COVİD-19 SALGIN HASTALIK SÜRECİNDE PSİKOSOSYAL DESTEK ÇALIŞMALARI SİVAS KIZ ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ REHBERLİK SERVİSİ SUNAR

(1)

COVİD-19 SALGIN HASTALIK

SÜRECİNDE PSİKOSOSYAL DESTEK ÇALIŞMALARI

SİVAS KIZ ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ REHBERLİK SERVİSİ

SUNAR

(2)

BU ÇALIŞMADAKİ AMACIMIZ;

Aileleri, Covıt-19 ile birlikte ortaya çıkan zorlu yaşam olayları karşısında kendilerinde, çocuk ve ergenlerde görülebilecek ortak kaygı ve stres tepkileri ve bu tür

durumlarda neler

yapabileceklerine dair

bilgilendirmek ve yol

göstermektir.

(3)

PSİKOSOSYAL DESTEK NEDİR?

“Psikososyal” kelime anlamıyla birbirini

sürekli etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin ilişkisi anlamına gelir.

Afette, acil durum ve salgın hastalıklarda psikososyal destek; vakıa sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin yeniden

kurulması/geliştirilmesi, etkilenenlerin

‘normal’ yaşamlarına geri dönmesi sürecinde kendi kapasitelerini fark etmeleri ve

güçlenmelerinin sağlanması aşamasında yürütülen çok disiplinli hizmetler bütünü olarak ifade edilebilir.

(4)

COVIT-19 NASIL BİR HASTALIKTIR?

• COVID-19, insandan insana bulaşabilen bir solumum yolu virüsüdür.

• Dünyadaki ilk COVID-19 vakası Aralık 2019 tarihinde Çin’in Vuhan Şehri’nde, ülkemizde ise ilk vaka 11 Mart 2020’de saptanmıştır.

• Tarihte benzer salgın hastalık

süreçleri yaşanmış ,önlemler ve

sonrasında yapılan tıbbi

müdahalelerle salgın hastalıklar

kontrol altına alınmış ve

sonlanmıştır

(5)

(6)

Zorlu yaşam olayları karşısında çocukların stres ve kaygı tepkileri göstermesi beklendik bir durumdur.

COVIT-19’DA ZORLAYICI YAŞAM OLAYLARI

(7)

Bu süreçte çocuk ve ergenler, medya, sosyal medya ya da internet

üzerinden bulaşıcı hastalık salgını ile ilgili haberleri

izlemekte, tartışmalara kulak misafiri olmakta, alınan önlemleri

gözlemlemekte ve ev

içindeki değişikliklere tanık olmaktadırlar..

COVIT-19’DA ZORLAYICI YAŞAM OLAYLARI

(8)

Gelişimsel özelliklerine bağlı olarak çocuklar kaygı ve strese yetişkinlerden farklı tepkiler verebilirler. Bilişsel (zihinsel) gelişimlerinin devam etmesi, duygularını yönetmeyi tam anlamıyla henüz bilmemeleri, duygularını söze dökme konusundaki sınırlılıklar ya da yaşıtlarından farklı algılanma konusunda duyarlı olmaları nedeniyle çocuklar, yaşadıkları kaygı ve stresi farklı şekillerde yansıtabilirler

COVIT-19’DA ZORLAYICI YAŞAM OLAYLARI

(9)

COVIT-19’UN HAYATIMIZDAKİ ETKİLERİ

Stres Korku Kaygı

Belirsizlik

Tehdit

ALGISI Damgalama Günlük rutinlerin değişmesi

3

4 5 6

1 2

(10)

Eğitim İş ve gelir düzeyindeki değişiklikler

Aksayan tedavi süreci

Değişen sosyal ilişkiler

11 10

8 9

7 COVIT-19’UN HAYATIMIZDAKİ ETKİLERİ

Kayıp/yas

(11)

COVIT-19’UN HAYATIMIZDAKİ ETKİLERİ

İnanç Sistemindeki Değişiklikler

(Yaşam için gerekli olan inançlarımız değişti.)

• İyi bir insan olmadığım için kendimi böyle güvencesiz ve

çaresiz hissetmeyi hak ediyorum.

• Bu felaket benim yüzümden oldu.

• Bu bir daha olacak ve benim elimden hiçbir şey gelmeyecek.

Dünya adildir.

Ben değerliyim.

Kötü olaylar benim başıma

gelmez. Evim en güvenli yerdir.

(çocuklarda)

∙ Dünya güvenli bir yerdir.

∙

∙∙Benimle ilgilenecekler , bana bakan yetişkinler beni koruyacaklar.

(çocuklarda)

Sarsılan İnançlar

(Dünyaya ilişkin temel inançlarımızı sarsıldı.)

(12)

COVİD-19’A BAĞLI OLARAK YETİŞKİN VE ÇOCUKLARDA GÖRÜLEBİLECEK RUHSAL

TEPKİLER

(13)

COVİD-19’A BAĞLI OLARAK ÇOCUKLARDA GÖRÜLEBİLECEK RUHSAL TEPKİLER

5 YAŞ ALTINDAKİ ÇOCUKLAR

• 0-2 yaş arası bebekler ve küçük çocuklar, dünyada kötü bir şeyin olmakta olduğunu henüz

anlayamazlar, ancak anne-baba ve bakıcılarının üzüntü, stres ve kaygılarını fark ederler.

Ebeveynleriyle birlikte benzer duygular yaşamaya ve benzer tepkiler göstermeye

başlayabilirler.

(14)

• 3-5 yaş arasındaki çocuklar ise bir salgının olduğunu ve etkilerini genel olarak anlayabilirler. Ancak, yaşlarına özgü çocuk

benmerkezciliği ve yüksek hayal gücü nedeniyle, gördüklerini, duyduklarını ve yaşadıklarını

abartma eğiliminde olabilirler ve bu süreçten yoğun bir şekilde

etkilenebilirler.

5 YAŞ ALTINDAKİ ÇOCUKLAR

1-COVİD-19’A BAĞLI OLARAK ÇOCUKLARDA GÖRÜLEBİLECEK

RUHSAL TEPKİLER

(15)

• 5 YAŞ VE ALTINDAKİ ÇOCUKLAR:

• •Ebeveynlerin yanından hiç ayrılmak isteme

• Sürekli ağlama ya da ağlamaklı olma

• •Huzursuz, huysuz ve sinirli olma

• •Karın ağrısı ya da baş ağrısı gibi fiziksel şikayetler

• •Yeniden parmak emme ya da geceleri altını ıslatma

• •Aşırı ürkeklik ya da korkuların başlaması (yalnız kalma, karanlık, hayaletler vb.)

• •Oyunlarda sürekli salgın hastalığı canlandırma/yaşama

• •Sürekli salgına dair abartılı hikâyeler anlatma

• •Konuşma zorluğu yaşamaya başlama

• Öfke nöbetleri geçirme ya da saldırganlık davranışları

COVİD-19’A BAĞLI OLARAK ÇOCUKLARDA GÖRÜLEBİLECEK

RUHSAL TEPKİLER

(16)

6-11 YAŞ ÇOCUKLARI

• Dikkatini bir şeye verememe

• Aşırı alıngan, sinirli ya da kavgacı olma

• Herkesten uzaklaşma, içine kapanma

• Kabus görme, uyumak istememe ya da uyku problemleri

• Karın ağrısı ya da baş ağrısı gibi fiziksel şikayetler

• Asılsız korkular geliştirme ve hep bu korkulardan söz etme

• Sevdiği şeylerden artık zevk almama

• Yaşıtlarından daha fazla ya da daha az yemek yeme

COVİD-19’A BAĞLI OLARAK ÇOCUKLARDA GÖRÜLEBİLECEK

RUHSAL TEPKİLER

(17)

12-18 YAŞ ARASINDAKİ ERGENLER

• İçinde bulundukları gelişimsel dönem nedeniyle bazı fiziksel ve duygusal değişimler geçirirler.

• Bu dönemde, salgına dair kaygı ile başa çıkmak onlar için zor olabilir.

• Yaşça daha büyük ergenler kendilerine ve ebeveynlerine karşı hiç stres ve kaygı hissetmiyormuş gibi davranabilirler.

• Fiziksel ağrı ya da sancılardan şikâyet edebilirler çünkü onları duygusal olarak gerçekten neyin rahatsız ettiğini belirleyemezler.

• Bazıları ise evde ya da sosyal ortamlarda kurallara uymakta çeşitli sorunlar yaşayabilirler.

COVİD-19’A BAĞLI OLARAK ERGENLERDE GÖRÜLEBİLECEK

RUHSAL TEPKİLER

(18)

12-18 YAŞ VE ARASINDAKİ ERGENLER:

• Uyku problemleri (uykusuzluk, kabus vb.) yaşama

• Salgın hastalığı hatırlatıcı ortamlardan ve hastalıkla ilgili konuşmaktan kaçınma

• Tütün, alkol ya da madde kullanmaya başlama

• Aile ve arkadaşlardan uzaklaşma, sürekli yalnız kalma

• Aşırı alıngan ya da öfkeli olma

• Sevdiği şeylerden artık zevk almama

• Okula veya yeni düzene uyumda zorlanma

• Kavga etme, sorunlu davranışlar gösterme

COVİD-19’A BAĞLI OLARAK ERGENLERDE GÖRÜLEBİLECEK

RUHSAL TEPKİLER

(19)

• Sürekli tedirgin ya da panik olma

• Kendini güvende hissetmeme

• Kendini değersiz hissetme

• Öfke, gerginlik, sinirlilik, huzursuzluk

• Kendine ya da sevdiklerine yönelik çeşitli endişe, korku ve kaygılar

• Sürekli üzgün olma

• Aşırı umursamazlık

• Umutsuzluk, çaresizlik, çökkünlük

• Kendini katı ve duygusuz hissetme

• İçe kapanma, kendini toplumdan uzak tutma

• İlişkilerde yaşanan çatışmaların artması

• Günlük aktivitelerden zevk alamama

• Takıntılı olma hali

COVİD-19 YETİŞKİNLERDE GÖRÜLEBİLECEK

RUHSAL TEPKİLER

(20)

• Her şeyin kontrolden çıktığını düşünme

• Ne olup bittiğini anlayamama

• Başkaları tarafından anlaşılmadığını düşünme

• Dünyayı anlamsız ve boş görme

• Dikkati toplamada güçlük

• Karar verme güçlüğü

• Aklın karışması

• İştah bozuklukları

• Baş ve karın ağrısı gibi somatik şikâyetler

• Bağışıklık sisteminin bozulması

• Yorgunluk, bitkinlik, tükenmişlik

• Sık sık terleme, titreme ve ürperme

• Vücut kaslarının sürekli gergin olması

• Uykusuzluk ve uyku sorunları

COVİD-19 YETİŞKİNLERDE GÖRÜLEBİLECEK

RUHSAL TEPKİLER

(21)

OKUL SÜRECİNDE KARŞILAŞABİLECEK SORUNLAR

• Okula uyum sorunu,

• Okula başlama ve okula devam etme ile ilgili sorunlar,

• Okul ve okula ilişkin sorumlulukların tekrar kazanılması sürecinde zorluklar,

• Ders çalışma ile ilgili motivasyonlarında düşme,

• ‘Okulda virüs kapar mıyım?’ endişesi ile okula gitmek istememe,

• ‘Okulda virüs kapar mıyım?’ endişesi ile

arkadaşlarıyla hiç iletişim kurmama

(22)

• Hastalığın bölgelerle veya etnik kökenlerle ilişkilendirilmesi.

• "COVID-19 hastalığına yakalanmış

bireyler için “virüsü yayan", "başkalarına bulaştıran" gibi suçlayıcı ifadeler

kullanılması.

• Okul ortamında, Covid-19 hastalığı ile ilgili gerçek olmayan bilgilerin yayılması.

• Kendisi veya yakınlarından birinin Covid- 19 tanısı almış, tedavi ve kontrol süreci tamamlanmış, sonrasında okula dönen öğrencilerin dışlanması.

OKUL SÜRECİNDE KARŞILAŞABİLECEK

SORUNLAR

(23)

• Bilgi edinin: Koronavirüs hakkında doğru kaynaklardan bilgi alın.

• Dinleyin: Çocuklarınızı dinleyin ve görüşlerine saygı gösterin.

• İzin verin: Çocuğun salgın hakkında merak ettiklerini istedikleri zaman sormasına

izin verin.

• Normalleştirin: Salgın hakkında aşırı

kaygılı ve üzgün görünmemeye dikkat edin.

• Güven verin: Gerekli önlemleri aldığını ve almaya devam edeceğinizi hatırlatın.

ÇOCUKLARA VE GENÇLERE NASIL YARDIMCI

OLABİLİRSİNİZ?

(24)

• Birlikte vakit geçirin.

• Rahatlatın: Her zamankinden daha çok ilgi, yakınlık ve şefkat gösterin.

• Koruyun: Çocukların uzaktan eğitimine önem verin ve koronavirüsle ilgili sosyal medya, televizyon üzerinden tartışma ya da haber ortamlarına girmelerine izin vermeyin.

• Sorumluluk verin: Çocukların gönüllü olarak yardımlarına izin verin.

• Model olun: Çocuklara bu süreçte ne

yapmaları gerektiği konusunda örnek olun.

• Uzmana başvurun: Önerileri uygulamanıza rağmen, çocuğunuzun aşırı panik, ağlama nöbetleri, uyku ve davranış sorunları gibi tepkileri varsa uzmana danışın.

ÇOCUKLARA VE GENÇLERE NASIL YARDIMCI

OLABİLİRSİNİZ?

(25)

Koronavirüs salgını nedeniyle aile, toplum ve diğer insanlar için endişe, kaygı, panik ve korku yaşamak çok normaldir. Eğer bu tür durumlar yaşıyorsak öncelikle bunu normal karşılamalıyız.

Psikolojik sağlamlığı artırmak için,

• Koronavirüs ile ilgili bilimsel, somut ve gerçekçi bilgiler edinin.

• Koronavirüs riskinden korunma yöntemlerini öğrenin ve uygulayın.

• Medyayı sağlıklı kullanın.

• Sağlığınızı önemseyin.

• Düşüncelerinizi gözden geçirin.

• Yaşadığınız duyguların normal ve geçici olduğunu bilin.

KENDİNİZE NASIL YARDIMCI OLABİLİRSİNİZ?

(26)

• Kendinize zaman ayırın.

• Aileniz ile zaman geçirin.

• Duygu ve düşüncelerinizi sevdiklerinizle paylaşın.

• Toplumsal dayanışmayı pekiştirin.

• Koronavirüs riski sürecinde,

buradaki önerileri uygulamanıza rağmen, yaşadığınız stres ve

kaygının etkileri artarak devam ediyorsa uzmana başvurun.

KENDİNİZE NASIL YARDIMCI OLABİLİRSİNİZ?

(27)

Ne zaman destek almalıyız?

• Stres tepkilerinde herhangi bir azalma olmuyorsa, sıklığı ve şiddeti giderek artıyorsa,

• Günlük hayatınızı (ailenizi ve işinizi) ciddi şekilde olumsuz etkiliyorsa,

• Bir nedeni olmaksızın, çok yoğun korku ve endişe yaşıyorsanız,

• Aşırı kaygı ve panik belirtileri gösteriyorsanız (nefessiz kalma, sürekli titreme ve baş dönmesi, kalp atışının sürekli hızlanması, yüksek tansiyon, aşırı irkilme tepkileri vb.),

• Geleceğe ve sevdiklerinize dair yoğun endişe ve

umutsuzluk hissediyorsanız.

(28)

Covid-19 salgın hastalığının tamamen ortadan kalkmaması sebebiyle eski yaşam alışkanlıklarımıza dönebilmiş değiliz.

Normal hayata dönebilmemiz ve hastalığın azalarak sonlanması için bireysel olarak alacağımız önlemler hem kendimizi hem de toplumu yakından ilgilendirmektedir.

 Maske kullanmak,

 Zorunlu olmadıkça kalabalık ortamlardan uzak durmak,

 Tokalaşma, sarılma gibi yakın temas içeren sosyal ilişkilerden uzak durmak,

 El hijyeni başta olmak üzere kişisel temizliğe dikkat etmek,

 Hastalık belirtileri gösteriyorsak zaman kaybetmeden doktora başvurmak ve gerektiğinde bireysel karantina uygulamak,

YENİ NORMAL VE KONTROLLÜ SOSYAL

HAYAT

(29)

KONTROLLÜ SOSYAL HAYAT ve OKUL SÜRECİNDE AİLENİN DESTEĞİ

Sayın Veli,

Uzun bir aradan sonra öğrencilerimizle yeniden buluşuyoruz. Okullarımızı özlemle açıyoruz ve çok heyecanlıyız.

Çocuklarımızın sağlığının korunması için okullarımızda hazırlıklar tamamlandı.

İlginiz ve iş birliğiniz bize her zaman güç verdi. Salgın sürecinde Bakanlığımızın eğitim faaliyetlerine yönelik emekleriniz ve gönül birliğiniz için teşekkür ederiz.

Bu kez desteğinize daha çok ihtiyacımız var. Süreci hep birlikte atlatacağız.

Aslında bildiğiniz hususları ailenizin ve öğrencilerimizin sağlığı için hatırlatmak ve vurgulamak istedik.

(30)

Sayın Veli,

Çocuğunuzu okula gönderirken;

 Ortak kullanım alanlarında bulunan eşyalara ve yüzeylere (servis ve toplu

ulaşım araçlarındaki tutamaklar, kapı kolu, tırabzan, duvarlar vb.) dokunmaması;

dokunması hâlinde elini yüzüne, ağzına, burnuna ve gözüne temas etmemesi

gerektiğini,

 Ellerini belirli aralıklarla sabun ve su ile yıkamasını, sabun ve suyun bulunmadığı

durumlarda kolonya veya antiseptik madde ile temizlemesini,

 Kişisel hijyenine dikkat etmesini

 Maskesini uygun şekilde kullanmasını ve yanında yedek maske bulundurmasını,

 Okul idaresinin belirlediği hijyen kurallarını öğrenerek bu kurallara uymasını,

,

TEMBİHLEYİNİZ!

(31)

 Doğru ve güvenilir kaynaklardan bilgi edinerek salgın hastalıklar

konusunda öğrencimizi bilinçlendiriniz.

 Okulda ve sosyal alanlarda sosyal mesafeye dikkat etmesini,

 Arkadaşlarıyla yiyecek, içecek ve araç gereçlerini paylaşmamasını,

 Bakanlığımız ve yetkili kurumlarca yapılan açıklamalar ve kurallara

uymaları konusunda öğrencimizi uyarınız.

 Dengeli ve sağlıklı beslenmesine, uyku düzenine özen gösteriniz.

 Sağlık durumunu takip ediniz.

Yüksek ateş, öksürük ya da başka bir hastalık belirtisi varsa idareyi bilgilendirerek okuluna

göndermeyiniz. Mutlaka bir sağlık

kuruluşuna başvurunuz

TEMBİHLEYİNİZ!

Sayın Veli,

Çocuğunuzu okula gönderirken;

(32)

 Her gün temiz kıyafet ile okula gitmesini sağlayınız.

 Kronik rahatsızlığı bulunan

öğrencilerin kullandıkları ilaçları okul idaresine ve öğretmenlerine

bildiriniz.İlaçların yanında bulunmasını sağlayınız.

 Öğrencimizin mümkünse kronik hastalığı olan ya da 65 yaş üzeri kişiler tarafından okula

bırakılmamasına ve her gün aynı kişi tarafından okula bırakılıp alınmasına dikkat ediniz.

 Okul yönetimi tarafından öğrencimize verilecek olan bez maskeleri her gün uygun şekilde temizleyiniz.

Sayın Veli,

Çocuğunuzu okula gönderirken;

ÖNEMSEYİNİZ!

(33)

 Okul alanına girmeniz gereken

durumlarda öncelikle görüşeceğiniz kişiden randevu alınız.

 Acil durumlar dışında okul alanına (okul servisi, sınıf, bahçe,

öğretmenler odası vb.) okul idaresini veya öğretmeni çağırmadan

girmeyiniz.

 Okulda bulunduğunuz süre içerisinde;

 Okul hijyen kurallarına uyunuz,

 Sosyal mesafeye dikkat ediniz,

 Görüşmelerinizi en kısa sürede tamamlayınız.

Sayın Veli,

Çocuğunuzu okula gönderirken;

ÖNEMSEYİNİZ!

(34)

 Okul idaresi ve öğretmenler ile

iletişimi, uzaktan erişim (telefon, SMS, e-posta vb. ) ile sağlayınız.

 Öğrencimiz eve döndüğünde gerekli hijyeni sağlayıp sağlamadığını takip ediniz.

 Ayakkabı ve kıyafetlerini değiştirerek çıkan ayakkabı ve kıyafetlerini

havalandırmasını sağlayınız,

 Elini ve yüzünü sabunla en az 20 saniye yıkamasını sağlayınız. (Ağız ve burun hijyenini sağlayınız, mümkünse duş aldırınız.)

 Okulda kullandığı çanta, kitap, defter, kalem, silgi vb. malzemelerin

dezenfekte

edilmesini/havalandırılmasını sağlayınız.

Sayın Veli,

Çocuğunuzu okula gönderirken;

ÖNEMSEYİNİZ!

(35)

KAYNAKÇA

 Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü internet sayfasından Psikososyal Destek Hizmetleri sekmesi altında dokümanlar indirilebilir.