Palyatif kanser bak m nda tamamlay c tedaviler

Palyatif kanser bak›m›nda tamamlay›c› tedaviler

Yasemin Kuzeyli Y›ld›r›m *, Çiçek Fad›lo¤lu *, Meltem Uyar **

SUMMARY

Complementary therapies in palliative cancer care

The use of complementary and alternative medicine (CAM) has grown in popularity both among the general population and among the cancer patients. Cancer patients often use CAM, which is a treatment that is not

commonly used in the conventional setting. However, the prevalence of CAM use appears to vary substantially, with reported frequency of use of at least one CAM therapy ranging from 20 % to 83.3 %. Complementary medicine has become an important aspect of palliative cancer care. Acupuncture, aromatherapy, homeopaty, hypnotherapy, massage, reflexology, relaxation techniques, and spiritual healing are frequently used forms of treatment. The purpose of this article is to provide information about some complementary therapies that are commonly used by cancer patients in the palliative care.

Key words: Cancer, palliative care, complementary therapies, alternative therapies

ÖZET

Tamamlay›c› ve alternatif t›bb›n (TAT) kullan›m›n›n popülaritesi hem genel popülasyonda hem de kanser hastalar›

aras›nda artmaktad›r. Kanser hastalar›, konvansiyonel kanser tedavisinde genellikle kullan›lmayan bir tedavi olan TAT’› s›kl›kla kullanmaktad›rlar. Bununla beraber, tamamlay›c› t›bb›n kullan›m prevalans› çeflitli flekillerde bulunmaktad›r, en az bir kez TAT’› kullanma s›kl›¤› % 20-83 aras›nda de¤iflmektedir. Tamamlay›c› tedavi, palyatif kanser bak›m›n›n önemli bir bölümünü oluflturmaktad›r. Akupunktur, aromaterapi, homeopati, hipnoterapi, masaj, refleksoloji, gevfleme teknikleri ve ruhsal iyileflme s›k olarak kullan›lan tedavi tipleridir. Bu makalenin amac›; palyatif bak›mda kanser hastalar› taraf›ndan s›k olarak kullan›lan baz› tamamlay›c› tedaviler hakk›nda bilgi vermektir.

Anahtar kelimeler: Kanser, palyatif bak›m, tamamlay›c› tedaviler, alternatif tedaviler

(*) Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu, ‹ç Hastal›klar› Hemflireli¤i AD (**) Ege Üniversitesi T›p Fakültesi, Algoloji Bilim Dal›

(*) Ege University Nursing School, Department of Internal Medicine Nursing (**) Ege University Faculty of Medicine, Department of Algology

REVIEW DERLEME

Baflvuru adresi:

Yasemin Kuzeyli Y›ld›r›m, Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu, ‹ç Hastal›klar› Hemflireli¤i AD., Bornova, ‹zmir e-posta: yasemin.kyildirim@ege.edu.tr

Correspondence to:

Yasemin Kuzeyli Yildirim, Ege University School of Nursing, Department of Internal Medicine Nursing, Bornova, Izmir, TURKEY e-mail: yasemin.kyildirim@ege.edu.tr

Girifl

M

olarak ifade edilir (Khorshid ve Yapucu 2005).

TAT kavramlar› ço¤u zaman birbirinin yerine kul- lan›lmas›na karfl›n iki kavram ayn› anlam› ifade et- mez ve bu kavramlar aras›ndaki farka dikkat edil- mesi önemlidir. Alternatif tedaviler; konvensiyo- nel kanser tedavisi yerine kanseri tedavi etmede tek bafllar›na kullan›lan özel tedavileri göstermek- tedir, tamamlay›c› tedaviler ise temel kanser t›bb›- na ilave olarak veya tedavileri tamamlamak ama- c›yla kullan›lmaktad›r (Cassileth 1999a). Tamamla- y›c› tedavi terimi genifl anlamda geleneksel olarak düflünülmeyen t›bb› tedavileri kapsamaktad›r (Crocetti ve ark. 1998).

TAT uygulamalar›n›n kullan›m popülaritesi; hem genel popülasyonda hem de kanser hastalar› ara- s›nda artmaktad›r (Ashikaga ve ark. 2002). Kanser hastalar›, konvansiyonel kanser tedavisinde genel- likle kullan›lmayan bir tedavi olan TAT yöntem- lemlerini s›kl›kla kullanmaktad›rlar (Eisenberg ve ark. 1993).

Tamamlay›c› t›bb›n kullan›m prevalans›na bak›ld›-

¤›nda; kanser hastalar› aras›nda en az bir kez TAT kullanma s›kl›¤› % 20-83 aras›nda de¤iflmektedir (Jordan ve Delunas 2001, Paitiel ve ark. 2001, Bo- on ve ark. 2000, Eguchi ve ark. 2000, Kao ve De- vine 2000, Richardson ve ark. 2000, Sparber ve ark. 2000, Burstein ve ark. 1999). Çal›flmalarda TAT kullanma durumunun cinsiyet, yafl, e¤itim durumu, gelir düzeyi, hastal›k durumu ve bafl et- me davran›fllar› ile iliflkili oldu¤u saptanm›flt›r. Da- has›, artm›fl TAT kullan›m›n›n cerrahi ve kemote- rapi gibi tedavi flekilleri ile de iliflkili oldu¤u bildi- rilmektedir (Boon ve ark. 2000, Richardson ve ark.

2000, Burstein ve ark. 1999).

Palyatif Bak›mda Tamamlay›c›

Tedavilerin Amaçlar› ve Özellikleri

Günümüzde, tamamlay›c› tedaviler palyatif ve destekleyici kanser bak›m›n›n önemli bir bölümü- nü oluflturmaktad›r (Ernst 2001).

S›n›rl› say›da kanser tedavi yönteminin olmas›, te- davi yöntemlerinde birçok zararl› toksik maddele- rin kullan›lmas›, hastalar›n yaflam› tehdit eden bir hastal›kla yüz yüze kalmalar›, tedavilerin uzun sü- reli yaflam garantisi ve umut vermemesi gibi ne- denlerle her y›l Amerika’da binlerce kanser hasta- s›n›n TAT yöntemlerini kulland›klar› bildirilmekte- dir (King 1996). Tamamlay›c› tedavi, küratif ol- maktan çok, hastal›k semptomlar›n› dindirmeyi

veya konvansiyonel tedavinin karfl›t etkilerini azaltmay› amaçlayan uygulamalard›r. Nihai amac›;

umudunu yitirmifl olan hastalar›n iyilik halini ve yaflam kalitesini art›rmak ve hatta kaliteli ölümü sa¤lamakt›r (Ernst 2003).

Tamamlay›c› kanser tedavisinin birbirine ba¤l›

amaçlar› afla¤›daki gibidir:

- Gevflemeyi sa¤lamak

- Stres ve anksiyeteyi azaltmak

- A¤r› ve di¤er semptomlar› dindirmek

- Konvansiyonel kanser tedavisinin yan etkilerini azaltmak

- Uykuyu sa¤lamak.

Bu amaçlar›n her birinin sa¤lanmas›, genel iyilik halinin ve yaflam kalitesinin artmas›na katk›da bu- lunmaktad›r (Ernst 2001).

Palyatif Bak›mda Kullan›lan Tamamlay›c›

Tedaviler

Konvansiyonel kanser tedavisini tamamlayan ya da baz› durumlarda konvensiyonel tedaviye alter- natif olarak kanser hastalar› taraf›ndan kullan›lan binlerce TAT metodu ve tedavisi bulunmaktad›r.

Ulusal Tamamlay›c› ve Alternatif Tedavi Merkezi (National Center for Complementary and Alterna- tive Medicine) (NCCAM) befl s›n›fta toplad›¤›

200’den fazla tamamlay›c› tedavi tan›mlam›flt›r (http://nccam.nih.gov/health/whatiscam).

1. Alternatif ve medikal sistem (akupunktur ve qi gong’u kapsayan geleneksel çin t›bb›, homeopati, aurveda)

2. Beden-zihin tedavisi (biyofeedback, hipnoz, gevfleme/meditasyon, müzik, hayal kurma, dua/spirualite)

3. Biyolojik temelli tedaviler (bitkisel tedavi, yük- sek doz vitaminler, özel diyetler)

4. Enerji tedavileri (iyilefltirici dokunma, reiki) 5. Manipülatif ve beden temelli tedaviler (masaj, egzersiz, chiropractic, hidroterapi, refleksoloji, akupressur)

Bu derlemede; palyatif bak›mda kanser hastalar›- n›n en s›k kulland›¤› yöntemler hakk›nda bilgi ve- rilecektir.

Akupunktur

Akupunktur, Latince’de i¤ne anlam›nda olan

"acus" ve delme anlam›nda olan "pungare" keli- melerinden meydana gelmektedir. A¤r›l› durum- larla ilgili rahats›zl›klar› azaltmak için i¤nelerle özel periferal sinirlere piercing uygulanmas›d›r.

Bu prosedür orijinal olarak Çin’de uygulanmaya

bafllanm›flt›r (Pan ve ark. 2000). Akupunktur, Ge- leneksel Çin T›bb›’n›n temel tedavi yöntemlerin- den birisidir. Klasik Geleneksel Çin T›bb› mode- linde, uygun akupunktur kullan›m› meridyenlerin do¤ru de¤erlendirilmesine ba¤l›d›r. Meridyen dengesizlikleri fiziksel semptomlar› özellikleri ile iliflkilidir. Örne¤in; deri kurulu¤u metal element meridyenlerine, eklem a¤r›lar› ise yün element meridyenlerine yan›tt›r (Monti ve Yang 2005).

Akupunkturun kanser hastalar› için popüler bir ta- mamlay›c› tedavi oldu¤u ve kronik a¤r›s› olan kanser hastalar› taraf›ndan kullan›m›n›n yararl›

olabilece¤i belirtilmektedir (Cohen ve ark. 2005, Weiger ve ark. 2002). Sistematik çal›flmalar; aku- punkturun kanser a¤r›lar›n›n tedavisinin yan› s›ra, postoperatif a¤r› ve difl a¤r›s› gibi akut a¤r›larda hem de bafl a¤r›s› gibi kronik a¤r›larda kullan›la- bilece¤ini göstermifltir (Deng ve Cassileth 2005, Ernst ve Pittler 1998, Ernst ve White 1998).

Randomize, tek-kör, plasebo-kontrollü çal›flmada standart a¤r› tedavisine ra¤men a¤r›s› olan kanser hastalar› için auriküler akupunktur test edilmifltir.

Hastalar akupunktur noktalar›na i¤ne yerlefltiril- mesi (tedavi grubu), non-akupunktur noktalar›na i¤ne yerlefltirilmesi (kontrol grubu) veya nonaku- punktur noktalar›na bas›nç yap›lmas› (kontrol grubu) olarak üç gruba ayr›lm›flt›r. Tedavi grubun- da, a¤r›n›n fliddeti bafllang›ca göre iki ayda % 36 oran›nda azal›rken; kontrol gruplar›nda anlaml›

farkl›l›klar saptanmam›flt›r (Alimi ve ark. 2003).

Bir faz II çal›flmada; 183 kanser hastas›n›n aku- punktur ile tedavisi sonras›, hastalar›n % 47’sinin daha az a¤r› deneyimledi¤i saptanm›flt›r (Jacobson ve ark. 2000).

Akupunkturun; dissemine malignensi nedeniyle geliflen nefes darl›¤›, malign jinekolojik tümörlerin cerrahisi sonras› geliflen alt ekstremite ödemi ve tamoksifen kullanan meme kanserli kad›nlar›n menopozal semptomlar› gibi kanser ile ilgili di¤er baz› durumlarda da kullan›lmas›n›n güvenli ve et- kili oldu¤u bildirilmifltir (Kanakura ve ark. 2002, Porzio ve ark. 2002, He ve ark. 1999, Filshie ve ark. 1996).

Çeflitli randomize çal›flmalarda akupunkturun çe- flitli nedenlerle olan bulant› ve kusmay› azaltmada da etkili oldu¤u saptanm›flt›r (Vickers 1996).

Qigong

Qigong geleneksel Çin t›bb›nda yaflam enerjisi di- yebilece¤imiz qi enerjisinin dengeli ve düzenli bir flekilde bedende akmas›n› sa¤layacak çal›flmalara verilen genel add›r. Hayal kurma ve solunum tek- nikleri ile veya bunlar olmadan yavafl vücut hare-

ketleri ve meditasyon yoluyla pratik enerji ma- nuplasyonudur. Qi enerjisi her canl›n›n bedenin- de bulunur ve di¤er geleneksel Çin t›bb›nda oldu-

¤u gibi qigong bloke enerji kanallar›n› açmay› ve qi yeterli ak›fl›n› kolaylaflt›rmay› amaçlamaktad›r.

Genellikle “qi egzersizi” olarak tan›mlanmaktad›r (Monti ve Yang 2005).

Qigong’a dünya çap›nda ilginin artmas›na ra¤- men, çal›flmalar›n ço¤u Çin’de gerçeklefltirilmekte- dir. Chen ve Yeung (2002) kanser hastalar›nda Qi- gong’un kullan›ld›¤› 50 Çin çal›flmas›n› incelemifl- lerdir. Standart t›bbi bak›m boyunca Qigong uy- gulamas› alan hastalar›n sadece konvansiyonel te- davi alan hastalara göre daha iyi sa¤ kal›m oran- lar›na sahip olduklar› saptanm›flt›r.

Beden-Zihin Teknikleri

Beden-zihin teknikleri; özelikle aktif kat›l›m› ter- cih eden hastalar için yararl›d›r (Deng ve Cassileth 2005). Ulusal araflt›rma verilerine göre gevfleme teknikleri, rehberli hayal kurma, hipnoz veya bi- yofeedback Amerika Birleflik Devletleri’nde en popüler beden-zihin tedavileridir. Mental ve fizik- sel stresle ilgili semptomlar›n azalmas› kronik has- tal›klarda ve kanser bak›m›nda primer amaçt›r (Kunkel ve ark. 2000).

Wolsko ve ark (2004) Amerika’l› 2055 yetiflkinin beden-zihin teknikleri kullanma durumunu arafl- t›rd›klar› çal›flmalar›nda; meditasyon, hayal kurma ve yogan›n en yayg›n olarak kullan›lan teknikler oldu¤u ve kanser hastalar›n›n % 10.1’inin geçen y›l bu yöntemleri kulland›klar› saptanm›flt›r.

Afla¤›da hipnoz, hayal kurma ve gevfleme teknik- leri gibi beden-zihin tekniklerinden bahsedilecek- tir.

Hipnoz

Hipnoz, bir bireyin di¤er bireyin etkisinde olarak öneri ve direktiflerde kavraman›n artmas› duru- mudur (Pan ve ark. 2000). Hipnozun çeflitli ak›l sa¤l›¤› problemlerinde ve a¤r› gibi stresör durum- lar›n tetikledi¤i fiziksel bozuklarda kullan›m›n›n etkili oldu¤u bildirilmektedir (Stanton 1993, Sel- lick ve Zaza 1998). Ulusal Sa¤l›k Enstitüsü Tekno- loji Tan›lama Paneli’nde kansere ba¤l› a¤r› gibi kronik a¤r› durumlar›n› azaltmada hipnoz kullan›- m› önerilmektedir. Hipnozun çocuklarda akut ve kronik a¤r› durumlar›nda özellikle yararl› oldu¤u gösterilmifltir (Liossi ve Hatira 2003). Randomize klinik çal›flmalar, hipnoterapinin kansere ba¤l› a¤- r› ve kansere ba¤l› mukozit a¤r›s›nda etkili oldu-

¤unu göstermifltir (Ernst ve Fialka 1994, Syrjala ve ark. 1992).

Hipnozda a¤r› azalt›lmas› üç mekanizma yoluyla gerçekleflmektedir: kas gevflemesi, alg›sal de¤iflme ve biliflsel dikkati çekme (Monti ve Yang 2005).

Çal›flmalar hipnozun baz› kanser hastalar›nda ke- moterapiye ba¤l› bulant› ve kusmay› azaltmada da etkili oldu¤unu göstermifltir (Genuis 1995). Kemo- terapi alan ve standart bak›ma ilave olarak hipno- terapi uygulanan 20 kanser hastas›n›n incelendi¤i çal›flmada, hipnoterapi gurubundaki hastalar›n da- ha az bulant› ve kusma hissetti¤i ve daha az anti- emetik ilaç gereksinimi oldu¤u saptanm›flt›r (Jack- now ve ark. 1994). Yüksek oranda hipnotize edi- len hastalar portakal veya nane flekeri tad› halüsi- nasyonu ile bulant› ve kusmay› s›kl›kla kontrol al- t›na alm›fllard›r (Monti ve Yang 2005).

Hayal Kurma

Hayal kurma, vücutta özel iyileflme yan›t›n› tetikle- yen ak›lda hayal oluflturarak ak›l-vücudu etkileyen bir tekniktir. Hayal kurma duygusal ve fiziksel ko- nular›n iyileflmesini kolaylaflt›rmada kullan›l›r. Ha- yal kurma hastal›k durumunu anlama, gevflemeyi baflarma, dolafl›m› sürdürmeyi daha fazla sa¤lar.

Oluflan gevfleme durumu, s›kl›kla hastada hayal kurma sürecini de kolaylaflt›rmada kullan›l›r.

Hayal kurma hasta taraf›ndan uygulama gerektir- mesine ra¤men, iyileflme sürecinde etkili ve yarar- l› oldu¤u gösterilmifltir. Çal›flmalar hayal kurman›n kanser hastalar›nda, operasyon öncesi durumlarda ve birçok di¤er durumda yararl› oldu¤unu göster- mifltir (Guyot ve Oliver 2002).

Gevfleme Tedavileri

Gevfleme tedavileri gevfleme yan›t›n›n uyar›lmas›

yoluyla derin gevfleme durumunu kazanmada kul- lan›lan çeflitli tekniklerdir. Bu gevfleme durumu, sempatik sinir sisteminin uyar›s›n›n azalmas› ile karakterizedir. Derin gevfleme kronik a¤r›, insom- nia ve hipertansiyon gibi durumlara yard›mc›d›r.

Gevfleme tedavilerinin baz›lar›; ilerleyici kas gev- flemesi, otojenik gevfleme, meditasyon, biyofeed- back, kendi-kendine hipnoz ve çeflitli solunum tekniklerini içermektedir (Guyot ve Oliver 2002).

Gözünde canland›rma veya müzik tedavisi gibi gevfleme tekniklerinin kanser hastalar›nda stresi ve a¤r›y› azaltmada ve yaflam kalitesini gelifltirme- de etkinli¤i gösterilmifltir (Beck 1991). Yoo ve ark (2005) meme kanserli hastalarda kemoterpinin yan etkilerini azaltmak için progresif kas gevfle- mesi ve hayal kurma yöntemlerinin etkinli¤ini in- celemifllerdir. Çal›flma sonucunda deney grubu- nun anksiyete, depresyon ve düflmanl›k duygula- r›n›n kontrol grubuna göre anlaml› oranda azald›-

¤› saptanm›flt›r.

Aromaterapi

Aromaterapide tedavi amac›yla, bitkilerin hofl ko- kulu bölümünden oluflturulan esansiyel ya¤lar kullan›lmaktad›r. Birçok farkl› a¤açlar, kökler ve çiçekler kullan›lmaktad›r. Ya¤lar inhalasyonla, de- riye masaj yaparak veya internal (oral, vajinal ve- ya rektal) olarak verilebilir. Aromaterapi eski ça¤- lardan beri kullan›lmaktad›r (Guyot ve Oliver 2002, Ernst 2001). Yüzy›l›m›z›n bafllar›nda Frans›z Kimyager Gattefosse, yapt›¤› araflt›rmalar sonu- cunda ya¤lar›n, güçlü antiseptik, mikrop öldürü- cü, iyilefltirici, hücre yenilenmesini h›zland›r›c› et- kilerinin oldu¤unu saptam›flt›r. Ayr›ca aroma ya¤- lar›n›n kan dolafl›m› yard›m› ile lenf sistemine ulaflt›¤›n› ve hücreler aras› s›v› yolu ile iyilefltirdi-

¤ini kan›tlam›flt›r (Guyot ve Oliver 2002). Bu özel aromalar›n rahatlat›c› etkisinin oldu¤una inan›l- maktad›r (Cassileth 1999b). Aromaterapi ‹ngilte- re’de hemflirelik uygulamalar›n›n önemli bir bölü- münü oluflturmaktad›r (Guyot ve Oliver 2002).

Popularitesine ra¤men; aromaterapiye iliflkin sa- dece bir kaç çal›flma bulunmaktad›r. Randomize kontrollü bir çal›flmada, 103 kanser hastas› plase- bo ve deney grubu olarak ikiye ayr›lm›flt›r. Deney grubundaki hastalara iki hafta boyunca papatya ya¤› ile aromaterapi uygulanm›flt›r. Çal›flma sonu- cunda; her iki grupta da yaflam kalitesinde gelifl- me oldu¤u bununla beraber, olumlu etkinin de- ney grubunda plasebo grubuna göre daha fazla oldu¤u saptanm›flt›r (Wilkinson ve ark. 1999).

Enzim Tedavisi

‹yilik halini artt›rmak amac›yla proteolitik enzim- lerin oral yolla verilmesidir (Ernst 2001). Oral pro- teolitik enzimler kanserle ilgili semptomlar› azalt- mada özellikle Avrupa’da geliflmifltir. Leipner ve Saller (2000) 692 kanser hastas›n› içeren lokalize 7 prospektif klinik çal›flmay› incelemifllerdir. Bu kol- lektif veriler enzim tedavisinin kanser tedavilerine ba¤l› oluflan karfl›t etkileri azaltmada yararl› oldu-

¤unu göstermifltir.

Homeopati

Kimyager Samuel Hahnemann homeopati sistemi- ni ve Hahnemann Benzerlik Yasas› olarak adlan- d›r›lan teoriyi gelifltirmifltir. Bu teoriye göre; hasta- l›k, sa¤l›kl› bireydeki hastal›k semptomlar›n› üre- ten maddeler ile tedavi edilecektir. Homeopatik kar›fl›mlar vücudun temel iyileflme yan›t›n› uyar- mada yüksek oranda dilüe edilen kar›fl›mlard›r (Guyot ve Oliver 2002, Ernst 2001).

Çeflitli klinik çal›flmalar kanser hastalar›n›n home- opatiden yarar görebilece¤ini göstermektedir. Ör-

ne¤in; çift-kör, randomize klinik çal›flmada meme kanseri operasyonu sonras› radyoterapiye devam eden 66 kad›n hasta incelenmifltir. Hastalar kon- vensiyonel tedaviye ilave olarak, 8 haftal›k ya günlük homeopatik kar›fl›m ya da plasebo tedavi- si alm›fllard›r. Homeopatik kar›fl›m›n radyoterapi- nin dermatolojik karfl›t etkilerini minimize etmede plaseboya göre daha üstün oldu¤u saptanm›flt›r (Balzarini ve ark. 2000).

Refleksoloji

Refleksoloji, ayaklarda bedenin tüm bölgelerine, organlar›na ve sistemlerine karfl›l›k gelen refleks noktalar› oldu¤u ve bu noktalar›n beden anatomi- sinin aynas› oldu¤u prensibine dayanan bir sanat- t›r. Bu refleks noktalar›na özel el ve parmak tek- nikleriyle uygulanan bask›, stresin azalt›lmas›n›

sa¤layarak bedende fizyolojik de¤iflikliklere yol açar.

Reflekseloji, binlerce y›l önce Hindistan, Çin ve M›s›r'da uygulanmaktayd›. Modern refleksoloji, ise Dr. William Fitzgerald ve Dr. Joe Shelby Riley'in 1920’lerdeki çal›flmalar›na dayan›r.

Randomize kontrollü çal›flmalarda; kronik kanser a¤r›s› olan hastalarda refleksolojinin kullan›m›n›n a¤r› ve anksiyeteyi azaltt›¤›n› göstermifltir (Step- henson ve ark. 2000, Wilkie ve ark. 2000).

Ruhsal ‹yileflme

Birçok di¤er holistik yaklafl›mlar gibi, evrensel enerjinin dengeli ve uyumlu ak›m›nda sa¤l›k ve iyilik eflittir. Evrensel enerji dünyada farkl› isimler- le bilinmektedir. Bu isimlerden baz›lar›; Hindis- tan’da Prana, Çin t›p gelene¤inde Chi ve Hawai’de Mana’d›r. ‹yilefltirici Dokunma ve Terapötik Do- kunma kullan›lan iki enerji iyilefltirme metodudur.

Tibet ve Japon tekni¤i olan Reiki de bir iyilefltirici enerji tipidir (Guyot ve Oliver 2002).

23 plasebo kontrollü randomize klinik çal›flmala- r›n %57’sinde bu giriflimlerin etkinli¤ine iliflkin olumlu görüfl bildirilmifltir (Astin ve ark. 2000). ‹ki çal›flmada Terapötik Dokunma’n›n kanser hastala- r›nda anksiyeteyi azaltt›¤› ve iyilik halini gelifltirdi-

¤i saptanm›flt›r (Giasson ve Bouchard 1998, Sama- rel ve ark. 1998).

Terapotik Masaj

Masaj kan ve lenf dolafl›m›n› sürdürmek, kaslar›

gevfletmek, a¤r›y› dindirmek ve uykuyu sa¤lamak gibi terapötik amaçlarla vücudun yumuflak doku- lar›n›n sistemik olarak elle veya mekanik olarak uyar›lmas› fleklinde tan›mlanmaktad›r (Monti ve

Yang 2005, Monti ve Peterson 2004, Wolsko ve ark. 2004).

Manuel masaj tekniklerinin hem vücut hem de ak›l gevflemesini sa¤lad›¤› konusunda çok az kufl- ku bulunmaktad›r (Ernst ve Fialka 1994). Literatür- de kanser hastalar› için a¤r›y› dindirmede masaj uygulamas›n› destekleyen çeflitli çal›flmalar bulun- maktad›r (Wilkie ve ark. 2000, Weinrich ve Wein- rich 1990). Kanser hastalar›nda 10 dakikal›k s›rt masaj› uygulamas›n›n a¤r› düzeyini azaltt›¤› sap- tanm›flt›r (Weinrich ve Weinrich 1990). Hospitali- ze edilen 9 erkek kanser hastas› ile yap›lan bir baflka çal›flmada 30 dakikal›k ayak, s›rt, boyun ve omuz masaj›ndan sonra a¤r› düzeylerinde anlaml›

azalmalar oldu¤u saptanm›flt›r (Wilke ve ark.

2000). Bununla beraber bir çal›flmada ise, düzenli s›rt masaj› ile tedavi edilen kanser hastalar›n›n semptomlar›nda kontrol grubuna göre daha fazla iyileflme olmad›¤› belirlenmifltir (Sims 1986).

Sonuç

Çeflitli tamamlay›c› tedavi yöntemlerinin palyatif ve destekleyici kanser bak›m›nda kullan›m› gün geçtikçe artmaktad›r. Bu nedenle; sa¤l›kla u¤raflan profesyoneller, özellikle kanser hastalar›na bak›m veren hekim ve hemflireler, bu yöntemler hakk›n- da yeterli bilgiye sahip olmal›d›r. Bu tedavinin olas› riskleri, yararlar› ve k›s›tlamalar› gibi konu- larda hastalar›n› tam olarak bilgilendirmeli ve on- lar›n sorular›n› yan›tlayabilmelidirler.

Bugün için, bu uygulamalar›n konvensiyonel kan- ser tedavisi yöntemlerinin yerine geçemeyece¤i göz önünde bulundurulmal›d›r. Kanser hastalar›

için tamamlay›c› tedavi yöntemlerinin gelifltirilme- si ve standardize edilmesi önümüzdeki y›llada ilgi oda¤› olmaya devam edecektir.

Kaynaklar

Alimi D, Rubino C, Pichard-Leandri E, Fermand-Brule S, Dubreuil- Lemaire ML, Hill C: Analgesic effect of auricular acupuncture for cancer pain: A randomized, blinded, controlled trial. J Clin Oncol 2003; 21: 4120-4126.

Ashikaga T, Bosompra K, Q’Brien P, Nelson L: Use of complimentary and alternative medicine by breast cancer patients: prevalence, patterns and communication with physicians. Support Care Cancer 2002; 10: 542-548.

Astin JA, Harkness E, Ernst E: The efficacy of “Distant Healing”: a systematic review of randomized trials. Ann Intern Med 2000;

132: 903-910.

Balzarini A, Felisi E, Marini A, De Conna F.: Efficacy of homeopathic treatment of skin reactions during radiotherapy for breast cancer.

A randomised, double-blind clinical trail. Br Homeopath J 2000;

89: 8 –12.

Beck SL: The therapeutic use of music for cancer-related pain. Oncol Nurs Forum 1991; 18: 1327–1337.

Boon H, Steward M, Kennard MA, Gray R, Sawka C, Brown JB, McWilliam C, Gavin A, Baron RA, Aaron D, Haines-KAmka T:

Use of complementary/alternative medicine by breast cancer survivors in Ontario: prevalence and perceptions. J Clin Oncol 2000; 18: 2515-2521.

Burstein HJ, Gelber S, Guadagnoli E, Weeks JC: Use of alternative medicine by women with early-stage breast cancer. N Engl J Med 1999; 340: 1733-1739.

Cassileth B: Complementary and alternative cancer medicine. J Clin Oncol. 1999a; 17: 44-52.

Cassileth B: Complementary therapies: Overview and state of the art.

Cancer Nursing 1999b; 22(1): 85-90.

Chen K, Yeung R: Exploratory studies of gigong therapy for cancer in China. Integr Cancer Ther 2002; 1: 345-370.

Cohen AJ, Menter A, Hale L: Acupuncture: Role in Comprehensive Cancer Care-A Primer for the Oncologist and Review of the Literature. Integr Cancer Ther 2005; 4(2): 131-143.

Crocetti E, Crotti N, Feltrin A, Ponton P, Geddes M, Buiatti E: The use of complementary therapies by breast cancer patients attending conventional treatment. European Journal of Cancer 1998; 34(3): 324-328.

Deng G, Cassileth BR: Integrative oncology: Complementary therapies for pain, anxiety, and mood disturbance. CA Cancer J Clin 2005; 55(2): 109-116.

Eguchi K, Hyodo I, Saeki H: Current status of cancer patients perception of alternative medicine in Japan: A prelimenary cross- sectional survey. Support Care Cancer 2000; 8: 28-32.

Eisenberg DM, Kessler RC, Foster C, Norlock FE, Calkins DR, Delbanco TL: Unconventional medicine in the United States:

Prevalence, costs and patterne of use. N Engl Med 1993; 328:

246-252.

Ernst E, Fialka V: The clinical effectiveness of massage therapy-A critical review. Forsch Komplementarmed 1994; 1: 226–232.

Ernst E, Pittler MH: The effectiveness of acupuncture in treating acute dental pain: a systematic review. Br Dent J 1998; 184:

443–447.

Ernst E, White AR: Acupuncture for back pain. A metaanalysis of randomized controlled trials. Arch Intern Med 1998; 158:

2235–2241.

Ernst E: Complementary therapies in palliative cancer care. Cancer 2001; 91(11): 2181-2185.

Ernst E: Evidence-based complementary medicine for palliative cancer care: does it make sense? Palliative Medicine 2003; 17:

704-707.

Filshie J, Penn K, Ashley S: Acupuncture for the relief of cancer- related breathlessness. Palliat Med 1996; 10: 145-150.

Genuis ML: The use of hypnosis in helping cancer patients control anxiety, pain, and emesis: A review of empirical studies. Am J Clin Hypn 1995; 37: 316-325.

Giasson M, Bouchard L: Effect of therapeutic touch on the well-being of persons with terminal cancer. J Holist Nurs 1998; 16: 383-398.

Guyot DM, Oliver GM: Comlementary Therapies. In, Martinson I.M., Jamieson M., editorso Home Health Care Nursing and The health Care System. Second Edition, W.B. Saunders Company, 2002. pp.

180-196.

He JP, Friedrich M, Ertan AK, Muller K, Schmidt W: Pain-relief and movement improvement by acupuncture after ablation and axillary lymphadenectomy in patients with mammary cancer.

Clin Exp Obstet Gynecol 1999; 26: 81-84.

Jacobson JS, Workman SB, Kronenberg F: Research on complementary/alternative medicine for patients with breast cancer: a review of the biomedical literature. J Clin Oncol 2000;

18: 668–683.

Jacknow DS, Tuchann JM, Link MP, Boyce WT: Hypnosis in the prevention of chemotherapy-related nausea and vomiting in children: a prospective study. J Dev Behav Pediatr 1994; 15(4):

258-264.

Jordan ML, Delunas LR: Quality of life and patterns of nontraditional therapy use by patients with cancer. Oncol Nurs Forum 2001; 28:

1107-1113.

Kanakura Y, Niwa K, Kometani K: Effectiveness of acupuncture and moxibustion treatment for lymphede following intrapelvic lymph node dissection: A preliminary report. Am J Chin Med 2002; 30:

37-42.

Kao GD, Devine P: Use of complementary health practices by prostate carcinoma patients undergoing radiotion therapy.

Cancer 2000; 88: 615-619.

Khorshid L, Yapucu Ü: Tamamlay›c› tedavilerde hemflirenin rolü.

Atatürk Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 8(2):

124-130.

King CR: Alternative cancer therapies. In, McCorkle R, Grant M, Frank-Stromborg, Baird SB., editors Cancer Nursing: A Comprehensive Textbook. Second Edition, W.B. Saunders Company, 1996. pp. 531-545.

Kunkel E, Bakker J, Myers RE, Oyesanmi O, Gomella LG:

Biopsychosocial aspects of prostate cancer. Psychosomatics 2000;

41: 85-94.

Leipner J, Saller R: Systemic enzyme therapy in oncology. Forsch Komplementarmed 2000; 7: 45.

Liossi C, Hatira P: Clinical hypnosis in the alleviation of procedure- related pain in pediatric oncology patients. Int Exp Hypn 2003;

51: 4-28.

Monti DA, Peterson C: Mindfulness-based art therapy: results from a two-year study. Psychiatr Times 2004; 21: 63-66.

Monti DA, Yang J: Complementary Medicine in Chronic Cancer Care.

Seminars in Oncology 2005; 32: 225-231.

Paltiel O, Avitzour M, Peretz T, Cherny N, Kaduri L, Pfeffer RM, Wagner N, Soskolne V: Determinants of the use of complementary therapies by patients with cancer. J Clin Oncol 2001; 19: 2439-2448.

Pan GX, Morrison RS, Ness J, Fugh-Berman A, Leipzig RM:

Complementary and alternative medicine in the management of pain, dyspnea, andn nausea and vomiting near the end of life: A systematic review. Journal of Pain and Symptom Management 2000; 20(5): 374-387.

Porzio G, Trapasso T, Martelli S: Acupuncture in the treatment of menopause-related symptoms in women taking tamoxifen.

Tumori 2002; 88: 128-130.

Richardson MA, Sanders T, Palmer JL, Greisinger A, Singletary SE:

Complementary/alternative medicine use in a comprehensive cancer center and the implications for oncology. J Clin Oncol 2000; 18: 2505-2514.

Samarel N, Fawcett J, Davis MM, Ryan FM: Effects of dialogue and therapeutic touch on preoperative and postoperative experiences of breast cancer surgery: an exploratory study. Oncol Nurs Forum 1998; 25: 1369-1376.

Sellick SM, Zaza C: Critical review of 5 non-pharmacologic strategies for managing cancer pain. Cancer Prev Control 1998; 2: 7-14.

Sims S: Slow stroke back massage for cancer patients. Nurs Times 1986; 82(47): 47–50.

Sparber A, Bauer L, Curt G, Eisenberg D, Levin T, Parks S, Steinberg SM, Wootton J: Use of complementary medicine by adult patients participating in cancer clinical trials. Oncol Nurs Forum 2000; 27:

623-630.

Stanton HE: Using hypotherapy to overcome examination anxiety.

Am J Clin Hypn 1993; 35: 198-204.

Stephenson HL, Weinrich SP, Tavakoli AS: The effects of foot reflexology on anxiety and pain in patients with breast and lung cancer. Oncol Nurs Forum 2000; 27(1): 67–72.

Syrjala KL, Cummings C, Donaldson GW: Hypnosis or cognitive behariioral training for the reduction of pain nausea during cancer treatment: a controlled clinical trial. Pain 1992; 48: 137- 146.

Vickers AJ: Can acupuncture have specific effects on health? A systematic review of acupuncture antiemesis trials. J R Soc Med 1996; 89: 303-311.

Weiger WA, Smith M, Boon H, Richardson MA, Kaptchuk TJ, Eisenberg D.M.: Advising patients who seek complementary and alternative medical therapies for cancer. Ann Intern Med 2002;

137: 889-903.

Weinrich SP, Weinrich M.C.: The effect of massage on pain in cancer patients. Nurs Res 1990; 3: 140-145.

Wilkie DA, Kampbell J, Cutshall S, Halabisky H, Harmon H, Johnson LP, Weinacht L, Rake-Marona M: Effect of massage on pain intensity, analgesics and quality of life in patients with cancer pain: a pilot study of a randomized clinical trial conducted within hospice care delivery. Hosp J 2000; 15: 31-53.

Wilkinson S, Aldridge J, Salmon I, Cain E, Wilson B: An evaluation of aromatherapy massage in palliative care. Palliat Med 1999; 13:

409-417.

Wolsko PM, Eisenberg DM, Davis RB, Phillips RS: Use of Mind-Body Medical therapies. J Gen Intern Med 2004; 19: 43-50.

Yoo HJ, Ahn SH, Kim SB, Kim WK, Han OS: Efficacy of progressive muscle relaxation training and guided imagery in reducing chemotherapy side effects in patients with breast cancer and in improving their quality of life. Support Care Cancer 2005; 23 (Epub ahead of print)