Türkiye’de
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Politikaları ve Entegre Ürün Yönetimi
Ferda Ulutaş
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Çevre Projeleri Grubu
REW İstanbul 2011, 7. Uluslararası Geri Dönüşüm, Çevre Teknolojileri ve Atık Yönetimi Fuarı
10 Haziran 2011, TÜYAP Kongre ve Fuar Merkezi İstanbul
İçerik
AB’de Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim (STÜ) Politikaları ve Kavramsal Çerçeve
Entegre Ürün Politikası
Türkiye’de STÜ Alanında Yapılan Çalışmalar/ Projeler
Türkiye’de STÜ Politikaları
İlgili Mevzuat ve Yasal Belgeler
Çevre Mevzuatı
Enerji ile ilgili Mevzuat
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 – 2014)
Sonuçlar/ Yorumlar
AB’de STÜ Politikaları ve
Kavramsal Çerçeve
Entegre Ürün Politikası (Integrated Product Policy) (IPP) – 2003
Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı Tematik Stratejisi (Thematic Strategy on the Sustainable
Use of Natural Resources) – 2005
Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi (Thematic Strategy on Waste Prevention and
Recycling) – 2005 (Rev: 2011)
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim / Sürdürülebilir Sanayi Politikası Eylem Planı (Sustainable
Consumption and Production and Sustainable Industrial Policy (SCP/SIP) Action Plan) – 2008
AB’de STÜ Politikaları Çerçevesi
Bu amaçla, ekonomik,
etiketleme, regülasyon, vb.
teşvik araçlarının kullanılması
Entegre Ürün Politikası
Ürünlerin çevresel boyutlarının değerlendirilmesi
Ürünlerin yaşam döngülerinin her aşaması dikkate alınarak ürünlerin çevresel etkilerinin azaltılması
Ürünlerin yaşam döngülerinde yer alan tüm aktörlerin
(tasarımcı, üretici, pazarlamacı, perakendeci ve tüketiciler)
sürece dahil edilmesi
Entegre Ürün Politikası Araçları
Kamu teşvikleri
Gönüllü anlaşmalar
Standartlar – çevre boyutlarının dahil edilmesi
Çevre yönetim sistemi - EMAS
Yeşil satın alma
Eko-tasarım
Etiketleme
(eko-etiket, enerji etiketi)
Ürün Beyanları
Çevre teknolojileri
Mevzuat/ Regülasyon
Kaynak: WWF-UK Evidence Base 2006
Bir aracın yaşam döngüsü boyunca CO2 emisyonu
Entegre Ürün Politikası Araçları
Gönüllü anlaşmalar
EN ISO 14025 standardı doğrultusunda herhangi bir ürünün çevresel etkilerini ortaya koyan bir belgedir.
EN ISO 14040 ve 14044 standartları ile uyumlu yapılan YDA çalışmalarına
dayanır.
YDA çalışması ile ulaşılan sonuçları
(spesifik hammadde/su/enerji tüketimleri ve çevresel etkileri) içerir ve yayınlanmadan önce bağımsız bir kurum tarafından
doğrulanır.
Entegre Ürün Politikası Araçları
Ürün Beyanları / Çevre Dostu Ürün Deklarasyonu/Beyanı
(Environmental Product Declaration - EPD)
Kaynakların “eko-verimli” kullanımı
Kaynak kullanımı ve çevresel etkilerine yönelik bilgi tabanı ve veri merkezi oluşturulması
Göstergeler oluşturularak kaynak kullanımının ve etkilerinin izlenmesi
Teşviklerin oluşturulması
Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı Tematik Stratejisi
AB Atık Direktiflerinin uygulanması
Atık yönetiminde yaşam döngüsü yaklaşımı
Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Tematik Stratejisi
Atık önleme
Bilgi tabanının oluşturulması
Geri dönüşüm politikaları
Geri dönüşüm standartlarının geliştirilmesi
Atık azaltım hedefleri
Ürünlerin enerji ve çevre performanslarının iyileştirilmesi ve tüketiciler tarafından benimsenmesinin teşvik edilmesi
Eko-tasarım Direktifinin kapsamının genişletilmesi (Rev: 2009 – Enerji ile ilgili ürünler)
Ürünlerin Etiketlendirilmesi (Eko-etiket direktifi)
Kamuda yeşil satın alma
Eko-inovasyonun (eko-yenileşim) teşvik edilmesi
Eko-Yönetim ve Denetim Programı (EMAS) direktifi
Teşvikler
Perakendeci ve tüketiciler ile iletişim
KOBİ’lerin desteklenmesi
STÜ/ Sürdürülebilir Sanayi Politikası Eylem Planı
Güncel:
“A resource-efficient Europe – Flagship
initiative under the Europe 2020 Strategy”
(Avrupa 2020 Stratejisi Kapsamında Kaynak Verimli Avrupa Girişimi) (Ocak 2011)
AB’de STÜ Politikaları Çerçevesi
2050 yılı projeksiyonları da dikkate alınarak kaynak verimliliğinin önemine vurgu
Özellikle önümüzdeki on yıllık dönem için kaynak verimliliğine yönelik yol haritasının doğru şekilde kurgulanması
Farklı politika ve uygulamalar arasında sinerji etkisinin geliştirilmesi
Belirtilen sinerji alanları arasında, “geri dönüşebilecek malzemelerin tekrar kullanılmasının sağlanması
Kavramsal Çerçeve
Atık Kaynak Kullanımı
Teşvik - Destek
İzleme Ürün
Göstergeler
Eko-verimlilik
Eko-tasarım Yaşam Döngüsü
Yaklaşımı Çevre Yönetimi
İletişim
Tüketici - Perakendeci
Etiketlendirme
Standartlar Regülasyonlar
ÜRETİM - TÜKETİM
Gönüllü Anlaşmalar
Ürün Beyanı
Çevre Teknolojileri İnovasyon
Yeşil Satın Alma
Endüstriyel Ekoloji (Simbiyoz)
Türkiye’de STÜ Alanında Yapılan
Çalışmalar / Projeler
STÜ oldukça yeni bir kavram.
Tüketimden daha çok üretim boyutu üzerinde duruluyor.
Ancak üretim boyutu da (temiz üretim) son yıllarda ulusal çalışmalara konu oldu.
STÜ ve ilgili alanlarda politika geliştirme ve uygulamaya yönelik projeler son yıllarda hız kazandı (TTGV projeleri)
Daha spesifik olarak entegre ürün politikası ve ilgili yaklaşımlar (YDA, eko-etiket, vb.) henüz yeterince gündemde değil; sınırlı çalışma ve farkındalık söz konusu.
Ürün beyanı kısa süre önce bazı üreticiler tarafından değerlendirilmeye başlanan bir konu.
En önemli faktörlerden biri AB uyum mevzuatı
Genel Değerlendirme
Ulusal ve Uluslararası İşbirlikleri ile:
Çevre ve Orman Bakanlığı –Temiz Üretim Projesi
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı
AB 7. Çerçeve Programı SCPTurKey – Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Projesi
İskenderun Körfezi’nde Endüstriyel Simbiyoz (Ortak Yaşam) Projesi
Projeler (TTGV)
Türkiye’de Temiz Üretim Uygulamalarının
Yaygınlaştırılması için Çerçeve Koşulların ve Ar-Ge İhtiyacının Belirlenmesi Projesi (2009 – 2010)
ÇOB adına TTGV tarafından ODTÜ ile işbirliği
Türkiye’de Temiz Üretim çerçevesinde mevcut
durumun (kapasite, mavzuat, finansman, politika) belirlenmesi
Öncelikli sektörlerin belirlenmesi
Önerilerin geliştirilmesi
Katılımcı bir yöntem (çalıştay)
Türkçe ve ingilizce rapor
http://www.ttgv.org.tr/tr/temiz-uretim
ÇOB Temiz (Sürdürülebilir) Üretim Projesi
Kurumsal kapasitenin belirlenmesi amacıyla 128, temiz üretim için öncelikli sektörlerin belirlenmesi amacıyla 37,
Taslak Rapor ile ilgili görüş ve katkıların alınması için ise 151 paydaşın sürece katkısı talep edilmiştir.
66 kuruluş kurumsal kapasite belirleme, 23 kuruluş ise öncelikli sektörlerin tespit sürecine dahil olmuş, 62
kuruluştan 125 katılımcı ile çalıştay
ÇOB Temiz (Sürdürülebilir) Üretim Projesi
ÇOB Temiz (Sürdürülebilir) Üretim Projesi
Politika Reformları
Farkındalık Yaratma Kapasite Oluşturma
Ortaklıklar Kurma Bilgi Paylaşım Ağları
Finansal Mekanizmaların
Yaratılması Tavandan tabana
etkileşim
Tabandan tavana etkileşim
Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Birleşmiş Milletler Ortak Programı
kapsamında;
Yürütücü Kuruluşlar:
Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO)
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV)
Proje Danışmanı:
Prof. Dr. Göksel N. Demirer (ODTÜ)
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı
TÜRKİYE’NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUMU -SANAYİ-
EKO-VERİMLİLİK (TEMİZ ÜRETİM)
- Kaynak verimliliği (su, enerji, hammadde..) - Atık azaltımı, geri dönüşüm, geri kazanım - Çevre dostu ürün ve üretim süreçleri
- Maliyetlerin ve çevresel etkilerin azaltılması Azalan ve
maliyeti artan kaynaklarla
üretim yapmaya
uyum….
Kaynak tüketimini
azaltarak iklim
değişikliği etkilerinin azaltılması…
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı
UNIDO Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı
Haziran 2008 – Haziran 2011
Program Süresi
Program Faaliyetleri
Faz 1 – Hazırlık ve ön çalışma Haziran 2008 - Mart 2009 Faz 2 – Uygulama Mart 2009 - Haziran 2010
Bilgi merkezi, farkındalık yaratma toplantıları, firmalarda pilot uygulamalar, eğitim programları, eko-verimlilik (temiz üretim) merkezine yönelik çalışmalar
Faz 3 – Uygulama, Yaygınlaştırma Haziran 2010 - Haziran 2011
Pilot uygulamaların izlenmesi, uygulamaların raporlanması, proje çıktılarının yaygınlaştırılması, rehber dokümanlar
hazırlanması
www.ekoverimlilik.org
Projenin Adı ve Amacı:
Türkiye’de Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim politikalarının ilgili paydaşlar arasında geliştirilmesinin teşvik edilmesine yönelik
aksiyonlar: Sürdürülebilir Bina için Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi
Proje Ekibi:
- Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) - Ulusal Politika Araştırma Vakfı (UPAV)
- İngiltere – Türkiye Çevre Derneği (UTES) - Türk Tesisat Mühendisleri Derneği (TTMD) - ODTÜ Mimarlık Fak. Araştırma, Tasarım,
Planlama ve Uygulama Merkezi (MATPUM) - ODTÜ - Çevre Müh. Bölümü
SCPTurKEY Projesi – Genel Bilgiler
UNEP/ Wuppertal Institute Collaborating Centre on SCP (CSCP)
liderliğinde yürütülen Action Town Projesinin bir alt projesi olarak 2009-2011 döneminde ulusal bazda TTGV liderliğinde yürütüldü.
Türkiye’deki ilgili politika araçlarının (STÜ ile ilgili mevcut ve potansiyel mevzuat) değerlendirilmesi
Değerlendirme çalışması ve bilgi notu/ raporu
Yaşam döngüsü analizi (YDA) çalışması – binalarla ilgili örnek çalışma
Genel literatür ve değerlendirme çalışması
Bina ve izolasyon malzemeleri çalışması ve bilgi notu/ raporu
STÜ yaklaşımının ve bu iki çıktının ilgili paydaşlarla
değerlendirilerek mevcut durumun belirlenmesi ve önerilerin geliştirilmesi
Çalıştay ve çalıştay çıktıları
Çıktıların Action Town Projesi düzeyinde değerlendirilmesi
Yaygınlaştırma ve iletişim/ işbirliği olanaklarının oluşturulması
İşbiriği olanaklarının değerlendirilmesi
Çalıştay sonrası bilgi akışı
Web sitesi ve proje yayını
SCPTurKEY Projesi: Kapsam ve Çıktılar
Uygulama Aşaması
Finansman: Bakü Tiflis Ceyhan Boru Hattı Şirketi
Yürütücü: TTGV (+ ayni katkı)
İşbirliği: International Synergies Ltd (İngiltere), ODTÜ
Arka Plan: 2009 – 2010 Fizibilite Aşaması (BTC, DPT, UNDP, ADASO)
Amaç: bölgede endüstriyel simbiyoz uygulamaları için
altyapının oluşturulması, pilot uygulamaların gerçekleştirilmesi ve ulusal bir program için önerilerin geliştirilmesi
(Endüstriyel simbiyoz: birbirinden bağımsız çalışan, tercihen fiziksel olarak birbirine yakın olan, iki veya daha fazla
ekonomik işletmenin bir araya gelerek hem çevresel
performansı hem de rekabet gücünü artıracak uzun süreli ortaklıklar kurması ve dayanışma içinde çalışması)
İskenderun Bölgesi’nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi
Türkiye’de STÜ Politikaları
Kalkınma Planları
Çevre Mevzuatı
Enerji ile ilgili Mevzuat
(AB Uyum Süreci dahil)
Strateji ve Eylem Planları
Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı
KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı
Enerji Verimliliği Stratejisi
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 – 2014)
………
İlgili Mevzuat ve Diğer Yasal Belgeler
Çevre Kanunu
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği
Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yön.
Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik
Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik
Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik
Kimyasalların Envanteri ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik
Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik
Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik
Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği
Çevre Denetimi Yönetmeliği
Çevre Mevzuatı
Çevre Mevzuatı
Çevre Kanunu:
Sürdürülebilir çevre, sürdürülebilir kalkınma
Yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki
Atığın kaynağında azaltılması, geri kazanılması
Kirliliğin önlenmesi
Kirliliğin önlenmesi faaliyetlerine teşvik
Su Kirliliği ile ilgili Yönetmelikler:
Kirliliği kaynağında önleyecek teknoloji ile üretim yapılması
Kirliliğe engel olunabilmesi için temiz üretim teknolojilerine başvurulması
Çevre Mevzuatı
Atık Yönetimi ile ilgili Yönetmelikler:
Temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanılması
Çevreye zarar vermeyecek ürün tasarımı
Atık üretiminin azaltılması, geri dönüşümü, tekrar kullanımı
Hammadde/ enerji olarak geri kazanılması
Kaynağında ayrı toplanması
Atıkların tanımlanması
En az atık üreten teknolojinin seçilmesi
Uzun ömürlü ürün (akü-pil) üretimi
Ürünlerde tehlikeli kimyasal kullanımının azaltılması
Ürün üreten, piyasaya süren için yükümlülükler (ambalaj)
Atıkların geri kazanılması amaçlı atık toplama sistemleri
Atık değerlendirme/ geri kazanmaya yönelik eğitim
Çevre Mevzuatı
Kimyasal Maddeler ile ilgili Yönetmelikler:
Etiketleme, güvenlik bilgi formları (alıcının bilgilendirilmesi)
Bazı tehlikeli kimyasalların üretiminin ve üretimde kullanımının sınırlandırılması
Kimyasal envanteri
Elektrikli/elektronik eşyalarda bazı tehlikeli kimyasalların kullanımının sınırlandırılması (atık geri kazanım süreçlerinin iyileştirilmesi)
Ozon tabakasına zarar veren kimyasalların üretim, kullanım, ithalatı, geri kazanılması, vb. ile ilgili düzenlemeler
Çevre Mevzuatı
Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol (Entegre Çevre İzni) Yönetmeliği (IPPC)
Eko-Etiket Yönetmeliği
Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği (WEEE)
Eko-Yönetim ve Denetim Programına (EMAS) Kuruluşların Gönüllü Katılımına ilişkin düzenlemeler
Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği
Çevresel Sorumluluk Hakkında Kanun
AB Uyum Kapsamında Beklenen Düzenlemeler
Genel olarak STÜ’nün ÜRETİM boyutu ağırlıklı.
TÜKETİCİ, TÜKETİM ve ÜRÜN boyutlarına özellikle son yıllarda yayınlanan atıklara ilişkin yönetmeliklerde rastlanmakta:
Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik
Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik
Çevre Mevzuatı - değerlendirme
AB uyum süreci kapsamında yayınlanması plan dahilinde olan yönetmeliklerden bazıları STÜ açısından kritik ve AB STÜ
Eylem Planının da kapsamına giren düzenlemeler:
Eko-Etiket Yönetmeliği
Eko-Yönetim ve Denetim Programına (EMAS) Kuruluşların Gönüllü Katılımına ilişkin düzenlemeler
Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği
Çevre Mevzuatı - değerlendirme
Enerji Verimliliği Kanunu
Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik
Binalarda Enerji Performans Yönetmeliği
Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun
Enerji İle İlgili Mevzuat
Ev Aletlerinin Enerji Etiketlemesine ilişkin:
Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular, vb.nin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ
Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına ilişkin Yönetmelik (Eko-tasarım Yönetmeliği)
Enerji İle İlgili Mevzuat
STÜ’nün ÜRETİM boyutu kadar TÜKETİCİ, TÜKETİM ve ÜRÜN boyutları da dahil edilmiş.
Özellikle enerji etiketlemesi tüketicinin bilgilendirilmesi açısından çok önemli.
Enerji verimliliği kanununda tüketicinin bilinçlendirilmesi önemli bir başlık olarak yer alıyor.
Kısa süre önce yayınlanan “Eko-tasarım Yönetmeliği”, AB’deki güncel gelişmelere uygun olarak adapte edilmiş, enerji ve çevrenin bütünleştiği, önemli bir değişim potansiyeli içeren bir düzenleme.
Enerji ile ilgili Mevzuat - değerlendirme
İlgili AB Direktifi:
DIRECTIVE 2005/32/EC – 6.7.2005: establishing a framework for the setting of eco-design requirements for energy using products
Enerji kullanan ürünler (EUPs), enerji (elektrik, gaz, fosil yakıt) kullanan, üreten, ileten ya da ölçen ürünler: ör, kazan, bilgisayar, televizyon, trafo, endüstriyel fan ve fırın, vb.
DIRECTIVE 2009/125/EC - 21 October 2009: establishing a framework for the setting of eco-design requirements for energy-related products
Ek olarak;
Enerji ile ilgili diğer ürünler (ERPs), enerji kullanmayan ancak enerji kullanımı açısından bir etkisi olan, dolayısıyla enerji
tasarrufuna katkı sağlayan ürünler: ör: pencereler, izolasyon malzemeleri, su kullanımıyla ilgili vana, vs.
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet.
AB STÜ Eylem Planı kapsamında
Yayın/ Yürürlük Tarihi: 7 Ekim 2010
Yürütücü: Bakanlar Kurulu
Amacı: Enerji ile ilgili ürünlerin piyasaya arz edilebilmesi veya hizmete sunulabilmesi için, bu ürünlerin tasarımında uyulması zorunlu şartların çerçevesini belirlemek ve enerji verimliliğini, çevre koruma düzeyini ve enerji arz güvenliğini artırarak
sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmak.
Kapsama giren ürünler: Kullanım sırasında enerji tüketimi üzerinde etkisi bulunan ürünler.
Yönetmelik ile gelen kavramlar: Çevresel boyut, çevresel etki, ekolojik profil, çevresel performans, ömür döngüsü (yaşam döngüsü), …
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet.
Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin piyasaya arz edilebilmesi ve hizmete sunulabilmesi için CE işareti almaları
gerekmektedir.
CE işareti alabilmek için çevreye duyarlı tasarım
parametrelerine ilişkin şartları sağlanması gerekmektedir.
Söz konusu şartlar her ürün/ ürün grubu için daha sonra yayınlanacak “uygulama tebliğ”lerinde bulunacaktır.
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet.
Çevreye duyarlı tasarım parametreleri:
Ürünün ömür (yaşam) döngüsünde yer alan evrelerin belirlenmesi (hammadde seçimi ve kullanımı, imalat,
ambalajlama, taşıma, dağıtım, kurulum, bakım, kullanım, ömür sonu)
Her evre için çevresel boyutların değerlendirilmesi (kaynak tüketimi, hava, su ve toprak emisyonları, atık, gürültü,
titreşim, geri dönüşüm/kazanım olanakları)
Diğer parametrelerin değerlendirilmesi (ürün ağırlığı, geri dönüşüm sonucu çıkan malzemenin kullanımı, tehlikeli madde kullanımı, asgari ömür, vs.)
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet.
Yaşam Döngüsü Analizi
Şartlara ve parametrelere uygunluğun değerlendirilme işlemleri
İç tasarım kontrolü
Uygunluk değerlendirme yönetim sistemi
Yetkili kuruluş, ürünlerin uygunluğu konusunda tüketicilerin ve diğer ilgili tarafların görüş ve önerilerini kendisine kolaylıkla iletmelerini teminen gerekli tedbirleri alır.
İmalatçılar ilgili uygulama tebliğleri doğrultusunda
Ürünün sürdürülebilir kullanımını sağlamak için dikkat edilecek hususlar
Ürünün ekolojik profili ve çevreye duyarlı tasarımının yararları hakkında gerekli bilgileri sunar.
Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımı Yönet.
AB’deki ve Türkiye’deki gelişmelerin analizlerine dayanan katılımcı bir yaklaşımla tasarlandığı ifade edilmektedir.
Türk Sanayisi zayıf yönleri arasında; “doğal kaynakların etkin yönetilememesi ve enerji sorunu” da yer almaktadır.
Çevre ve iklim değişikliği tehdit unsurlarından biri olarak görülürken, bu alanlardaki olumlu
gelişmelerin de birer fırsat olduğu öngörülmektedir.
Çevre, hem yatay hem sektörel politika alanları arasında yer almaktadır.
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 – 2014)
Bu çerçevede; “sürdürülebilir büyüme”, “sosyal sorumluluk standartları” ve “çevre kurallarına uygun üretim” başlıklarının altı çizilmektedir:
Enerji verimliliği
Rekabet gücünün çevreye duyarlı üretim süreçlerine bağlı hale geleceği
Düşük karbon ekonomisi / Düşük fosil yakıt ekonomisi
“Sıfır karbon toplumuna” geçiş
Sanayinin temiz üretim süreçlerine geçişinin, AB çevre mevzuatına uyumun temelini oluşturacağı
İş mükemmelliği ile çevresel mükemmelliğe birlikte odaklanma
Eko-verimlilik programlarının ülke genelinde uygulanması
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 – 2014)
Eylem planı kapsamında;
Sanayide verimlilikle ilgili göstergelerin oluşturulması
Ulusal eko-verimlilik programının oluşturulması ve bir eko-verimlilik merkezinin kurulması
Makine sektörü kapsamında; eko-tasarım gereklerinin sağlanması ve eko-tasarım yönetmeliğinden etkilenme beklentisi
Beyaz eşya sektörü kapsamında; enerji etiketlemesi ve eko-tasarım yönetmeliğine uyum çalışmalarının başlatıldığı; WEEE ve RoHS
direktiflerine yönelik çalışmaların devam ettiği
Elektrik elektronik sektöründe eko-tasarım yönetmeliği, WEEE ve RoHS direktifleri uyum çalışmaları
Tekstil sektöründe çevre dostu üretimin desteklenmesi, EKOTEKS etiketi
Gıda sektöründe;ambalaj ve ambalaj atıkları ve entegre kirlilik önleme direktifi uyum çalışmaları
Sanayi Stratejisi Belgesi (2011 – 2014)
Sonuçlar/ Yorumlar
AB uyum çalışmaları da dikkate alındığında mevzuat açısından, üretim boyutu öne çıkmakla birlikte, STÜ’yü destekleyen ve adres gösteren hükümler ve yaklaşımlar bulunmaktadır.
Özellikle çeşitli atık türlerine ve ürünlere yönelik çevre
mevzuatı kapsamındaki yönetmelikler, enerji verimliliği ile ilgili düzenlemeler, enerji etiketleme, eko-tasarım yönetmeliği, vb.
“tüketim” boyutlarını da içermesi kapsamında öne çıkmaktadır.
Ancak STÜ kavramı ve şemsiyesi altında oluşturulan bütüncül bir strateji ve eylem planı bulunmamaktadır.
Sonuçlar / Yorumlar
AB’nin 2000’li yılların başından beri geçirdiği aşamalar ve aldığı önlemler de dikkate alınarak, STÜ’nün bütüncül bir
kavram olarak ele alınması ve bu çerçevede gerekli eylemlerin oluşturulması değerlendirilmelidir.
Bu kapsamda mevcut mevzuatın uygulanabilirliğinin sağlanması/ artırılmasına yönelik yöntem ve araçların belirlenmesi de dikkate alınmalıdır.
STÜ politikalarının en önemli bileşenlerinden biri olan “eko- tasarım yönetmeliği” geniş bir ürün yelpazesini içermesi, yaşam döngüsü yaklaşımını net bir biçimde ve zorunluluk olarak gündeme getirmesi ve teknik kapasite gerekliliği ile güncel ve önemli bir gelişmedir.
Sonuçlar / Yorumlar
AB uyum kapsamında olan eko-etiket direktifi ve uyum için planlananlar da büyük önem arz etmektedir.
2011 – 2014 Sanayi Stratejisi Belgesi ve Eylem Planı STÜ unsurlarını da içermesi açısından hem sanayi sektörü hem piyasalar açısından kritik öneme sahiptir.
Özellikle son yıllarda temiz üretim, sürdürülebilir tüketim ve üretim, endüstriyel simbiyoz alanlarında yürütülmüş/
yürütülmekte olan ulusal nitelikli projeler STÜ kapsamında politika oluşturmaya yönelik önemli çıktılar ve altyapı
sağlamaktadır.
Sonuçlar / Yorumlar
TEŞEKKÜRLER
Ferda ULUTAŞ Çevre Projeleri Grubu Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Cyberplaza B-Blok Kat: 5-6 Bilkent/Ankara fulutas@ttgv.org.tr
