ÖNLENMESİ KÜRESEL BOYUTTA OBEZİTENİN

KÜRESEL BOYUTTA OBEZİTENİN ÖNLENMESİ

DOÇ. DR. MURAT BAŞ

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ BESLENME VE DİYETETİK BÖLÜMÜ

TARİH BOYUNCA İNSANOĞLU

YETERLİ BESİNE ULAŞMAK İÇİN

ÇABALADI

YIL 2008

OBEZİTE KÜRESEL EPİDEMİK

BİR SORUN...

Erkek (BMI ≥25 kg/m2) Projeksiyon 2010

≤25%

26-34.9%

35-44.9%

45-54.9%

55-64.9%

Kadın, (BMI ≥25 kg/m2) projeksiyon 2010

≤25%

26-34.9%

35-44.9%

45-54.9%

55-64.9%

Epidemiyolojik Üçleme

Teknoloji Mühendislik

Politika Mevzuat Sosyal değişim

Konakçı

•Biyoloji

•Davranış

•Tutum

•Psikoloji

Çevre

•Fiziksel Vektör

•Enerji yoğunluğu

Eğitim Davranış

Tıbbi Müdahaleler

Aracı=Enerji Dengesizliği

Politika savunucuları/lobiciler

Besin endüstrisi

Ulaşım sistemleri

Mimari ve yapı kanunları

Egzersiz ve spor endüstrisi Rekreasyon endüstrisi

Sağlık bakım endüstrisi Eğitim sistemleri

Ağırlama endüstrisi Bilgisayar endüstrisi

Bilgi endüstrisi Hükümet

Aile

Marketler

Yerel yönetim Müteahhitler

Mal sahipleri

Restoran ve yiyecek işletmeleri

Rekreasyon işletmeleri Kar amacı gütmeyen tedarikçiler Topluluklar

Alışveriş merkezleri Sağlık bakımı tedarikçileri Okul aile birliği

İşverenler Resmi olmayan işletmeler Ulaşım araçları

Alışveriş merkezleri Ev

Marketler

Sağlık Kulüpleri İşyeri Restoranla

Komşular Kreşler Okullar Ulaşım araçları Alışveriş merkezleri Parklar, rekreasyon alanları Toplumsal aktivite sağlayıcılar

Sosyal eğilim

Mevsim

Fiziksel ve sosyal durum

Konfor Ulaşılabilirlik

Bilgi kaynakları Maliyet

Güvenlik Bilgi

Sosyal roller Yaşam evresi

Kişilerarası ilişkiler Eğitim becerisi Sosyo-ekonomik

durum Alışkanlıklar

Etnik kimlik İnançlar Değerler

Yaşam deneyimleri Öz kimlik

Fizyoloji Gereksinimler

hiyerarşisi Genetik Memnuniyet

Politika savunucuları/lobiciler

Besin endüstrisi

Ulaşım sistemleri

Mimari ve yapı kanunları

Egzersiz ve spor endüstrisi Rekreasyon endüstrisi

Sağlık bakım endüstrisi Eğitim sistemleri

Ağırlama endüstrisi Bilgisayar endüstrisi

Bilgi endüstrisi Hükümet

Aile

Marketler

Yerel yönetim Müteahhitler

Mal sahipleri

Restoran ve yiyecek işletmeleri

Rekreasyon işletmeleri Kar amacı gütmeyen tedarikçiler Topluluklar

Alışveriş merkezleri Sağlık bakımı tedarikçileri Okul aile birliği

İşverenler Resmi olmayan işletmeler Ulaşım araçları

Alışveriş merkezleri Ev

Marketler

Sağlık Kulüpleri İşyeri Restoranla

Komşular Kreşler Okullar Ulaşım araçları Alışveriş merkezleri Parklar, rekreasyon alanları Toplumsal aktivite sağlayıcılar

Sosyal eğilim

Mevsim

Fiziksel ve sosyal durum

Konfor Ulaşılabilirlik

Bilgi kaynakları Maliyet

Güvenlik Bilgi

Sosyal roller Yaşam evresi

Kişilerarası ilişkiler Eğitim becerisi Sosyo-ekonomik

durum Alışkanlıklar

Etnik kimlik İnançlar Değerler

Yaşam deneyimleri Öz kimlik

Fizyoloji Gereksinimler

hiyerarşisi Genetik Memnuniyet

Kültürel Etkiler Sosyal Etkiler Davranış Noktaları

OBEZİTE TRENİNİN TEKERLEKLERİ NASIL

DÖNÜYOR

Koroner kalp hastalıkları Diyabet

Kanser

Akciğer hastalıkları

OBEZİTE

Tekerlek

1

Fren Çarkı

•Sosyal

•Bilişsel

•Kişisel

•Fizyolojik

Tekerlek

2

Enerji yoğunluğu Porsiyon büyüklüğü

İçecekler

280 kkal Yıllar Önce

1120 kkal

2008

Tekerlek

3

Arabalar Televizyon

Bilgisayar

Hareketsiz işler

Tekerlek

4

Kültürel

normlar

Tekerlek

5

Mekanik

disfonksiyon

Tekerlek

6

Psikolojik

disfonksiyon

Tekerlek

7

Diyet

DİYET

AÇLIK KISITLAMA

KAYBI TIKINMAK

METABOLİZMA

VERİMİNDE ARTIŞ ŞİŞMANLIK DİYET

AÇLIK KISITLAMA

KAYBI TIKINMAK

METABOLİZMA

VERİMİNDE ARTIŞ ŞİŞMANLIK

Tekerlek

8

Sosyo ekonomik

durum

OBEZİTE

ENERJİ ALIMI ENERJİ HARCAMASI

PROBLEM HANGİ TARAFTA ?

OBEZİTE

ENERJİ ALIMI ENERJİ HARCAMASI

HEDEFLER HER İKİ TARAFA YÖNELİK OLMALI !

ENERJİ ALIMI

SINIRLAMA Enerji yoğunluğu

fazla olan

yiyecek ve içeceklerin azaltılması

POZİTİF ÇÖZÜM Sağlıklı,

enerji yoğunluğu az

yiyecek ve içeceklerin

tüketiminin arttırılması

ENERJİ HARCAMASI

SINIRLAMA TV izleme,

Bilgisayar oyunları, Motorize ulaşım, Evde vakit geçirme

Vb...

POZİTİF ÇÖZÜM Egzersiz,

Ev dışı aktiviteler, Okul fiziksel aktivite çevresi

Vb...

ÇOCUKLUK ÇAĞI

OBEZİTESİNDEN KİM SORUMLU

• ÇOCUKLAR MI?

• AİLELER

• OKULLAR

• TOPLUM

• DEVLET

• TEDARİKÇİLER

• ...

?

ÖNLEM ALMADA ETKİLİ STRATEJİ NEDİR

SAĞLIK ve BESLENME BİLGİSİ Mİ?

ETKİN KÜRESEL POLİTİKA EYLEMLERİNDE ÖNCELİK GEREKİYOR

?

GÜÇLÜ STRATEJİ İÇİN GÜÇLÜ İLETİŞİM

KÜRESEL BÖLGESEL ULUSAL YEREL

KÜRESEL

• PAZARLAMA

• SERBEST TİCARET

• İLETİŞİM

• MODA

• Vb.

Güçlü Küresel Etkiler

Küreselleşmenin

Sosyal Sonuçları

ULUSAL

• HALK SAĞLIĞININ KORUNMASINDA

TEMEL

SORUMLULUKLARA

HÜKÜMET

ORTAKLIK

• HÜKÜMET

• SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ

• ÖZEL SEKTÖR

• ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ

ÖZEL SEKTÖR

• BESİN-BESLENME-FİZİKSEL AKTİVİTE

• SAĞLIĞIN İŞ DÜNYASINDAKİ TARTIRŞMALARI ÖNEMLİ DERECEDE ARTTI.

• ÜRÜN GELİŞTİRME-PAZARLAMA

• SOSYAL SORUMLULUK?

• DÜZENLEMELER?

SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ

OBEZİTE VE SONUÇLARI HAKKINDA

KAMUOYUNDA ETKİN

KAMPANYALAR.

EMZİRME

• ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİNE VE DİĞER KRONİK

HASTALIKLARA KARŞI EN ETKİN ÖNLEM.

• ÜLKEMİZDE İLK 6 AY SADECE ANNE SÜTÜ VERME ORANI DÜŞÜK (YAKLAŞIK %21-TNSA

2003).

MEYVE ve SEBZE

• OBEZİTE VE DİĞER KRONİK HASTALIKLARA KARŞI ETKİN BİR

ÖNLEM.

• ÜLKEMİZDE; MEYVE VE SEBZE TÜKETİMİ GÜNLÜK ÖNERİLEN

MİKTARIN ALTINDA (>5 porsiyon/gün)

12-19 yaş erkeklerde 3.09±1.69 porsiyon/gün¹ 12-19 yaş kızlarda 2.81±1.27 porsiyon/gün¹ Üniversite öğrencilerinde 3.67±1.81 porsiyon/gün²

YİYECEK PORSİYONLARI

• PORSİYONLARDAKİ BÜYÜME,

ENERJİ ALIMINDAKİ ARTIŞTAN

SORUMLU.

PATATES CİPSİ

1988 2008

210 Kkal Günümüzde patates cipleri kaç kalori???????

Portion Distortion!! YİYECEK PORSİYONLARI

PATATES CİPSİ

1988 2008

210 kkal 610 kkal

Portion Distortion!! YİYECEK PORSİYONLARI

1988 2008

270 kkal

PATLAMIŞ MISIR

Portion Distortion!! YİYECEK PORSİYONLARI

Günümüzde patates cipleri kaç

kalori???????

1988 2008

270 kkal

PATLAMIŞ MISIR

Portion Distortion!! YİYECEK PORSİYONLARI

630 kkal

EV DIŞINDA YEMEK

• ET PORSİYONLARI BÜYÜYOR

• GARNİTÜR=PATATES CİPSİ

• LEZZET=YAĞ+KREMA

• FAST-FOOD PROMOSYONLARI

• MEŞRUBATLAR

İÇECEKLER

• MEŞRUBAT VE MEYVELİ SODA TÜKETİMİ DRAMATİK ŞEKİLDE

ARTIYOR.

• FAST-FOOD RESTORANLARDAKİ MENÜ KAVRAMI YEMEK YANINDA BİRŞEY

İÇMEYİ ZORUNLU KILIYOR.

120 cc

500 cc / gün İÇECEK

2 AY

1.12 ±0.7 kg

6-13 YAŞ

FİZİKSEL AKTİVİTE

• DÜZENLİ FİZİKSEL AKTİVİTE OBEZİTE RİSKİNİ AZALTIYOR.

• ÜLKEMİZDE FİZİKSEL İNAKTİVİTE 7-18 YAŞ ARASINDA KIZLARDA %20.7

VE ERKEKLERDE %14.5.

FİZİKSEL AKTİVİTEYİ ENGELLEYEN TEMEL NEDENLER

14%

10%

14%

8%

16%

8%

14%

2%

Home facilities Sedentary work Passive entertainment Cultural factors Not accustomed to exercise No safe and convenient exercise

facility

Lack of exercise promotion Other (eg: Hot Climate)

Kültürel faktörler

Sedanter iş hayatı Pasif çevre

Egzersiz desteğinde yetersizlik

Ev şartları

Uygun ve güvenli

Olmayan egzersiz ortamı Egzersize alışık

olmamak

Diğer (sıcak iklim gibi)

TELEVİZYON İZLEME

• TELEVİZYON İZLEME SÜRESİ VE OBEZİTE ARASINDA GÜÇLÜ İLİŞKİLER MEVCUT.

• Üniversite öğrencilerinde 2 saat üzerinde TV izleme oranı %43.8

.

• İlköğretim öğrencilerinde 2.5 1.3 saat/gün

• İlköğretim öğrencilerinde 2 saat üzerinde

TV izleme oranı %62.0

TELEVİZYON İZLEME VE OBEZİTE İLİŞKİSİ

11.7

15.8

19.5 21.3

24.5

34.9

0 10 20 30 40

<1 2-5 6-10 11-20 21-40 41+

Obezite Prevalansı (%)

Bu paketteki enerjiyi harcamak için;

çocukların 6 saat, yetişkinlerin 3 saat hızlı tempoda yürümesi

gereklidir.

YENİ ETİKETLEME Mİ GEREKİYOR???

BİZ NEREDEN BAŞLAYALIM ?

FİZİKSEL AKTİVİTE VE SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIKLARININ

ARTTIRILMASI

1

OKULLAR

İŞ YERLERİ

AİLELER

YEREL YÖNETİMLER SİVİL TOPLUM

ÖRGÜTLERİ

STRATEJİ

NOKTALARI

FİZİKSEL AKTİVİTEYİ ARTTIRMAK VE SAĞLIKLI BESLENMEYİ SAĞLAMAK İÇİN ETKİLİ TOPLUMSAL MESAJLAR

GELİŞTİRMEK

2

TUTARLI VE

İSTİKRARLI MESAJLAR

GÜNDE ENAZ 5 PORSİYON SEBZE VE MEYVE

TÜKETİN.

OBEZİTE VE KRONİK HASTALIKLARIN ÖNLENMESİ ve KONTROLÜ İÇİN FİZİKSEL AKTİVİTE VE

SAĞLIKLI BESLENMEDE SAĞLIK HİZMET SİSTEMLERİNİN DESTEĞİNİN ARTTIRILMASI

3

OBEZİTE VE KRONİK HASTALIKLARIN ÖNLENMESİ ve KONTROLÜ İÇİN FİZİKSEL AKTİVİTE VE SAĞLIKLI BESLENMENİN SAĞLANMASINDA

BÖLGE DÜZEYİNDE TOPLUMSAL POLİTİKALARIN ARTTIRILMASI

4

OKUL POLİTİKALARI

BÖLGESEL POLİTİKALAR

OBEZİTE VE KRONİK HASTALIKLARIN ÖNLENMESİ ve KONTROLÜ İÇİN FİZİKSEL AKTİVİTE VE SAĞLIKLI BESLENMENİN SAĞLANMASINDA MEDYANIN GÜÇLÜ ETKİSİNİN POZİTİF YÖNE

ÇEVRİLMESİ.

5

OKULLAR

MODEL OLUŞTURACAK OKUL SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞTİRİLMESİ.

OKUL YEMEK TEDARİKÇİLERİNİN VE KANTİN İŞLETMECİLERİNİN SAĞLIKLI BESLENME KONUSUNDA EĞİTİLMESİ.

OKULLARDA ETKİN ÇALIŞAN “SAĞLIKLI BESLENME EKİPLERİ” KURULMASI.

OKULLARDA ETKİN ÇALIŞAN “FİZİKSEL AKTİVİTE EKİPLERİ” KURULMASI.

OKULLAR

SAĞLIKSIZ YİYECEK VE İÇECEKLERİN SATIŞI YASAKLANMALI.

PORSİYONLAR ÇOCUKLARIN GÜNLÜK ENERJİ ALIMLARINA GÖRE DÜZENLENMELİ.

OKULLARDA VENDİNG MAKİNALARI (SÜT).

ÖĞLE YEMEKLERİ İÇİN AYRILAN ZAMAN 20 DAKİKADAN AZ OLMAMALI.

OKULLAR

İLKÖĞRETİMDE HAFTADA EN AZ 150 DAKİKA FİZİKSEL AKTİVİTE SAĞLANMALI.

LİSEDE HAFTADA EN AZ 220 DAKİKA FİZİKSEL AKTİVİTE SAĞLANMALI.

ÖĞRENCİLERİN BEDEN KİTLE İNDEKLERİ PERİYODİK TAKİP EDİLMELİ.

OKUL YÖNETİMİ VE ÖĞRETMENLER SAĞLIKLI BESLENME VE FİZİKSEL

İŞYERLERİ

BÜYÜK İŞYERLERİNDE SAĞLIKLI YİYECEKLERİN SATILDIĞI VENDING MAKİNELERİ.

ÇALIŞANLARA WEB TABANLI KAYNAK SAĞLAMA (SAĞLIKLI BESLENME ve FİZİKSEL AKTİVİTE).

ÇALIŞANLARA YÖNELİK “KURUMSAL SAĞLIK PROGRAMLARI”

OLUŞTURULMASI ve EĞİTİMLER.

ÇALIŞANLARA YÖNELİK HAZIRLANAN MENÜLERİN SAĞLIKLI BESLENME

EV - AİLELER

HERGÜN FİZİKSEL AKTİVİTE İÇİN TEŞVİK.

SAĞLIKLI YİYECEK VE İÇECEK SEÇİMİ İÇİN EĞİTİMLER.

AİLELERE EVDE SAĞLIKLI ÖĞÜNLER HAZIRLAMA SORUMLULUĞUNUN HATIRLATILMASI.

SAĞLIKSIZ YİYECEK VE İÇECEKLERİN BİR ÖDÜL

EV - TELEVİZYON

YATAK ODALARINDA TELEVİZYON OLMAMALI...

YEMEK ALANLARINDA TELEVİZYON OLMAMALI...

TELEVİZYON GÖRÜŞ ALANININ DIŞINDA TUTULMALI...

EVDEKİ TELEVİZYON SAYISI AZALTILMALI...

EV - TELEVİZYON

2 YAŞINDAN KÜÇÜK ÇOCUKLAR TELEVİZYON SEYRETMEMELİ....

2 YAŞINDAN BÜYÜK ÇOCUKLAR İÇİN EN FAZLA 60 DAKİKALIK EĞİTİCİ PROGRAMLAR TERCİH EDİLMELİ....

PROGRAMLAR İÇERİSİNE FİZİKSEL AKTİVİTE EKLENMELİ....

TELEVİZYON SEYRETME SAATLERİ, KİTAP OKUMA

YEREL YÖNETİMLER VE

SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ

REKREASYON, YÜRÜME VE BİSİKLET YOLLARININ OLUŞTURULMASI İÇİN KAMPANYALAR.

PARKLARDA, OKULLARDA VE REKREASYON ALANLARINDA

SAĞLIKLI VE UYGUN PORSİYONLARDA YİYECEK & İÇECEK SATIŞI.

MEDYADA YER ALAN YANLIŞ MESAJLARA KARŞI KAMPANYALAR.

SAĞLIK PROGRAMLARI İÇİN ÖZEL TEŞEBBÜSLERİN VE YEREL

KÜREDE YAŞAYAN ÜLKELER NELER

YAPIYOR?

WHO: Diyet, Fiziksel Aktivite ve Sağlık Üzerine Global Stratejiler

Sağlıksız diyet ve

fiziksel aktiviteden

kaynaklanan kronik hastalıklar için risk etmenlerinin gerekli

halk sağlığı eylemleri ile önlenmesi,

azaltılması ve sağlığın geliştirilmesi

Diyetin ve

fiziksel aktivitenin sağlık üzerine etkisinin

ve

koruyucu müdahalelerin olumlu etkisinin toplumda

bilinmesi ve

toplum bilinç

düzeyinin yükseltilmesi

Küresel, bölgesel, ulusal ve toplum bazında sürdürülebilir,

kapsamlı ve sivil toplum, özel sektör ve medyayı içeren tüm sektörlerin

aktif katılımlarının

sağlandığı politikalar ve eylem planları ile diyetin geliştirilmesi ve fiziksel aktivitenin

arttırılması.

WHO: Diyet, Fiziksel Aktivite ve

Sağlık Üzerine Global Stratejiler

Diyet ve fiziksel aktivitenin etkisinin ve bilimsel verilerin izlenmesi;

gerekli alanlarda müdahale programlarını da kapsayan,

kapsamlı araştırmaların desteklenmesi;

ve bu alanda sağlığın sürdürülmesi ve geliştirilmesi için gerekli

insan kaynaklarının güçlendirilmesi.

WHO: Diyet, Fiziksel Aktivite ve

Sağlık Üzerine Global Stratejiler

Obezite ile Mücadele için WHO Avrupa Bakanlar Toplantısı

15-17 Kasım 2006

Amaç

• Obezite sorununu halk sağlığı ve politik ajandada üst düzeye yerleştirmek

• Farkındalık ve yüksek düzeyde politik kararları eyleme dönüştürmek

• Uluslararası ve sektörlerarası işbirliğini geliştirmek

« The taste of the season:

starchy food » poster

« The taste of the season: vegetables »

leaflet

« The taste of the season: fruits »

teaching kit cycle 1

Examples of tools dedicated

to local action

Preventing Obesity and Other Chronic Diseases

Missouri’s Nutrition and Physical

Activity Plan

Preventing

Childhood Obesity

Institute of Medicine

WASHINGTON, 2004

Responding to Missouri’s

Childhood Obesity Epidemic

Confronting the Challenge of Youth Overweight in Maine

Maine Center for Public Health

Maine Chapter of American Academy of Pediatrics

January 2005

“The biggest problem we face in America is not terrorism. The

biggest health problem

we’re facing is obesity.”

HER ÇOCUĞA ve HER YETİŞKİNE BESLENMENİN

ABC ^’sini

ÖĞRETELİM

TEŞEKKÜRLER