BAŞLICA FAALĐYETLER
2008 YILINDA TÜRKĐYE’DE UNIDO BÖLGESEL ĐŞBĐRLĐĞĐ MERKEZĐ (UCRCT) Tarafından TAKĐP EDĐLEN DEVAM EDEN VE PLANLANAN PROJELER
1. UCRCT’nin 2005–2010 Stratejik Eylem Planı’nın Uygulanması
Aralık 2005 tarihindeki dördüncü UNIDO Türkiye ikili istişare görüşmelerinde Türkiye ve çevre bölgelerde sürdürülebilir sanayi gelişimi alanında UNIDO-Türkiye işbirliğinin, UNIDO teknik işbirliği programı ve proje uygulamaları çerçevesinde (Montreal Protokolü,
Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi ICHET ve Küresel Çevre Fonu ile ilgili projeler hariç) 2010 yılına kadar yıllık 1 milyon Dolar seviyesinin üzerine çıkarılmasına karar verilmiştir.
2006 sonu ve 2007 başında, UCRCT tarafından stratejik plan hedefine ulaşılmasını sağlayabilecek uygulanabilir proje önerilerinin belirlenmesine yönelik çalışmayı takiben, bölgesel proje önerilerinin hedefi olacak ülkelerin Türkiye Đşbirliği ve Kalkınma Đdaresi Başkanlığının (TĐKA) temsilciliklerinin bulunduğu ülkeler olması kabul edilmiştir. TĐKA temsilcilikleri bulunan ülkeler Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Filistin, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Makedonya, Moldova, Tacikistan,
Türkmenistan, Özbekistan, Ukrayna, Etiyopya, Senegal ve Sudan’dır.
UCRCT’ye yapılan proje önerilerinin toplam sayısı UNIDO-TĐKA işbirliği anlaşması ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından sunulmuş ve Türkiye’nin teknik kapasitesinin ve kullanılabilir sermayesinin saptanmasına ve bunların, resmi bir bildiri ile hedef ülkelere sunulmasına yönelik projeler de dâhil olmak üzere 18’dir.
18 proje önerisinden 15’i (% 83) ulusal, 3’ü (% 17) ise bölgeseldir. Bölgesel projeler için öneriler aşağıda verilmiştir:
• Türkiye Hükümetinin KOSGEB modelinin ve KOBĐ destek programlarının uygulanabilmesi için Teknik Bilgi Programları (KOSGEB).
• Gıda laboratuarları yönetimi ve uygulaması, gıda paketlemesi ve izlenebilirliği ve gıda güvenliği konularında uluslararası eğitim gezileri ve ziyaret programı (TÜBĐTAK-MAM).
• Donmuş gıda ve yemek hizmeti sektörlerinde çalışan kadınların iş verimliliğinin artırılması (TÜBĐTAK-BUTAL).
13 öneride belirtilen proje bütçe tahminlerinin toplamı 11.470.000 Dolar’a ulaşmaktadır.
2. “Tekstilde Fiziksel Test” konulu Uluslararası Çalıştay, Kasım 2008
Bursa’da bulunan TÜBĐTAK-BUTAL tesislerinde gerçekleşecek olan çalıştay Tekstil ve Deri Sanayinde kalite ve süreç kontrolü alanında devam eden üç yıllık bir projenin üçüncü ve son safhasını oluşturacak. Program, belirli Afrika, Asya ve BDT ülkelerinden seçilmiş 10 tekniker, mühendis ve karar merciin tekstil üretim süreçleri, kalite standartları ve yün ipliği, dokuma ve kumaşlar için laboratuar testi prosedürleri alanında bilgi ve yeteneklerini
geliştirmeyi hedeflemektedir.
2
3. Gebze/Kocaeli’nde bulunan TÜBĐTAK-MAM tesislerinde gerçekleştirilecek Gıda Laboratuarları Yönetimi ve Uygulaması, Gıda Paketlemesi ve Đzlenebilirliği ve Gıda Güvenliği Konusunda Uluslararası Çalıştay ve Eğitim Gezileri Konulu Üç Yıllık Proje (2008–2010).
Önceki 3 yıllık projenin başarı ile tamamlanmasını takiben, Türkiye ve UNIDO gıda sektöründe yeni bir 3 yıllık projenin başlatılması için anlaşmaya varmıştır ve bunlardan ilkinin 3–7 Kasım 2008 tarihinde gerçekleşmesi planlanmıştır. Đki tarafça üzerinde mutabakata varılmış proje dokümanı onay için UNIDO’nun program danışma kurulu’na (PAC) sunulacaktır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı üç yıl süresince 105.939 Dolar tutarında bir
nakit katkıda bulunacağını taahhüt etmiştir ve TĐKA katılımcıların uçak masraflarını karşılayacaktır. UNIDO’nun proje bütçesine üç yıl süresince toplam katkısı 28.785 Dolar olacaktır.
4. Organizatörler için Teknoloji Öngörüsü Hakkında Altıncı Eğitim Kursu - Orta ve Doğu Avrupa ve Yeni Bağımsız Devletler (CEE/NIS) için Teknoloji Öngörüsüne Đlişkin Bölgesel Programın Uygulanması
Kasım 2006’da Gebze/Kocaeli’nde gerçekleştirilen dördüncü eğitim kursunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı temsilcileri ve UNIDO Genel Merkezi personeli, Türkiye’de bu konuda gelecekte organize edilecek etkinlikler hakkında görüşmeler yaptılar. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı temsilcisi eğitim kursunun düzenlenmesi için UNIDO’nun yürüttüğü çalışmayı takdir ettiğini beyan etti ve daha önceki yıllarda olduğu gibi Teknoloji Öngörüsünde Bölgesel Girişimi gönüllü katkılarıyla desteklemeye devam edeceklerini belirtti. Ekim-Kasım 2008 tarihlerinde Gebze’de düzenlenecek bir dahaki Teknoloji Öngörüsü kursunda pratik uygulamalara daha fazla önem verileceği ve eğitimde daha fazla Türk öğretim görevlisinin yer alacağı belirtildi. Projenin bütçesi Türkiye, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovak Cumhuriyeti, Avusturya ve UNIDO arasında paylaşılacaktır.
5. Avusturya, Fransa, Đspanya ve Almanya’nın Belirli Bölgeleri ile Đlişkilendirilerek Türkiye, Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’daki Otomotiv Üretim Zincirlerinin Geleceği Hakkında Teknoloji Öngörüsü
Türkiye’den TÜBĐTAK’ın teknik ortak olarak katkıda bulunacağı proje için UNIDO’nun AT fonlarını harekete geçirmeye çalışmasına ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığının öncülüğünde yürütulmesine karar verilmiştir.
6. “Türkiye’de Ulusal Pamuk Standartları Sisteminin Güncellenmesi” Konusunda UNIDO’dan Destek Talebi
Đstanbul’da, 11–14 Kasım 2007 tarihlerinde, düzenlenen “Đslam Konferansı Teşkilatı (OIC) Üyesi Ülkeler Arasında Pamuk Sektöründe Ticaret ve Yatırımın Geliştirilmesi ve Teşviki Forumu”’na UNIDO’nun katılımı neticesinde, Türkiye Hükümeti UNIDO’dan, konuyla ilgili çevreler ve ortaklarla müzakere içinde Pamuk Test Enstrümanları Alanında Ticari Standardizasyon (CSITC) uygulamasının gerçekleştirilebilmesi için mevcut durumun değerlendirilmesi ve stratejik plan hazırlanması desteği talep etmiştir.
Hazırlığa yönelik destek aşamasının UNIDO’nun programlanabilir fonlarından (30.000 Dolar) finanse edilmesi teklif edilmiş olup 1.007.960. Dolar’a mal olacağı tahmin edilen temel aşamanın ise Türk Hükümeti ile ortak olarak finanse edilmesi ihtimali yüksektir.
Temel aşama için Đslam Kalkınma Bankası gibi diğer fon kaynakları projenin uygulanması aşamasında araştırılacaktır. Türk Hükümetinin (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı), uzun yıllardır, pamuk ve tekstil sektörlerinde düzenlenen uluslararası eğitim gezilerinin
3
ve Bursa/Türkiye’de gerçekleştirilen eğitim çalıştaylarının finanse edilmesine ortak olduğunun ve bu programların gelecek üç yıl süresince de devam edeceğinin altı çizilmelidir.
7. “Türkiye’de Đklim Değişikliğine Adaptasyon Đçin Kapasite Arttırma” (RESðM) konulu Binyıl Kalkınma Hedefleri (MDG) Başarma Fonu (Đspanyol Fonu) Müşterek Projesi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) tarafından ortaklaşa hazırlanan, UNDP tarafından Kasım 2007’de fon sekretaryasına sunulan ve toplam proje bütçesi 7 milyon dolara ulaşan teklif Ocak 2008 tarihinde Fon Sekretaryası tarafından onaylandı. Proje kapsamında, UNIDO’nun sorumluluğu, tahsis edilmiş bütçe olan 684.000 Dolar’ı kullanarak, “Türkiye’de Ekolojik Verimlilik Merkezi Kurulması” olarak belirlenmiştir. Müşterek Proje Belgesi Türkiye Hükümeti, Đspanya Krallığı Hükümeti, UNDP,
UNEP, FAO ve UNIDO tarafından 3 Nisan 2008 tarihinde imzalanmıştır. Proje süresi üç yıldır.
Projenin Türkiye’deki en büyük muhatabı Çevre ve Orman Bakanlığı’dır. UNIDO’nun en büyük ulusal muhatabı ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığıdır.
Projenin başlangıcı olarak kabul edilebilecek ve UNIDO’nun UCRCT direktörü tarafından temsil edildiği toplantı 10 Haziran 2008 tarihinde Adana’da Bakanlık temsilcilerinin ve projenin uygulama alanı olan Seyhan Nehri Havzası Bölgesi yerel yönetiminin katılımıyla düzenlendi.
Başlangıç Çalıştayının 9 Temmuz 2008 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmesi planlandı.
8. Türkiye’de Endüstriyel Enerji Verimliliği Konulu UNIDO/UNDP Küresel Çevre Fonu Projesi
2007’nin sonlarından beri UNIDO bu proje ile ilgilenmektedir. Aslen Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) tarafından hazırlanan Proje Tanımlama Formu (PIF), Nisan 2008’de UNIDO ve UNDP tarafından gözden geçirilip değiştirilmiştir. Nisan 2007’de Türk Parlamentosu tarafından kabul edilen Enerji Verimliliği Kanunu Uygulaması çerçevesinde tasarlanan proje Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı sorumluluğu altındadır.
Endüstri’de Enerji Verimliliğinin (EE) Artırılması amaçlı UNDP/UNIDO müşterek projesi beş yıl süreli olup toplam 5,9 Milyon Dolarlık bir bütçeye sahiptir. Bütçe geçici olarak UNIDO için 2 milyon Dolar ve UNDP için 3,9 milyon Dolar olarak paylaştırılmıştır. Ancak, kesin rakamlar Proje Hazırlığı (PP) aşamasında belirlenecektir. Elektrik Đşleri Etüt Đdaresi Başkanlığı (EIE) ve TTGV iki yerel muhataptır.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı UNIDO’dan, gerekli finansal desteğin sağlanabilmesi için Küresel Çevre Fonuna yapılacak başvurunun hazırlanmasına yönelik destek talebinde bulunmuş ve Türkiye’de bu amaca yönelik bir UNIDO misyonu kurulmasını istemiştir. Projenin tahmini bütçesi beş yıllık bir süre için 3–4 milyon Dolar’dır. UNIDO’nun yeni teklifi KOBĐ’lerin enerji verimliliklerini artırmaya destek olmak amacıyla yerel kapasitenin güçlendirilmesi üzerinde yoğunlaşmaktadır.
9. Türkiye’deki KOBĐ’ler Đçin Enerji Verimliliği konulu Küresel Çevre Fonu Öncesi Projesi
• Sanayi ve Ticaret Bakanlığı UNIDO’dan, gerekli finansal desteğin sağlanabilmesi için Küresel Çevre Fonuna yapılacak başvurunun hazırlanmasına yönelik destek talebinde bulunmuş ve Türkiye’de bu amaca yönelik bir UNIDO misyonu kurulmasını istemiştir. Projenin tahmini bütçesi beş yıl için 3–4 milyon Dolar’dır. UNIDO’nun yeni teklifi KOBĐ’lerin enerji verimliliklerini artırmaya destek olmak amacıyla yerel kapasitenin güçlendirilmesi üzerinde yoğunlaşmaktadır.
4
10. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (IGEME) Tarafından Talep Edilen "Đhracata Yönelik Küme ve Ağların Gelişimi Đçin Eğitimcilerin Eğitilmesi" Amaçlı Proje
Projenin hedefi, Stratejik planın UCRCT tarafından uygulanması için yürütülen programlama çalışmasın sonucunda belirlendiği üzere Türkiye’deki KOBĐ’lerin yabancı pazarlardaki rekabet güçlerini artırmak için yaptıkları çalışmalara destek olunmasıdır.
11. Kimyasal Maddelerin Yönetimine Uluslararası Yaklaşım (SAICM), Türkiye’de Çabuk Başlatılan Program (QSP) Uygulaması.
UCRCT tarafından verilen brifingi takiben, Çevre ve Orman Bakanlığı bütün ilgili bakanlıkların, kamu kurumlarının, özel kurumların ve ilgili UNIDO personelinin katılımıyla 2 Nisan 2008 Tarihinde Ankara’da eğitici ve istişari bir toplantı düzenlemeye karar vermiştir. Bahsi geçen toplantıda UNIDO personeli SAICM hakkında bir sunum yapmıştır ve belirli muhataplarla istişare etmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığı 9 Haziran 2008 tarihinde, bakanlık içi ve bakanlıklar arası olurların teyidi amacıyla ek görüşmeler düzenlemiş olup 250.000 Dolar’lık QSP fonuna hak kazanabilmek için gerekli olan proje teklifinin hazırlanması ve sunulması konulu resmi bir talebi kısa bir süre zarfında UNIDO’ya göndermesi beklenmektedir.
12. Türkiye’de Hidrokloroflorokarbonların (HCFC) Kullanımının Kademeli Sonlandırılması
Antalya bölgesinde başarıyla tamamlanan Metil Bromür (MeBr) kullanımının kademeli sonlandırılması projesi sonrasında, Türkiye Çevre ve Orman Bakanlığı Ozon Grubu tarafından, HCFC kullanımının kademeli sonlandırılması için Montreal Protokolü Sekretaryasına sunulacak bir yönetim projesi oluşturulması konusunda genel merkezin ilgili birimine gönderilen resmi bir yazı ile UNIDO’dan destek talep edilmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığındaki Ozon Odak noktası UNIDO genel merkezinde HCFCler hakkında düzenlenen seminere katılmıştır.
13. Yatırım ve Teknoloji Geliştirme Servisi (ITPO) Ofisinin Đstanbul Ticaret Odası Bünyesinde Kurulumunu Sağlayan Mutabakat Zaptının Süresinin Uzatılması.
UNIDO ve Đstanbul Ticaret Odası (ĐTO) arasındaki mutabakat zaptı 3 Ocak 2005 tarihinde, ĐTO binasında, ilk etapta üç yıllık bir süre için imzalandı. Mutabakat zaptının hedefi, UNIDO metodolojisi ile uyum içinde biçimlendirilen teknoloji projeleri ve yatırım konularında Türkiye’deki firmaların yabancı ortaklarla yapacakları işbirliğinin desteklenmesi amacıyla yapılacak UNIDO – ĐTO işbirliğinin kapsamını belirlemektir. UNIDO Genel Müdürünün 16 Haziran 2008 tarihinde yaptığı Đstanbul ziyaretinde MOU’nun süresinin uzatılması konusu ele alınmıştır.
14. Türk Đşbirliği ve Kalkınma Đdaresi Başkanlığı (TĐKA) ve UNIDO Arasında Đşbirliği Anlaşması Đmzalanması:
Anlaşmanın amacı UNIDO ve TĐKA arasında yapılacak işbirliğinin temellerini belirlemek ve iki kurumun gelecekteki işbirliklerine yönelik bir faaliyet istikameti oluşturmaktır. Đşbirliğinin, başlangıçta aşağıda verilmiş teknik alanlar üzerine yoğunlaşması hedeflenmiştir:
• Tarım Sanayinin Gelişmesi;
• Özel Sektör ve KOBĐ’lerin Gelişmesi;
• Enerji Verimliliği ve Çevre Koruma; ve
5
• Teknolojiyi Yayma ve Yatırımı Teşvik.
Anlaşma 16 Haziran 2008 tarihinde gerçekleşen UNIDO Genel Müdürünün Ankara ziyareti sırasında imzalanmıştır.
UCRCT, Türkiye/UNIDO teknik desteğinin verileceği ülkelerin TĐKA’nın yerel olarak temsil edildiği ülkeler içinden seçilmesi planlanmaktadır. Bu sayede TĐKA tarafından ülkedeki UNIDO konu ve programlarına yönelik gereklilikler belirlenebilecektir. TĐKA temsilcilikleri bulunan ülkeler Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Filistin, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Makedonya, Moldova, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, Ukrayna, Etiyopya, Senegal ve Sudan’dır.
15. Türkiye ve Montreal Protokolü
Türkiye, Viyana Konvansiyonu ve Montreal Protokolünü (MP) 1991’de imzaladı ve 1995’te de Londra ve Kopenhag’da yapılan düzeltmeleri onayladı. Türkiye, Montreal Protokolünün 5.
Maddesi kapsamındadır ve bu suretle Ozon Tüketen Maddelerin (ODS) kullanımını 2010 yılına kadar kademeli olarak sonlandırmakla yükümlüdür. Türkiye, protokolün A ve B eklerinde bulunan bazı ODS’lerin kullanımını sonlandırmak için hızlandırılmış bir takvimi kabul etmiştir.
Türkiye, ODS kullanılan ürünlerin ithalatı ve üretimini kademeli olarak sonlandırmayı amaçlayan Ulusal Ozon Politikasını ve buna bağlı mevzuatı yürürlüğe koyan ilk 5. madde ülkesidir. 1997 tarihinde, MP’nin uygulanması konusunda, 49 5. madde ülkesi içinde en başarılı dokuz ülke arasına girerek MP tarafından ödüle layık görülmüştür.
Deneme projesinin (MP/TUR/98/060) Mayıs 2001’de başarı ile tamamlanmasını takiben çok taraflı fonun yürütme komitesi, MP/TUR/01/214 projesi için üç yıl süreli olarak (2002–2004) 3.408.844 Dolar’ın Türkiye’ye tahsis edilmesini onaylamıştır. Daha sonra MP/TUR/03/108 olan yeni proje numarası ile Eylül 2008 tarihine kadar uzatılan projenin hedefi ülkedeki 473 tonluk
metil bromür (MeBr) kullanımın ortadan kaldırılmasıdır. Proje kapsamında, süresi uzatılan projeye dâhil taraflar ve önde gelen ziraatçılar MeBr yerine kullanılabilecek değişik teknolojiler hakkında eğitilmiştir.
Antalya bölgesinde başarıyla tamamlanan Metil Bromür (MeBr) kullanımının kademeli sonlandırılması projesi sonrasında, Türkiye Çevre ve Orman Bakanlığı Ozon Grubu tarafından, HCFC kullanımının kademeli sonlandırılması için Montreal Protokolü Sekretaryasına sunulacak bir yönetim projesi oluşturulması konusunda genel merkezin ilgili birimine gönderilen resmi bir yazı ile UNIDO’dan destek talep edilmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığındaki Ozon Odak noktası UNIDO genel merkezinde HCFCler hakkında düzenlenen seminere katılmıştır.
16. Türkiye’de Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi’nin (ICHET) Kurulması.
Projenin hedefi katılımcı ülkelerde hidrojen enerjisi teknolojilerini tanıtmak; inceleme, araştırma, eğitim/öğretim programları ve danışma hizmetleri sayesinde, teşvik etmek ve kolaylaştırmaktır.
Merkez, aynı zamanda, pilot projelerin tesis edilmesi, yürütülmesi ve değerlendirilmesi
konularında bilirkişi desteği sunacaktır. Projenin toplam maliyeti 40.000.000 Dolar’dır. Bağışta bulunan konumundaki Türkiye bu tutarı UNIDO’nun kullanımına sunacaktır.
Proje için yapılmış olan Vakıf Fonu Anlaşması, 21 Ekim 2003 tarihinde, Viyana’da Türk Hükümetince imzalanmıştır. Anlaşma, 28 Ocak 2004 tarihinde Türkiye Parlamentosunda onaylanmıştır.
6
Hazırlıklara yönelik destek UNIDO tarafından sağlanmış ve 1999’da taslak belge hazırlanmıştır.
Enerji bakanlığı, maliyeti sebebiyle, projenin değerlendirilmesini ertelemiştir.
17. Dayanıklı Organik Kirleticiler (POP) Hakkında Stockholm Konvansiyonunun Türkiye’de Uygulanması
Dayanıklı Organik Kirleticileri salan faaliyetler hakkında proje önerisi UNIDO tarafından hazırlandı ve Temmuz 2002’de Çevre Bakanlığınca, Stockholm Konvansiyonunun 7. maddesi uyarınca onaylandı.
POP salan faaliyetler hakkındaki bu önerinin amacı ulusal kapasitenin güçlendirilmesi ve sanayi, yöneticiler, karar vericiler, sivil toplum örgütleri ve genel olarak kamuoyu arasında POP
konusunda bilgi ve anlayışın iyileştirilmesi ve bu sayede Ulusal Uygulama Planının biçimlendirilmesidir. Türkiye, bu amacı gerçekleştirerek, Stockholm Konvansiyonunun
yükümlülüklerini yerine getirecek ve POP’ların ortadan kaldırılmasını yönetebilir hale gelecektir.
Bu proje özellikle;
(i) Stockholm Konvansiyonu kapsamında Türkiye’nin raporlama yükümlülüklerinin karşılanmasını;
(ii) Stockholm Konvansiyonunun Türkiye’de uygulanması için zemin hazırlanmasını;
(iii) POP’ların yönetilmesine yönelik ulusal kapasitenin güçlendirilmesini ve genel olarak kimyasal madde yönetiminin güçlendirilmesini;
(iv) Hükümet taahhütlerinin en yüksek seviyeye çıkarılmasını ve Stockholm Konvansiyonun onaylanmasını kolaylaştırmayı sağlayacaktır.
Ulusal Uygulama Planı 2007 sonunda hazırlanmış ve 2008 başında Küresel Çevre Fonuna sunulmuştur. Türkiye, henüz Stockholm Konvansiyonunu onaylamadığı için Ulusal Uygulama Planının hayata geçirilmesi amacıyla verilecek Küresel Çevre Fonu finansal desteği için uygun statüye sahip değildir.
