda uzmanlaşmaya ağırlık veren, üretim teknolojisini ve yenilik yaratma kapasitesini geliştirebilen ülkeler mal ve hizmet üretiminde giderek daha bilgi yoğun ve yüksek katma değer getiren bir yapıya geçiş yapabilmektedir (DPT,2006).
Mal ve hizmetleri geçmişe nazaran daha bilgi yoğun, yüksek katma değerli, çevre dostu ve güvenli üretebilmeyi sağlayan yenilikçilik (inovasyon) kapasitesi ekonomik kalkınmanın bağlı olduğu etkenlerden biridir. İnovasyon, ekonomi yazınında çoğunlukla üretimde kullanılan teknolojilerin geliştirilmesi olarak ele alınmıştır. Bunun yanı sıra ekonomik faaliyetlerin etkin şekilde gerçekleştirilmesi ve toplumun yeni teknolojileri kullanmaya
42
yatkınlığı yenilikçilik konulu araştırmaların eğildiği temel noktalardır (Lazonick, 2004).
Diğer bir deyişle yenilikçilik sisteminin temelinde hem teknik hem de sosyo-ekonomik ve demografik bileşenler bulunur. Dolayısıyla toplumun yenilikçilik potansiyeli teknik, sosyo- ekonomik ve demografik göstergeleri göz önünde bulunduran bütünsel bir yaklaşımla belirlenmelidir.
Hollanders (2009), Chen (2008), Nijkamp (2010) ve U.S. Innovation (2010) çalışmalarındaki bütünsel yaklaşımdan esinlenerek Trakya alt bölgesinin mevcut durumunu raporlamak için kullanılacak göstergeler belirlenmiştir. Kriterlerin belirlenmesinde göz önünde bulundurulan diğer husus da bölgesel verilerin ulaşılabilirliği olmuştur. Tablo 16’da yenilikçilik göstergeleri ve ilgili bölgesel verilerin ulaşılabilirliği verilmiştir.
43
Tablo 16 İnovasyon Göstergeleri Kategori Yenilikçilik
Göstergesi Geniş Tanım Ölçütler Veri
Ulaşılabilirliği Kaynak
Kaynaklar
İnsan
Kaynakları Kalifiye işgücüne erişim
Fen ve Mühendislik Fakültesi Lisans, Yüksek Lisans ve
Doktora Mezunlarının Sayısı Hayır -
Yüksek Öğretim Kurumları Lisans, Yüksek Lisans ve
Doktora Mezunlarının Sayısı Evet TÜİK
Hayat Boyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına Katılım Evet Ulusal Ajans Bölge İllerinin Ortalama ÖSS Puanına Göre Türkiye
Sıralaması Evet ÖSYM
Sermaye ve Destek
Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetleri için sermaye
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın Ar-Ge Merkezi Belgesi
Verdiği İşletmeler Evet SAGM
Risk Sermayesi Hayır -
İmalat Sanayinin Teknoloji Yoğunluğuna Göre Sınıfı Evet
Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli İl
Brifingleri
Akademik Destek
Bölge Üniversitelerindeki Mühendislik ve Fen Bilimleri
Fakülteleri Evet
nku.edu.tr, trakya.edu.tr, kirklareli.edu.tr Öğretim Görevlisi (Profesör, Doçent ve Yrd. Doçent)
Başına Öğrenci Sayısı Evet TÜİK
Bilimsel Yayın Sayısı Evet ISI Web of
Knowledge Ar-Ge ve yenilikçilik destek
programları
KOSGEB, TÜBİTAK ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın Yürüttüğü Destek Programları ile AB Ar-Ge Proje Ortaklıkları: EUREKA, 7. Çerçeve Programı, Rekabet Edebilirlik ve Yenilikçilik Programı
Evet
TÜBİTAK, KOSGEB,
SAGM
Yenilikçi Faaliyetler
Yatırım
Firmaların ve kamu kuruluşlarının yenilik yaratma ve yeniliğe uyum sağlama amacıyla yaptığı
yatırımlar
Ar-Ge Harcaması Kısmen Teknopark, TÜ,
NKÜ
Bilişim Teknolojilerine Yapılan Yatırımlar Hayır -
Ar-Ge Haricindeki İnovasyon Faaliyetleri için Yapılan Hayır -
44
Harcama
İşbirliği ve Girişimcilik
Yenilikçi firmalar ve kamu kuruluşları arasındaki işbirliği ile bölgedeki girişimcilik potansiyeli
Ar-Ge ve İnovasyon Destek Programlarına Başvurular Evet
TÜBİTTAK, KOSGEB,
SAGM Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Hayır - TÜBİTAK'da Görev (hakem / panelist) Alan Bölge
Üniversitelerinde Görevli Öğretim Üyelerinin Sayısı Evet TÜBİTAK Sınai
Haklar
Buluş niteliği taşıyan ya da mal ve hizmet üretiminde rekabet
edebilirliğe hizmet eden yenilikçi fikirlerin mülkiyet hakkı
Patent Başvuru ve Tescil Sayıları Evet TPE
Faydalı Model Başvuru ve Tescil Sayıları Evet TPE
Endüstriyel Tasarım Başvuru ve Tescil Sayıları Evet TPE
Performans Göstergeleri Yenilikçi
KOBİler
İnovasyon sürecinde başarılı KOBİler
Üründe ya da Üretim Sürecinde Yenilikçi KOBİlerin
Sayısı Hayır -
Pazarlama ya da Kurumsal Alanda Yenilikçi KOBİlerin
Sayısı Hayır -
İşgücü Masraflarını Önemli Ölçüde Azaltan KOBİlerin
Sayısı Hayır -
Hammadde ve Enerji Masraflarını Önemli Ölçüde
Azaltan KOBİlerin Sayısı Hayır -
İstihdam, Ticaret Hacmi ve
Hibe
Temel Ekonomik Göstergeler
Orta Yüksek ve Yüksek Teknoloji Sanayi Sektörlerindeki
İstihdam Oranı Hayır -
Bilgi Yoğun Hizmet Sektöründeki İstihdam Oranı Hayır - Hem Firmaya Hem Pazara Yeni Ürünlerin Satışından
Elde Edilen Gelirin Ciroya Oranı Hayır -
Firmaya Yeni Olup Pazara Yeni Olmayan Ürünlerin
Satışından Elde Edilen Gelirin Ciroya Oranı Hayır -
45
46
4. KAYNAKLAR
Bilişim ve teknoloji endüstrisinin gelişimi bölgedeki insan kaynaklarının ve işletmelerin teknolojik yenilikler yaratabilme ve yeniliklere uyum sağlayabilme kapasitesine bağlıdır.
Dolayısıyla bu bölümde bölge insanının eğitim durumu, Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetlerinde bulunan sermaye, Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetlerine destek verebilecek akademik personel ve yenilikçilik faaliyetlerinin faydalanabileceği uluslararası ve ulusal destek programlarına ilişkin bilgiler sunulmaktadır.
4.1. İnsan Kaynakları
İnsan kaynakları profilini yansıtmak için sırasıyla yükseköğretim kurumlarından mezuniyet oranları, hayat boyu öğrenme ve gençlik programlarından faydalanma durumu ve illerin ortalama ÖSS puanına göre sıralaması ele alınmıştır.
Yükseköğretim kurumlarından (lisans, yüksek lisans ve doktora) mezun olanların sayısı TR21 (Trakya) bölgesi için Tablo 17’ de gösterilmiştir.
Tablo 17 TR21 (Trakya) için Yükseköğretim Kurumlarından Mezuniyet sayıları, 2011 Bitirilen eğitim düzeyi ve cinsiyete göre nüfus ( 15 +yaş ) - 2011
İl Bitirilen eğitim düzeyi Toplam Erkek Kadın
Edirne
Yüksekokul veya fakülte
mezunu 31.833 18.141 13.692
Yüksek lisans mezunu 2.202 1.248 954
Doktora mezunu 833 505 328
Toplam 34.868 19.894 14.974
Kırklareli
Yüksekokul veya fakülte
mezunu 26.120 15.381 10.739
Yüksek lisans mezunu 1.346 831 515
Doktora mezunu 218 145 73
Toplam 27.684 16.357 11.327
Tekirdağ
Yüksekokul veya fakülte
mezunu 58.553 33.762 24.791
Yüksek lisans mezunu 3.351 2.017 1.334
Doktora mezunu 744 473 271
Toplam 62.648 36.252 26.396
Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları kapsamında TR21 (Trakya) bölgesinde hayata geçen 18 proje için sağlanan ödenek Türkiye genelinde gerçekleştirilen projelere sunulan toplam ödeneğin 1,4%’ünü oluşturmaktadır (Tablo 18)
47
Tablo 18 TR21 (Trakya) Bölgesinde Hayat Boyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına Katılım (2009)
Hayat Boyu Öğrenme Programı (LLP) Gençlik Programı Başvuru
Sayısı Kabul Sayısı Ödenek (€) Başvur u Sayısı
Kabul
Sayısı Ödenek ( € )
Türkiye 3.273 763 25.771.078 1.639 421 7.012.256
TR21
(Trakya) 40 15 433.675 9 3 41.456
Tekirdağ 21 7 246.475 3 1 5.198
Edirne 15 6 113.300 5 2 36.258
Kırklareli 4 2 73.900 1 0 0
Kaynak: Ulusal Ajans.
Tekirdağ ve Edirne illerinin ÖSS performansına göre yapılan sıralamada 3. çeyrek dilime daha yakın olduğu görülmektedir. Diğer taraftan TR21 (Trakya) bölgesinin ilköğretim ve ortaöğretim için sahip olduğu imkânlar irdelendiğinde bölgenin Türkiye geneline göre daha iyi durumda olduğu açıkça görülmektedir. Sadece ÖSS puan türlerindeki ortalama esas alınarak yapılan sıralamayı dikkate alıp eğitim altyapısının etkinleştirilemediği düşünülmemelidir. Burada vurgulanmak istenen ortaöğretim sonrası insanların sahip olduğu sözel ve sayısal yeteneklerin seviyesidir (Tablo19)
Tablo 19 TR21 (Trakya) Bölgesi İllerinin YGS Başarı Sıralaması, 2013
İl Sınav Türü
2013 Tekirdağ
YGS
32 Edirne
YGS
24 Kırklareli
YGS
18 Kaynak: ÖSYM.
4.2. Sermaye ve Destek
Bu bölümde Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine destek olan kurumsal kaynakların ve destek programlarının bölgesel varlığı analiz edilmiştir
48
Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetleri için mevcut sermayeyi finansal rakamlarla tespit edebilmek mümkün olmamıştır. TÜİK tarafından sunulan bir veri olmadığı gibi kurumlar da gizlilik prensipleri doğrultusunda finansal bilgilerini kamuoyu ile paylaşmamaktadır. Bu nedenle bölgedeki sermayeyi temsil etmesi açısından Ar-Ge merkezi belgesi almış firmaların sayısı ile firmaların mal ve hizmet üretimlerinde kullandıkları teknoloji/bilgi yoğunluğuna göre sınıflandırması verilmektedir. Teknoloji yoğun sektörlerin varlığı Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetlerine destek verecek bir sermayenin mevcudiyetine işaret etmektedir1.
Türkiye’de Ar-Ge merkezi belgesi alan 129 firmadan 8 tanesi TR21 (Trakya) bölgesindedir (Tablo 20-21)
Tablo 20 TR21 (Trakya) Bölgesi İllerinde Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan Firma Sayısı Türkiye
TR21
(Trakya) Tekirdağ Edirne Kırklareli
129 8 7 0 1
Kaynak: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi AR-GE Genel Müdürlüğü (SAGM).
Tablo 21 TR21 (Trakya) Bölgesi İllerinde Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan Firmalar
SIRA İŞLETME ADI SEKTÖRÜ ŞEHİR MEVKİİ
1
BSH Ev Aletleri Sanayi Ve Ticaret A.Ş.
Dayanıklı Tüketim
Malları Tekirdağ Çerkezköy OSB
2
Arçelik Kurutma Makinası Ve Elektrik Motorları Ar- Ge Bölümü
Dayanıklı Tüketim
Malları Tekirdağ Çerkezköy OSB
3
Eczacıbaşı Zentiva Sağlık Ürünleri Sanayi Ve Ticaret
A.Ş. İlaç Kırklareli Büyükkarıştıran
4 HEMA Endüstri A.Ş. Otomotiv Tekirdağ Çerkezköy OSB
5 DEVA Holding A.Ş. İlaç Tekirdağ Çerkezköy OSB
6
YÜNSA Yünlü Sanayi Ve
Ticaret A.Ş. Tekstil Tekirdağ Çerkezköy OSB
7
Intersource Tekstil Ve Konfeksiyon San. Ve Tic.
A.Ş. Tekstil Tekirdağ Beyazköy
8 Setaş Kimya Sanayi A.Ş. Kimya Tekirdağ Çerkezköy OSB
1http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/tarih/tr/saygilis/bilgieko.pdf
