T.C. MALİYE BAKANLIĞI 2009 YILI BÜTÇE GEREKÇESİ

(1)

(2)

T.C.

MALİYE BAKANLIĞI

2009 YILI

BÜTÇE GEREKÇESİ

EKİM 2008, ANKARA

(3)

(4)

İÇİNDEKİLER

Sayfa BÖLÜM I

GENEL EKONOMİK DURUM ... 1 BÖLÜM II

BÜTÇE PERFORMANSI ... 19 BÖLÜM III

ORTA VADELİ MALİ PLAN ... 47 BÖLÜM IV

2009 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE KANUNU TASARISI ... 67 BÖLÜM V

GELİR POLİTİKASI VE UYGULAMALARI... 105 BÖLÜM VI

GİDER POLİTİKASI VE UYGULAMALARI ... 155 BÖLÜM VII

BORÇLANMA POLİTİKASI VE UYGULAMALARI ... 173 BÖLÜM VIII

KAMU PERSONEL SİSTEMİ ... 187 BÖLÜM IX

SAĞLIK VE SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ ... 219 BÖLÜM X

KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ ... 259 BÖLÜM XI

ÖZELLEŞTİRME... 275 BÖLÜM XII

MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE KANUNUNA EKLENECEK BELGELER... 287 BÖLÜM XIII

DİĞER HUSUSLAR ... 295

(5)

(6)

Genel Ekonomik Durum

2 0 0 9 GENEL EKONOMİK DURUM ^{BÖLÜM I}

(7)

(8)

BÖLÜM I

GENEL EKONOM�K DURUM

A. DÜNYA EKONOM�S�NDEK� GEL��MELER

Dünya ekonomisi 2000li yllarn ba�ndan 2007 ylnn ortalarna kadar dü�ük enflasyon-yüksek büyüme ortamnn görüldü�ü, likidite bollu�unun ve risk i�tahnn yüksek oldu�u bir dönemi ya�am�tr. Ancak 2007 yl ortalarnda ABD konut piyasasnda ba�layan krizin ardndan dünya ekonomisinde belirsizlik giderek artm�, piyasalara istikrarszlk ve ekonomik durgunluk hakim olmu�tur.

2007 ylnn ikinci yarsnda ABDdeki dü�ük gelir grubuna yönelik konut kredilerine ili�kin sorunlar artarak bir finansal krize dönü�mü�tür. Krizin etkilerinin giderek artmas ve uluslararas piyasalara sçramas sonucu, küresel büyüme 2007 ylnn son çeyre�inde duraklam�, yln bütününde dünya ekonomisinde ortalama büyüme yüzde 5 olarak gerçekle�mi�tir.

Kriz, ba�ta ABD olmak üzere geli�mi� ülke ekonomilerinde daha �iddetli hissedilmi�tir. ABD ekonomisindeki sorunlarn ksa sürede a�lamayaca� ve ekonomide belirgin bir yava�lama olaca� beklentileri a�rlk kazanm�tr. Kredi piyasalarndaki sorunlarn konut sektörünü derinden etkileyerek ekonominin geneline yaylmasn önlemek amacyla ABD Merkez Bankas (FED), gösterge faizlerini 2007 yl Eylül, Ekim ve Aralk aylarnda yapt� toplam 100 baz puanlk indirimle yüzde 4,25e indirmi�tir.

Alnan önlemlere ra�men 2007 ylnda ABD ekonomisinin büyüme hz yüzde 2ye gerilemi�, Japonya ve Euro Bölgesinde büyüme yava�lam� ve büyüme hz srasyla yüzde 2,1 ve 2,6 olmu�tur. Geli�mi� ülkelerin ortalama büyüme hz ise yüzde 3ten yüzde 2,6ya gerilemi�tir.

Mali piyasalarda ya�anan dalgalanmaya ve geli�mi� ülkelerin büyüme hzlarndaki yava�lamaya ra�men geli�mekte olan ülkeler ve yükselen piyasa ekonomileri güçlü performanslarn sürdürmü�ler ve 2007 ylnda yüzde 8 gibi yüksek oranl bir büyüme kaydetmi�lerdir. Söz konusu büyümede yüzde 11,9 ile Çin ve yüzde 9,3 ile Hindistan ba�

çekmi�tir.

(9)

2007 ylnda enflasyon geli�mi� ekonomilerde kontrol altnda tutulmu�, ABD, Japonya ve Euro Bölgesinde enflasyon orannda ksmi iyile�meler görülmü�tür. Geli�mekte olan ülkelerde ise gda ve petrol fiyatlarnda gözlenen yükseli�ler neticesinde enflasyon artm�tr.

2007 ylnda emtia fiyatlar önemli oranda artm�tr. Mali piyasalardaki dalgalanmalar ve geli�mi� ekonomilerin büyümelerindeki yava�lamaya ra�men, petrol ve gda fiyatlar

yükselmi�tir. Petrol fiyatlarnda 2006 yl sonlarna do�ru ba�layan dü�ü�, üretim kesintilerinin etkisi, 2007 ylnn ilk çeyre�inde artan petrol talebi ve dolardaki de�er kayb

nedeniyle yerini 2007 ylnda yükseli�e brakm�tr. Arz ve talep dengesizli�i kar�snda dalgal bir seyir izleyen petrol fiyatlar, 2007 ylnn son aylarnda 100 dolar snrna dayanm�tr.

2008 ylna gelindi�inde ise finansal dalgalanmann etkisi daha da artm�, bölgesel olarak ba�layan kriz küresel bir boyut kazanm�tr. Uluslararas yatrm bankalarndan ard

ardna gelen zarar haberleri üzerine ABD Merkez Bankas (FED) ve ABD Hazinesi, piyasalara büyük çapl müdahalelerde bulunurken bir yandan da FED gösterge faiz orannda indirime devam etmi� ve söz konusu oran yüzde 1,5e indirmi�tir.

Finans piyasalarndaki güvensizli�in derinle�mesi krizin �iddetini artrm� ve bu durum ABD Hükümetini 850 milyar dolarlk kurtarma paketi hazrlamaya yöneltmi�tir.

Avrupann en büyük ekonomilerinin liderleri bir araya gelerek zor durumdaki finans kurulu�larn desteklemek için birlikte çal�ma karar alm�tr. Bu kapsamda Avrupa Merkez Bankalar piyasalara para enjekte ederken, birçok ülkede mevduat garanti snrlar

yükseltilmi� ya da tüm mevduatlar garanti altna alnm�tr. Dünyann önde gelen merkez bankalar da acil olarak faiz indirimine gitmek zorunda kalm�lardr.

Finansal piyasalarda ya�anan sorunlar reel ekonomiyi de etkilemi�, 2008 ylnda dünya ekonomisi yava�lam�tr. Yln ikinci yarsndan itibaren ba�ta Almanya, �ngiltere, Fransa ve

�talya olmak üzere özellikle geli�mi� Avrupa ekonomilerinin büyümesine yönelik endi�eler artm�tr. Geli�mi� ülkelerde gözlenen bu durum, geli�mekte olan ülkelerin büyüme hzlarnda da bir miktar yava�lamaya neden olmu�tur.

Uluslararas kurulu�lar da 2008 ylna ili�kin büyüme beklentilerini dü�ürmü�tür. Buna

(10)

2,8

3,6

4,9 4,5

5,1 5

3,9

3

0 1 2 3 4 5 6

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Reel GSYH Büyümesi

(Yüzde)

Kaynak: IMF, World Economic Outlook, Ekim 2008

2008 ylnda enflasyonda art� kaydedilmi�, enflasyon, gda ve petrol fiyatlarnda devam eden art�lar neticesinde ba�ta geli�mekte olan ülkeler olmak üzere tüm dünyada ciddi bir problem halini alm�tr.

Küresel snmann getirdi�i olumsuz tarmsal ko�ullar ile birlikte bu�day, msr,

�ekerpancar gibi ürünlerin biyoyakt üretiminde kullanlmas gda fiyatlarnda önemli art�lara yol açm�tr. Hindistan ve Çinde giderek artan gda tüketimi de gda fiyatlarndaki art�n en önemli nedenleri arasnda yer alm�tr.

Petrol fiyatlar ise 2008 ylnda dalgal bir seyir izlemi�tir. Temmuz aynda petrol fiyatlar 150 dolara yakla�arak, yln en yüksek seviyesine ula�m�; bu tarihten itibaren ise küresel durgunlu�un petrol talebini azaltaca� yönündeki beklentiler ile dü�ü� göstererek 70 dolar seviyesine gerilemi�tir.

Toplam maliyetinin 5 trilyon dolar a�aca� tahmin edilen küresel finans krizinin önlenmesi için alnan tedbirler, piyasalarn bir miktar sakinle�mesini sa�lam�tr. Bu ksa vadeli olumlu geli�meye ra�men dünya ekonomisinin büyümesine ili�kin olumsuz beklentilerin ve piyasalardaki belirsizliklerin devam etmesi nedeniyle küresel ekonominin ancak orta vadede iyile�me gösterece�i beklenmektedir.

(11)

B. TÜRK�YE EKONOM�S�NDEK� GEL��MELER

2000 ve 2001 yllarnda ya�anan ekonomik kriz Türkiye ekonomisinde dengeleri derinden etkilemi�, makroekonomik göstergelerde ciddi bir kötüle�me ya�anm�tr. 2003 ylndan itibaren uygulamaya konulan do�ru bütçe politikalar, yapsal reformlar ve özelle�tirmelerle sa�lanan istikrar sayesinde ekonomide yüksek oranda büyüme ve yapsal dönü�üm süreci ba�lam�tr.

Bu kapsamda,

��Kamu gelir, harcama ve borçlanma politikalarnda birbirleriyle uyumlu bir bütünlük sa�lanmas, mali disipline titizlikle riayet edilmesi ve bütçe performansnda sa�lanan iyile�me sonucunda ekonomik ve mali istikrar ortam olu�mu� ve kalc hale gelmi�tir.

��Bütçe politikasnn uygulamasnda sa�lanan etkinlik sayesinde faiz giderlerinin bütçe içindeki pay azaltlm�; bütçe aç�nda kayda de�er bir dü�ü� sa�lanm�tr.

��Vergi sisteminin yeniden yaplandrlmas çerçevesinde vergi tabannn geni�letilmesi, kayt d�l�n azaltlmas, vergi oranlarnn dü�ürülmesi, vergi sisteminin basitle�tirilmesi bakmndan önemli admlar atlm�tr.

��Merkez Bankasnn ba�mszl� güçlendirilerek Bankann, temel hedefi olan fiyat istikrarna odaklanmas sa�lanm�tr. 2001 ylndan beri uygulanmakta olan dalgal kur rejimi ve 2006 ylndan itibaren uygulanmakta olan enflasyon hedeflemesi rejimi ile para politikasnn temelleri sa�lamla�trlarak ülkemiz küresel krizlere kar� daha korunakl hale gelmi�tir.

��Uzun süredir yüksek seviyelerde seyreden enflasyonun tek haneli seviyelere indirilmesi ve fiyat istikrarnn sa�lanmas konularnda önemli ba�arlar elde edilmi�tir. Ancak son dönemde enerji, tarm ve di�er emtia fiyatlarnda kaydedilen yükseli� ve küresel finans piyasalarndaki sorunlarn devam etmesi enflasyondaki dü�ü�ü engellemi�, enflasyon hedefleri yukar yönlü revize edilmi�tir. Enflasyonun tek haneli seviyelere indirilmesi hedefine paralel olarak küresel boyutta görülen enflasyonist basklar en aza indirmek amacyla maliye ve para politikalarnn ihtiyatl ve uyumlu bir �ekilde uygulanmas devam

(12)

��Daha güçlü hale gelen ve risk yaps iyile�en mali sektör, bir taraftan d� �oklarn olumsuz etkilerini azaltrken di�er taraftan ekonomik büyümeye olumlu katk sa�lam�tr.

Aktif kalitesi ve risk yönetimi iyile�en sektörün ürün ve hizmet yelpazesi geni�lemi�, rekabet artm� ve denetim çok daha etkin hale gelmi�tir. Bankaclk sisteminin güçlü yapsnn korunmas neticesinde kullandrlan kredilerde art� kaydedilmi�tir.

��Ekonomideki yapsal reformlarn gerekli ve önemli bir boyutu olan özelle�tirme uygulamalarnda kamuya kaynak sa�lamaktan daha çok üretim maliyetlerini dü�ürerek, verimlili�i yükseltmek ve bu sayede rekabet gücünü ve istihdam artrmak en önemli amaç olmu�tur. 2003 ylndan itibaren gerçekle�tirilen özelle�tirmelerle hem kamu üzerinde yük olu�turan sektörlerin daha verimli hale getirilmesi hem de devletin asli görevlerine yo�unla�abilmesi sa�lanm�tr.

��Gerçekle�tirilen yapsal reformlar ve özelle�tirmeler ile bir yandan kamunun ekonomi içindeki düzenleyici ve denetleyici i�levi kuvvetlendirilirken, di�er yandan özel sektörün ekonomi içindeki a�rl� artrlm�tr.

Küresel ekonomide ortaya çkan geli�meler kar�snda ekonomide kaydedilen bu ba�arlarn sürdürülebilmesi, bir taraftan makro ve mikro seviyede yapsal reformlara devam edilmesine, di�er taraftan tesis edilen mali disiplinin kararllkla yürütülmesine ba�ldr.

Bu nedenle 2009-2011 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan ile ekonomide sürdürülebilir büyüme ortamnn devam ettirilmesi ve ekonomik istikrarn güçlendirilmesi, kamu harcamalarnn kalitesinin artrlmas ve bu suretle halkmzn hayat standardnn yükseltilmesi hedeflenmi�tir.

1. Büyüme

2003 ylndan itibaren uygulanan ba�arl makro ekonomik politikalar ve yapsal reformlarla birlikte temin edilen güven ortamnda Türkiye ekonomisi son be� ylda yakalad�

büyüme trendini 2008 ylnn ilk alt aylk döneminde de sürdürmü�, böylece ekonomi ilk kez 26 çeyrek arka arkaya büyümü�tür. Büyümenin aralksz olmas, sürdürülebilir bir büyümeye geçi�in sinyallerini vermektedir.

(13)

Dönemler �tibaryla GSYH Büyüme Hzlar

(Yüzde)

3,6 1,9 9,7

4,1 4,0 4,3

5,2 11,9

8,1 8,0

8,5 7,7 7,6

9,8

5,9 6,3 5,7 8,1 8,1

10,0

3,3

6,7

0 3 6 9 12 15

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Kaynak: TÜ�K

2002-2007 döneminde büyüme ortalama yüzde 6,8 olarak gerçekle�mi�tir. GSYH 2007 ylnda cari fiyatlarla 657 milyar dolara ula�m�tr. Ki�i ba�na milli gelir ise 9.305 dolar olmu�tur.

2007 ylnda dünya piyasalarndan kaynaklanan sorunlar, mevsim normallerinin üzerinde seyreden hava scaklklar ve kuraklk, de�erli Yeni Türk Liras ve önceki yllara oranla verimlilik art� hzndaki yava�lamann rekabet gücü üzerinde olu�turdu�u olumsuz etki nedeniyle ekonomik büyüme, yüzde 4,6 olarak gerçekle�erek sabit fiyatlarla 101 milyar YTLye ula�m�tr.

Türkiye ekonomisinde ya�anan kesintisiz büyüme süreci 2008 ylnn ba�nda da devam etmi�, yln ilk alt aylk döneminde sabit fiyatlarla büyüme yüzde 4,2 orannda artarak 49,5 milyar YTL olarak gerçekle�mi�tir. Cari fiyatlarla GSYH ise yüzde 16,3 orannda artarak 463,6 milyar YTL olmu�tur.

2007 ylnda ekonomik büyümeyi üretim yönünden büyük ölçüde sanayi, ticaret, in�aat, ula�trma-haberle�me ve mali arac kurulu�lar sektörleri katma de�erinde meydana

(14)

yüzde 5,3, ula�trma ve haberle�me sektöründe yüzde 6,9, mali arac kurulu�lar sektöründe yüzde 9,8 olmu�tur.

2008 ylnn ilk alt aylk döneminde ise tarm sektörü yüzde 1,1 orannda küçülürken sanayi sektörü yüzde 4,9 orannda büyümü�tür. Alt sektörlere bakld�nda, imalat sanayinde yüzde 4,7, in�aat sektöründe yüzde 2, ticaret sektöründe yüzde 5,6, ula�trma ve haberle�mede yüzde 5,4, konut sahipli�inde yüzde 1,6 orannda büyüme ya�anm�tr.

2007 ylnda büyümeye en fazla katky imalat sanayi kalemindeki art�n etkisiyle sanayi sektörü ve ardndan ula�trma-haberle�me ve mali arac kurulu�lar sektörleri yapm�tr.

2008 ylnn ilk alt aylk döneminde ise büyümeye esas katk yine sanayiden gelmi�tir.

Yüksek sanayi üretimi ayn zamanda ticaret ve ula�trma-haberle�me sektörlerinin hzl

büyümesine de katkda bulunmu�tur.

Harcama kalemleri itibaryla bakld�nda devletin nihai tüketim harcamalar ile özel kesim sabit sermaye yatrmlar art� hzlarnda dü�ü� ya�anrken, kamu kesimi sabit sermaye yatrmlar ve stok de�i�imi, GSYH art�n olumlu yönde etkilemi�tir.

Harcamalar yöntemiyle GSYH büyümesine özel tüketim 2,8 puan, kamu tüketimi 0,6 puan, kamu yatrmlar 0,2 puan, özel yatrm 1,2 puan katk yapm�tr. �hracat büyümeye 1,8 puan katk yaparken, ithalatn katks -3 puan olmu�, böylece net ihracat büyümeyi -1,2 puan olumsuz yönde etkilemi�tir.

2007 ylnda sabit fiyatlarla, kamu sektörü sabit sermaye yatrmlar, makine-teçhizat yatrmlarndaki yüzde 14,8lik ve in�aat yatrmlarndaki yüzde 5,2lik art�n etkisiyle yüzde 7,3 büyürken; özel sektör sabit sermaye yatrmlar ise makine-teçhizat yatrmlarndaki yüzde 4,7lik ve bina in�aatndaki yüzde 6,3lük art�n etkisiyle yüzde 5,2 artm�, böylece toplam sabit sermaye yatrmlarnda yüzde 5,5 art� meydana gelmi�tir. Bu çerçevede, 2007 ylnda toplam tüketim harcamalar yüzde 4,4, toplam yatrm harcamalar ise yüzde 5,5 orannda artm�tr.

2008 ylnn ilk alt aylk döneminde ise güçlü özel tüketim ve yatrmlarn tersine kamu tüketimi geçen yln ayn dönemine göre yüzde 0,5 artarken, kamu yatrmlar yüzde 13,7 azalm�tr. Net ihracatn büyümeye katks ise 2007 ylnn ilk alt aylk döneminde 0,8 puan iken, 2008 ylnn ayn döneminde -0,2 puan olmu�tur. Böylece net ihracat yüksek emtia fiyatlarndan dolay büyümeyi olumsuz etkilemi�tir.

(15)

2. Borçlar

Ekonomimizin geli�mesinin önünde büyük bir engel olan a�r borç yükü, son alt yllk dönemde yürütülen mali disiplin, faiz d� fazla politikas ve etkin borç yönetimi sayesinde önemli oranda azaltlm�tr. Mali disiplin ile birlikte yakalanan hzl büyüme performans, kamu borçlarnn çevrilme sorununu ortadan kaldrm�, kamu finansman gere�ini negatife döndürmü�tür.

61,4

55,1 49,0

41,6

34,0 29,1

0 10 20 30 40 50 60 70 80

2002 2003 2004 2005 2006 2007*

Kamu Net Borç Stoku / GSYH

(Yüzde)

Kaynak: Hazine Müste�arl�

(*) Geçici

Kamu borç yükünün sürdürülebilirli�ine ili�kin önemli bir gösterge olan Toplam Kamu Net Borç Stokunun GSYHye oran ise 2002 yl sonundaki yüzde 61,4 seviyesinden 2007 yl sonunda yüzde 29,1 düzeyine gerilemi�tir. Ayn dönemde dövize ba�l net borçlarn oran yüzde 35,4ten yüzde 3,2ye dü�mü�tür. Ayrca, 2005 ylnda yüzde 45,4 olan sabit getirili iç borçlanma senetlerinin toplam iç borç stoku içindeki a�rl� 2008 ylnn A�ustos ay itibariyle yüzde 51,4 düzeyine çkm�tr. Böylece borç stoku kur ve faiz riskine kar� daha korunakl bir yapya kavu�turulmu�tur.

(16)

dü�ü� e�ilimine girmi� ve yüzde 18ler düzeyine gerilemi�tir. Ancak, Eylül aynda küresel krizin etkisiyle ikincil piyasalarda i�lem gören gösterge tahvilin faiz oranlar yüzde 20nin üzerine çkm�tr.

3. Enflasyon

2006 yl Mays aynda, küresel likidite ko�ullarnda meydana gelen bozulmayla birlikte geli�mekte olan ülkelere yönelik risk alglamalarnda önemli bir farklla�ma ya�anm�tr. Bu dönemde enflasyon üzerinde arz yönlü �oklarn etkisi hissedilmeye ba�lanm�tr. 2006 yl Haziran ayndan itibaren uygulanan parasal skla�trma 2007 ylnda temel enflasyon göstergelerinde belirgin bir dü�ü�e yol açm�tr. 2007 ylnn ilk üç çeyre�inde enflasyonun, öngörüldü�ü �ekilde kademeli olarak gerilemesine kar�n, yln son çeyre�inde kuraklk ve enerji fiyatlarndaki art�lar gibi arz yönlü �oklar ile yönetilen/yönlendirilen fiyatlarda gerçekle�en ayarlamalar, enflasyondaki dü�ü� e�iliminin duraklamasna neden olmu�tur. 2007 ylnda yllk bazda tüketici fiyatlar yüzde 8,39, üretici fiyatlar ise yüzde 5,94 orannda art� göstermi�tir.

29,730,8

18,4 13,9

9,32 13,84

7,72 2,66

9,6511,58 8,39

5,94

11,1312,49

0 5 10 15 20 25 30 35

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eylül Yllk TÜFE ve ÜFE Enflasyonu

(yüzde)

TÜFE ÜFE

Kaynak: T Ü�K

Gda fiyatlarndaki art�lar 2007 ylnda enflasyondaki dü�ü�ü yava�latan temel unsur olmu�tur. Türkiyede 2007 ylnda ya�anan kuraklk sonras tarm ürünleri rekoltesinde görülen dü�ü�ler, baz gda ürünlerinin alternatif yakt üretiminde kullanlmas ve dünyada

(17)

artan gda talebi ve tarmsal emtia fiyatlarndaki yükseli�ler gda fiyatlarn olumsuz etkilemi�tir.

2007 ylnda enflasyondaki dü�ü�ü yava�latan bir di�er temel unsur, enerji fiyatlarndaki geli�melerdir. Ham petrol fiyatlarnn yakla�k yüzde 50 civarnda art�

göstermesi ve akaryakt ürünlerinden alnan özel tüketim vergisindeki ayarlamalar 2007 ylnda akaryakt ürünlerinin fiyatlarnda yüksek art�lara neden olmu�tur.

2008 ylnda gda, enerji ve di�er emtia fiyatlarndaki art�larn enflasyon üzerinde olu�turdu�u yukar yönlü bask artarak devam etmi�tir. Bunun yannda, küresel belirsizliklere paralel olarak risk i�tahnn azalmaya devam etmesi, finansal piyasalardaki oynakl�

artrm�tr.

Nisan 2008 sonras para politikasnn ilk aya�n hedef revizyonu olu�turmu�tur.

Hedef revizyonunun temel gayesi, iktisadi birimlerin referans alabilecekleri, orta vadede yüzde 4 olarak belirlenen fiyat istikrarn yaknsayacak, ula�labilir bir enflasyon patikas

olu�turulmasdr. 2006 ve 2007 yllarnda son dönemde kar�la�lan arz �oklar nedeniyle enflasyon hedefleri tutturulamam� ve hedefe yakn dönemde ula�lmasnn mümkün olmad�na yönelik kanaatler a�rlk kazanm�tr. Bu nedenle Hükümet ve Merkez Bankas

tarafndan enflasyon hedeflerinin revize edilmesine karar verilerek enflasyon hedefleri, 2009 yl için yüzde 7,5, 2010 yl için yüzde 6,5, 2011 yl için ise yüzde 5,5 olarak belirlenmi�tir.

Petrol fiyatlarnn Temmuz ortasndan itibaren gerilemeye ba�lamasnn ve di�er emtia fiyatlarnn dü�ü� e�iliminde olmasnn yakn dönemde enflasyonu olumlu yönde etkileyece�i öngörülmektedir. Bu çerçevede enflasyonun kademeli bir dü�ü� e�ilimine girmesi ve gelecek dönem hedeflerine paralel bir seyir izlemesi beklenmektedir.

Nitekim enflasyon Temmuz ayndan itibaren gerileme e�ilimine girmi�tir. Eylül ay

itibariyle tüketici fiyatlar, bir önceki aya göre yüzde 0,45, bir önceki ylnn ayn ayna göre ise yüzde 11,13 orannda artm�tr. Gda ve enerji fiyatlarndaki art�larn enflasyon üzerindeki olumsuz etkisi yava�lama e�ilimi göstermektedir. Eylül aynda enflasyonun 6,9 puanlk ksm gda ve enerji fiyatlarndaki art�tan kaynaklanm�tr.

(18)

D� Ticaret

(M ilyon Dolar)

170.063

107.225

145.577

92.489 107.272

67.295

36.059 47.253 63.167 73.476 85.535 139.576 116.774

97.540 69.340

51.554

277.334

238.065 174.520

225.111

190.251 160.707

116.593 87.613

0 40.000 80.000 120.000 160.000 200.000 240.000 280.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Ocak- A�ustos 2008 Ocak- A�ustos

�hracat �thalat D� Ticaret Hacmi Kaynak: TÜ�K

2008 ylnda dünya ekonomisine ili�kin durgunluk ve kriz beklentilerine ra�men ithalat ve ihracatta yüksek oranl art�lar devam etmi�tir. 2008 yl Ocak-A�ustos döneminde, ihracat bir önceki yln ayn dönemine göre yüzde 37,4 artarak 92,5 milyar dolar, ithalat ise yüzde 35,8 artarak 145,6 milyar dolara ula�m�tr.

Enerji ve hammadde fiyatlar ile özel sektör yatrmlarndaki art�a paralel artan cari açk 2007 ylnda 37,7 milyar dolara ula�m�tr. Özellikle petrol fiyatlarnn çok yükseldi�i 2008 ylnda ise enerji fiyatlarnn etkisi daha fazla hissedilir olmu�tur. 2008 yl Ocak- A�ustos döneminde toplam enerji ithalat 34 milyar dolar olurken, 34,8 milyar dolar cari açk verilmi�tir. Bu açk 11,2 milyar dolar do�rudan yatrm, 1,7 milyar dolar portföy yatrm ve 40,1 milyar dolar di�er yatrm giri�leri ile finanse edilmi�tir.

(19)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Ocak-

A�ustos 2008 Ocak- A�ustos Cari ��lemler Dengesi -626 -7.515 -14.431 -22.137 -31.893 -37.684 -23.777 -34.838 Do�rudan Yatrm (Giri�) 1.133 1.751 2.785 10.031 20.185 22.249 15.624 11.235 Portföy Yatrm (Giri�) 1.503 3.851 9.411 14.670 11.402 2.780 6.729 1.738

Di�er Yatrm (Giri�) 7.968 4.411 11.139 15.486 24.981 28.679 15.483 40.115

Kaynak: TCMB

Cari Aç k ve Finansman

(milyon dolar)

5. ��sizlik

2006 ylnda 2 milyon 295 bin ki�i olan i�siz says, 2007 ylnda yüzde 1,6lk art�la 2 milyon 333 bin ki�iye yükselirken söz konusu yllarda i�sizlik oran yüzde 9,9 olarak gerçekle�mi�tir. Tarm d� i�sizlik oran da 2006 ve 2007 yllarnda yüzde 12,6 olmu�tur.

2007 ylnda 2006 ylna göre istihdam edilenlerin says yüzde 1,1lik art�la 20 milyon 954 bin ki�iden 21 milyon 189 bin ki�iye yükselmi�tir.

Toplam istihdam içinde tarm sektörünün pay yüzde 26,4, sanayi sektörünün pay

yüzde 19,8, hizmetler sektörünün pay yüzde 48 ve in�aat sektörünün pay yüzde 5,8 olmu�tur.

Hanehalk ��gücü Anketi'nin ''Haziran-Temmuz-A�ustos'' dönemini kapsayan Temmuz 2008 sonuçlarna göre i�sizlik oran Temmuz 2008 döneminde yüzde 9,4 olarak gerçekle�mi�tir. Tarm d� i�sizlik oran ise bu dönemde geçen yln ayn dönemine göre 0,7 puan artarak yüzde 12,3 seviyesinde gerçekle�mi�tir.

(20)

14,5

10,3 13,8

10,5 14,3

10,3 13,6

10,3 12,6

9,9 12,6

9,9

11,6 8,8

12,3

9,4

0 2 4 6 8 10 12 14 16

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2006/7 2007/7

��sizlik Oran

(Yüzde)

Tarm d� i�sizlik oran ��sizlik oran

Kaynak: TÜ�K

Kentlerdeki i�sizlik oran bu dönemde yllk bazda 0,7 puan artarak yüzde 11,9a, krsal kesimdeki i�sizlik oran da 0,2 puan artarak yüzde 5,6ya yükselmi�tir.

Ekonomideki yapsal de�i�imle beraber, tarm sektöründen di�er sektörlere istihdam kaymas devam etmektedir. 2008 Temmuz döneminde, bir önceki yln ayn dönemine göre tarm ve in�aat sektörlerinde istihdam düzeyi azalrken, sanayi ve hizmetler sektörlerinde istihdam artm�tr. Bu dönemde, önceki yln ayn dönemi ile kar�la�trld�nda, tarm sektöründe istihdamn paynn 0,9 puan, in�aat sektörünün paynn ise 0,2 puan azald�, buna kar�lk sanayi sektörünün paynn 0,6 puan, hizmetler sektörünün paynn ise 0,4 puan artt�

görülmektedir.

(21)

7.458 13.896 21.354 7.165 13.982 21.147 7.400 14.391 21.791 6.493 15.553 22.046 5.713 15.241 20.954 5.601 15.588 21.189 6.375 15.874 22.249 6.297 16.325 22.622

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007/7 2008/7

�stihdam

(Bin Ki�i)

Tarm Tarm D� Toplam �stihdam

Kaynak: TÜ�K

Tarm sektörünün toplam istihdam içerisindeki pay geçen yln Temmuz döneminde yüzde 28,7 iken 2008 ylnn Temmuz döneminde yüzde 27,8e gerilemi�tir. Buna kar�lk ayn dönemde sanayi sektörünün toplam istihdam içerisindeki pay yüzde 18,7den yüzde 19,3e, hizmetler sektörünün toplam istihdam içerisindeki pay ise yüzde 46,2den yüzde 46,6ya yükselmi�tir.

6. Özelle�tirme

1980li yllarla birlikte tüm dünyada serbest piyasa ekonomisi yönündeki geli�meler, kamu sektörünün yeniden yaplanmasn zorunlu hale getirmi�tir.

Bu kapsamda, ekonominin daha rekabetçi bir ortamda büyüyebilmesi ve kamu finansmannda istikrarl bir dengeye ula�mas için devletin, özellikle tekelci konumundaki ekonomik faaliyetlerinin hzl bir biçimde özelle�tirilmesi gündeme gelmi� ve bu konuda çok önemli admlar atlm�tr.

19862002 yllar arasnda yaplan özelle�tirmelerden yakla�k 8 milyar dolar gelir elde edilmi�ken, Özelle�tirme �daresi tarafndan 2003 ylndan beri yaplan özelle�tirmelerle

(22)

536 187

1.283

8.222 8.096

4.259

6.255

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Eylül

Yllar �tibaryla Özelle�tirme Gelirleri

(M ilyon $)

Kaynak: Özelle�tirme �daresi Ba�kanl�

Yaplan özelle�tirmelerle devletin ekonomideki paynn en aza indirilmesi hedeflenirken, rekabete dayal piyasa ekonomisinin olu�turulmas, devlet bütçesi üzerindeki K�T finansman yükünün azaltlmas, sermaye piyasasnn geli�tirilmesi ve atl tasarruflarn ekonomiye kazandrlmas ve bu yolla elde edilecek kaynaklarn altyap yatrmlarna ayrlmas mümkün olacaktr.

C. 20092011 DÖNEM� MAKROEKONOM�K GÖSTERGELER

2002 ylndan itibaren kararllkla uygulanan makroekonomik politikalar, mali disiplin ve yapsal reformlar ile ekonomide güven ve istikrar sa�lanm�tr. Türkiye 26 çeyrektir kesintisiz büyüyerek tarihinde bir ilke imza atm�tr. Bütçe aç� azaltlm�, Türkiye bütçe aç� bakmndan birçok AB üyesi ülkeden daha iyi konuma gelmi�tir.

Kararllkla sürdürülen mali disiplin ve etkin borç yönetimi sonucunda borç stoku sürdürülebilir bir yapya kavu�mu�, her yl istikrarl bir �ekilde elde edilen faiz d� fazla sayesinde kamu finansmannda önemli iyile�meler sa�lanm�tr. Ekonomideki krlganl�n azalmasyla birlikte küresel dalgalanmann Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisi, bugüne kadar snrl kalm�tr.

20092011 döneminde de, küresel piyasalardaki dalgalanmalarn ekonomi üzerindeki olas olumsuz etkilerini en aza indirerek ekonomide sa�lanan güvenin, istikrarn ve mali

(23)

disiplinin korunmas, yapsal reformlara ve özelle�tirmelere kararllkla devam edilmesi neticesinde temel makroekonomik göstergelerdeki iyile�menin devam etmesi beklenmektedir.

TEMEL EKONOM�K GÖSTERGELER

2007⁽²⁾ 2008 ⁽³⁾ 2009⁽⁴⁾ 2010⁽⁵⁾ 2011⁽⁵⁾

GSYH Büyüme Oran (%) 4,6 4,0 4,0 5,5 6,0

GSYH (Milyon YTL) 853.636 994.315 1.111.438 1.245.500 1.395.351 GSYH (Milyon Dolar) 655.886 801.867 788.365 848.549 917.150

GSYH Deflatörü 7,6 12,0 7,5 6,2 5,7

ÜFE Yl Sonu (2003=100)⁽¹⁾ 5,9 13,8 6,4 4,9 5,5

TÜFE Yl Sonu (2003=100)⁽¹⁾ 8,4 10,0 7,5 6,5 5,5

�hracat (FOB) (Milyar Dolar) 107,3 137,5 149,0 163,0 179,0

�thalat (CIF) (Milyar Dolar) 170,1 218,0 232,5 251,7 274,4

(1) 2003=100 bazl endeks kullanlm�tr.

(2)Gerçekle�me

(3)Gerçekle�me Tahmini (4)Program

(5)Tahmin

(24)

Bütçe Performansı

2 0 0 9 BÜTÇE PERFORMANSI ^{BÖLÜM II}

(25)

(26)

BÖLÜM II

BÜTÇE PERFORMANSI

A. MERKEZ� YÖNET�M BÜTÇE PERFORMANSININ GEL��M�

5018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarnca 2006 ylndan itibaren konsolide bütçe uygulamasndan uluslararas standartlarla uyumlu ve daha geni� kapsaml

olan merkezi yönetim bütçe uygulamasna geçilmi�tir. Bu çerçevede 2006 yl merkezi yönetim bütçe performansnn geçmi� yllar bütçe performanslar ile tutarl ve do�ru bir

�ekilde kar�la�trlabilmesi amacyla Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü�ünce bütçe sistemine ilk defa giren kamu idarelerinden 2000-2005 yllar bütçe uygulama sonuçlar

istenmi� ve analitik bütçe sistemine göre dönü�üm yapmak suretiyle merkezi yönetim bütçe büyüklükleri ayn bazda olu�turulmu�tur.

Bu bölümdeki de�erlendirmeler dönü�türülmü� veriler esas alnarak yaplm�tr.

1. Bütçe Aç� ve Faiz D� Fazlann Geli�imi

Kamu maliyesinin performansnn de�erlendirilmesinde kullanlan iki önemli göstergeden biri olan bütçe aç�nn GSYHye oranna bakld�nda; 2000 ylnda yüzde 7,9 olan orann 2001 ylnda yüzde 11,9a yükseldi�i, izleyen yldan itibaren dü�ü� sürecine girerek 2002 ylnda yüzde 11,5, 2003 ylnda yüzde 8,8, 2004 ylnda yüzde 5,2, 2005 ylnda yüzde 1,1, 2006 ylnda yüzde 0,6 ve 2007 ylnda ise yüzde 1,6 olarak gerçekle�ti�i görülmektedir.

Faiz d� fazlann GSYHye orannn 2000-2007 yllarn kapsayan dönemdeki geli�imine bakld�nda ise 2000 ylnda yüzde 4,4 olan orann 2001 ylnda 5,2ye çkt�, 2002 ylnda ise bu dönemin en dü�ük oran olan yüzde 3,3e dü�tü�ü görülmektedir. �zleyen yllarda ise, söz konusu oran art� göstermi� ve yüksek düzeylerde seyretmi�tir. Buna göre, 2003 ylnda faiz d� fazlann GSYHye oran yüzde 4, 2004 ylnda yüzde 4,9, 2005 ylnda yüzde 6, 2006 ylnda yüzde 5,4 ve 2007 ylnda yüzde 4,1 olmu�tur.

(27)

Grafik 1: Bütçe Aç� ve Faiz D� Fazla

-7,9

-11,9 -11,5

-8,8

-5,2

4,4 5,2

3,3 4,0 4,9 6,0 5,4

4,1

-1,1 -0,6 -1,6

-14,0 -12,0 -10,0 -8,0 -6,0 -4,0 -2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

BÜTÇE DENGES� / GSYH FA�Z DI�I FAZLA / GSYH

2. Bütçe Giderlerinin Geli�imi

Bütçe giderlerinin GSYHye orannn 2000-2007 yllarn kapsayan dönemdeki geli�imine bakld�nda, 2000 ylnda yüzde 30,8 olan bu oran, 2001 ylnda ya�anan krizin de etkisiyle yüzde 36,2ye yükselmi�, 2002 ylndan itibaren ise dü�ü� e�ilimine girmi�tir. 2002 ylnda yüzde 34,1 olan merkezi yönetim bütçe giderlerinin GSYHye oran 2007 ylnda yüzde 23,9a kadar dü�mü�tür.

Ayn �ekilde, söz konusu dönemde faiz d� giderlerin GSYHye orannn geli�imine bakld�nda, 2000 ylnda yüzde 18,6, 2001 ylnda yüzde 19,1, 2002 ylnda yüzde 19,4 olarak gerçekle�ti�i; takip eden yllarda ise istikrarl bir �ekilde azalarak, 2003 ylnda yüzde 18,2 ve 2004 ylnda yüzde 17,1e dü�tü�ü görülmektedir. Söz konusu oran 2005 ylnda yüzde 17,6, 2006 ylnda yüzde 17,4 olarak gerçekle�irken, 2007 ylnda ise yüzde 18,2ye yükselmi�tir. 2003-2007 döneminde sa�lk, e�itim ve ula�trma sektörlerinde önemli iyile�meler sa�lanm�, ba�ta tarm sektörü olmak üzere reel sektöre verilen destekler artrlm�

ve çok sayda yeni sosyal program uygulamaya konulmu�tur. Buna ra�men, faiz d� bütçe kaynaklarnn rasyonel ve verimli bir �ekilde kullanlmas sayesinde faiz d� giderler belirli bir seviyede tutulabilmi�tir.

(28)

Bütçe Performansı Grafik 2: Merkezi Yönetim Bütçe Giderlerinin ve Faiz Hariç Bütçe Giderlerinin GSYHye Oranlar

30,8

36,2 34,1

31,1

27,2 24,6 23,5 23,9

18,6 19,1 19,4 18,2 17,1 17,6 17,4 18,2

0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

BÜTÇE G�DERLER� / GSYH FA�Z HAR�Ç BÜTÇE G�DERLER� /GSYH

Bu dönemde, faiz giderlerinin GSYHye oran 2001 ylnda en yüksek seviyesi olan yüzde 17,1 düzeyinde gerçekle�mi�tir. Bunun temel nedeni, 2000 Kasm ve 2001 �ubat mali krizlerinin borç servisi üzerinde meydana getirdi�i bozulmadr. Bu nedenle faiz giderlerinin 2000 ylnda yüzde 39,8 olan bütçe içindeki pay 2001 ylnda yüzde 47,2ye yükselmi�tir.

Elde edilen ekonomik ve siyasi istikrar ile do�ru uygulanan maliye politikalar neticesinde sonraki yllarda, faiz giderlerinin GSYHye orannda istikrarl bir dü�ü� gerçekle�mi�tir. Söz konusu oran 2002 ylnda yüzde 14,8, 2003 ylnda yüzde 12,9, 2004 ylnda yüzde 10,1, 2005 ylnda yüzde 7, 2006 ylnda yüzde 6,1 ve 2007 ylnda yüzde 5,7 olarak gerçekle�mi�tir.

Nitekim faiz giderlerinin bütçe içerisindeki pay 2007 ylnda yüzde 23,9a kadar gerilemi�tir.

3. Merkezi Yönetim Bütçe Gelirlerinin Geli�imi

Merkezi yönetim bütçe gelirlerinin GSYHye oran 2000 ylnda yüzde 22,9, 2001 ylnda yüzde 24,3, 2002 ylnda yüzde 22,7, 2003 ylnda yüzde 22,2, 2004 ylnda yüzde 22, 2005 ylnda yüzde 23,5, 2006 ylnda yüzde 22,9 ve 2007 ylnda yüzde 22,3 olarak gerçekle�mi�tir.

(29)

Grafik 3: Merkezi Yönetim Bütçe Gelirlerinin ve Vergi Gelirlerinin GSYHye Oranlar

22,9 24,3

22,7 22,2 22,0 23,5 22,9 22,3

17,7 18,2 17,2 18,1 17,9 18,4 18,1 17,9

0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

BÜTÇE GEL�RLER� / GSYH VERG� GEL�RLER� / GSYH

Vergi gelirlerinin GSYHye oran ise 2000 ylnda yüzde 17,7, 2001 ylnda yüzde 18,2, 2002 ylnda yüzde 17,2, 2003 ylnda yüzde 18,1, 2004 ylnda yüzde 17,9, 2005 ylnda yüzde 18,4, 2006 ylnda yüzde 18,1 ve 2007 ylnda yüzde 17,9 olarak gerçekle�mi�tir. 2003- 2007 döneminde ekonomik kalknmann desteklenmesi, rekabet gücünün artrlmas ve kayt d� ekonominin kayt altna alnmasn sa�lamak üzere vergi oranlarnda indirimlere gidilmi�

olmasna ra�men vergi gelirleri bu dönemde hedeflerle uyumlu gerçekle�meler göstermi�tir.

B. 2008 YILI MERKEZ� YÖNET�M BÜTÇE GERÇEKLE�MELER�

1. Bütçe Aç� ve Faiz D� Fazla

2008 yl Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda merkezi yönetim bütçe giderleri 222 milyar 553 milyon YTL, merkezi yönetim bütçe gelirleri 204 milyar 556 milyon YTL, bütçe aç� 17 milyar 997 milyon YTL ve faiz d� fazla 38 milyar 3 milyon YTL olarak öngörülmü�tür. Bu çerçevede, bütçe aç�nn GSYHye oran yüzde 1,9, faiz d� fazlann ise yüzde 4 olarak hedeflenmi�tir.

2008 yl sonu itibaryla bütçe aç�nn 14 milyar 140 milyon YTL, bütçe aç�nn GSYHye orannn ise yüzde 1,4 olarak gerçekle�ece�i tahmin edilmektedir. Di�er taraftan faiz d� fazlann 40 milyar 360 milyon YTL, faiz d� fazlann GSYHye orannn ise yüzde 4,1 olarak gerçekle�ece�i beklenmektedir.

(30)

2. Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

2008 yl Merkezi Yönetim Bütçe Kanununda merkezi yönetim bütçe giderleri 222 milyar 553 milyon YTL, merkezi yönetim bütçe giderlerinin GSYHye oran ise yüzde 23,6 olarak öngörülmü�tür.

2008 ylnda merkezi yönetim bütçe giderleri toplamnn 229 milyar 535 milyon YTL olarak gerçekle�mesi öngörülmektedir. Buna göre ylsonunda toplam bütçe giderlerinin GSYHye oran yüzde 23,1 olacaktr. 2008 ylsonunda faiz hariç bütçe giderlerinin 175 milyar 35 milyon YTL olmas beklenmektedir. Faiz hariç bütçe giderlerinin GSYHye orannn ise 2008 yl sonunda yüzde 17,6 olarak gerçekle�ece�i beklenmektedir.

2008 ylsonunda personel giderleri ve sosyal güvenlik kurumlarna devlet primi giderlerinin 56 milyar 805 milyon YTL, mal ve hizmet alm giderlerinin 24 milyar 750 milyon YTL ve cari transferlerin 68 milyar 694 milyon YTL olaca� tahmin edilmektedir.

Sermaye giderlerinin ylsonu gerçekle�mesinin 17 milyar 675 milyon YTL ve sermaye transferleri ylsonu gerçekle�mesinin ise 2 milyar 803 milyon YTL olaca� tahmin edilmektedir. 2008 ylsonunda borç verme gerçekle�mesinin 4 milyar 308 milyon YTL olaca� beklenmektedir. Faiz giderlerinin ise ylsonunda 54 milyar 500 milyon YTL olarak gerçekle�ece�i tahmin edilmektedir.

3. Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri

2008 yl merkezi yönetim bütçesinde 204 milyar 556 milyon YTL bütçe geliri öngörülmü� iken ylsonunda toplam bütçe gelirlerinin 215 milyar 396 milyon YTL olarak gerçekle�mesi beklenmektedir. Buna göre toplam bütçe gelirleri açsndan ba�langç hedefinin 10 milyar 840 milyon YTL üstünde bir gelir gerçekle�mesine ula�laca� görülmektedir.

Vergi gelirlerinin ylsonunda 174 milyar 745 milyon YTL, vergi d� gelirlerin ise 40 milyar 651 milyon YTL olmas beklenmektedir. Buna göre toplam merkezi yönetim bütçe gelirlerinin GSYHye orannn yüzde 21,7, vergi gelirlerinin yüzde 17,6, vergi d� gelirlerin ise yüzde 4,1 olarak gerçekle�mesi beklenmektedir.

2000-2007 yllarna ili�kin merkezi yönetim bütçe gerçekle�meleri ile 2008 ylna ili�kin ayrntl bilgilerin yer ald� tablolar ekte yer almaktadr.

(31)

20002001200220032004200520062007 2008 Bütçe 2008 Gerç. Tahmini

�DERLER�51.34486.972119.604141.248152.093159.687178.126204.068222.553229.535 30.92045.93467.87682.72195.601114.007132.163155.315166.553175.035 20.42441.03851.72858.52756.49145.68045.96348.75356.00054.500 �RLER�38.22858.41779.420101.037122.919152.784173.483190.360204.556215.396 -13.116-28.555-40.184-40.210-29.173-6.903-4.643-13.708-17.997-14.140 7.30812.48311.54418.31727.31838.77741.32035.04538.00340.360 20002001200220032004200520062007

2008 Bütçe 2008 Gerç. Tahmini

�DERLER�30,836,234,131,127,224,623,523,923,623,1 18,619,119,418,217,117,617,418,217,617,6 12,317,114,812,910,17,06,15,75,95,5 �RLER�22,924,322,722,222,023,522,922,321,721,7 -7,9-11,9-11,5-8,8-5,2-1,1-0,6-1,6-1,9-1,4 4,45,23,34,04,96,05,44,14,04,1 � KAR�ILAMA ORANI (%)74,567,266,471,580,895,797,493,391,993,8 � (%)53,470,365,157,946,029,926,525,627,425,3

(Milyon YTL.)MERKEZ� YÖNET�M BÜTÇE BÜYÜKLÜKLER�TABLO 1 MERKEZ� YÖNET�M BÜTÇE BÜYÜKLÜKLER�N�N GSYH �Ç�NDEK� PAYI (%)TABLO 2

(32)

Bütçe

Gerç. Tahmini

20002001200220032004200520062007

MERKEZ� YÖNET�M BÜTÇE G�DERLER�51.34486.972119.604141.248152.093159.687178.126204.068222.553229.53530,836,234,131,127,224,623,523,923,623,1100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Faiz Hariç Bütçe Giderleri 30.92045.93467.87682.72195.601114.007132.163155.315166.553175.03518,619,119,418,217,117,617,418,217,617,660,252,856,858,662,971,474,276,174,876,3 Personel ve Sosyal Güvenlik Kurumlar Devlet Primi Giderleri9.61214.53521.95028.83333.66337.38942.88749.37355.07756.8055,86,16,36,36,05,85,75,85,85,718,716,718,420,422,123,424,124,224,724,7 Mal ve Hizmet Alm Giderleri4.5436.82310.68111.87413.60415.18619.00122.25822.90524.7502,72,83,02,62,42,32,52,62,42,58,87,88,98,48,99,510,710,910,310,8 Cari Transferler12.74918.07325.41231.42936.30645.87149.85163.29269.20768.6947,67,57,36,96,57,16,67,47,36,924,820,821,222,323,928,728,031,031,129,9 Sermaye Giderleri2.8024.6437.8317.8888.26510.34012.09813.00311.77517.6751,71,92,21,71,51,61,61,51,21,85,55,36,55,65,46,56,86,45,37,7 Sermaye Transferleri1249924651.3842.6373.5422.0842.8030,00,00,00,00,10,20,30,40,20,30,00,00,00,10,30,91,51,70,91,2 Borç Verme1.2141.8581.9532.6043.2983.8385.6893.8463.9344.3080,70,80,60,60,60,60,80,50,40,42,42,11,61,82,22,43,21,91,81,9 Yedek Ödenekler1.5710,00,00,00,00,00,00,00,00,20,00,00,00,00,00,00,00,00,00,70,0 Faiz Giderleri20.42441.03851.72858.52756.49145.68045.96348.75356.00054.50012,317,114,812,910,17,06,15,75,95,539,847,243,241,437,128,625,823,925,223,7 MERKEZ� YÖNET�M BÜTÇE GEL�RLER�38.22858.41779.420101.037122.919152.784173.483190.360204.556215.39622,924,322,722,222,023,522,922,321,721,7100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Vergi Gelirleri29.49543.61560.20582.484100.342119.627137.560152.835171.206174.74517,718,217,218,117,918,418,117,918,117,677,274,775,881,681,678,379,380,383,781,1 Vergi D� Gelirler8.73314.80219.21518.55322.57733.15735.92437.52533.35040.6515,26,25,54,14,05,14,74,43,54,122,825,324,218,418,421,720,719,716,318,9 BÜTÇE DENGES�-13.116-28.555-40.184-40.210-29.173-6.903-4.643-13.708-17.997-14.140-7,9-11,9-11,5-8,8-5,2-1,1-0,6-1,6-1,9-1,4 FA�Z DI�I BÜTÇE FAZLASI7.30812.48311.54318.31727.31838.77741.32035.04538.00340.3604,45,23,34,04,96,05,44,14,04,1

MERKEZ� YÖNET�M BÜTÇE BÜYÜKLÜKLER� 2000-2008TABLO 3 2007

2008GSYH'YE ORANI (%)BÜTÇE �Ç�NDEK� PAYI (%) (Milyon YTL)2000200120022003200420052006

T.C. MALİYE BAKANLIĞI 2009 YILI BÜTÇE GEREKÇESİ

T.C.

MALİYE BAKANLIĞI

2009 YILI

BÜTÇE GEREKÇESİ

İÇİNDEKİLER

2 0 0 9 GENEL EKONOMİK DURUM BÖLÜM I

Cari Aç k ve Finansman

2 0 0 9 BÜTÇE PERFORMANSI BÖLÜM II

2 0 0 9 GENEL EKONOMİK DURUM ^{BÖLÜM I}

2 0 0 9 BÜTÇE PERFORMANSI ^{BÖLÜM II}