DAVRANIŞ BİLİMLERİNDE İLERİ İSTATİSTİK DOKTORA

DAVRANIŞ BİLİMLERİNDE İLERİ İSTATİSTİK

DOKTORA

Doç. Dr. ÖMAY ÇOKLUK BÖKEOĞLU

Geçerlik ve Güvenirlik Analizleri

• Geçerlik ve Güvenirlik Kavramları

• Geçerlik ve Güvenirlik Türleri

• Farklı Ölçme Araçlarına Uygun Geçerlik ve Güvenirlik Türleri

Geçerlik

• Bir ölçme aracının ölçmek istediği amaca hizmet etme derecesidir.

• Geçerlik türleri:

• Yapı (ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı psikolojik özelliği temsil etme gücü)

• Kapsam (Ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı davranış evrenini temsil etme gücü)

• Ölçüt dayanaklı (ölçüt puanlarının elde ediliş zamanına göre- yordama ve hem-zaman geçerliği)

Geçerlik ve Güvenirlik Analizleri-Devam

• Geçerlik Analizleri:

Açımlayıcı Faktör Analizi Doğrulayıcı Faktör Analizi

Güvenirlik

• Elde edilen ölçümler arasındaki tutarlılık, kararlılık

• Testin güvenirlik katsayısı olarak hesaplanan korelasyon (r), test puanlarına ilişkin bireysel farklılıkların ne derece gerçek ve ne derece hata faktörüne bağlı olduğunu yorumlamak amacıyla kullanılır.

Güvenirlik katsayısı .80 olan bir test için bireyler arası gözlenen test puanlarındaki farkların %80 oranında gerçek farkları, %20 oranında ise hatayı yansıttığı söylenebilir (Büyüköztürk, 2004).

Geçerlik ve Güvenirlik Analizleri-Devam

• Güvenirlik Analizleri:

• Madde Toplam Korelasyonu

• Testi Yarılama

• Test-Tekrar Test

• Cronbach-Alfa iç tutarlılık katsayısının hesaplanması vb.

Faktör analizi

• Faktör analizi, birbiriyle ilişkili p tane değişkeni biraraya getirerek az sayıda ilişkisiz ve kavramsal olarak anlamlı yeni değişkenler (faktörler, boyutlar) bulmayı, keşfetmeyi amaçlayan çok değişkenli bir

istatistiktir.

• Açımlayıcı (keşfedici, exploratory) ve doğrulayıcı (confirmatory) olmak üzere iki tür faktör analizi yaklaşımı vardır.

Faktör analizi

• Açımlayıcı faktör analizinde, değişkenler arasındaki ilişkilerden hareketle faktör bulmaya yönelik bir işlem; doğrulayıcı faktör

analizinde ise değişkenler arasındaki ilişkiye dair daha önce saptanan bir hipotezin ya da kuramın test edilmesi söz konusudur.

Faktör analizi

• Faktör analizinde, faktörlerin her bir değişken üzerinde yol açtıkları ortak varyansın ya da ortak faktör varyansınının (communality) en çoklaştırılması amaçlanır.

• Bu değer, maddelerin her bir faktördeki yük değerlerine bağlıdır ve bir maddenin önemli faktörlerdeki yük değerlerinin karelerinin toplamına eşittir. Faktör yük değeri (factor loading), maddelerin faktörlerle olan ilişkisini açıklayan bir katsayıdır.

Faktör analizi

• Verilerin, faktör analizi için uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) kasayısı ve Barlett küresellik (sphericity) testi ile incelenebilir.

• KMO katsayısı, veri matrisinin faktör analizi için uygun olup

olmadığını, veri yapısının faktör çıkarma için uygunluğu hakkında bilgi verir.

Faktör analizi

• Faktörleştirilebilirlik (factorability) için KMO’nun .60’dan yüksek çıkması beklenir.

• Barlett testi, değişkenler arasında ilişki olup olmadığını kısmi

korelasyonlar temelinde inceler. Hesaplanan ki-kare istatistiğinin anlamlı çıkması, veri matrisinin uygun olduğunun göstergesidir.

Uygulama Dersi

• Tek faktörlü ve çok faktörlü ölçme araçları için faktör analizi uygulamaları ve güvenirlik hesaplamaları

Kaynak

• Büyüköztürk, Ş. (2004). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı.

Ankara: Pegem A Yayıncılık.