DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE YENİDOĞAN SAĞLIĞININ DURUMU

DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE

YENİDOĞAN SAĞLIĞININ DURUMU

Neden göstergelere bakıyoruz???

Bir toplumun demografik yapısı, hastalık ve ölüm nedenleri; o toplumun gelişme düzeyi, sağlık durumu, yüksek riskli yaş grupları ve öncelikle ele alınması gereken sorunlar, sağlık hizmetlerinin hedefleri ile ilgili düzenlemelere ilişkin önemli bilgiler verir.

Doğurganlık hızı: Bir yıl içinde doğurganlık çağındaki (15-49 yaş) 1000 kadının yaptığı canlı doğum sayısı Anne ölüm hızı: Bir yılda her 100.000 canlı doğumda gebelik ve doğum komplikasyonları nedeniyle ölen annelerin sayısı

Bebek ölüm hızı: Bir yılda her 1000 canlı doğumda 1 yaşını doldurmadan (0-365gün) ölen bebeklerin sayısı Neonatal ölüm hızı: Her 1000 canlı doğumda

yaşamın ilk 28 günü içinde meydana gelen ölümlerin sayısı

Postneonatal ölüm hızı: Her 1000 canlı doğumda 28- 365 gün arasında ölen bebeklerin sayısı

İstatistiklerle ilgili temel kavramlar

Sağlık ölçütleri;

toplumu sağlık, hastalık, ölüm, doğurganlık, sağlık

hizmetlerinden yararlanma vb.

değişik yönleri ile tanımlar.

 Bir bölgenin ya da ülkenin

değişik zaman kesitlerindeki sağlık düzeylerinin ne durumda olduğunun karşılaştırılması

 Sağlık düzeyinin başka bölge ve ülkelerin sağlık düzeyleri ile karşılaştırılması

 Sunulan sağlık hizmetlerinin (ilaç, aşı, eğitim) sorunları çözmedeki etkinliklerinin

değerlendirilmesi

 amacıyla bu göstergelerden yararlanılır

Sağlık düzeyi ölçütleri açısından daha iyi bir konuma gelinmesinde;

•Temel sağlık hizmetleri

•Birinci basamak sağlık hizmetlerinin kalitesi ve yaygınlığı

ÖNEMLİDİR

Bebek ve çocuk ölümlerinin % 90 veya daha fazlası;

Çevre sağlığının düzeltilmesi

Ana çocuk sağlığı hizmetlerinin arttırılması

Annelere gerekli eğitimin verilmesi

Aşı programlarının aksatılmadan uygulanması

Beslenme ihtiyaçlarının yeterli seviyeye çıkarılması ile önlenebilir.

• Türkiye’de 1960 yılında % 0.163 olan infantil mortalite oranı,

• 1996 yılında % 0.41,

• 2003 yılında % 0.29 civarına gerilemiştir.

 Bu oran 1996’da

• İsveç’te % 0.4,

• Yunanistan’da % 0.8,

• Afganistan’da % 0.165,

• Angola’da % 0.170

Bebek Ölüm Nedenleri

Gelişmiş ülkeler

• Doğum travmaları

• Konjenital anomaliler

• Solunum yolu hastalıkları

• Kazalar

• Diğer infeksiyonlar

Gelişmekte olan ülkeler

Doğum travmaları Solunum yolu

infeksiyonları

Gastroenteritler

Konjenital anomaliler Diğer infeksiyonlar

DÜNYADA YENİDOĞAN ÇOCUKLARIN DURUMU

• Dünyada her yıl yaklaşık 130 milyon bebek doğmakta ve yaşamının ilk dört haftası içinde dört milyon bebek kaybedilmektedir.

• Başka bir ifadeyle her saatte dünyada 450 yenidoğan ölmektedir.

12

• Gebeliğin son üç ayında , inutero (ölü doğum) ölen bebeklerin sayısıda üç milyondur.

• Anne ölümleri (her yıl 500.000) çok çarpıcı ve korkutucu istatistiğini son on yıldır fazla değişmeden korumaktadır.

13

• Anne ve yenidoğan ölümlerinin %99’u orta ve düşük gelir düzeyi olan ülkelerde, %1’i ise gelişmiş ülkelerde olmaktadır.

• Ölümler en fazla ilk haftada ve ilk 24 saatte görülmektedir. Afrika ve Güneydoğu Asya yenidoğan ölümlerinin en fazla görüldüğü kıtalardır.

• Son tahminler dünyada doğan 1000 bebekten 34’ünün 1. Ayına erişemeden öldüğünü göstermektedir .

14

• Yenidoğan morbidite durumu hakkında güvenilir istatistikler bulunmamaktadır.

• Bu bebeklerin bir kısmı yaşam boyu özürlü kalabilmektedir.

• İstatistiklerin yetersiz olmasına karşın her yıl en az 1 milyon bebekte asfiktik doğuma bağlı serebral palsy, öğrenme güçlüğü gibi sakatlıklar kaldığı bildirilmiştir.

15

• Yoksul ülkelerde doğan bebeklerin enfeksiyondan ölme riski 2 kat, asfiksiden ölme riskleri 8 kat daha fazladır.

• Afganistan’da doğan bir bebeğin beş yaşına gelmeden ölme ihtimali, İzlanda veya Singapur’da doğan bir bebeğe göre 75 kat daha fazladır.

16

Yenidoğan 3.7 milyon çocuk da ilk

28 gün içinde ölmektedir.

TÜRKİYE’DE YENİDOĞAN SAĞLIĞININ DURUMU

18

Yerleşim yerine göre yaşa özel doğurganlık hızları:

Kaynak:TNSA 2008^{. 19}

Yaşa göre doğurganlık hızındaki değişimler:

Kaynak:TNSA 2008^.

20

Bebek ve çocuk ölümlülüğü:

Araştırmad an önceki yıllar

Yaklaşık referans tarihi

Neonatal ölüm hızı

Post neonatal ölüm hızı

Bebek ölüm hızı

Çocuk ölüm hızı

Beş yaş altı ölüm hızı

TNSA-2008

0-4 2003-2008 13 4 17 6 24

5-9 1998-2003 17 16 33 9 41

10-14 1993-1998 21 23 50 10 59

TNSA-2003

0-4 1998-2003 17 12 29 9 37

5-9 1993-1998 24 22 47 10 56

TNSA-1998

0-4 1993-1998 26 17 43 10 52

Kaynak:TNSA-2008 ²¹

Bebek ve çocuk ölümlülüğündeki eğilimler:

24

Bebek ölüm hızı:

Kaynak: Sağlık Bakanlığı 2010. ₂₅

26

27

Bebek ve çocuk ölümlerinin nedenleri

• Yenidoğan hastalıkları (%49.3)

• Konjenital anomaliler (%25.2)

• Diğer enfeksiyonlar (%14.3)

• Akut solunum yolu enfeksiyonları (%5.0)

• İshalli hastalıklar (%1.8)

• Diğer hastalıklar (%4.5).

28

Bebek Çocuk Ölüm Nedenleri

WHO 2005 yılı raporlarına göre neonatal ölüm nedenleri arasında ilk üç neden;

• Prematüre doğum ( %28)

• Şiddetli enfeksiyonlar ( %26)

• Doğumda asfiksi ( %23)

Türkiye’de 0-5 yaş çocuk ölümlerinin ilk 10 nedeni

30

Neden Türkiye(%) Kent (%) Kır (%)

Perinatal nedenler 43.7 41.4 45.6

Solunum yolu

enfeksiyonları 15.9 13.0 15.8

Doğuştan

anomaliler 11.9 16.1 7.4

İshalli hastalıklar 9.4 7.0 10.8

Menenjit 2.9 2.3 3.8

Beslenme

eksiklikleri 2.8 1.9 3.3

Aşı ile korunabilir

hastalıklar 2.6 2.0 3.5

Kazalar 2.5 3.4 2.3

Kalp damar

hastalıkları 1.7 3.7 1.4

Solunum yolu

hastalıkları 0.9 2.0 0.8

31

AŞILAMA ORANLARI

32

Yıllar göre aşılanma oranı (%) Türkiye:

Kaynak : Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2010.

*Hib-3 aşılamasına 2007 yılında başlanmıştır. 2008’dan itibaren DaBT+IPA+Hib 5’li aşı olarak uygulanmaktadır

** 2006’dan önce sadece kızamık aşısı olarak uygulanmıştır.

*** KPA 3 aşılamasına Kasım 2008 yılında başlanmıştır.

33

Anne Sütü

• Dünya Sağlık örgütü (DSÖ) (World Health Organization-WHO) ve Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (The United Nations Children’s Fund -UNICEF) anne sütü ile beslenmenin

doğumdan hemen sonra başlanmasını, ilk 6 ay sadece anne sütü verilmesini ve emzirmenin 6 aydan sonra uygun besin takviyeleri ile iki yaş ve ötesine kadar devam etmesini

önermektedir

34

ÇOCUĞUN YAŞINA GÖRE EMZİRİLME DURUMU

Ay olarak yaş

Emzirilmeye n

Sadece anne sütü

Anne sütü ve diğer süt

Anne sütü ve ek

gıdalar

Biberon kullananlar ın yüzdesi

Anne sütü ve sadece su

Çocu k sayıs ı

<2 1.5 68.9 22.2 0.0 21.8 7.3 85

2-3 2.3 42.0 23.3 2.3 36.1 28.3 133

4-5 7.5 23.6 29.3 18.8 57.0 15.7 143

6-7 16.2 1.6 10.9 65.5 59.8 4.7 105

8-9 23.6 1.6 2.1 69.9 49.7 2.8 91

Kaynak: TNSA-2008 35

36

TNSA 2013