BELIRLENMESINDE KULLANILAN SUBJEKTIF DEGERLENDiRME YONTEMLERi

TMMon T~kllil Milhmo.lill~n 0daJ1 UCTF.A The Ol®1ber urTQ'iI~ Engineo:l"I

T~ucll,~ lIIill1cndi.

The Journal orTc,uilel and Enllilleer

.. . . .

KUMASLARIN DUYUSAL OZELLIKLERININ . .

.

YII : I~

5:11' : 5\1·6(1

BELIRLENMESINDE KULLANILAN SUBJEKTIF DEGERLENDiRME YONTEMLERi

6ZET

Vildan SOLAR AneOKUR D.E.O. Mtih.Fak.Tekstil Mtih.Boltimti, iZMiR

Kuma§lann duyusal ozelliklerinin subjektif olarak degerlendirilmesi, ara§unnacdann ytllardlr tizerinde cralt§tlgJ ancak onemini yitirmeyen ve geli~tirmeye acr1k bir konudur. OzeIlikle giysilik kuma§lar SOz konusu oIdugunda, kuma§ tutumunun ya da diger duyusal iizelliklerin subjektif olarak degerlendirilmesi daha da onem kazanmaktadIr. Bu nedenle, bu yazlda taknn elbiselik kuma§larda tutumu olu§turan yumu§akhk-sertlik, incelik-kahnhk, ptirtizltiltik-dtizg[inltik (y[izey d[izg[inl[ig[i) ozelliklerinin subjektif degerlendirilmesi i<;in taraflllllZdan ortaya konan degeriendirme teknikleri tamt1larak, bu tekniklerin % lOa ytinlti takllll elbiselik kuma~lar iizerindeki uygulamasl m;lklanmaktadlf. Ortaya konan degerlendirme teknikleri kullantlarak elde edilen sonu<;lar arasllldaki uyum, Kendall uyum 111lalizi ile, subjektif degerlendirme sonu<;lan arasllldaki ili§kiler korelasyon analizi ile incelenmi§tir.

Anahtar kelimeler: duyusal ozellikler, subjektif degeriendimle, tutum

SUBJECTIVE EV ALUA TION METHODS USED

IN THE DETERMINATION OF TACTILE PROPERTIES OF FABRICS ABSTRACT

Subjective evaluation of tactile properties of fabrics is a subject on which many researchers have studied for years and which still has importance and is also open to improvements. Especially for suitings, subjective evaluation of fabric handle or of other tactile properties has more importance. For this reason, in this article the subjective evaluation techniques for stiffness, thickness and smoothness which are the components of fabric handle of suitings and which have been introduced by the authors are explained. These techniques are tested on 100% wool worsted suitings. The concordance of subjective test results arc investigated by Kendall concordance test and correlation analyses are carried out to examine the relations between subjective results.

Keywords: Tactile properties, subjective evaluation, handle

l.GiRi~

Gtiniimiizde i1erleyen teknolojiyle beraber artan kuma~ ~e~itliligi hem tireticiler hem de son kullalllcilar a~lsmdan kuma~lann

kullallim amacilla yonelik olarak degerlendirilmesini ve sc~imini zorla~tlrmaktadlr. Ttiketiciler satm ahnacak bir kuma~ ya da giysi i~in karar verirken, kuma~a dokunarak degerlendinne yapmaktadlrlar. Hlzh ve pratik o)an bu yontem, kuma~ tiretim s[irecinde de kullamlmakta ancak, karar verme §eklinin subjektif olmasl sebebiyle ciddi kalite varyasyonlanna neden olabilmekte ve zaman zaman ttiketicinin giysiden ve kuma~tan bekledigi tutum ile ~eli§ebilmektedir. Bu onemli sakillcaya ragmen duyusal ozelliklerin, 5zellikle de kuma§ tu!umunun, degerJendirilmesinde !tim dtinyada subjektif degerlendirme yontemleri kul\amlmaya devam etmektedir. Bu durumun en iinemli sebebi kuma§ tutumu gibi duyusal ozellikleri objektif olarak ol<;ebilen tek bir cihazm bulunmaYI§ldlr. Bu nedenle tutum a~lsllldan birbirine benzeyen kuma~lar tiretebilmek ve bunun stirekliligini saglayabilmek ic;:in subjektif degerlendiImeler yapllmasl ve bunlann objektif oh;umlerle desteklenmesi gerekmekledir. Bu noktadan hareketle, kuma~

duyusal ozelliklerinin subjektif degerlendirmelerle belirlenmesi i<;in herkes tarafmdan aym ~ekilde anla§lhp uygulanabilen, basit ve pratik standaI1 yontemlerin geli§tirilmesi ihtiyaci dogmaktadtr.

Duyusal ozelliklerin sUbjektif degerlendirmesi tizerine ilk defa Binns'le 1926'da ba~layan <;ah§malar bug[in hala devam etmektedir. Tamamen ki~iJerin kararlanna bugh olan bu dcgerlendirme §ekli, karar veren ki~inin psikoiojisi, ya~t, cinsiyeti, tecr[ibesi gibi faktorlerin yanlllda iklim, moda, ktilttirel yapl, ekonomik ge<;mi§, Irksal farkhhklar gibi unsurlardan da etkilenmektedir. Duyusal ozelliklerin sUbjektif degerlendinnesi [izerine <;ah§malar yapan Dawes ve Owen (Bishop, 1996),

~ . ^~' .. : ... ,_ .. ,,'-·V"".-,_,ro_. _ .... ^'~'. ;., _ ' .. __ ^~

TheJc~matolTezme.nndEng!neer ' .• : YlL1Z·SAYlM·&Q· ... . :_. "~,. TekllflwaMuhendls..:-;

. "- SAIFAt. - - " . ,

Howorth ve Oliver (Bishop, 1996) , David ve ark.

(Bishop, 1996), Brand (1964) gibi ara§lImlacllann yanmda Kawabata ve Niwa'mn (Kawabata, 1980; Kawabata, 1982;

Kawabata ve Niwa, 1998) aca§lIrmalan da bu konudaki ,all\malara biiyiik katkl yapml§1Ir. SUbjektif degerlendirmelerle ilgili literatiir gozden ge,irildiginde

ara~tJrl11acllann ba~i<mgl~ta, tutumu ya da diger duyusaJ ozelliklerini ifade etmekle kullamlan kelimeleri tespit etmek ve bunlara a~lkhk getirmek amaclyia r;ah~malar yaparak bunlan kuma~lann kullaml11 yerlcrine gore Slnlnadlgl ve subjeklif degerlendinneleri standardize elmek yon tin de yogun ,alt§malar yaptlgl goriilmektedir.

1971 Ylltnda Kawabata ve Niwa'nm HESC'i (Hand Evaluation and Standardization Commitee) oIu~lUrarak tUlUm degerlendinneJerini standardize elmek amaclyla yaplJklan

~ah§malar bugOn dUnya lileraluriinde onemli bir yere sahiplir.

Ellis ve Gamsworthy (1980), Winakor ve Kim (1980), Mahar ve ark. (1982), Elder ve ark. (1984a ve 1984b), Mahar ve Postle (1989), Mahar ve ark. (1990) tarafmdan ger,ekJe§tirilen

~ah§mi.llar ise subjektif degerlendinneler konusunda yapJll1ll~

onemli rruJt§m:.tlar araslI1da yer almaktadlr.

1997 ydmda Harada ve ark. ta",fmdan yapdan ,alt§mada subjektif degerlendirrnede izlenmesi gereken yol belirlenmeye ,all\llml§lIr. Ara\ttrmacdar, duyusal ol,iimlerde

olu~turulabilecek standurt bir sistemin oncelikle, herhangi bir ornege kolayca uygulanabilir olmasl gcrckligini belirtmektedirlcr. Alimaa ve ark. (2000) egilme rijitligi, kuma\ kahnhgl ve sUrltinme gibi bazl ozellikleri se~erek bunlan en objeklif §ekilde duyusal olarak degerlendirme olanaklanlll

ara~lIrml~lardlr. Bu umat;la mekanik ozelliklcrin objcklif 61'riim YOJ1lcmlcrinc bcnzcycn subjcklif yonlemler onuya koymu§lardtr. Ryu ve arkada~lan da (200 I) subjektiF tutum degericndirmesi konusunda t;ok saYlda jUri uycsinc uhl§arak bayan laklln clbisclik kuma~lar i<rin tulum a<;lsll1dall cn t;ok tercih cdilcn kuma~Ian belirlemi§Ierdir. Cardello vc ark.

(2003) askeri giysilerin konforunu etkileyen duyusal ve objektif kuma~ ozellikleri Uzerine kapsamh bir c;all~ma

yapml§lardlr. Belirlenen ozellikler ve \;;lI1ll11lamalar incelendigindc Ifogunun ger'rck test ko~ullarllli taklit cder

§ekildc diijiiniildiigii dikkat ,ekmektedir. Philippe ve ark.(2004) isc yiyecek endiistrisinde yiyecegi tUketirken irade edilen vc 0 tirUnlc ilgili kabulU gostercn tammlama yontcmini tekstillcrc uygulaml~ ve 1<llllmlaYlcl analiz olarak adlandmlan bu yonlemlc kunla~lann subjektif degerlcndinnesinde en fazla bilgiye en az say Ida ozellikle ula\maYI hedeflemijlerdir. Bu degedcndirmclerdc jUri Uyesinin tuLumu lanImlamakla kullamiacak kclimclcri bclirlcmcsinin dl~mdl.l, dcgcrlcndirmc Sirasmi da tcsbil etmesini ongoren ara~tlnnacJlar bu yontiyle subjektif degerlendimle yontemlerine farklt bir bakl~ a,ISI gelirmektcclirler.

2. MATERY AL VE METOT

2.1. Matcryal

Kuma~ duyusal ozelliklerinin degcrlcndirilmesi IUm

kumu§lar goz ontine alIndJgmda bu ozelliklerin belirlenmcsi daha fazla onem kazanmaktadlr. Bu nedenle dcneyscl pltjmada % I 00 yiinlii kamgarn erkek taklm elbiselik kuma§lar kullamlml§t1r.

TUrkiye'dc yUnlti kuma~ tirctimi konusunda onemii paya sahip alan vc ticari olarak tan man ~c§itli tirmalardan lemin edilen 43 adet kuma§, deneyscl ,,,ltjma oncesinde, argii tipi, nlctrekare agJrilgl, atkl ve t;ozgU slkllgl gibi ternel yapisal parametreler a<;lsmdan analiz edilmi§tir.

Dcneyde kullamiacak kuma~ll.lr orgO tipi dikkate alll1arak

"bczayagl vcya tUrevi ile dimi vcya tOrevi" olmak Uzere kendi irrerisinde iki gruba aynlarak kodlanml~lIr. Tablo 1 'de dcney kuma§lannm tcmel yapisal parametrelerinc ait ozet bilgi verilmektedir.

T"hlo J. O('IIl'Y K/I/lI(I~/a"'l/Il1 Tcml'i Yap/.ml Parttlllt'lrdcrillc.' ilirkill BilRilcr

i\'UlI:Il Mctrckarc C;iizgU Alkl Kuma.!j

Orgii lipi <lglrh~1 slkhg. slkhi!. kahnhgl'

_

"')'111 (g/m:) (lcllcm) (Ielkin) (mm)

Bezayagl \'cya li.ircvi 13 135,2 -2R6,2 t4.7 -37,3 13.2 -32.0 0.24 -0,87 Dim; vcya tiircvi 30 155.7·311,4 2(i,3·54.7 23,0 -39,3 O,2R - 0.75

<I: J

-

2,2, Metot

DcneyseJ r;ah~mi.m1l1 lamaml Dokuz Eyltil Onivcrsilcsi Miihendislik Fakiiltesi Tekstil MUhendisligi Boliimii'nde bulunan Tekstil Kalite Kontrol Laboratuvar 2'de ger,ekle§tirilmijtir. Tiim kumajlardan 15xl5 COl boyutlannda kare ornekler kesilmi~ vc ttim ornckler deneysel r;ah§ma oncesinde en ilZ 24 saal slandart atmosfer ko~ullafJnda

(20±2'C Slcakllk, %65±2 bagtl nem) bekletilerek kondisyonlanml§lIr. DeneyseJ c;ah~ma oncesi subjeklir degerlendirmelerde kullallliacak ohm prosedUrlcr hazlrlanmJ§

vc subjektif degerlendirmelerc kalJiacak bir jUri heyeti

olu\turulmu~tur.

2,2,1. Degerlendirme Jiirisinin Olu~turulmasl

Subjektif degerlendirmelerde konu hakkmda bilgisi veya lecrtibesi alan (uzman) ya da konu hakk1l1da bilgi veya tccrUbesi olmayan (uzman olmayan) jUri Uyeleri ilc ,altjtlabilir. Bu ara\ttrmada ortay" konan subjektif dcgcrlcndirmc teknikleri uzman jUri Uyeleri ile crali~i1arak

denenmi§lir. Ara§l1rmada jUri Uycsi olarak ya§lan 23 ile 65 araslI1da degi§cn 13 bayan ve 5 erkck tekstil mtihendisligi boWmU ogretim Uycsi, ara§lIrma gorevlisi ve lisanstistu ogrencisi yef alrnaktadlr.

Dcncyscl ~a!J§ma slraslI1da her jUri tiyesl ile degerlendirilen ttirn ozellikler i~in farklt zamanlarda ti'rCf tekrar yaptlml\tlr. Bu §ekilde her jiiri iiyesi 12 defa subjektif degerlendirme oturumuna katllml~lIr.

2,2,2, Subjektif Degcrlcndirme Prosediirlerinin Hazirianmasl

SUbjektif degerlendirmenin sagltkll bir §ekilde

gcryekle~tirilcbilmesi iyin dcnemelerden once bazl noktalara

karar verilmesi gerekmekledir. Bu ama~la degerlendirme

i~lemi i\=in bnemli noktalan kapsayan ve bu noktalara aer1khk getiren prosedUrler olu~turulmu§tur. Hazlrlanan prosedUrler yardlmlyla herkes~e aym ~ekilde anla~lhr, kolay ve pralik olarak uygulanabilen yonlemier orlaya konarak, bunlann subjektif degerlendirmeler ierin standarl yontemler oiarak kullamimaslnl sagiamak :.Jmavianml§tJr.

Hazlrianan prosedUrler, degerlendiriiecek ozelligin tanlmlnl, degerlendirmc leknigini, dcgerlcndinne sUresini, degerlendirme skalus1I11 ve degerlendirme i§lem SlraSln1 belirlemektedir. Aynell degerJendirme sonuc;Ianlllll kaydedilebilmesi ivin bir form hazlrlanml~tlr. Bu formda jUri Uyesine ve deneysel vuh~maya ait biigilcr ve degerlendimle sonucrlannln i§uretlenecegi klslmiar yer almaktadlr.

2.2.3. Dcgcrlcndirme Kriterlcl'inin (Tutum Bile§enlerinin) Belirlenmesi

Degeriendimle kriterlerinin olu§lUrulmasl ic;in, oneelikle kuma§lan lammlamakla kullantlan TUrk~e kelimelerden yaygll1 olanlann beiirienmesine c;ah§llml§llr. Bu amm;la iki grup soru hazlrlalllTIl~ ve erkek laklm elbise Urclimi konusunda fanliyel gosteren tinnaiara uia§masl saglanml~tlr. Ki~ilerin kuma~la ilgili olarak kullandlklan sozciikler, kumaj 11Itllmunlln kendilerinc gore lammi, lutumll nusli kontrol ellikleri, kllma§ sec;erken hangi ozelliklere onem verdikleri ve kuma§ tutumunu etkiledigini dii§Undukleri terbiye i§lcmlerini ogrenmek amaclyla sorular yonelLilmi§lir. Birinci som grubunu crkck takllll elbise Uretcn firmalarda kuma§ sec;imi ve koleksiyon hazlrlama konllsunda soz sahibi alan yctkili bir ki§inin. ikinci soru grubullu erkek lakllll elbiselik kuma§ Uretell finnalardaki terbiye konusunda yetkili bir ki~inin

ccvaplamasl iSlenmi~tir.

Gorii~melcr sonueunda vcrilen cevapJar incelendiginde iki firma yelkilisinin Illtumu "kuma~a dokundugulluzda hbseltiginiz ~ey" olarak tammladlgl. diger yetkililerin kumi.\§i.\

dokllnduklan veya gordtikieri alldaki djj~Ullcclerini tUtlll11 olarak ifade elligi, bir yctkilinin ise kuma~ tlilUmu konusunda herhangi bir talllln yapmadlgl gorUlmU§tUr.

Firmaiardan elde cdilcn bilgiler dikkate ahnarak, gerek tutumla ilgili olarak kullamlan kclimeler gerekse tutumun nasll kOnLrol edildigine dair cevaplara baklldlgmda ki~ilerin

daha ~ok kuma§lartn incelik-kalmllk, yumu§akltk-sertlik, pUrUzliiliik-dUzgUnliik (yUzey dUzgiinliigii) ozellikleri Uzerinde durdugu belirienmi§lir. LiteratUrde yapdan c;ah§malar da gozden gcc;irilcrck, erkek taklm eibiselik kumu§Iann subjektif degerlendinnelerindc incei ik-kallnllk, YUl11u~akll k-scrtiik, pUrUzlUlUk-dUzgUnllik (yiizey dUzgUnlUgU) ozelliklerinin tlilulll bile§eni olarak incelenmesine karar veriimi§tir.

2.2.4, Tulum Bilc~enlcri i~in Subjel<lif Dcgerlendirmc Tclmiklerinin Olu§turulmasl

Degerlendimle kriterlerinin belirlenmesinin ardmdan bu ozellikler lek lek lanlmlanmlj ve ili§kili oldugu objeklif ozellik ya da ozellikler lespit edilmijlir. Objeklif ol~iim

yontemi de goz ollUnde bulundurularak subjektif

The Journal clTel1lles in~ EngJmr

degeriendirllle teknikleri her tlllllm bile~eni ic;in ayn ayn olu§turulmu§tur. Degerlendirme tekniklerinin herkesc;e aylll

~ekildc anla§lhr ve kolay uyglllal1lr olup oimadlgllli konlral etmek ic;in ki~ilerle on denemeler yapllml~lIr. On dcnemeler sonucu uyguianmaslila karar veri len degerlendinne teknikleri joyledir:

incelik-Kaltnhk Ozelligi i<;in Subjeklif Degerlendirme Teknigi: SUbjektif degerlendirme prosedtirunde kuma~

kalmhgl, kuma§1I1 alt laballl ile Ust taballl arusllldaki mesafe alarak tammlanmakladlf. Bu mesafe ne kadar az ise kuma~ 0

kadar inee, ne kadar fazla ise kuma§ 0 kadar kahndlr. Tamma vc objektif test yontemine uygun olarak orlaya konan degerlcndirme teknigine gore jUri Uyesi, en ~ok kullandlgl cline aldlgl kuma§l, ba§parmagl ilc diger parmaklun araslllda

slkl~tlf1r ve parmaklan amsmda hissettigi knhnllga gore karar verir (~ekil I).

Sekil I. illcclik-Kallllilk 6:elli,~i irill SlIbjekrif

D('gerlelldimll.' Tcklli,Qi (orig.j

Yumujakllk-Scnlik Ozelligi i<;in Subjeklif Degerlendirme Tcknigi: SUbjcktif degel'icndirllle ic;in hazlrlanan prosedtirde bu ozellik kllma§lann egihne davrullI§1 ile ili§kilendirilerek kolay cgilip bUkiilen kuma~lar yumu§ak, cgilmeye kar§1 diren~ gosteren kuma~lan serl olarak

lal1lmlanml~tlr. Tanllna ve objeklif test yontemine uyglln olarak ortaya konan degcrlelldirme lekniginc gore, jUri Uyesi en \=ok klillandlgi elin ba§parmagml kuma§1I1 aitm<l, diger dort parmagl kllma§1I1 Uzerinc ycrle~tircrck kuma~1 bir k6~esindel1

tutar. Ba§parmagl ile digcr parmaklan aras1l1da tuttugll kuma~1

yukan dogru ileri-geri hareket ettirirken oe kadar direnc;

hissediyorsa kuma§1I1 0 kadal' sen, aksi lakdirde 0 kadar yumu§ak olduguna karar verir (~ekil 2).

~~-" ,>1- .~.". "~~, " ' . ' _, A ;:""'.~!,~~;- _; -:- -: ... 5~v:·.~J~N~~.;'i

Kumailann Duyusal Dzallikla,lnin B,lJ,I,nmeslnd, KulJamlan . . . ' . : . ~',

:"P;:J; ;.

; SUbl'~I! D,g,riendl,m, ytinl'mleri·_'"_-_ _ _ _ ""_ -_· _ _ _ _ ~_,_ .•• _, _ _ _ _ _ _ _ _ ' _'_. Vlldan SOLAR.: Ail' DKUR

~~ ^.,. '~~",l ~,;- ^{if.;s ..} ''.x.1_'..;ii!!. • . . . ,~~':. ,.- .. '~"'.t! ,~ ", . . -' -(~""--/'~-H~~

!jeW 2.0. y/lm/l~ak!Ik-sertlik ozellii1i i,'ill k/lma~1II el alllllllasl (orig.)

2.b. y/llll/l~akilk-sertlik oZe/ligi i,'ill s/lbjektif degerlelldirme teknigi (orig.)

PUrUzIUIUk-DUzgUnIUk (YUzey dUzgUnlUgU) Ozelligi iqin SUbjektif Degerlendirme Teknigi: Subjektif degerlendirme ierin hazlrlanan prosedUrde "pUrUz", kuma~m yUzeyinde bulunan girintiler ve erlkmtilar olarak tanllnlamTIl~tlr. Bu tamma ve objektif test yontemine uygun alarak artaya kanan degerlendinne teknigine gore, jUri Uyesi en crak kullandlgl elinin parmaklanm kuma~ Uzerinde serbestcre gezdirerek

kuma~ yUzeyindeki girintileri ve erlkmtdan hissetmeye crah§lr.

Bu arada kuma§m elinin altmda donmesini engellemek ierin bir eli ile kumajln bir ucuna bastlrarak karar verir (~ekil 3).

Hissedilen plirUzler ne kadar fazla ise kuma§ 0 kadar pUrUzlti, ne kadar az ise a kadar dUzgUndUr.

!jeW 3. Piinlzliiliik-diizgiillliik ozelligi it;ill s/lbjektif degerlel/dirme teklligi (orig.)

2.2.5. Subjektif Degerlendirme Ortaml ve KOjullarr Degerlendinneler slrasmda ortam ko§ullanm kontroI etmek, hep aym slcakhk ve bag II nem degerlerinde tutmak onemlidir. Bilindigi gibi tekstil testlerinin gen;ekle§tirilecegi laboratuvarlarda standart almosfer kOjullan (20±2"C slcakhk,

%65±2 bagd nem) altlnda I'ah~llmaktadlf. Kumaj duyusal azelliklerinin subjeklif degerlendinneleri de bu kOjullarda gerl'eklejlirilmijtir.

Degerlendirme ko§ullan ile degerlendirme slrasmda jUrinin kuma§1 sadece gorerek, sadece dokunarak veya hem garup hem dakunarak degerlendirme yapmasl kasledilmektcdir. Dencysel trah§mada renk ve desenin ki~iler

Uzerindeki etkisine engel olmak ierin degerlendirme i§lemi slfasmda kuma~lann gortilmeden degerlendirilmesine karar verilmi§tir. Bu amaerla, kar§I1lkh iki yUzUnde sadece birer elin girebilecegi bUyUklUkte delikler bulunan hepsi aym boyullarda lahta kutular hazlrianml§ ve omekJer degerJendirmcden once bu kutulara yerlc§tirilmi§tir. Bu §ekilde jUri Uyesinin ornekleri gonneden degerlendinne yapmasl saglanml§llr.

2.2.6, Tutum Bilejenleri il'in Kontrol Kuma§1D1D Belirlenmesi

Subjektif degerlendinneleri saYlsal hale danUjtUrmek il'in lemelde iki yaklajlm saz konusudur. Subjektif bir degerlendirmc skalasl olu§turarak bu skala ile tek tek her ornegi kar§lia§tIrmak ya da degerlendirilecek ozellik uC;lsmdan, ornekleri aralanndaki farklafln bUyUkltiklerine gore bir slraya koymaktlr. ikinci yontemde bir jUri Uyesi alasl mUmkUn tUm arnek eriftlerini olu~turmak ve ona gore

kar~llajllrma yapmak durumundadlf. Degerlendirilecek tip saYISl c;ok oldugundan bu oldukc;a zaman aitci bir i~Iemdir.

Bu ,ahjlnada kullam!an 43 adel kumaj il'in olast mUmkUn ttim ornck c;iftlcrini olu~turmak ve buna gore kar§lla§tlrma yapmak oJdukc;a zaman alacagl ve olu~an c;ok saYlda ,ift ile l'aiIjma zorlugu olacagl dUjUnUlerek bir degerlcndirme skalaSl ile eraiI§Iimasma karar vcrilmi§tir.

Subjektif degerlendirme skaiasl ile kuma~lafi tek tek

• " . : ' , ' . "}l " . . . ~ .... , • • • • • ,~. c..':' - : , - ' . '

KUma!lan~ D,iusal ozell !!lerlnfp B!Ji~en ,m,estnd. ~flileplian ' Y: ,J ^~: _'

'<,:' " :" ,

SubJ,ijlt Degell'ndlrme I YDnlemlerl _ _ _ _ ' _ _ _ _ ' _' _ '''' _" _ ' _ ' _ ' _, _, _ , _ _ ' __ ' _ _ _ ' _ _ ' Vlldan SDlAR

DKUR ,

..".··~"-.~.l:~:O~:.:·~.~:..

....

..

.. ' __ •

kar~I1a~t1rma yontemi uygulnnacagl ic;in, jUri uyelerine degerlendirme kolayhgl saglayacak ve referans olabilecek

kuma~ ya da kuma~lann gosterilmesine karar verilmi~tir.

Bu ama,la Tabla 2'de belirtildigi gibi ger,ekle~lirilen

objektif testlere ait sonu~lar kontrol kuma~mm beJirJenmesi i,in kullamlml~tlr. Tutum bile~enlerinin ili~kili aldugu abjektif ozelliklerin 6lc;Um sonuc;Ian her para metre ic;in kuC;Ukten bUyuge dogru slralandlgmda minimum, maksimum ve orta degeri alan kuma~lar tespit edilerek bu kuma~larla konlrol

kuma~mm belirIenmesi ic;in on denemeler yaptlml~tlr.

Sonuc;ta jUri uyclerinin degerlendirme skalasma gore en

dU~Uk ve en yUksek degeri alan kuma~larla daha kalay degerlendirme yapabildigi lespil edilerek deneysel ,ah~mada

minimum ve maksimum degerlcri alan kuma§lann kontroI

kuma~1 olarak kullamlrnasma karar verilmi§tir.

Tutum bile~eni olarak see;ilen tiC; duyusal ozelligin ili§kili aldugu abjeklif alarak 51,Ulebilen 5zellikler ve 51,Um yontemleri ile kontrol kuma§lannm degerlendirme skalasmdaki kar~lhklan ve degerlendimle sureleri Tablo 2 ve Tabla 3'le g5sterilmektedir.

Tablo 2. Tlltllm Bi/qclIlcrillill ili~'kili Oltil/gll ObJcktif O=clliklerill O/riim Yiil/tcII/lcri I'e K(Jlltrol KIlII/a§larllllll ObJcktif Degerleri

SUbjektif olarak Objektif olamk degerlendirilmesi iil~(ilen

islencn olcllik parnmcirc vc kllll:llllian cihal Kuma~ Kahnhgl~

incclik·Kahnhk (mill)

Kuma~ Kahnhk Olr;eri Egilme Rijitligih

Yumll~akllk- (mg.cm) Scrtlik. Sabit A~lh Egilmc

Olr;eri

Ortalama PiiriilliilUk- PUriizliiliikc (II) DilzgnnlUk YUzcy PiiriizliiHik

Oh;cri

a: 5g/cm~ hasklda kuma~ ka[llIhgl b: Gcnel kuma~ egihnc rijilligi,

Kontrol Kuma~lannlll Skaladaki Objektif Dcgerleri kar.jlhgl

Minimum d

014 I

Mak..~irnum d _0,87 10

Minimum d

274,7R I

Mnksimum d 1160.95 10 Minimum c

15,86 I

Maksimum c 26.13 10

Minimum f 14,69 I

MaksimulIl f 46,99 10

c: Atkl vc ~iizgii yiinUndc iilr;iilcn ortalam:l piiriizlUliik (Ra) dcgerlcrillill aritmctik ortal:unasl d: TUm kUllla~lilr dikkate ahndlgmda

e: Bcz:lyagl vcya tlircvi iirgiilU kuma~lar dikkalc ahndlglllda f: Dimi vcya tiirevi orgUlii kUllla~lar dikkate ahndlglllda

2.2.7. Oegerlendirme Skalasl ve Oegerlendirme Siiresi Degerlendirmede I'den 10'a kadar saydan i,eren 10 noktah skala kullamlml~tlr. Degerlendirme ba~lamadan jUri Uyelerine degerlendirilecek 5zelligin abjeklif bl,Um sonuc;Ianna gore minimum, yani I degerini ve maksimum 10 degerini alan kuma§Iar referans olarak veriIerek jUri tiyelerinin kontrol denemeleri yapmalarl saglanml~ ve diger kuma§lan bunlara gore degerlendirmeleri istenmi~tir. Degerlendirme sUrelerine ise on denemelerle karar verilmi~tir. Tablo 3'te tutum bile~enleri i~in kullantian degerIendirme skalasl ve

degerlendirme sureleri gorulmektedir.

Toplam tutum degerJendinnesinde juri Uyelerine kontrol

kuma~t verilmemi§tir. Bu nedenle degerlendirme skalasl oIarak I ile 5 arasmda degi~en rakamlardan olu~an 5 noktah skala kulla111Iml~tlr. Skala ve skalada yer alan rakamlara veriIen anlamlar TabIo 3'te yer aImaktadlr. Juri Uyelerinden, deney kuma§lanmn toplam tutum aC;lsmdan erkek taklm elbiselige uygunluklanm dikkate alarak degerlendirme yapmalan istenmi~tir.

Tabla 3 SIII1j£'ktij Dcgerh'lIdirmcdc KlIllallllall Skala I'C Dcgcrlelldirmc Siircleri

Subjektir Olar.lk Degerlendinne Degerlcndinnc

D.cgcrlcnq.irihnc~i

lslencn Ozcllik Skaiasl SUresi (SII)

incclik-K:lhnhk ^I 5 10 15

ell illce on, en kahn

Yumll~akhk-Scrtlik cn I Yllmu~:Ik orta 5 en scrt 10 20

Piiriizlilliik-DiizgiinHik ^I 5 10 15

en dUzl!lIn orta en piiriizlli

Toplam tutum ^I 5 10

Uygllll degil orla en llygun 20

2,2,8. Subjektif Degerlendirmenin Ger~ekle§tirilmesi

Tutum bile~enleri ve toplam tutumun belirlenmesi Slfas111da izlenen yal aym almakla birlikte degerlendinne teknigi ve degerlendinne skalasl a~lsmdan farkhhklar vardIr.

Bu b5IUmde tutum bile~enleri ve laplam tutum i,in degerIendirme i~Iem SlmSI a~lklanmaktadlr.

2,2,8,1. Tutum Bile§enleri i~in Subjektif Degerlendirmenin Ger~elde~tirilmesi

Her degerJendirme i~lcminden once degerlendinneye kattlacak juri Uyesinin kendisine veri len ve nemlendirme ozelligi bulunmayan SIVI sabun ile ellerini Ylkamasl ve yine kendisine verilen kagJt havlu ile ellerini kurulamasl istenmi§tir. Daha sonra degerIendirme orlamma alman juri Uyesine degerJendirecegi ozellik ic;in hazlrlanml§ Dian prosedUr sunlllrnu~ ve jUri tiyesi prosedUrU okuduktan sonra kendisine kontrol kuma~lan verilmi~tir. JUri Uyesine, kontrol

kuma~lannm nasil se~ildigi ve kontrol kuma§larmm I ve 10 degerini alanlann hangileri oIdugu ve yapdacak degcrJendirme

i~in ka~ defa daha kontrol kuma~l verilecegi konusunda bilgiler veriImi§tir.

Juri tiyesi prosedUrde tarif edildigi ~ekilde olmak Uzere, kontrol kuma~lanl11 kuIIanarak istedigi kadar ~aiI§ma

yapmakta serbest blrakIlml~ ve hazlr oldugunu soylediktcn sonra degerlendirme i§lemine ba§lanml~tlr. Standart kutuIar ic;erisine yerle§tirilmi§ olan her omek prosedUre uygun ~ekiide

ve 0 ozellik ic;in tan man sUrede juri uyesi tarafmdan degerlendirilmi§ ve degerlendirme sonucu bir forma

kaydedilmi~tir. Ard111dan bir sonraki kuma~a ge,i1mi~ ve bu ijlem verilen kontrol kuma~lan ile ilgili tUm 5rnekler bitene kadar tekrarlanml~tJr. JUri Uyesi degerlendirme i~Iemi bitimine kadar ortamdan aynlmayarak tek oturumda degerJendirme tamamlamTIl§tlr. Degerlendirilcn her bir ozellik i~in ~ah§maya

kalilan ttim jUri uyeleri ile, aralarda en az iki en c;ok be~ gun olrnak Uzere lie; tekrar denemesi yapdml§tlr.

2.2.8.2. Toplam Tutum i~in Subjektif Degerlendirmenin Ger~ekle~tirilmesi

Kuma~ tutumunun subjcktif olarak degerlendirilmesi i'rin dcneyde kullamlan kuma~lar. metrekare aglrhgl a<;lsmdan iki gruba aynlml~lIr. Bu i~le1l1 sirasmda metrekare aglrligl 100- 200 g/m' arasmda yer alan kuma~lar hafif gramajl!, 200·320

g/m~ araslOda alan kunul§lar orta gramajli olarak kabul

edilmi~tir. Tabla 4'te yapilan slnifiama ve her simfa dH~en

kuma) saYllan gorillmektedir.

TaMo.f SlIiJjeklijTII111111 Dc):crlcl1llirmcsi irill Oem,), KIfIl/II$hmll/l/ Sl/llj1f/1/1l/t/Sr Harllllladde Apsllldan Mctrckarc Agrrhgr Aljlsmdan Tip Say,s]

%100 YUn ](.IO·2()()gJm~ (hafif gr.lIl1ajh) 31

%J(JO Yiln 200.320glm:! (ona grmnajh) 12

Diger degerlendirme ijlemlerinden farklt olarak bu prosedurde jUri Uyesi i<;in degi§cn ti<; nakla vardlr. Bunlardan birincisi jUri Uyesinin dcgcrlcndinnc tcknigi a\=lsmdan serbes[

birakilmasl yani jUri Uycsinin istedigi eI harckctlcrini yaparak

kuma~lan degerlcndirmcsidir. Bunun yanmda kuma~

lutumunun slundardizasyonu konusundu Ulkemizde duha onceden bir ~ah~ma yapJ!mamt~ oimasl vc jUri UycJerine verilecek tUlum a~lsmdan standarl kuma§ bulunmamasl nedeniyle jUri Uyelerinc herhangi bir komrol kuma~1 verilmemi~lir. O\=tincti farklt nokta ise dcgcrlcndinne skalasldlL Kullal1llan degerlcndirme skaiasl I ile 5 arasllleia

degi~en rakamlardan olu§maktadtr.

Degerlendinnc i~leminin ger\=ekle~lirillllesi i\=in her jOri i.iyesinden digcr degerlendirmc i~lemlerinde oldugu gibi.

kendilerinc verilen ve nemlendinne ozelligi bulunmayan SIVI

sabun ile ellerini Ylkam<1s[ ve yine kendisine verilen kagtt havlu ile cllerini kurulamasl istenJ11i~tir. Daha sonra degerJcndirmc artamllla alman jOri Oyesinc degerlendirecegi ozelJik i~in hazlrJanmt~ alan prosedOr sunulmu~tur. ProsedUr

i~erisinde (ulum kelimcsi yerine toplam tulum ifadesi

kullandml~ ve toplam tulum bir kuma~a dokunuldugunda hissedilen her ~ey ya cia tUm hislerin toplaml olarak

lanlmlanml~tlr.

Prosedi.irO okuyan jUri uyesmm varsa sorulun ccvaplandlktan sonra dcgerlendirme i*lemine ba*Ii.lmildan once kuma~lann kullal1ll11 yeri, hammaddesi ve gramaj S 1111 fl belirtilmi*tir. JUri Oyesi hazlr oldugunu soylediklen sonra degerlendirme i*lemine ba:jlanml*tlr. Srandan kutular ic;erisine

yerle~tirilmi!j alan her arock, degerlendilme ic;in tanman stirede jUri Uyesi tarafmdan degcrlendirilmi* ve degerJendirme sonucu hazlrlanan fomla kaydedilmi~tir. Ardmdan bir sonraki

kurna~a ge'rilrni§ ve bu i*lern tUm ornekler bitene kadar tekrarlanml!jtlr. Degerlendirme i~lemi her jUri Oyesi i~in tek oturumda gen;eklejtirilmi~tir. <;alt~maya katllan IUm jUri iiyeleri ile aralarda en az iki en [azla bC!j gUn almak Gzere Oe;

tekrar denemesi yaptlml~lIr.

2.3. istatistiksel Degerlendirme

Deneysel ~alt~ma sonucu elde edilen tUm veriler, SPSS

13.0 istatistik Paket Program I kullaOllarak degerlendirilmi~tir.

JUri tiyelerinin kendi tekrarlan ie;erisindeki uyumu ve jUri heyetinde bulunan ki*ilerin birbiriyle uyurnunu belirlernek ic;in Kendall Uyum KalsaYIsI(W) hesaplanml~ttr. Subjeklif olarak degerlendirilen ozelliklerin birbiri ile ili~kilerini incelemek amaclyla Spearman korelasyon katsaYllan hesaplanml~tJr.

3. ARASTIRMA SONUC:;:LARI

3,1. Juri Uyelerinin Kendi i~erisindeki Uyumu JOri Oyelerinin subjektif degerlendirmelcri arasll1daki uyumu kontrol etmek ic;in Kendall uyum testi yapillm~llr. Her jOri Oyesi ic;in ayn ayn yaptlan uyum testi sonuc;lan Tabla 5'de verilmekledir. Tablo S'de degerlendirmede yer alan her ozellik b;'lzll1da, her bir jOri iiyesinin her kuma~ ic;in yaptJgI i.i~ tekrar denemesi arasmdaki uyumu gosteren Kendall uyum katsaYlian (W) verilmektedir. Tablo genel olarak incelendiginde ara*liffimda yer alan her ozellik ic;in jUri iiyelerinin 43 kuma~l

kendi ic;erisinde uyumlu degerlendirmeler yaparak test cdebildigi gori.ilmektedir.

raMo 5 . . fIiri Uyt'lcri irill Ilc.wplulIl1ll Kt'llc/af/ Uyllll1 f.;m.wlYllarl(lV) JUri No incclik YUlnusakllk PiiriizlUlUk Tonlam lutulIl

I 0.810 0.756 0.623 0127

2 0.729 0.711 0.667 0559

3 0.706 0.793 0662 0.563

4 0.708 0.742 0.757 0.567

5 0.708 0635 0.749 0.586

6 0.787 0.731 0.677 0.628

7 0.732 0.507 0.542 O.36S*

B 0.748 0.710 0.714 0.571

9 0.790 0.612 0.128 0.589

to 0.624 0.605 0.617 0.487

II 0.699 0.605 0.611 0,679

12 0.128 0.670 0,649 0.638

13 0.695 0.639 0.727 1I.58t

14 0.777 0.750 0.628 0.509

15 0.823 0.673 0.742 0.779

16 0.838 0.776 0.737 0.676

17 0.709 0.560 0.511 0,352*

18 0.755 0.681 0.707 0.604

Genc] 0.607 0.688 0.509 lI.t48

..

_-

Elde edilen uyum katsaYllannm aynca belirli bir gi.iven seviyesi i~in onemii olup oirnadlg1Il1l1 da kontrol edilmesi gerekmektedir. JUri UyeJerinin kendi ie;crsindeki degerlendirmeleri i~in elde edilen uyum katsayilannlll tarnaml incelik, yumu~akltk ve pUrUzlUlUk ozellikleri i~in 0<=0.0 I seviyesinde onemlidir. BOyiik ve anlamh W degeri her bir jUri iiyesinin degerlendirmeleri i~erisindeki uyumun ~ans dolaYlsl ile ortaya <;Ikabilecek olandan daha yUksek oIdugunli goslermektedir (Siegel, 1977). Bu durumda juri uyelerinin degerlendirmeleri nrasmdaki uyumun tesadiifi olmadlglI1l ve jOri Oyeierinin degerlendirmeler slfUslI1da ayl1l yontemi izleyerek standartlan uyguladlklafll1l ve tekrarlanabilir sonu\lar elde ettiklerini soylernek mOmkilndUr.

Tablo S'de toplam lUtum degeriendirme sonu~lan i<;in bulunan uyum kalsuyJian incelendiginde JUri 7 ve JOri 17 i~in

tlW::IonedllesandfJIgrnm . . - . YIL1Z·SA'fI59·60 -. TeklUlVII Mahendl£

~ . __ s!IF!19

bulunan uyum katsaYllannm onemli olmadlgl gorUlmekledir.

Bu jUri Uyeleri dl§mdaki tUm jUri Uyelerinin toplam lutum degerlendirmesi i"in hesaplanan uyum katsayilan 0.=0.0 I seviyesinde onemiidir.

3.2. Jiiri Oyeleri Arasmdaki Uyum

JUri heyelinin uyumunun kontrolU U;IO once Jun Gyelerinin kendi i,erisinde uyumlu degerlendirmeler yaplp yapmadlgl incelenmi~tir. Bu nedenle Tabla 6'da lap lam tulUm degerlendirme sonucrlan ic;in hesaplanan uyum katsaYllan 0.=0.01 seviyesinde onemli olmayan JUri 7 ve JUri ITe ait tUm

sonu~lar degerlendirrne dl§1 blralCllarak jUri heyeti ic;in uyum kalsaYlsl hesaplanml~lir. Hesaplanan uyum kalsaYllan Tabla 6'da subjeklif degerlendirme sanu,lan Gzerinde elkili alabilecek fakIDrier (orgG, cinsiyel, lekrar) dikkale ahnarak farkh seviyeler halinde ve hi,bir faklor dikkale almmadan

"geneI ba§hgl" altmda veriImektedir.

Tablv 6 Jiiri Hcyc/i i~ill Hcsaplol1tlll Kel/dall Uylllll KllHoylllll"l (\1') Subjcktif Olarak Dcgcrlcndirilen Olcllik FaklOr Incclik

Iv

Tulum

OrgU Tipi BC7.ayagl ycya ltircvi 0,472 0,442 0,492 0,159 Dimi \'cyn lilrcvi 0.544 0,475 0.362 0.127

Cinsiyci Erkck 0,851 0,701 0,648 0,426

K:llhn 0.807 0,720 0,585 0,205

I.Tekmr 0,607 0,41)4 0.372 0,174

Tckmr

2.Tekfaf 0,626 0,536 0.415 0,147

3.Tckm 0.636 0.528 0.458 0.210

Genel O,79H 0,704 0.569 0.234

Tllm Krlllialluywil klll.wYllurJ ct.=O.O! s.:I'iYI·Xilldc tll1!"1l1lirlir.

3.3. Subjektif Degerlendirme Sonu~lan Arasmdald ili~kiler

. Subjeklif degerlendirme sanu,lan arasmdaki ilijkilerin inceIenebilmesi amaclyla, degerIendirme dl§1 blrakIian iki jUri Uyesi Cflkanldlklan sonra 43 kuma§ ic;in 16 jUri uyesinin

yapml~ oldugu Uc;er tckrann ortalamalan kullamlarak tULum bilejenleri ve laplam tutum arasmda Spearman karelasyan katsaYllan hesaplanml§ur. Eldc edilen korelasyon katsayllan Tabla 7'de verilmekledir. Tablada yer alan IGm karelasyan katsayIian 0.=0.0 I seviyesinde onemlidir.

TaMo 7. Sl/bjeJ:rij dt',~L'rlt:lIdirme .mmll.;larl am.wlt/tlki SPf'lll"llUIII korelas)'ofl ka/say/larl

incclik YUlllu~akllk PiiriilliilUk Toplam TUUlm

inccllk 1

Yumu~akhk 0,886 1 PUrUzliiluk 0,688 11,57,1

ToplamTulum ·0,449 ·0.506 -05HH

Tab/mill Yl'r alall IIll1l k(lrdm},ol1 katJIIJlltlflU=(J.()J .wri),c.l"ilU/t' lim'mlidi,..

Tabla 7 incelendiginde en ytiksek korelasyon katsaYIsmm (r,=O,886) yumujaklik ve incelik araslllda aldugu dikka, ,ekmektedir. Bunun yamnda incelik, yumujaklik ve ptirGzltilGk ile lulum arasmda elde edilen karelasyan

katsayllannm tamaml negaliftir. SUbjektif degedendirmede kullamlan skaladaki saYllara verilen anlamlar ile ili~kili alan bu durum serpme diyagramlan ile ~ekil 4, ~ekil 5 ve ~ekil

6'da a,lklanmakladlr.

incelik-tutum

enuygun 5,--- - - -- - - --- - - -- - - - ,

4 • + • • • •

•

•

: •• # • • • \ • •

• • •

tutum

• •

•• • _•

•

2 uygundoOil

2 3 4 5 6 7 B 9 10

en Inco incelik _{en knlln}

Sekif 4. SlIbjektif illcelik-slIbjeklif 111111111 araJIIlllaki ilij'ki

Yumw;;akllk· tutum

enuygun 5.---~---_.

4

.' • : • .- • • • , _{'. '"} ^{... •} , _. ^{',- • ••} •

tutum 3

, ,

• , ,

2

uygun d egil 1 +---~--~----~--~--~--~

__

2 3 4 5 6 7 B 9 10

en yumu~ok yumu§akllk ^{en sert}

Sekil 5. SlIbjeklif YIIIIIII~akllk- slIbjeklif 11II1//{{ ora.Hllda!':';

ilij'ki

POrUzlUlOk -tutum

enuygun 5,--- -- - - -- - - -- - - ,

4

_• • • ,

"

.

tutum ₃

, _•

• • • •

•

2

uygun do!')iI

2 3 4 5 6 7 6 9 10

en dQzgOn pUrtiz[OIOk ^{on pllrllzlO}

$ekiI6. Subjeklij piiriizliiliit.:.-.wbjektiJ 11lI1II1l aras/lldaki ili~'ki

~ckil 4 incelcndiginde, incclik eksenindeki rakamlar bGyGdGk,e (I en ince, 10 en kahn) lulum eksenindeki rakamlann kti,lildtigti yani kuma§ kahnla~lik,a kuma~

lutumunun daha kOlii olarak degerlendirildigi g6riHmektedir.

Bunun yanmda incelenen U~ tutum bile~cni arasmda en dU§Ok korelasyon katsaYlsl incelik ve toplam tutum degcrlcri arasmda bulunmu~tur.

~ekil 5 incelendiginde, yumu~akhk eksenindeki rakamlar bliylidlik,e (I en yumu~ak, 10 cn serl) tulum eksenindeki rakamlann kUC;OldUgO yani kuma~ sertle~likc;e kl1ma~

lulumunun daha kOlD obrak degerlendirildigi gorUlmcktedir.

~ekil 6 inceiendiginde, plirlizllillik eksenindeki rakamlar bUyUdUk<;c (I en dUzgUn, 10 en plirlizlli) lulum eksenindeki rakamlaflll kilC;Uldligti YUlli kuma~Jn ptirUzltiltigti i.lrlllkc;a

kuma~ tutumunun daha k6tti olarak dcgerlcndirildigi gorulmektedir. incelenen tiC; tutum bile~eni arasmda en yUksck korelasyon katSllYISI pUrtizltililk ve top lam tutum degcrleri arasmda bull1nrnu~tur.

4. SONUe;

Bu ,ah~mada erkek ,"kim elbiselik kuma~lafin subjeklif dcgerlendirmelerinde kullanllacak degcrlendirme kritcrleri i nee I i k -kahn hk. yum u~akh k -sertl ik, pUrli zllillik -dUzglin Ilik olarak belirlenmi~tir. Belirlenen bu kriterlerin degerlendirilmesi ic;in standart yontemler olu~turull11aya ,ah~"ml~I". Olu~lurulan subjeklif degerlendirme Icknikleri 43 adel % I 00 yUnlU erkek lak,m elbiselik kumaj lizerinde ve 18 uzman jUri Uyesi ile c;ah~llarak dcncnmi~tir.

Subjcklif degerlendirme sonu,lafi i,in yap"an Kendall uyum analizi sonurrlanna gore juri Uyelcrinin tamaml incclik, YUlllu§akhk, ptirtizlUlUk ozelliklerini kendi i~erisinde uYllmlu olarak degerlcndirebilmekledir. Subjcklif incclik dcgerlendirmclcri irrin bazl jUri Uyclcrinin W=O,8'in uzerindcki uyum kalsayilanna, subjeklir Ylllllu~aklik vc subjektir pUruzlUlUk i~in W=O,7'nin uzerindcki UYUI1l katsaylianna ula§lIgl gorUlmektedir. Ara~llrmada herhangi bir ozel degcrlcndirmc lcknigi onerilmeyen loplmn lululll i\=in UYUIll kalsaYllanmll 0.352 ile 0,779 arasmda dcgi~ligi gortilmcklcdir.

JUri heycli irrin hesaplanan en yUksek uyum kalsaYlsmlll sllbjeklif incelik, en di.i~iik llyum kalsaYlsmlll IOplam lutum degerlendil1l1esine aiL oldugu bclirlcnmi§lir.

Jiiri hcyclinin I., 2. ve 3. lekrarlan ir;in hcsaplanan UYUIll kalsayllannm birbirine yakm oldugu goriilmekledir. JUri heyetinin dcgerlendirmclcri erkek ve kadl11 olarak ikiye aynlarak incclendiginde ise genelIikle UYUlll katsayilannlll ozellikler bazlIlda birbirinc yak III oldugu ancak IOplam tUlum degerlcndinnesi i<;in crkek jUri heyeLinin uyum katsaYlsJOII1 kadm jUri iiyelerinin UYUIll kat say Ism a klyasla oldukr;a yUksck oldugu goze r;arpmakladlr. Orgu tipi dikkate alll1arak elde edilen uyum kalsaYllan incelendiginde ise subjektif pUrUzlUllik

i~in bezayagl veya tiirevi orglilerde uyum katsaYISInIll dimi veya tUrevi orglilere gore dalm ytiksek oldugu, subjektif incelik i<;in isc daha dU~uk oldllgu goriilmcktedir.

Ortaya konan degerlendimle leknikleri kullamlarak elde edilen sonu~lar arasmda yapdan korelasyon analizine gore en yUksek korelasyol1 katsaYlSlI11I1 (r,=O,886) ile yumu~akhk ve incelik ar:.lsmda. en dii~uk korelasyon kalsaYlslll1ll (r_s=-0,449) ile incelik ve lUlum ar<.lslIlda oldugu dikkat <;ekmeklcdir.

Toplam tutU111 ilc incelik, yumu§akhk ve pUrUzlUIUk araslIldaki korclasyon katsaYllannln lamaml degerlendinnc skalasII1dn bu ozclliklere verilcn unlamlar nedeniyle negatiftir. Toplam

iThe Journal ~ITulires and EIIglneer

IUlum ile en yUksek korelasyonu (r.=-O,588) subjeklif pUrUzlillUk degerlcri vcrmckte, yani juri iiyeleri toplam tutum ile subjekli!' plirlizlliliigU diger ozelliklerden daha ilijkili bulmakladlf.

Elde edilen bulglliar genel olarak incelendiginde, bu

<;ah§mada ortaya konan degcrlendirme teknikleri kullallllarak yapllan degerlcndinneler araslndaki uyumun tesadUf olmadlgllli ve jUri Uyclerinin aylll yontellli izleyerck standartlan uyguladlklanlll ve lekrarlanabilir sonUl;lar elde cttiklerini soylelllek IllUmktindUr. Bu r;ah§mada ortaya konan degerlcndirme tckniklerinin subjektif dcgerlendirmclcr yaparak gcrek Uretim, gerck sat111 alma gerekse tasanm a§amasmda karar venne durumunda olan ki§iler tarafllldan kullal1llmasl yararh olabilir. Bunun yanll1da farkh kullallllll alanlanna veya farkll hammadde kan~lmlanna sahip

kuma~larla, uzman olan ya da uzman olmayan jUri Uyeleri ile yeni r;ah~malar yaparak, orlaya konan degerlendirme lekniklcrinin etkinliginill ara~tlnlmasl ve yeni degerlendirmc tekniklerinin geli§tirilmesi dii§unUlmektedir.

KAYNAKLAR

- AATCC Evaluation Procedure 5. Fabric Handlc: Guidcline for Subjl!clivc Evaluation. 2001

- Alimaa. D .. Matsuo. '1' .. Nakujimu. M .. Takahashi. M .. Sensory MeasurelTlents of the Main Mechanical Paramelers of Kni!led Fabrics . . Textile Res.J .. 70(1 I}. 2000. 9H5-990

- I\STM IJ 123 Standarl Dellnitions of Tenns Relating to Textiles.

2002

- Bishop. D.P .. F .. bric Sensory and Mechanical Properties, Tcxtile PrO!!.rl!ss.Volume 26. No:3. 1996

- - Brand, R.H .. Ml!usurement of Fabric Al!sthcties Analysis of Aeslhetic Componenls. Textile Res. J .. 1964. 791-HU4

-Cardello. A.V .. Winterhaller.

c..

-Ellkr. H.M .. Fisher. S .• Annstrong. K .. Hutchison. G .. Fabric Softness.

Handle and Compression. J.TCXl.lnsl..19R4. no: I. 37-47

- Elder. H.M .. Fi.~her, S .. Arn\.~troJ1g. K .. Hutchison. G .. Fabric Stimness, Handle and Flexion. J.Tcxl.lnsl.. I 9R4. no:2. lJ6-106

- Ellis.B.C., Garnsworthy, R. K .. A Review of Techniques for Ill\!

A.~ssessment of Hand. Textile ResJ .. 19KO. :231-238

- Harada. T .• Saito. M .. Tsutsumi. A .• M:nsuo. T.. Measurement of Fabric Hand by Sensory Method and Inspcction 011 its Effectiveness for Worsted Woven Fabrics. Joumal of Tcx.tile Machincry and SudelY of Japan.

1997. vol.:43. no:2. 47-54

-Kawabata, S .. 111C Standardi7.ation And Analysis of Hand Evaluation.

2nd Ed .• Ihe Tex.tile Mllchincry of Japan. o.~aka. 1980

- Kawabata. S .. The Devclopmcnt of the Objective Me;lsurelTlerli of Filbric Handle. Proceedings of Firsl Japan-Australia Symposiulll on Objective Spesilic:uion of Fabril: Quality. Mechanical Properlics and Performance.

Kyoto. 19K2. 31-59

- Knwabata. S .. Niw:l. M .. Clothing Engincering Based on Objeclive Measurement Tcchnology, inlcmationa[ Joumal of Clothing Science and Tech., 1998. Vol:JO. Nll:3/4, 263-272

- Mahar. T.J .. Postle. R., Mcasuring and Interpreting Low-Slress Mcch:mical and Surf:lce Properties PartlV: Subjective EVidualion or Fahric Handlc. 1989. Tcxtile Reseilfch Joumal. 721-733

- Philippe. F .. Sdl'lcher. L.. Adolphe. D.C.. Dacremant. c.. T:lctile Feeling: Sensory Amllysis Applied to Tcxtile Goods. Textile Rl!s. J .. 2004.

74( (2). 1066-1072

- Ryu. H.S .. Kim. E.A., Kim. J.J .. Lee. M.S .• Oh. K.W .. Kwoll. S.M ..

Subjcclivc 1·land and Prcfercnce of Womcn's Suils Fabrics. 6th Asian Textile Conference. 1·long Kong. 2001

- Sicgel ... S .. (Gev: Topscver. Y.) .. Par:unetrik OlmaY:1I1 Istalistiklcr.

1977. Ankilnl Universitl!si B:lsllllcvi: Ankara

- Slilar.

X;.

- Winakor. G .. Kim. C.J .. Wolins. L .. Fabric Hand:Tm:lilc SemOl), Assessment. Textile Res.J .. 11)80.601-610