Gliserin (Gliserol)

Gliserin (Gliserol)

Üç değerli bir alkol olan gliserin,tatlı kıvamlı ve sıvı tabiatında bir

maddedir.

Trigliseridlerin oluşmasında yağ asitleri ile esterleşir.

Su ve etil alkol ile her oranda karışan gliserin alkali ortamda oksitlendiği

zaman indirgeyici özelliğe sahip olan gliseraldehit ve dihidroksi asetona

dönüşür.

C OH

C

H ₂

H

OH

OH

OH

H ₂ C

+ 2 O

H ₂

OH

OH

O

H

H

C

C

C

C

C O

OH

H ₂

+ + 2H ₂ O

H ₂ C

Gliserol Gliseraldehit Dihidroksiaseton

Gliserin KHSO4 gibi su çekici maddeler ile ısıtıldığı zaman

akrolein oluşur.

+ 2H

O

O

H

CH

CH

KHSO

C

C

H

C

H

OH

OH

OH

H

C

Gliserol Akrolein

Gliserin su çekici özelliğe sahip olmasından dolayı

kozmotik yapımında kullanılır

Trigliseridler, havanın oksijenine maruz kalarak oksitlendiklerinde iki

veya daha fazla çift bağı bulunan doymamış yağ asidi ihtiva eden

kompleks bileşikler meydana gelir. Yağların acılaşması da böyle

olmaktadır.

Yağlı boyaların yapısı da doymamış yağ asidi ihtiva ettiği için boyaların

hava ile temasa geçmesiyle boyaların içerisindeki yağ asitlerinde

meydana gelen polarizasyon sonucu boyalarda sertleşme meydana gelir.

Yağların Kimyasal Yapıları

Triasilgliseroller asit ya da bazlarla kaynatılırlarsa veya

sindirim sisteminde pankreastan gelen lipaz enziminin

etkisine maruz kalırlarsa hidrolize olurlar.

O

Lipaz

CH

CH

- O - C - R

R

- C - O -

O

O

- O - C - R

CH

+ 3H

O HO CH

CH

OH

CH

OH

+ R

- C - O + 3H

O

R

- C - O

O

O

R

- C - O

Gliserid Gliserol Y. asidi

Adipoz hücre lipazının aktivitesi hormonlar tarafından

düzenlenir. Epinefrin, norepinefrin, glukagon ve

adrenokortikotropik hormonlar adipoz doku hücrelerinin

adenilat siklazını stimule eder. C-AMP, glikojen yıkımının

aktivasyonunda aynı role sahip olan adipoz hücrelerde lipo-

lizisin aktivasyonunda ikinci bir habercidir. Bunun zıttı olarak

insulin, lipolizisi inhibe eder.

Lipolizisle oluşmuş gliserol, gliseraldehid 3 fosfata izomerize

edilen hidroksi aseton fosfata indirgenir ve fosforile edilir.

Bunlar hem glikolitik hem de glikojenik yollar üzerindedir.

Bundan dolayı gliserol, bu enzimleri ihtiva eden karaciğerde

glukoz ya da piruvata çevrilir. Bu dönüşüm olayları hidroksi

aseton fosfatın gliserol 3 fosfata indirgenmesiyle vuku bulur.

Daha sonra bir fosfataz ile hidroliz edildiğinde gliserol oluşur.

CH

OH

HOC

CH

OH

ATP ADP

gliserol kinaz

C H

OPO

C

CH

OH

HO H

gliserol fosfat

dehidrogenaz

NAD⁺ NADH⁺

CH

OPO

C

CH

OH

O

2

Yağ asitlerinin gliserol ile birleşmesinden gliseridler meydana gelir. Bir

gliseridin yapısındaki yağ asitleri aynı ise "Basit gliserid " farklı ise

"karışık gliserid" diye adlandırılır.

Karýþýk gliserid

C

C

C

H ₂ C

H

O

O

O

H ₂ C

CO

CO

CO

R ₁

R ₃

R ₂

Basit gliserid

R

R

R

CO

CO

CO

H ₂ C

O

O

O

H

H ₂ C

C

C

C

C ₁₇ H ₃₅

C ₁₇ H ₃₅

C ₁₇ H ₃₅

CO

CO

CO

H ₂ C

O

O

O

H

H ₂ C

C

C

C

Basit gliserid

C

C

C

H ₂ C

H

O

O

O

H ₂ C

CO

CO

CO

C ₁₇ H ₃₅

C ₁₅ H ₃₁

C ₁₇ H ₃₃

Karýþýk gliserid

(Tristearin, Stearin) (-oleo-,' stearopalmitin)

Yağların özellikleri, yapısında bulunan yağ asitlerinin

özelliklerine bağlıdır.

Kısa zincirli yağ asitlerinden oluşan yağların erime noktaları

düşük, uzun zincirli yağ asidi ihtiva eden yağların ise erime

noktaları yüksektir. Yağlar genellikle eter, kloroform ve

benzolde erirler, suda ise erimezler.

Yağlar hidrojenle doyurulabilir. Oleinde bulunan doymamış

yağlar, hidrojen ile Ni katalizörlüğünde doyurulursa stearin

oluşturulur.

Yağlarda bulunan doymamış bağlara halojenlerin (Brom,

iyot, klor) bağlanmasıyla değişik gliseridler elde edilir.

a. Mono, di ve trigliseridler

Gliserinin bir OH grubu 1 mol yağ asidi ile esterleşirse

monogliserid, iki alkol grubu iki molekül yağ asidi ile

esterleşirse digliserid ve üç alkol grubu üç yağ asidi ile

esterleşirse trigliserid meydana gelir.

H ₂ C O CO R

HC OH

H ₂ C OH

Monogliserid

H ₂ C OH

HC

R

CO

H ₂ C O

O CO R

Digliserid Trigliserid

R

CO

O

H ₂ C O CO R

HC

H ₂ C O CO R

Nötral Yağların Fiziksel Özellikleri

Erime noktaları taşıdıkları yağ asidinin erime noktasından daha

yüksektir.

Kısa zincirli yağ asitleri suda bariz olarak erimesine rağmen, uzun

zincirliler erimez,organik çözücülerde çözünürler.

Hidroksilli yağ asitlerinin yağları hariç,diğer yağlar kaynar petrol

eterde erirler.

Yağların özgül ağırlıkları suyunkinden düşüktür.

Tereyağının sarı rengi karotin ve ksantofil denen bitkisel

pigmentlerin varlığından ileri gelir.

Nötral Yağların Kimyasal Özellikleri

a. Hidrolize olmaları

Yağlar, yüksek ısı ve basınç altında su ile asit

katalizörlüğünde hidroliz olurlar ve gliserin ile yağ asitlerine

ayrışırlar.

H2C-O-CO-R HOH H2C-OH

HC-O-CO-R + HOH HC-OH +3R-COOH

H2C-O-CO-R HOH H2C-OH

Gliserid Su Gliserin Yağ asidi

HC-O-CO-R + HOH

H2C-O-CO-R HOH H2C-OH

Gliserid Su Gliserin Y.asidi

% ChemDraw Laser Prep

% CopyRight 1986, 1987, Cambridge Scientific Computing, Inc.

userdict/chemdict 145 dict put chemdict begin/version 24 def/b{bind def}bind def/L{load def}b/d/def L/a/add L/al/aload L/at/atan L/cp/closepath L/cv/curveto L/cw/currentlinewidth L/cpt/currentpoint L/dv/div L/dp/dup L/e/exch L/g/get L/gi/getinterval L/gr/grestore L/gs/gsave L/ie/ifelse L/ix/index L/l/lineto L/mt/matrix L/mv/moveto L/m/mul L/n/neg L/np/newpath L/pp/pop L/r/roll L/ro/rotate L/sc/scale L/sg/setgray L/sl/setlinewidth L/sm/setmatrix L/st/stroke L/sp/strokepath L/s/sub

L/tr/transform L/xl/translate L/S{sf m}b/dA{[3 S]}b/dL{dA dp 0 3 lW m put 0 setdash}d/cR 12 d/wF 1.5 d/aF 10 d/aR 0.25 d/aA 45 d/nH 6 d/o{1 ix}b/rot{3 -1 r}b/x{e d}b/cm mt currentmatrix d/p{tr round e round e itransform}b/Ha{gs np 3 1 r xl dp sc -.6 1.2 p mv 0.6 1.2 p l -.6 2.2 p mv 0.6 2.2 p l cm sm st gr}b/OB{/bS x 3 ix 3 ix xl 3 -1 r s 3 1 r e s o o at ro dp m e dp m a sqrt dp bS dv dp lW 2 m lt{pp lW 2 m}if/bd x}b/DA{np 0 0 mv aL 0 aR aL m 180 aA s 180 aA a arc cp fill}b/OA{np 0 cw -2 dv mv aL 0 aR aL m 180 aA s 180 arc 0 cw -2 dv rlineto cp fill}b/SA{aF m lW m/aL x aL 1 aR s m np 0 p mv rad 0 p l gs cm sm st gr}b/CA{aF lW m/aL x aL 1 aR s m 2 dv rad dp m o dp m s dp 0 le{pp

pp pp}{sqrt at 2 m np rad 0 rad 180 6 -1 r s 180 6 -1 r s arc gs cm sm st gr cpt e at ro}ie}b/AA{np rad 0 rad 180 180 6 -1 r a arc gs cm sm st gr}b/RA{lW m/w x np rad w p mv w w p l rad w n p mv w w n p l w 2 m dp p mv 0 0 p

l w 2 m dp n p l st}b/HA{lW m/w x np 0 0 p mv w 2 m dp p l w 2 m w p l rad w p l rad w n p l w 2 m w n p l w 2 m dp n p l cp st}b/Ar1{gs 5 1 r 3 ix 3 ix xl 3 -1 r s 3 1 r e s o o at ro dp m e dp m a sqrt/rad x[{2.25 SA DA}{1.5 SA DA}{1

SA DA}{cw 5 m sl 3.375 SA DA}{cw 5 m sl 2.25 SA DA}{cw 5 m sl 1.5 SA DA}{270 CA DA}{180 CA DA}{120 CA DA}{90 CA DA}{3 RA}{3 HA}{1 -1 sc 270 CA DA}{1 -1 sc 180 CA DA}{1 -1 sc 120 CA DA}{1 -1 sc 90 CA DA}{6 RA}{6 HA}{dL 2.25 SA DA}{dL 1.5 SA DA}{dL 1 SA DA}{2.25 SA OA}{1.5 SA OA}{1 SA OA}{1 -1 sc 2.25 SA OA}{1 -1 sc 1.5 SA OA}{1 -1 sc 1 SA OA}{270 CA OA}{180 CA OA}{120 CA OA}{90 CA OA}{1 -1 sc 270 CA OA}{1 -1 sc 180 CA OA}{1 -1 sc 120 CA OA}{1 -1 sc 90 CA OA}{1 -1 sc 270 AA}{1 -1 sc 180 AA}{1 -1 sc 120 AA}{1 -1 sc 90 AA}]e g exec gr}b/ac{arcto 4{pp}repeat}b/pA 32 d/rO{4 lW m}b/Ac{0 0 px dp m py dp m a sqrt 0 360 arc cm sm gs sg fill gr st}b/OrA{py px at ro px dp m py dp m a sqrt dp rev{neg}if sc}b/Ov{OrA 1 0.4 sc 0 0 1 0 360 arc cm sm gs sg fill gr st}b/Asc{OrA 1 27 dv dp sc}b/LB{9 -6 mv 21 -10 27 -8 27 0 cv 27 8 21 10 9 6 cv -3 2 -3 -2 9 -6 cv cp}b/DLB{0 0 mv -4.8 4.8 l -8 8 -9.6 12 -9.6 16.8 cv -9.6 21.6 -8 24.6 -4.8 25.8 cv -1.6 27 1.6 27 4.8 25.8 cv 8 24.6 9.6 21.6 9.6 16.8 cv 9.6 12 8 8 4.8 4.8 cv cp}b/ZLB{LB}b/Ar{dp 39 lt{Ar1}{gs 5 1 r o o xl 3 -1 r e s 3 1 r s e o 0 lt o 0 lt ne/rev x

dp 0 lt{1 -1 sc neg}if/py x dp 0 lt{-1 1 sc neg}if/px x np[{py 16 div dup 2 S lt{pp 2 S}if/lp x lp 0 p mv 0 0 p l 0 py p l lp py p l px lp s 0 p mv px 0 p l px py p l px lp s py p l cm sm st}{py 16 div dup 2 S lt{pp 2 S}if/lp x lp 0 p mv 0 0 0 py lp ac 0 py 2 dv lp neg o lp ac 0 py 2 dv 0 py lp ac 0 py lp py lp ac px lp s 0 p mv px 0 px py lp ac px py 2 dv px lp a o lp ac px py 2 dv px py lp ac px py px lp s py lp ac cm sm st}{py dp 2 dv py 180 pA s 180 pA a arc st np px py s py 2 dv

py pA dp neg arcn st}{0 0 p mv 0 py p l px py p l px 0 p l cp cm sm st}{px lW 2 dv a lW -2 dv p mv rO dp rlineto px lW 2 dv a rO a py lW 2 dv a rO a p l rO lW -2 dv a py lW 2 dv a rO a p l lW -2 dv py lW 2 dv a p l 0 py p l px py p l px 0 p l cp fill 0 0 p mv 0 py p l px py p l px 0 p l cp cm sm st}{0 rO p mv 0 py px py rO ac px py px 0 rO ac px 0 0 0 rO ac 0 0 0 py rO ac cp cm sm st}{rO py p mv rO rO xl 0 py px py rO ac px py px 0 rO ac px 0 0 0 rO ac rO neg dp xl px py 0 py rO ac

cp fill 0 rO p mv 0 py px py rO ac px py px 0 rO ac px 0 0 0 rO ac 0 0 0 py rO ac cp st}{1.0 Ac}{0.5 Ac}{1.0 Ov}{0.5 Ov}{Asc LB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 0.5 sg fill gr gs cm sm st gr

np -1 -1 sc LB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 0.5 sg fill gr gs cm sm st gr np -0.4 -0.4 sc LB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 1 sg fill gr gs cm sm st gr np -0.4 -0.4 dp sc LB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{Asc DLB -1 -1 sc DLB gs 1 sg fill gr gs cm sm st gr np 90 ro DLB -1 -1 sc DLB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{Asc gs -1 -1 sc ZLB gs 1 sg fill gr cm sm st gr gs 0.3 1 sc 0 0 12 0 360 arc gs 0.5 sg fill gr cm sm st gr ZLB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc gs -1 -1 sc ZLB gs 0.5 sg

fill gr cm sm st gr gs 0.3 1 sc 0 0 12 0 360 arc gs 1 sg fill gr cm sm st gr ZLB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{0 0 p mv px py p l cm sm st}{gs bW 0 ne{bW}{5 lW m}ie sl 0 0 p mv px py p l cm sm st gr}{gs dL 0 0 p mv px py p l cm sm st gr}{OrA 1 16 dv dp sc 0 1 p mv 0 0 1 0 1 ac 8 0 8 -1 1 ac 8 0 16 0 1 ac 16 0 16 1 1 ac cm sm st}]e 39 s g exec gr}ie}b/Cr{0 360 np arc st}b/DS{np p mv p l st}b/DD{gs dL DS gr}b/DB{gs 12 OB bW 0 ne{bW}{2 bd m}ie sl np 0 0 p mv 0 p l st gr}b/ap{e 3 ix a

e 2 ix a}b/PT{8 OB 1 sc 0 bd p 0 0 p 3 -1 r s 3 1 r e s e 0 0 p mv 1 0 p l 0 0 p ap mv 1 0 p ap l e n e n 0 0 p ap mv 1 0 p ap l pp pp}b/DT{gs np PT cm sm st gr}b/Bd{[{pp}{[{DS}{DD}{gs 12 OB np bW 0 ne{bW 2 dv/bd x}if dp nH dv dp 3 -1 r o 2 dv s{dp bd p mv bd n p l}for st gr}{gs 12 OB 1 sc np bW 0 ne{bW 2 dv/bd x}if 1 1 nH 1 s{nH dv dp bd m wF m o o p mv n p l}for cm sm st gr}{pp}{DB}{gs 12 OB np 0 lW 2 dv o o n p mv p l bW 0 ne{bW 2 dv}{bd}ie wF m o o p l n p l

cp fill gr}{pp}{gs 12 OB/bL x bW 0 ne{bW 2 dv/bd x}if np 0 0 p mv bL bd 4 m dv round 2 o o lt{e}if pp cvi/nSq x bL nSq 2 m dv dp sc nSq{.135 .667 .865 .667 1 0 rcurveto .135 -.667 .865 -.667 1 0 rcurveto}repeat cm sm st gr}]o 1 g 1 s g e 2 4 gi al pp 5 -1 r exec}{al pp 8 ix 1 eq{DD}{DS}ie 5 -1 r 2 eq{DB}{DS}ie pp}{2 4 gi al pp DT}]o 0 g g exec}b/CS{p mv p l cw lW cW 2 m a sl sp sl}b/cB{12 OB 0 0 p mv 0 p l cm sm cw bW 0 ne{bW}{bd 2 m}ie cW 2 m a sl sp sl}b/CW{12 OB 1 sc cW lW 2 dv a 0 o p mv 0 e n p l bW 0 ne{bW 2 dv}{bd}ie wF m cW a 1 o n p l 1 e p l cp cm sm}b/CB{np[{[{CS}{CS}{cB}{CW}{pp}{cB}{CW}{pp}{cB}]o 1 g 1 s g e 2 4 gi al pp 5 -1 r exec}{al pp p mv p l CS pp pp}{2 4 gi al pp PT cm sm cw cW 2 m sl sp sl}]o 0 g 1 s g exec clip}b/Ct{bs rot g bs rot g gs o CB CB 1 setgray clippath fill 0 setgray Bd gr}b/wD 18 dict d/WI{wx dx ne{wy dy s wx dx s dv/m1 x wy m1 wx m s/b1 x}if lx ex ne{ly ey s lx ex s dv/m2 x ly m2 lx m s/b2 x wx dx ne{b2 b1 s m1 m2 s dv}{wx}ie dp m2 m b2 a}{ex n dp m1 m b1 a}ie}b/WW{gs wD begin bs e g 2 4 gi al pp o o xl 4 -1 r 3 -1 r s/wx x s/wy x bs e g 2 4 gi al pp 4 -1 r 3 -1 r s/lx x s/ly x 0 bW 2 dv wF m o o wy wx at mt ro tr/dy x/dx x ly lx at mt ro tr n/ey x n/ex x np wx

wy p mv WI p l ex n/ex x ey n/ey x dx n/dx x dy n/dy x lx ly p l WI p l cp fill end gr}b/In{px dx ne{py dy s px dx s dv/m1 x py m1 px m s/b1 x}if lx 0 ne{ly lx dv/m2 x ly ey s m2 lx ex s m s/b2 x px dx ne{b2 b1 s m1 m2 s dv}{px}ie

dp m2 m b2 a}{ex n dp m1 m b1 a}ie}b/BW{wD begin bs e g/wb x bs e g/bb x wb 4 g/cX x wb 5 g/cY x bb 4 g cX eq bb 5 g cY eq and{bb 2 g bb 3 g}{bb 4 g bb 5 g}ie cY s/ly x cX s/lx x/wx wb 2 g cX s d/wy wb 3 g cY s d 0 bW 2 dv ly lx at mt ro tr/ey x/ex x 0 bW 2 dv wF m wy wx at mt ro tr/dy x/dx x 0 lW 2 dv wy wx at mt ro tr wy a/py x wx a/px x gs cX cY xl np px py p mv In p l lx ex s ly ey s p l ex n/ex x ey n/ey x dx n/dx x dy n/dy x wx 2 m px s/px x wy 2 m py s/py x lx ex s ly ey s p l

In p l px py p l cp fill gr end}b/Db{bs{dp type[]type eq{dp 0 g 2 eq{gs dp 1 g 1 eq{dL}if 6 4 gi al pp DS gr}{dp 0 g 3 eq{2 4 gi al pp DT}{pp}ie}ie}{pp}ie}forall}b/I{counttomark dp 1 gt{2 1 rot{-1 r}for}{pp}ie}b/DSt{o/iX x dp/iY x o/cX x dp/cY x np p mv counttomark{bs e g 2 4 gi al pp o cX ne o cY ne or{4 1 r 4 1 r}if pp pp o/cX x dp/cY x o iX eq o iY eq and{pp pp cp}{p l}ie}repeat pp st}b/SP{gs/sf x/lW x/bW x/cW x count 9 ge 7 ix 192837465 eq and{ 7 -1 r pp

6 -2 r o o xl 7 -1 r s e 7 -1 r s e 5 -1 r dv neg e 5 -1 r dv neg e sc neg e neg e xl}{xl pp pp}ifelse 1 1 S dv dp sc cm currentmatrix pp lW sl 4.0 setmiterlimit np}b end 73 7 40 197 40 80 20 20 chemdict begin SP

2240 4000 820 4000 2 Ar gr end

HC-OH +3R-COOH

b.

Hidrojen eklenmesi

H2C-O-CO-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-CH3 +H2 H2C-O-CO-(CH2)16-CH3

HC-O-CO-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-CH3+ H2 HC-O-CO-(CH2)16-CH3

CH2)7-CH=CH-(CH2)7-CH3 +H2 H2C-O-CO-(CH2)16-CH3

Olein(Doymamış) Stearin(Doymuş)

% ChemDraw Laser Prep

% CopyRight 1986, 1987, Cambridge Scientific Computing, Inc.

userdict/chemdict 145 dict put chemdict begin/version 24 def/b{bind def}bind def/L{load def}b/d/def L/a/add L/al/aload L/at/atan L/cp/closepath L/cv/curveto L/cw/currentlinewidth L/cpt/currentpoint L/dv/div L/dp/dup L/e/exch L/g/get L/gi/getinterval L/gr/grestore L/gs/gsave L/ie/ifelse L/ix/index L/l/lineto L/mt/matrix L/mv/moveto L/m/mul L/n/neg L/np/newpath L/pp/pop L/r/roll L/ro/rotate L/sc/scale L/sg/setgray L/sl/setlinewidth L/sm/setmatrix L/st/stroke L/sp/strokepath L/s/sub

L/tr/transform L/xl/translate L/S{sf m}b/dA{[3 S]}b/dL{dA dp 0 3 lW m put 0 setdash}d/cR 12 d/wF 1.5 d/aF 10 d/aR 0.25 d/aA 45 d/nH 6 d/o{1 ix}b/rot{3 -1 r}b/x{e d}b/cm mt currentmatrix d/p{tr round e round e itransform}b/Ha{gs np 3 1 r xl dp sc -.6 1.2 p mv 0.6 1.2 p l -.6 2.2 p mv 0.6 2.2 p l cm sm st gr}b/OB{/bS x 3 ix 3 ix xl 3 -1 r s 3 1 r e s o o at ro dp m e dp m a sqrt dp bS dv dp lW 2 m lt{pp lW 2 m}if/bd x}b/DA{np 0 0 mv aL 0 aR aL m 180 aA s 180 aA a arc cp fill}b/OA{np 0 cw -2 dv mv aL 0 aR aL m 180 aA s 180 arc 0 cw -2 dv rlineto cp fill}b/SA{aF m lW m/aL x aL 1 aR s m np 0 p mv rad 0 p l gs cm sm st gr}b/CA{aF lW m/aL x aL 1 aR s m 2 dv rad dp m o dp m s dp 0 le{pp

pp pp}{sqrt at 2 m np rad 0 rad 180 6 -1 r s 180 6 -1 r s arc gs cm sm st gr cpt e at ro}ie}b/AA{np rad 0 rad 180 180 6 -1 r a arc gs cm sm st gr}b/RA{lW m/w x np rad w p mv w w p l rad w n p mv w w n p l w 2 m dp p mv 0 0 p

l w 2 m dp n p l st}b/HA{lW m/w x np 0 0 p mv w 2 m dp p l w 2 m w p l rad w p l rad w n p l w 2 m w n p l w 2 m dp n p l cp st}b/Ar1{gs 5 1 r 3 ix 3 ix xl 3 -1 r s 3 1 r e s o o at ro dp m e dp m a sqrt/rad x[{2.25 SA DA}{1.5 SA DA}{1

SA DA}{cw 5 m sl 3.375 SA DA}{cw 5 m sl 2.25 SA DA}{cw 5 m sl 1.5 SA DA}{270 CA DA}{180 CA DA}{120 CA DA}{90 CA DA}{3 RA}{3 HA}{1 -1 sc 270 CA DA}{1 -1 sc 180 CA DA}{1 -1 sc 120 CA DA}{1 -1 sc 90 CA DA}{6 RA}{6 HA}{dL 2.25 SA DA}{dL 1.5 SA DA}{dL 1 SA DA}{2.25 SA OA}{1.5 SA OA}{1 SA OA}{1 -1 sc 2.25 SA OA}{1 -1 sc 1.5 SA OA}{1 -1 sc 1 SA OA}{270 CA OA}{180 CA OA}{120 CA OA}{90 CA OA}{1 -1 sc 270 CA OA}{1 -1 sc 180 CA OA}{1 -1 sc 120 CA OA}{1 -1 sc 90 CA OA}{1 -1 sc 270 AA}{1 -1 sc 180 AA}{1 -1 sc 120 AA}{1 -1 sc 90 AA}]e g exec gr}b/ac{arcto 4{pp}repeat}b/pA 32 d/rO{4 lW m}b/Ac{0 0 px dp m py dp m a sqrt 0 360 arc cm sm gs sg fill gr st}b/OrA{py px at ro px dp m py dp m a sqrt dp rev{neg}if sc}b/Ov{OrA 1 0.4 sc 0 0 1 0 360 arc cm sm gs sg fill gr st}b/Asc{OrA 1 27 dv dp sc}b/LB{9 -6 mv 21 -10 27 -8 27 0 cv 27 8 21 10 9 6 cv -3 2 -3 -2 9 -6 cv cp}b/DLB{0 0 mv -4.8 4.8 l -8 8 -9.6 12 -9.6 16.8 cv -9.6 21.6 -8 24.6 -4.8 25.8 cv -1.6 27 1.6 27 4.8 25.8 cv 8 24.6 9.6 21.6 9.6 16.8 cv 9.6 12 8 8 4.8 4.8 cv cp}b/ZLB{LB}b/Ar{dp 39 lt{Ar1}{gs 5 1 r o o xl 3 -1 r e s 3 1 r s e o 0 lt o 0 lt ne/rev x

dp 0 lt{1 -1 sc neg}if/py x dp 0 lt{-1 1 sc neg}if/px x np[{py 16 div dup 2 S lt{pp 2 S}if/lp x lp 0 p mv 0 0 p l 0 py p l lp py p l px lp s 0 p mv px 0 p l px py p l px lp s py p l cm sm st}{py 16 div dup 2 S lt{pp 2 S}if/lp x lp 0 p mv 0 0 0 py lp ac 0 py 2 dv lp neg o lp ac 0 py 2 dv 0 py lp ac 0 py lp py lp ac px lp s 0 p mv px 0 px py lp ac px py 2 dv px lp a o lp ac px py 2 dv px py lp ac px py px lp s py lp ac cm sm st}{py dp 2 dv py 180 pA s 180 pA a arc st np px py s py 2 dv

py pA dp neg arcn st}{0 0 p mv 0 py p l px py p l px 0 p l cp cm sm st}{px lW 2 dv a lW -2 dv p mv rO dp rlineto px lW 2 dv a rO a py lW 2 dv a rO a p l rO lW -2 dv a py lW 2 dv a rO a p l lW -2 dv py lW 2 dv a p l 0 py p l px py p l px 0 p l cp fill 0 0 p mv 0 py p l px py p l px 0 p l cp cm sm st}{0 rO p mv 0 py px py rO ac px py px 0 rO ac px 0 0 0 rO ac 0 0 0 py rO ac cp cm sm st}{rO py p mv rO rO xl 0 py px py rO ac px py px 0 rO ac px 0 0 0 rO ac rO neg dp xl px py 0 py rO ac

cp fill 0 rO p mv 0 py px py rO ac px py px 0 rO ac px 0 0 0 rO ac 0 0 0 py rO ac cp st}{1.0 Ac}{0.5 Ac}{1.0 Ov}{0.5 Ov}{Asc LB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 0.5 sg fill gr gs cm sm st gr

np -1 -1 sc LB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 0.5 sg fill gr gs cm sm st gr np -0.4 -0.4 sc LB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc LB gs 1 sg fill gr gs cm sm st gr np -0.4 -0.4 dp sc LB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{Asc DLB -1 -1 sc DLB gs 1 sg fill gr gs cm sm st gr np 90 ro DLB -1 -1 sc DLB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{Asc gs -1 -1 sc ZLB gs 1 sg fill gr cm sm st gr gs 0.3 1 sc 0 0 12 0 360 arc gs 0.5 sg fill gr cm sm st gr ZLB gs 1 sg fill gr cm sm st}{Asc gs -1 -1 sc ZLB gs 0.5 sg

fill gr cm sm st gr gs 0.3 1 sc 0 0 12 0 360 arc gs 1 sg fill gr cm sm st gr ZLB gs 0.5 sg fill gr cm sm st}{0 0 p mv px py p l cm sm st}{gs bW 0 ne{bW}{5 lW m}ie sl 0 0 p mv px py p l cm sm st gr}{gs dL 0 0 p mv px py p l cm sm st gr}{OrA 1 16 dv dp sc 0 1 p mv 0 0 1 0 1 ac 8 0 8 -1 1 ac 8 0 16 0 1 ac 16 0 16 1 1 ac cm sm st}]e 39 s g exec gr}ie}b/Cr{0 360 np arc st}b/DS{np p mv p l st}b/DD{gs dL DS gr}b/DB{gs 12 OB bW 0 ne{bW}{2 bd m}ie sl np 0 0 p mv 0 p l st gr}b/ap{e 3 ix a

e 2 ix a}b/PT{8 OB 1 sc 0 bd p 0 0 p 3 -1 r s 3 1 r e s e 0 0 p mv 1 0 p l 0 0 p ap mv 1 0 p ap l e n e n 0 0 p ap mv 1 0 p ap l pp pp}b/DT{gs np PT cm sm st gr}b/Bd{[{pp}{[{DS}{DD}{gs 12 OB np bW 0 ne{bW 2 dv/bd x}if dp nH dv dp 3 -1 r o 2 dv s{dp bd p mv bd n p l}for st gr}{gs 12 OB 1 sc np bW 0 ne{bW 2 dv/bd x}if 1 1 nH 1 s{nH dv dp bd m wF m o o p mv n p l}for cm sm st gr}{pp}{DB}{gs 12 OB np 0 lW 2 dv o o n p mv p l bW 0 ne{bW 2 dv}{bd}ie wF m o o p l n p l

cp fill gr}{pp}{gs 12 OB/bL x bW 0 ne{bW 2 dv/bd x}if np 0 0 p mv bL bd 4 m dv round 2 o o lt{e}if pp cvi/nSq x bL nSq 2 m dv dp sc nSq{.135 .667 .865 .667 1 0 rcurveto .135 -.667 .865 -.667 1 0 rcurveto}repeat cm sm st gr}]o 1 g 1 s g e 2 4 gi al pp 5 -1 r exec}{al pp 8 ix 1 eq{DD}{DS}ie 5 -1 r 2 eq{DB}{DS}ie pp}{2 4 gi al pp DT}]o 0 g g exec}b/CS{p mv p l cw lW cW 2 m a sl sp sl}b/cB{12 OB 0 0 p mv 0 p l cm sm cw bW 0 ne{bW}{bd 2 m}ie cW 2 m a sl sp sl}b/CW{12 OB 1 sc cW lW 2 dv a 0 o p mv 0 e n p l bW 0 ne{bW 2 dv}{bd}ie wF m cW a 1 o n p l 1 e p l cp cm sm}b/CB{np[{[{CS}{CS}{cB}{CW}{pp}{cB}{CW}{pp}{cB}]o 1 g 1 s g e 2 4 gi al pp 5 -1 r exec}{al pp p mv p l CS pp pp}{2 4 gi al pp PT cm sm cw cW 2 m sl sp sl}]o 0 g 1 s g exec clip}b/Ct{bs rot g bs rot g gs o CB CB 1 setgray clippath fill 0 setgray Bd gr}b/wD 18 dict d/WI{wx dx ne{wy dy s wx dx s dv/m1 x wy m1 wx m s/b1 x}if lx ex ne{ly ey s lx ex s dv/m2 x ly m2 lx m s/b2 x wx dx ne{b2 b1 s m1 m2 s dv}{wx}ie dp m2 m b2 a}{ex n dp m1 m b1 a}ie}b/WW{gs wD begin bs e g 2 4 gi al pp o o xl 4 -1 r 3 -1 r s/wx x s/wy x bs e g 2 4 gi al pp 4 -1 r 3 -1 r s/lx x s/ly x 0 bW 2 dv wF m o o wy wx at mt ro tr/dy x/dx x ly lx at mt ro tr n/ey x n/ex x np wx

wy p mv WI p l ex n/ex x ey n/ey x dx n/dx x dy n/dy x lx ly p l WI p l cp fill end gr}b/In{px dx ne{py dy s px dx s dv/m1 x py m1 px m s/b1 x}if lx 0 ne{ly lx dv/m2 x ly ey s m2 lx ex s m s/b2 x px dx ne{b2 b1 s m1 m2 s dv}{px}ie

dp m2 m b2 a}{ex n dp m1 m b1 a}ie}b/BW{wD begin bs e g/wb x bs e g/bb x wb 4 g/cX x wb 5 g/cY x bb 4 g cX eq bb 5 g cY eq and{bb 2 g bb 3 g}{bb 4 g bb 5 g}ie cY s/ly x cX s/lx x/wx wb 2 g cX s d/wy wb 3 g cY s d 0 bW 2 dv ly lx at mt ro tr/ey x/ex x 0 bW 2 dv wF m wy wx at mt ro tr/dy x/dx x 0 lW 2 dv wy wx at mt ro tr wy a/py x wx a/px x gs cX cY xl np px py p mv In p l lx ex s ly ey s p l ex n/ex x ey n/ey x dx n/dx x dy n/dy x wx 2 m px s/px x wy 2 m py s/py x lx ex s ly ey s p l

In p l px py p l cp fill gr end}b/Db{bs{dp type[]type eq{dp 0 g 2 eq{gs dp 1 g 1 eq{dL}if 6 4 gi al pp DS gr}{dp 0 g 3 eq{2 4 gi al pp DT}{pp}ie}ie}{pp}ie}forall}b/I{counttomark dp 1 gt{2 1 rot{-1 r}for}{pp}ie}b/DSt{o/iX x dp/iY x o/cX x dp/cY x np p mv counttomark{bs e g 2 4 gi al pp o cX ne o cY ne or{4 1 r 4 1 r}if pp pp o/cX x dp/cY x o iX eq o iY eq and{pp pp cp}{p l}ie}repeat pp st}b/SP{gs/sf x/lW x/bW x/cW x count 9 ge 7 ix 192837465 eq and{ 7 -1 r pp

6 -2 r o o xl 7 -1 r s e 7 -1 r s e 5 -1 r dv neg e 5 -1 r dv neg e sc neg e neg e xl}{xl pp pp}ifelse 1 1 S dv dp sc cm currentmatrix pp lW sl 4.0 setmiterlimit np}b end 48 7 52 73 40 80 20 20 chemdict begin SP

1980 1520 1060 1520 2 Ar gr end

c. Halojen eklenmesi

Olein (Doymamış)

+ 3Br ₂

H ₂ C - O - CO - (CH ₂ ) ₇ - CH = CH - (CH ₂ ) ₇ - CH ₃

HC - O - CO - (CH ₂ ) ₇ - CH = CH - (CH ₂ ) ₇ - CH ₃

H ₂ C - O - CO ^- (CH ₂ ) ₇ - CH = CH - (CH ₂ ) ₇ - CH ₃

d. Sabunlaşma

Triasilgliserollerin KOH ya da NaOH ile hidrolizi sonucu

oluşan sabunlaşmada K+ veya Na+ sabunları ve gliserol

meydana gelir.

Potastyum sabunu

R

- COOK

R

- COOK

R

- COOK

+

OH

C

C

C

H

H

OH

OH

H

H

H

KOH

H

H

R

R

R

sabunlar, yağ asitleri ile alkalilerin yaptığı tuzlardır. Bazı sabunlar

özellikle Na ve K sabunları suda kolay erirler çünkü karboksilik

gruplarının dissosiye olması daha çabuktur. Bu durum hidrofob yapının

ortadan kalkmasını ve hidrofilik yapının artmasını sağlar. Bu özellik

yüzey gerilimini azalttığı için emülsiyon yapıcı etkiye sahip olduğundan

yağların ve buna benzer şeylerin temizlenmesinde etkilidirler.

Sabunlaşma sayısı: Bir gram yağı sabunlaştırmak için gerekli

olan KOH miktarının tesbit edilmesidir

sabunlaşma sayısı yağ asitlerinin molekül ağırlığını ortalama

olarak gösteren bir indeks olarak değerlendirilir.

Gliserid moleküllerinden herbiri üç molekül baz bağlar.

Baz bağlanırken gliseriddeki yağ asidi molekülünün

büyük ya da küçük oluşu önemli değildir. Örnek olarak

bir molekül butirin (MA:302) ile bir molekül

stearin(MA:891) aynı miktarda baz bağlarlar. Butirin ile

stearin arasındaki molekül farkın oranı 891/302=2.95 tir.

Bu oran 1 gr butirinin sabunlaşmasında gerekli olan baz

miktarının, 1 gr stearinin sabunlaşması için gerekli baz

miktarının 2.95 misli olduğunu gösterir

İyot sayısı: İyot sayısı, 100 gr yağ tarafından absorbe edilen

iyodun gram cinsinden miktarıdır. Yağların nisbi

doymamışlıklarının tayininde en önemli kriter iyot sayısıdır.

Bu iş için 0.2N halojen (I,Br,Cl) kloroformda çözünmüş yağ

ile belirli bir süre tepkimeye sokulur.Tepkime sonucunda

tepkimeye giremeyen fazla ayıraç (asitte hazırlanmış çözelti)

ve serbest kalan halojen standart ile titre edilir.

Asetilasyon:Yapılarında hidroksil grubu ihtiva eden yağ

asitleri bulunduran yağlar (Trigliseridler) asetik anhidr ile

esterler oluştururlar.

Asetil sayısı: Bir gram asetilleşmiş yağın sabunlaşması ile açığa çıkan

asetik asidi nötralize etmek için gerekli KOH in mg cinsinden miktarıdır.

Asit sayısı: Yağlarda meydana gelen acılaşmanın tayininde kullanılan

asit sayısı; 1 gr yağda mevcut serbest yağ asitlerini nötralize etmek için

gerekli KOH in mg cinsinden miktarıdır

Yağların Acılaşması

Acılaşma,yağların tabii yapısında meydana gelen bozulmalar sonucunda

tat ve kokusundaki değişmelerdir.

Yağların nemli ve sıcak yerlerde uzun süre kalmaları sonucunda,

gliserol, di ve monogliseridlere ayrılırlar. Bunun dışında yağlarda

bulunan doymamış yağ asitlerinin çift bağları okside olarak peroksitler

ve aldehitler gibi maddelerin oluşması acılığa sebep olur.

Hidroliz sonucu açığa çıkan serbest yağ asitlerinin tesbit

edilmesinde asit sayısı kullanılır.

a- Gliserol eterler

Gliserolün OH grubunun alifatik doymuş ya da

doymamış bir alkolle eter tipi bağlanması ile oluşan

bileşiklerdir.

Bu alkoller; çimil, batil ve selaçil alkollerdir.

Batil alkol

H

C - O - (CH

)

- CH

HC- OH

H

C - OH

H

C - OH

HC- OH

H

C - O - (CH

)

- CH

Çimil alkol

Selaçil alkol

H

C - O - (CH

)

- CH = CH - (CH

)

. CH

HC- OH

H

C - OH

b- Glikozilgliserinler

Bitkilerin kloroplast lipidleri içerisinde bulunan

glikozilgliseroller, yüksek oranda linoleik asit ihtiva

ederler

6.2.2. Fosfolipidler

Fosfolipidlerin yapısı yağlara çok benzer ve

fosforik asit ihtiva ettiklerinden oldukça polar bileşiklerdir.

Fosfolipidlerin en önemli görevleri;

hücre zarı yapısında bulunmalarıdır. Bundan dolayı

fosfolipidler, enerjiden ziyade yapısal görev

üstlenmişlerdir. Fosfolipidlerin içerisinde en çok

bulunanı, fosfogliseridlerdir.

gliserole iki yağ asidi ve bir fosfat grubu bağlanmıştır. Fosfat

grubunun alkollerle esterifiye edilmesi sonucu çeşitli

fosfogliseridler meydana gelir.

Fosfogliseridlerde,

Gliserofosfolipidler amfipatik yani polar bir başa

(aniyonik fosfat,bir veya iki tane yüklü grup) ve uzun

nonpolar bir kuyruğa sahiptir.

Nonp olar kuy ruk (hidrofobik)

Fosfatidil bileşikleri

Birçok fosfolipidler, gliserolün 2 karbonunun yağ asidi ile ve

bir karbonunun da fosforik asit ile esterleşmesi sonucu

değişik bileşikler oluşur. Buradaki yağ asitleri genellikle

1.karbonda doymuş yağ asidi, 2.karbonda ise doymamış bir

yağ asidi bağına sahiptir. Bu yapılarda bulunan fosfatidik asit

fizyolojik olarak iyonize H konsantrasyonları ve tabii

çözeltilerde bir veya iki pozitif yük taşırlar ve bundan dolayı

fosfatidler diye adlandırılırlar. Fosfatidilkolin,

fosfatidiletanolamin ve fosfatidil serin yapısal olarak ilgili

negatif ve pozitif yük taşıyan bileşiklerdir. Çoğu zaman bu

bileşiklerden tek bileşik gibi bahsedilir. Bu bileşikler membran

yapısında bulunmasından dolayı önem arzederler.

Fosfatidilkolin,

fosfatidiletanolamin ve fosfatidil serin

Yapısal olarak ilgili negatif ve pozitif yük taşıyan bileşiklerdir.

Çoğu zaman bu bileşiklerden tek bileşik gibi bahsedilir.

Bu bileşikler membran yapısında bulunmasından dolayı önem

arzederler.

6.2.2.a. Fosfatidler

gliserofosfat türevidirler

azotlu bir baz

Lesitin = Gliserin + Y.asidi + H3PO4 + Kolin

CH ₂ CH ₂ N (CH ₃ ) ₃

OH OH

Trimetiloksietilamonyum hidroksit

(kolin)

(CH ₂ )

N 3

CH ₂

H ₂ C O P O

HC

CO R

O

H ₂ C

O CO R

CH ₂

-lesitin

lesitinin yapısındaki kolin hariç geri kalan kısma fosfatidik asit

adı verilir. Bundan dolayı lesitine fosfatidil kolin de denir

kolin de denir kolin de denir

Yılan zehiri, eşek arısı zehiri ve bazı bakterilerde bulunan

fosfolipaz A enzimi lesitinden 1 mol yağ asidini ayırır. Kalan

kısma lizolesitin=lizofosfatidil kolin denir. Kuvvetli hemoliz

yapıcı etkiye sahiptir. Lesitinler suda erimezler ancak

affiniteleri vardır.

Lesitindeki fosfattan gelen asit karakterli H ile kolinden

gelen baz karakterli OH, ortamda suya çevrilir. O halde lesitin

bu haliyle iç tuz=zwitterion özelliği gösterir.

Kolin benzeri etki yapan üç madde daha vardır. Bunlar,

CH CH ₂

N

OH

(CH ₃ ) ₃

CH ₂

N (CH ₃ ) ₃

O

C O C H

O

CH CHOH CH ₂ CH ₃

N

OH

(CH ₃ ) ₃

Noyrin Betain Muskarin

Asetil kolin kaslarda sinir impluslarının iletilmesinde rol oynar.

Asetil kolin

O

C

(CH ₃ ) ₃

N

CH ₃

CH ₂ CH ₂ O

Kefalinler(Fosfatidiletanolamin):

Kefalin = Gliserin + Y.asidi + H3PO4 + Kolamin

O

NH ₃

CH ₂

H ₂ C O P O

HC

R ₁

CO

O

H ₂ C

O CO R ₂

CH ₂

O

Kefalin, beyin ve vücut dokularında bulunur

Plazmologenler

kalp, beyin, karaciğer ve yumurtada bol bulunur

yağ asidinin gliserol-3 fosfata esterifikasyonla

bağlanmasından ibarettir

Plazmologenlerin fosfat grubuna esterifiye olan alkoller

genel olarak etanolamin ve kolindir

Vinil eter baðý

R₁ R₂

NH₃ CH₂ CH₂ O O P O

O H₂C - CH - CH₂

O O

HC C = O HC

Etanolamin plazmologenin yapýsý :

Hidrokarbon kuyruðu bir vinil eter olarak

gliserol-3 fosfatýn C-1'ine baðlanýr.

Plazmologen = Gliserin +Yüksek Y.asidi aldehidi+ H ₃ PO ₄ +

Kolamin

O

CH ₂

P O

H ₂ C O CH ₂ NH ₃

O O

HC

CH ₃

(CH ₂ ) ₁₄

O CH

H ₂ C

6.2.2. Difosfatidilgliseroller ve fosfoinozitidler

Difosfatidilgliserinler, 2 molekül fosfatidik asidin bir gliserin

vasıtasıyla birbirine bağlanmasından oluşur.

Fosfoinozitidler ,

bir molekül gliserin + bir molekül myoinozitol + iki molekül

yağ asidi + 1-3 arasında değişen fosforik asitten kuruludur.

6.3. Gliserin Taşımayan Lipidler

6.3.1. Sfingolipidler

sfingozin alkolün türevidirler .

Sfingozin alkol 18 C, bir çift bağ ve bir amino grubu taşıyan

alkol olup yapısı şöyledir: ^CH

(CH

)

CH

CH

CHOH

CHNH

CH

OH

Sfingozin alkol

6.3.1.a. Seramidler

Sfingozin alkolün N-asil-yağ asidi türevidir

Seramid, bir amid bağıyla sfingozinin amino grubunun

bulunduğu 2.karbona bir yağ asidinin bağlanmasından

ibarettir.

OH

Seramid

R

O

CH

(CH

)

C HC

CH

NH

CH

H

C CH

HO

6.3.1.b.

Sfingomyelinler

yapılarında fosfokolin veya fosfoetanolamin bulundururlar

Sinirlerin ve beynin yapısında, özellikle myelin kılıfında ve

çoğu memeli hücresi plazma membranında bulunur.

İnsanların saç ve epidermisinde at ve sığırların tırnaklarında

bulunur.

seramidin birinci karbonundaki hidroksil grubuna fosfokolin

bağlanmasıyla oluşur

Sfingomyelin= Sfingozin alkol + yağ asidi + H3PO4

O

(CH₃)₃ CH₂ N

CH₂ O

CH₂O P

O R C CHNH CHOH

CH CH (CH₂)_{1 2}

CH₃

6.3.1.c. Glikosfingolipidler

serebrosidler,

gangliositler

seramid

Serebrositler:

1 mol sfingozin alkol+1 mol yağ asidi + 1 mol

karbonhidrat ihtiva eder.

Serebrositler bir seramidin 1. karbonuna monosakkaridin -

glikozidik bağla bağlanmasıyla meydana gelir.

H H H H

O

OH OH OH OH

CH₂OH C C

C C CH₂O C

R CHNH CO

CHOH CH CH (CH₂)₁₂

CH₃

Beyin hücrelerinin zarlarında bulunurlar

Serebrosit = S.alkol + Y.asidi + galaktoz

Galaktoserebrositler, sinir dokusunda bol bulunurlar

Kerasin:Sfingozin alkol + Lignoserik asit + Galaktoz

Serebron: " " + Serebronik asit + "

Nervon : " " + Nervonik asit + "

Hidroksinervon:" " + Hidroksinervonik asit + "

Yavrularda sinir sisteminin gelişmesi için serebrosit sentezi,

karbonhidratların bilhassa galaktozun bulunması ile mümkündür. Bunun

için, süt emen yavrularda süt şekeri olan laktozun alınmasının ne kadar

önemli olduğu ortadadır.

Gangliosidler:

Oligosakkarid zinciri içerisinde N-asetil nöyraminik asit

(NANA) içeren daha kompleks yapıya sahip gangliositler

seramidlere bağlanırlar.

Oligosakkarid zinciri içerisinde N-asetil nöyraminik asit

(NANA) içeren daha kompleks yapıya sahip gangliositler

seramidlere bağlanırlar.

NANA sialik asit bileşiklerinin bir üyesi olan 9 karbonlu

amino şeker kompleksinin asil derivesidir.

Plazma membranının hidrofilik kısmında seramidin

hidrokarbon kuyruğu ile bulunur, dış kısmında ise

oligosakkarid kompleksi yer alır.

Gangliositlerde, serebrositlerdeki galaktoza ilaveten birkaç

Gangliositler daha çok sinirlerde ve dalakta yaygındır.

Gangliositlerde, serebrositlerdeki galaktoza ilaveten birkaç

molekül daha karbonhidrat bulunur.

Bu karbonhidrat genelde sialik asittir.

Beynin gri kısmındaki hücre zarlarının %6 kısmını kapsarlar.

Hücre zarlarında reseptörlerin yapısında görev alarak

uyarıların iletilmesinde etkilidirler

Hücrelerin ayrılığını ve birbirleri ile olan ilişkilerini yani

haberleşmenin oluşmasını sağlayan maddelerdir

6.3.2. Alifatik alkoller ve mumlar

Alifatik alkoller,özelleşmiş lipidlerde ester şeklinde bulunan düz

zincirli yüksek alkollerdir.

Mumlar, 16-22 C atomu taşıyan uzun zincirli alkoller ile 14 den 36

ya kadar C atomları taşıyan doymuş ve doymamış uzun zincirli

yağ asitlerinin nonpolar esterleridirler.

Mirisil palmitat 16 C lu palmitik asit ile (16:0) 30 karbonlu

mirisil alkolün esteri olup bal mumunun genel bir bileşiğidir

Mum, yüksek yağ asitlerinin bir OH grubu taşıyan yüksek alkoller ile

yaptıkları esterlerdir.

Mumlarda bulunan başlıca alkoller şunlardır: 12C:Lauril alkol, 16C:Setil

alkol, 26C:Seril alkol, 30C:Mirisil alkol. Mumlarda bulunan yağ asitleri

ise şunlardır; 14C:Miristik asit, 16C:Palmitik asit, 26C:Serotik asit, 30C:

Melissik asit.

Vertebralılarda mumlar deri bezleri tarafından koruyucu olarak salgılanır.

Ayrıca bu hayvanların derileri yağlı görünümlü olup daha esnek

ve su geçirmez tabiattadır.

Bazı kuşların kuyruk kısımlarında bulunan bezlerden

salgılanan mumlar sayesinde tüylerin sudan ıslanmadıkları

görülür.

Yine bitki yapraklarında ve meyvaların yüzeyinde koruyucu

olarak bulunur ve parlaklık verir.

Arı mumu, çok sayıda alkol, serbest yağ asidi ve hidrokarbon taşıyan

kompleks bir esterdir.

Bitkilerde bulunan kompleks yapılı muma da karnauba mumu denir.

Hayvanlarda yün, kıl ve tiftiğin etrafını saran yağlı tabakanın yapısında

lanolin veya yün yağı denen mum yapılı maddeler bulunur.

Lanolin kendisi erimeden çok miktarda su alıp tutma özelliğine sahiptir.

Bu yüzden cila, kozmetik ve merhem yapımında kullanılır.

Saçlardaki ve yüzdeki tüyler üzerindeki yağ tabakaları ile yaprakların

üzerindeki parlaklık veren yağlı tabaka da mumlardan oluşmaktadır.

Denizlerdeki planktonlar da önemli ölçüde mum depo ederler ve enerji

kaynağı olarak kullanırlar.

Ayrıca arı peteğinde de bal mumu diye adlandırılan mum bulunur.

6.3.2.a. Terpenler

2-metil butadien yapısına sahip izopren denen moleküller ile

bunların polimerleri tabiatta yaygındır. İzoprenin formülü

şöyledir:

Ýzopren (2-metil butadien)

CH ₃

CH ₂ = C - CH = CH ₂

Böyle bir yapı inaktif haldedir. Aktif olanı dehidre izopren

molekülüdür. Bunun yapısı ise şöyledir;

CH ₃

= CH - C = CH - CH =

Dehidre izopren mollekülleri yan yana gelerek

polimerleşirler ve bu olaya polimerizasyon adı verilir.

Polimerizasyondan önce izopren molekülleri dehidre

olurlar ve yan yana gelerek değişik maddeleri

oluştururlar. Böyle bileşiklere terpenler adı verilir.

Terpenler grubunun en önemli maddeleri karotinoidlerdir.

Zincirin her iki ucu hidroaromatik halkalar ile bağlanırsa

meydana gelen ürüne karotinler adı verilir.

Karotinlerde bulunan halkalar üç tiptir ve bunlara iyonon

halkaları adı verilir.

İyonon halkaları -iyonon, -iyonon ve peseudo iyonon

halkaları olmak üzere adlandırılırlar.

C

CH

CH

H

C CH CH

H

C C CH

C

H

H

C

CH

H

C C

CH

H

C CH

CH

CH

C

-iyonon halkasý -iyonon halkasý

H

C

CH

H

C C

CH

H

C CH

CH

CH

C

Psedo iyonon halkasý

Zincir ucundaki iyonon halkalarının çeşidine göre değişik

tipte karotinler meydana gelir. Karotinler A vitaminin ön

madesi yani provitaminidirler. Meydana gelen karotinler

üç tiptir, bunlar;

1.  karotin: -iyonon halkası=(dehidreizopren) ₄ = -iyonon

halkası

2.  karotin: -iyonon halkası=(dehidreizopren) ₄ = -

iyonon halkası

3.  karotin: -iyonon halkası=(dehidreizopren) ₄ = Pseudo

iyonon halk.

1 molekül  karotinden 1 mol. vitamin A

1 "  " 2 mol. Vitamin A

1 "  " 1 mol. Vitamin A meydana gelir.

6.3.2.b. Steroidler

Steroidler organizmada önemli fizyolojik fonksiyonlara sahip

olup biyolojik reaksiyonlarda da en fazla incelenen yapılardır.

Hayvansal ve bitkisel dokularda yaygın olarak bulunan

steroidler dört halkalı bir yapıya sahiptir. Bu halkaların

hepsine birden steran halkası veya

siklopentanoperhidrofenantren halkası adı verilir.

Steroidler, membranda bulunan üçüncü ve önemli lipid

bileşiğidirler.

Steroidler poliprenil bileşikler olarak daha geniş bir

şekilde sınıflandırılırlar.

Bu bileşikler 5 karbonlu izopren molüllerinden

sentezlenir. Steroidler 4 halka yapılı steran halkasına

sahiptirler. Steroidlere bir örnek olarak kolesterolü

verebiliriz Kolesterol memeli hücresi plazma

membranlarının komponentidir

 Steran halkasına veya bu halkanın

değişik şekillerine sahip 5 grup madde

vardır.

 1. Sterinler

 2. D vitaminleri

 3. Adrenal korteks hormonları

 4. Cinsiyet hormonları

 5. Safra asitleri

 Sterinler:Sterinler, bir steran halkasına,

bir yan zincire,bir OH grubuna ve bir

metil grubuna sahip maddelerdir.

Bunlara steroller de denir. Sterinler 3

gruba ayrılır.

 Zoosterin: Kolesterin

 Mukosterin: Ergosterin (Vit.D)

 Fitosterin: Stigma sterin, sitosterol

gibi.

 Zoosterinler: Bütün hayvansal

dokularda bulunur. Zoosterinlerin

içerisinde en önemlisi ve hayvansal

dokularda bulunanı kolesteroldür.

(Kolesterolün bitkisel dokularda çok

nadir veya hiç olmadığı prokaryotlarda

ise kesinlikle bulunmadığı bilinir).

Hayvansal dokularda geniş oranlarda

bulunan kolesterol, antihemolitik etkiye

sahiptir. En çok beyin, omurilik ve salgı

yapan dokularda bulunur.

 Kolesterin, tatsız ve kokusuz olup beyaz

kristaller halindedir. Adrenal korteks

hormonları ve dişi cinsiyet

hormonlarından pred-nandiol'un ve

safradaki kolik asidin ön maddesidir.

Kolesterin oksitlenir ve konjuge bir çift

doymamış bağ ihtiva ederse deride

bulunan 7-dehidrekolesterin meydana

gelir. Bu madde vitamin D3'ün ön

maddesi olup ultraviole ışığın etkisi ile

aktif vitamin haline dönüşür.

 Kolesterol halkasının 5 ve 6. karbonları

arasında bir çift bağ, 3.karbonda OH

grubu, 10 ve 13 nolu karbonlarda metil

grupları ve 17 nolu karbonda ise 8

karbonlu bir yan zincir bulunur.

Kolesterolün yapısındaki çift bağ (5 ve

6. karbon arasında) hidrojenle

doyurulursa kolestanol ve kaprostanol

adı verilen izomerleri meydana gelir.

 Kolesterol yalnızca membranların yapısında yer

almakla kalmaz aynı zamanda steroid

hormonların ve safra tuzlarının sentezinde de

ön maddedir. Kolesterol gliserofosfolipid ve

sfingolipidlerden daha hidrofobiktir. Yağ

asitlerinin kolesterolün üçüncü karbonundaki

OH grubu ile esterleşerek oluşturdukları

kolesterol esterleri, kolesterolün kendinden

daha hidrofobiktir. Kolesterol esterleri, kandaki

lipoproteinlerde bulunur ve kolesterol hücre

içinde depolanacağı zaman şekillenir.

 Mukosterin: Mayada ve mantarda

bulunur. Vitamin D2' nin ön maddesidir.

Ergosterinde 17.karbon atomuna bağlı 9

karbonlu bir yan zincir ve bu zincirde bir

çift bağ mevcuttur. Halkanın 3.

karbonunda bir OH grubu, 5-6 ve 7-8

karbonlarda iki tane çift bağ bulunur.

Vitamin D2'nin ön maddesi olan

ergosterin ultraviole ışığının etkisiyle

vitamin haline dönüşür.

 Fitosterinler (Sitigmasterin, -

sitosterin): Stigmasterin ergo-

sterinden farklı olarak, 7-8. karbonlar

arasında çift bağ taşımaz. Yan zincirde

ortada bulunan metil grubu yerine etil

grubu taşır. Stigmasterindeki yan

zincirde bulunan çift bağ açılırsa -

sitositerin meydana gelir.

Stigmasterolün organizmada

progesteron hormonuna çevrildiği

belirlenmiştir.

 Safra Asitleri

 Safra asitleri, steroid bir çekirdeğe ve

17. karbonda bir COOH grubu taşıyan 5

karbonlu yan zincire sahip maddeler olup

lipidlerin sindiriminde güçlü deterjan

etkisine sahiptirler ve bağırsaklarda emül-

sifikasyona yardımcı olurlar. Bu yapıya

kolanik asit adı verilmektedir, çünkü safra

asitlerinin kolanik asitten türediği

bilinmektedir. Safra asitleri kolesterolün

amfipatik türevleridir.

 Steran halkasına değişik grupların

bağlanmasıyla aşağıda yazılı olan safra asitleri

meydana gelir.

 Kolik asit: 3,7,12- Trihidroksikolanik asit

 Dezoksikolik asit: 3,12-Dihidroksikolanik asit

 Litokolik asit: 3,-Hidroksikolanik asit

 Hiyodezoksikolik asit: 3,6-Dihidroksikolanik

asit

 Kenodezoksikolik asit: 3,7-Dihidroksikolanik

asit

 Bu asitler basit safra asitleridirler. Safrada en çok

bulunan safra asitleri kolik asit, kenodezoksikolik

asit ve dezoksikolik asittir. Bu asitlerden

Hiyodezoksikolik asit ve kenodezoksikolik asit

hayvanların safrasında bulunur. İnsan safrasında

basit safra asidi bulunmaz hepsi birleşmiş

haldedir. Birleşik safra asitleri, safra asitlerinin

glisin (H2NCH2COOH) ve taurin

(HSO3CH2CH2NH2) gibi amino asitler ile

aralarında su çıkararak birleşmesi sonucu

oluşurlar. Glisinli safra asitlerine Glikokolik asit ,

taurinli safra asitlerine taurokolik asit adı verilir.

İnsan safrasında, glikokolik asit/taurokolik asit

oranı 3:1 olduğu halde bu oran köpeklerde 1:3

oranındadır.

 Safra asitleri yapılarının büyük bir kısmı polar,

az bir kısmı da apolar yapıdadır. Yüzey gerilimini

azaltıcı etkisi vardır. Bu özellikleri dolayısıyla

safra asitleri tuzları (kolatlar), suda erimeyen

kolesterolü, yağları, yağda eriyen vitaminleri ve

fosfatidleri emülsiyon haline getirerek

emilmelerini kolaylaştırırlar. Günde 5-10 gr

kadar safra bağırsaklara geçerek sindirime

karışır. Bağırsaklardaki safranın bir kısmı

emilerek vena porta ile tekrar karaciğere gelir

ve oradan da yine bağırsaklara geçer. Bu olaya

enterohepatik dolaşım adı verilir.

 Safra asitleri bağırsak peristaltiğini de artırır.

Lipidlerin sindirimini kolaylaştıran safra tuzları

kolesterolden meydana gelmektedir. Safra tuzları

kolesterolün polar türevleridirler. Bunların

bileşikleri, polar ve nonpolar gruplar ihtiva ettikleri

için yüksek deterjan etkilidirler. Kara-ciğerde

sentezlenen safra tuzları, safra kesesinde

konsantre olarak depolanır ve ince bağırsaklara

boşalır. Safranın büyük bölümünü oluşturan safra

tuzları, besinsel lipidleri ve dolayısı ile yağda

eriyen vitamin ve diğer maddelerin emilimini

kolaylaştırırlar.

 Steroid yapıda olan progesteron ve adrenal

kortikal steroidler de steran halkasından

türeyen bileşiklerdir. Hormonlar bahsinde

daha detaylı olarak görülecek olan

progesteron hormonu 17.karbonda 2 karbon

atomu ihtiva eder. Gebeliğin devamını

sağlayan bu hormon korpus luteumdan

salgılanır. Bu grupta erkeklik hormonu olan

androjenler ile dişilik hormonu olan

östrojenler yer alır.

 Adrenal korteksten izole edilen steroidlerin

esasını oluşturan hormon kortikosterondur.

Adrenal korteksten salgılanan diğer bir

hormon ise, kortizol dur.

 Türev Lipidler

 Bu grubun içerisinde en önemlisi

plazma lipoproteinleridir. Plazma

lipoproteinleri, fosfolipid ve

triasilgliserollerin taşınmasında önemli

rol oynarlar.

Biyolojik Önemi Olan Diğer Lipidler

6.5.1. Eikozonoidler

 Memeli hücrelerinde bulunan araşidonik asit

gibi 20 karbonlu poliansature yağ asitlerinin

türevleridir. Prostaglandinler eikozanoidler

bilinirler ve siklopentan halkasına sahiptirler.

Eikozanoidler tromboksanlar ve löykotrienlerin

kaynağıdırlar. Eikozanoidlere örnek olarak

prostaglandin E2 (PGE2) verilebilir. PGE2 gibi

eikozanoidler kan, pıhtılaşmasının indüksiyonu

ve kan basıncının düzenlenmesi gibi olaylarda

etkilidirler.

 Yağda eriyen veya lipid tabiatında olan

vitaminler A D E ve K vitaminleridir. Bu

vitaminler de steroidler gibi poliprenil

bileşikleridir. İnsan metabolizmasında

önemli role sahip olan ve polar grup

içeren A, D ve E vitaminleri relatif

olarak hidrofobiktirler ve sulu bir ortama

göre lipid bir ortamda daha

solubldurlar.

 Lipoproteinlerle taşınan bazı lipidler

 Kolesterol ve onun esterleri nonpolar trigliseridler

gibi suda erimediklerinden serbest moleküller halinde

kanda dolaşamazlar. Bunun yerine bu lipidler

fosfolipidler ile kompleks oluşturan ve protein kısmı

apoprotein ve lipoprotein olarak bilinen bir partikülle

taşınırlar. İnsan plazmasında değişik yapıda

lipoproteinler vardır. Bu lipoprotein komp-lekslerinde

birçok apoprotein tesbit edilmiştir. Lipoproteinler

hidrofobik iç kısmı ve hidrofilik yüzeyi ile makro-

moleküler bileşiklerdir. İç kısmı triasilgliserol ve

kolesterol esterleri içerir. Amfipatik moleküllerden

olan yüz kısmı ise, kolesterol fosfolipidler ve

apoproteinlerden oluşur.

 Lipoproteinler yoğunluklarına göre sınıflandırılırlar.

Lipidler proteinlerden daha az yoğunluğa sahiptir. Bu

nedenle bir lipoproteinin lipid bileşiği daha fazla ise

düşük dansiteye sahiptir. Aşağıdaki tabloda

lipoproteinlerin özellikleri görülmektedir. İnsan

lipoproteinlerinin en büyük sınıfı ince bağırsaklardan

dokulara triasilgliserol ve kolesterol taşıyan

şilomikronlardır. Karaciğerden dokulara triasilgliserol,

kolesterol ve kolesterol esterleri taşıyan çok düşük

dansiteli lipoproteinler (VLDL) dir. Bunların öncelik

sentez yeri karaciğerdir. VLDL'nin yıkımlanması

esnasında şekillenen düşük dansiteli lipoproteinler

(LDL), kolesterol ve kolesterol esterlerince

zengindirler. HDL ise, yüksek dansiteli lipo-proteinler

olup endojen kolesterol ve kolesterol esterlerini

karaciğere geri taşırlar.

 Lisofosfogliseridler

 Membranda ve hücre içerisinde normal olarak

bulunan lisofosfo-gliseridler, amfipatik yapıya

sahiptirler (yani polar ve nonpolar bileşikleri

yapısında bulundurur). Bunlar

gliserofosfolipidlerin iki yağ asidinden birinin

hidrolitik uzaklaştırılmasıyla meydana gelir.

Lisofosfogliseridler miselleri şekillendirebilirler

fakat onlar lipid tabakalarını oluşturmazlar,

çünkü polar olan baş kısmı çok geniş

olduğundan tek olan hidrokarbon kuyruğu ile

yapı oluşturacak düzeyde değildir.

 Lisofosfogliseridler hücre içerisinde düşük

konsantrasyonda mevcuttur ve ara

metabolitler olarak hizmet verirler. Yüksek

konsantrasyondaki lisofosfogliseridler

mebran yapısını bozacağından hücrenin

parçalanmasına sebep olurlar. Birçok yılan,

arı ve böcekler yüksek düzeyde fosfolipaz

A2 ihtiva ederler.Bu enzim

gliserofosfolipidin C2 pozisyonundan asil

grubunu ayırarak lisofosfogliseridleri

meydana getirir ve böylece hemoliz

olayının meydana gelmesine ve ölüm

tehlikesinin ortaya çıkmasına sebep olur.

Fosfolipaz A2 yılan zehirinin esas aktif

maddesidir ve normal olarak hücresel

olaylar sırasında sentez edilir.

 Hayvanlar besinsel kaynaklı

membran fosfolipidlerinin

bağırsaklardan sindirimi için bir

zimojen olarak salgılanan

fosfolipaz A2 yi bulun-dururlar,

üstelik fosfolipaz A2 membran

fosfolipidlerinden araşidonatın

salıverilme mekanizmasında

etkilidir.

Biyolojik Zarlar

 Membranların en önemli lipidleri;

 fosfogliseridler,

 sfingolipidler,

 kolesteroldür.

 Membranda en çok bulunan lipid türü

gliserofosfolipidlerdir.

 Biyolojik membranlarda bulunan ikinci önemli

molekül sfingo-lipidlerdir.

 Membranlarda bulunan üçüncü önemli lipid

bileşiği steroidlerdir.

Membranlar, farklı elektriksel yapıların

geçebilmesi için yüzey kısımlarında

elektrikçe yüklü gruplar ihtiva ederler.

Kompleks bir yapıda olan membranlar,

üzerlerinde özel reseptörler de

taşımaktadırlar. Bu reseptörlerle bilhassa

hormonların etkilerini göstermede önemli

bir yere sahiptirler.

 Genel olarak membranın yapısı, ortada

fosfolipid ve bunu çevreleyen protein

tabakasından oluşmaktadır.

Membranlar, fonksiyonlarındaki değişiklikler kadar

yapısal fark-lılıklar gösterirler. Biyolojikal

membranların genel özelliklerini şöyle

sıralayabiliriz.

 1.Membranlar tabaka benzeri yapıya sahip olup

hücrenin bütünlüğünü korurlar. Çoğu

membranların kalınlığı 60-100oA arasındadır.

 2.Esas olarak membranların yapısı lipid ve

proteinlerden ibarettir. Çoğu biyolojikal

membranlarda proteinin lipide oranı

değişkendir. Bu lipid ve proteinlere bağlı

karbonhidratlar da vardır

 3.Membran lipidleri hem hidrofilik hem de

hidrofobik yapıya sahip küçük moleküllerdir.



 4.Membranların yapısında bulunan spesifik

proteinler membranların ayırıcı fonksiyonlarına

yardımcı olurlar. Proteinler ayrıca, enerji

taşıyıcısı ve enzimlerin yapısında bulunmasıyla

önem kazanırlar. Membran proteinleri lipid

tabakalarının arasına doğru yerleşirler.

 5.Membranlar kovalent yapıya sahip

olmayan bileşiklerdir.

 6.Membranlar asimetrik olup iç ve dış yüzleri

farklıdır.

 7.Membranlar akışkan yapıdadır ve lipid

molekülleri membran düzleminde yayılmıştır.