International
e-ISSN:2587-1587SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL
Open Access Refereed E-Journal & Indexed & Puplishing
Article Arrival : 30/12/2019 Related Date : 10/02/2020 Published : 10.02.2020
Doi Number http://dx.doi.org/10.26449/sssj.2099
Reference Yüksel, A.N. (2020). “Nitel Bir Araştırma Tekniği Olarak: Görüşme”, International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587- 1587) Vol:6, Issue: 56; pp:547-552.
NİTEL BİR ARAŞTIRMA TEKNİĞİ OLARAK: GÖRÜŞME
As A Qualitative Research Technique: Interview
Ayşe Nur YÜKSEL
Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü, Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Bölümü, Konya/TÜRKİYE ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-0511-6876
ÖZET
Görüşme nitel araştırmalarda sık tercih edilen, sosyal gerçekliği ortaya çıkarmada derinlemesine araştırma yapmak için kullanılan bir veri toplama tekniğidir.
Görüşülen kişiler ile yüz yüze veri toplamak araştırmanın derinliğini artıran bir faktördür. Sosyal bilimlerde çalışılan şiddet, ihmal, istismar, kadın, çocuk, evlilik, farkındalık, algı farklılıkları vb. birçok konuda verilerin toplanmasında görüşme türleri kullanılmaktadır. Görüşme sürecinde elde edilen veriler nicel araştırmalar gibi sayılar ile işlenememekte olup görüşme sürecinde konu ile ilgili birçok faktör ortaya çıkmaktadır. Bu faktörlerin değerlendirilmesi ve verilerin işlenmesi çok boyutlu bir süreci kapsamaktadır.
Bu süreci başarı ile sürdürmek ve sonuca ulaşmak için nitel bir araştırma yöntemi olan görüşmenin bilinmesi ve anlamlandırılabilmesi önemli bir unsurdur. Bu kapsamda makalede, araştırma tekniklerinde kullanılmakta olan görüşme tekniği ve türleri açıklamak amaçlanmaktadır.
Gerçekleştirilen araştırmalarda sosyal gerçekliği kavrama sürecinde görüşme tekniğinin kullanılmasının yeri, önemi, gerekliliği üzerinde durulmuştur. Bir araştırma tekniği olarak görüşmenin ne olduğu, gerekçesi, görüşme türleri, görüşmenin uygulanması, görüşme yapılacak kişilerin seçilmesi, görüşmenin yönetilmesi, görüşme sürecinde verilerinin kaydedilmesi, görüşme verilerinin çözümlenmesi, görüşme tekniğinin kuvvetli ve zayıf yönleri gibi konularda genel değerlendirme yapmak amaçlanmış olup çözüm önerileri geliştirilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: araştırma teknikleri, nitel araştırma, görüşme, görüşme teknikleri
ABSTRACT
Interview is a data collecting technique which is often preferred to research in details to elicit social reality. Face to face data collecting from the interviewed people is a detailing factor. Interviewing types are used to collect data for abuse, women, children, awareness, violence, sense differences etc. which are studied in Social Studies. The data which is gathered as a result of the interview can’t be handled through numbers, during the interview many factors come into view. It’s a multidimensional process to handle and study these factors. It’s an important factor to know and interpret research type: interview, to maintain and come to result. As a research method, interview and interview types are aimed to explain in this article. In the researches held, the place, importance and necessity of the interview technique are pointed. As a research technique what interview is, Its reason, types of interview, applying interview, how to choose people to interview, how to direct an interview, saving the data during the interview, to solve the data of the interview, to evaluate generally are aimed during this study.
Key Words: research techniques, qualitative research, interview, interview techniques
1. GİRİŞ
Araştırma, araştırmacı tarafından belirlenmiş bir konunun mantık çerçevesinde ve sistematik olarak anlamlandırılmasına yönelik girişimlerdir. Araştırmacı bu durumda; bilinmeyeni tanımlama ve cevaplandırma uğraşı içerisindedir. Bu kapsamda araştırmaya konu olan durum hakkında soru hazırlar, veri toplar, verileri işler ve bir sonuca ulaşır. Yapılan araştırmanın sistematik olması araştırmanın desenini belirleme, veri toplama aşaması, toplanmış olan verilerin işlenmesi ve bir sonuca ulaşma süreçlerin bir birini tamamlaması anlamına gelmektedir. Araştırmanın mantık çerçevesinde olması araştırılan konuya ilişkin soruların, elde edilen verilerin anlamlı bir ilişki içerisinde olması anlamına gelmektedir ve araştırmacının araştırmanın her aşamasında geçerlilik konusunda dikkatli olmasını gerektirmektedir (Yıldırım, 1999: 7).
Review Article
kendi ortamında bütünsel bir yaklaşım ile çok boyutlu ele almaktır. Bu araştırma yönteminde temel gerekçe araştırılmak istenilen problemi görüşme yapılan kişilerin bakış açısı ile ele almak ve değerlendirmektir. Bu nedenle kişiler ile birebir görüşülerek elde edilen veriler öznel olup elde edilen verilerin işlenmesi araştırmacının bakış açısına, algısına ve verileri işleme becerisine göre farklılık gösterebilmektedir. Nitel araştırmalarda başlıca görüşme, gözlem ve doküman analizi yöntemleri kullanılmaktadır (Altınparmak ve Nakiboğlu, 2005: 356). Görüşme; araştırılmak istenen konunun farklı birçok boyutunu kapsamakta olan, görüşme sürecinde görüşülen kişiye daha çok açık uçlu soruların yönlendirildiği ve cevapların detaylandırılmasına olanak veren, kişiler ile birebir görüşülerek veri toplama imkânı sunan bir tekniktir.
Görüşülen kişinin duygu, beceri, tecrübe ve bilgilerine görüşme yolu ile ulaşılır (Tekin, 2006: 101).
Bu araştırmada sosyal gerçekliğin ortaya çıkarılması, algılanması, veri toplanması, verilerin analiz edilmesine yönelik gerçekleştirilen nitel araştırma tekniğinin bir türü olan görüşme hakkında açıklayıcı bilgiler vermek amaçlanmıştır.
2. GÖRÜŞME
Karasar (2013)’ e göre görüşme; sözlü iletişim yöntemleri ile veri toplama yöntemidir. Görüşme, genellikle yüz yüze yapılmakta olsa bile telefon ve kameralı telefon gibi anlık ses ve görüntü ileten araçlarla da yapılabilmektedir. Bunun yanında; sağır ve dilsizlerle yapılan simgesel etkileşim de görüşme kapsamına girmektedir ve bu kapsamda görüşmenin üç temel amacı bulunmaktadır. Bunlar;
✓ Görüşme sürecinde iş birliği sağlamak veya iş birliğini sürdürmek,
✓ Sağaltım tekniğini kullanarak veri biriktirmek,
✓ Araştırmaya ilgili veriler toparlamaktır.
Görüşmenin diğer bir tanımı ise, daha önceden belirlenmiş olan ve herhangi bir amaca yönelik gerçekleştirilen, karşıdaki kişiye yöneltilen soru sorma yöntemiyle yanıtlar alarak gerçekleştirilen etkileşime dayalı bir iletişim sürecine denir. Tanımda belirtilmekte olan süreç, karşılıklı yapılmakta olan iletişimin süreğen ve dinamik yapısını ifade etmektedir. Belirtilen bu dinamik yapı; görüşmeci ve kişi arasındaki karşılıklı etkileşime dayalı bir bağ kurma gerekliliğini oluşturmaktadır. Görüşme sürecinin belirli bir plan çerçevesinde gelişmesi ve belirli bir amacının olması görüşme tekniğini sohbetten ayıran en temel etmen olmaktadır. Görüşme sürecinde kullanılış olan soru ve cevap yöntemleri veri toplama sürecinde bir ilişkiyi kurma ve veriye ulaşma yolu olarak nitelendirilebilir ( Yıldırım & Şimşek, 2005: 119- 120).
Görüşme bir iletişim çeşidi olarak tanımlanabilmektedir. Birçok iletişimde olduğu gibi görüşmede de bireyler arası aktif bir şekilde birbirini etkileme çabası bulunmaktadır. Bu durumda kişiler aktif olarak karşılarında bulunan kişiyi ve kendilerini etkileme çabalarına karşı kabul veya ret şeklinde bazı girişimlerde bulunurlar. Esasen görüşmenin ürünü bu etkileşimin bir sonucu olmaktadır. Bu şekilde bilgi toplama tekniğinin güçlü ve zayıf yönleri ortaya çıkmaktadır. Görüşme sürecinde görüşme hedeflenen bir şekilde gerçekleştirilebilir ise başka yolla elde edilmesi çok zor olan verilerin elde edildiği çok güçlü bir veri toplama tekniği olarak kabul edilebilir. İstenildiği gibi bir görüşme gerçekleştirilememesi durumunda yaşanmış olan etkileşim, iletişim sürecinde oluşmuş olan ciddi önyargılara ve yanlış anlaşılmalara sebep olmaktadır. (Tekin, 2006: 102)
3. GÖRÜŞME TÜRLERİ
Karasar (2013)’ e göre; görüşme kendi içerisinde katılanların sayısına göre, görüşülmek istenilen kişiye göre, kuralların katılığına göre üç farklı alt başlık içerisinde değerlendirilebilmektedir.
3.1. Katılanların Sayısına Göre Görüşme Türleri
Katılanların sayısına göre görüşme türleri bireysel ve grupça olmak üzere iki alt başlıkta ele alınabilmektedir. Bireysel görüşmede; görüşmeci ve görüşme yapılan kişiler dışında başka bir kişi bulunmamaktadır. Görüşmeler genellikle bireysel görüşme şeklinde gerçekleşmekte olup daha çok kişiye yönelik özel bilgiler elde edilmektedir.
Grup görüşmelerinde ise ortak bir problem etrafında toplanmış olan grup üyelerine görüşmecinin yöneteceği sorular karşısında etkileşim içerisinde bulunarak cevap bulma biçiminde gerçekleştirilmektedir.
Görüşme sürecinde grup üyeleri önce kendi düşüncelerini belirtip sonrasında diğer üyelerin cevaplarını
öğrenerek ilgili konuyu tartışma sürecine girerler. Süreç içerisinde araştırmacının görevi ise; görüşme sürecine ilişkin tartışmayı başlatmak, ortak konudan uzaklaşmamayı sağlamak ve ortaya çıkan verileri toplamaktır (Karasar,2013: 167).
3.2. Görüşülmek İstenilen Kişiye Göre Görüşme Türleri
Görüşülmek istenilen kişiye göre görüşme türleri; önderlerle, uzmanlarla ve halkla yapılan görüşme olarak üç grupta incelenebilmektedir. Önderler ile yapılmış olan görüşmeler genellikle; geniş bir kitleyi ilgilendirmekte olan belli konularda oluşmuş ana görüşlerin ortaya çıkmasında yapılmış olan görüşme türleridir. Uzman kişiler ile yapılmış olan görüşmeler; belirli bir uzmanlık alanında ayrıntılı bilgi toplamak adına yapılmış olan görüşmeleri kapsamaktadır. Halk ile yapılmış olan görüşmelerde; belirlenmiş olan bir konuda genel bir tutum belirlemek ve davranışların öğrenilmesi için yapılmış olan görüşme türleridir.
(Karasar,2013: 167)
3.3. Kuralların Katılığına Göre Görüşme Türleri
Kuralların katılığına göre görüşme türleri yapılanmış, yarı yapılanmış ve yapılanmamış görüşme olmak üzere üç grupta incelenmektedir.
Yapılandırılmış görüşme; görüşme sürecinden önce hangi tür soruların hangi tarzda sorulacağını, görüşme sürecinde hangi verilerin elde edileceğini en ayrıntılı biçimde belirleyen ve görüşme planını düzenli bir şekilde uygulandığı görüşme türüdür. Bu görüşmelerde görüşme yapılan kişiden daha önce belirlenmiş belirli soruları cevaplaması istenir. Görüşme, aynı zamanda standartlaştırılmışsa bütün görüşme yapılan kişilere tüm sorular, aynı sırada ve standartlaştırılmış bir biçimde sorulur. Görüşmeci görüşme sürecinde tarafsız kalır (MEB, 2012: 8). Yapılandırılmış görüşmeler birden çok araştırmacı veya ekip olarak farklı mekânlarda yapılıp sonrasında verilerin karşılaştırılabilir olması istenilen çalışmalarda tercih edilmektedir.
Bu görüşme türünde; görüşmeye katılan kişilerin yapılan çalışma hakkındaki görüşlerini, algılarını, bakış açılarını ortaya çıkarmak için daha önce belirlermiş bir takım sorular ile veriler elde etmek amaçlanmaktadır. Bu görüşme türüne anket çalışmaları örnek olarak verilebilmektedir. Yapılandırılmış görüşmeler çok sayıda katılımcı gerçekleştirilen geniş kapsamlı çalışmalarda sıklıkla kullanılmaktadır (Berk ve Luna, 2009: 119).
Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği; yapılandırılmış görüşme tekniğine göre daha esnek bir yapıdadır. Bu teknikte, görüşmeyi yapan kişi daha önceden sormayı planladığı soruları içeren bir görüşme protokolü hazırlar. Bunun yanında görüşmeyi yapan kişi görüşmenin akışına göre başka sorularla veya alt sorularla görüşmenin akışını etkileyebilmektedir. Görüşülen kişinin yanıtlarını açmasını ve ayrıntılandırılmasını isteyebilir. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği; sahip olduğu belirli düzeyde standartlık ve ayni zamanda esneklik nedeniyle araştırmalarda kolaylık sağlamaktadır. (Türnüklü, 2000: 547)
Yapılanmamış görüşme; görüşmeciye büyük hareket ve düşünce özgürlüğü veren, esnek, öznel görüş ve yargıların derinlemesine incelenmesine olanak sağlayan bir görüşme tekniğidir. Bu görüşme tekniği genellikle; araştırmanın başlangıç aşamasında probleme yönelik önemli değişkenleri belirleme aşamasında faydalı olmaktadır. Bu görüşme tekniğinin geleneksel türü, etnografik görüşme olarak da belirtilen standartlaştırılmamış, açık uçlu, derinlemesine görüşmelerdir (MEB, 2012: 9). Karasar (2013)’ e göre;
yapılanmamış görüşme türünde sorular ana hatları ile önceden belirlenmiş olsa bile görüşme sürecinin ilerlemesine göre yeni sorular belirlemek ve görüşülen kişiye bu soruları yöneltmek gerekebilmektedir.
Görüşme süreci sonrasında görüşmede toplanmış olan verilerin işlenmesi ve değerlendirilmesi oldukça zor bir durumdur. Bu durumda verilerin iyi şekilde değerlendirilebilmesi için görüşmeyi yapan kişinin iyi yetiştirilmiş uzman bir kişi olması gerekmektedir.
4. GÖRÜŞMENİN UYGULANMASI
Araştırmanın stratejisi, görüş açısı, görüşmenin amaçlarına ve görüşmenin sorularıyla uyumlu olacak şekilde görüşmenin türüne karar verilmesi önemli bir aşamadır. Görüşme yapılacak kişilerin seçimi, görüşmenin yönetilmesi ve görüşmeyi kaydetme, görüşmenin uygulanmasında ortaya çıkan temel taşlardır.
(MEB, 2012: 11)
4.1. Görüşme Yapılacak Kişilerin Seçimi
Görüşme yapılacak kişilerin seçimi aşamasında göz önünde bulundurulması gereken temel noktalar şu şekilde sıralanabilmektedir (MEB, 2012: 11);
✓ Kim ile ve ne için görüşme yapılmaktadır?
✓ Kaç kişi ile kaç defa görüşme yapılacaktır?
✓ Ne zaman ve ne kadar süre ile görüşme yapılacaktır?
✓ Görüşme nerede yapılacaktır?
✓ Görüşmeye nasıl başlanacaktır?
İyi bir görüşme gerçekleştirmek için görüşmecilerin görüşme şartlarına uygun bireyler seçilmesi oldukça önemli bir durumdur. Karasar (2013)’ e göre; görüşme yapmak için seçilmiş kişilerin iyi bir görüşmeci olması için görüşmecilerin seçimi ve yetiştirilmeleri bu süreçte büyük bir önem taşımaktadır. İyi bir görüşmecinin; zeki, duyarlığı yüksek duyu organlarına sahip, görüşme konusuna karşı bilinen ve ilgili konu hakkında yönlendirilmemiş, görüşülen kişiler tarafından bilinen ve onları olumsuz yönde etkileyebilecek olan inanç, dil, sosyo-ekonomik sınıf, cinsiyet, gibi farklılıkları olmayan, dürüst, belirlenen sınırlara ve farklı durumlara uyum sağlayabilen, heyecanının kontrol altına alabilen ve çatışmaya girmeyen veya çatışma sürecini yönetebilen kişilikte, özellikle serbest görüşmeler için görüşme konusunda uzmanlaşmış biri olması önemli bir husus olmaktadır.
4.2. Görüşmenin Yönetilmesi
Görüşmeci, görüşmeye başlama aşamasına öncelikle kendisini tanıtarak başlamalı ve kendisini tanıttıktan sonra görüşme yapılan kişiyi güdülemek için kişiden beklediği beklentilerini açıklayarak görüşme sürecini başlatmalıdır. Bu amaç ile görüşülen kişiye; görüşmenin amacının ne olduğu, toplanacak olan bilgilerin kurumsal ya da uygulama yönünden sağlayacağı katkılar, bu araştırma sürecinde görüşülen kişinin yeri ve önemi, kişinin görüşme sürecinde elde edebileceği olası kazançları görüşülen kişiye açıkça anlatılmalıdır.
Görüşülen kişinin özgeçmişinin, ilgi alanlarının ve inançlarının görüşmeci tarafından bilinmesi araştırmanın amacına uygun bir araştırma süreci geliştirmeyi kolaylaştırır ve kişi ile görüşmeci arasında güven duygusunun gelişmesine önemli katkı sağlar. (Karasar,2013: 170)
Yapılandırılmış bir görüşme yapmak için; geliştirilmesi ve önceden belirlenmesi gereken bir yönergeye ihtiyaç vardır. Yapılandırılmamış görüşmelerde ise; tartışılacak sorular ve temalar genel olarak ana hatları ile görüşme sürecinden önce belirlenir. Görüşme ne kadar yapılandırılmamış bir görüşme süreci olacak ise öncellikle dinleme becerileri olmak üzere, iletişim becerilerinin o kadar kullanılması gerektiği olgusu ortaya çıkmaktadır. Soru sorma ve etkili bir yönlendirme bu görüşme türünde büyük bir etkiye sahiptir.
Görüşmecinin kaynak kişiye soruları soruş biçimi, kullanılan sözcükler, sorulacak soruların tarzı ve sıralaması dikkate alınmalıdır. (MEB, 2012: 12)
Maddeler halinde belirtilmiş olan aşağıdaki beş ana başlık görüşmeyi yönetmek için gerekli olan genel denetim listesi olarak belirtilebilmektedir (MEB, 2012: 11);
✓ Görüşmeye hazırlanma-görüşme planı oluşturmak,
✓ Görüşmeye başlamak ve kaynak kişi ile ilişki kurmak,
✓ Görüşme sürecinde iletişim ve dinleme becerileri geliştirmek,
✓ Görüşme sürecinde kaynak kişiye soru sorma-soruların türü ve sıklığı belirlemek,
✓ Görüşmeyi etkili bir şekilde sonlandırmak.
4.3. Görüşme Sürecinde Görüşmeyi Kaydetme
Görüşmede elde edilmiş olan verilerin kayıt altına alınması görüşmeyi gerçekleştiren kişinin sorumluluğundadır. Bu amaç doğrultusunda; görüşmeci, görüşme sırasında veya görüşme sonrasında not tutabilir, görüşme protokolü üzerinde seçenekleri kaydedebilir, ses veya resim kayıt cihazlarını görüşme sürecinde kullanabilir. Bu materyallerden hangisinin kullanılacağına görüşmenin konusu ve görüşme yapılan kişinin tavrı önemli ölçüde etki etmektedir. Görüşmede birden çok görüşmecinin bulunması durumunda bunlardan birinin not tutması görüşmenin akıcılığını engellemeden görüşmeyi sürdürülmesini sağlar. Görüşmenin kayıt altına alınması zorunlu olunmadıkça sonradan not tutulması tercih edilmemelidir.
Çünkü bu teknik; verilerin tam olarak sağlıklı bir şekilde tutulamamasına neden olabilir. Kaynak kişinin not tutmaya duyarlı olması ve anında not tutulmasının zorunlu olduğu durumlarda, görüşme not tutma arasındaki süre olabildiğince kısa tutulmalıdır (Çetin, 2012).
Görüşme sürecinde görüşülen kişinin kabul etmesi ve ilgili olanakların uygun olması durumunda, en etkili kayıt yapma yöntemi; fiziki araçlarla görüşme sürecinde anında yapılacak sürekli kayıtlardır. Görüşme sürecinde kayıt cihazıyla kayıt altına alınabilen görüşmeler, araştırmacı açısından önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Kayıt cihazı kullanmanın mümkün olmadığı durumlarda ise araştırmacı; soru sorma, dinleme, gerektiğinde görüşülen bireyi yönlendirme ve not alma işlemlerinin tümünü bir arada kullanmak durumunda kalmaktadır. Kayıt yapmanın mümkün olmadığı durumlarda araştırmacının hızlı not alması gerektiği için; sık sık kısaltmalar kullanması ve çok tekrar eden sözcükler için bazı işaretler geliştirmesi gerekebilmektedir. Görüşme sürecinin mekanik veya dijital olarak kayıt altına alınabilecek ise mutlaka görüşülen kişiden görüşmeden önce izin alınması gerekmektedir. Kayıt ve not alma yöntemlerini bir arada kullanmakta görüşme sürecinde mümkün olabilmektedir. (MEB, 2012: 12-13)
5. GÖRÜŞME VERİLERİNİN ÇÖZÜMLENMESİ
Görüşme sürecinde toplanmış olan verilerin değerlendirilmesi oldukça güç bir durumdur. Görüşmecinin verileri değerlendirebilmesi için çok iyi yetişmiş alanında uzmanlaşmış bir kişi olması gerekmektedir.
Diğer türlü bu tür görüşmeler, zaman kaybından başka bir işe yaramayabilir. Görüşme sürecinde elde edilmiş olan veriler bazı yönlerden sorunludur. Görüşme bir sohbet kapsamında gelişmiş olup, soru sorma ve dinleme sanatının kapsamlı bir halidir. Görüşmenin yöntemi; ırk, sınıf, etnik köken ve cinsiyet dâhil olmak üzere görüşmeyi yapan kişinin kişisel özelliklerinden etkilenmemelidir.
Görüşme tekniği ile yapılmış olan nitel araştırmaların en önemli özelliği verilerin sözel olmasıdır.
Görüşmelerde elde edilen veriler sözel olduğu için verilerin çözümlenmesinde farklı analizler yapmak gerekmektedir. Çünkü araştırmada elde edilen veriler nicel araştırmada olduğu gibi sayılar ve istatistikler ile ifade edilememekte nitel araştırmada analizler kelimeler, cümleler, paragraflar ile ifade edilmektedir. Bu kapsamda nitel verilerin değerlendirilmesinde nicel araştırmadan farklı parametreler kullanılmaktadır (Türnüklü, 2000: 553). Nitel araştırmada yöntemi olan görüşmede elde edilmiş olan veriler, özellikle kelimeler biçiminde olduğu için dil, merkezi bir konumdadır. Konuşma, sosyal etkileşimin en temel aracıdır ve dil, nitel sosyal araştırmaların inşa edildiği temel bir malzemedir. Nitel alan araştırması, özelliği itibari ile dilseldir; gözlemler, metinler ve görüşmelerin tümü dil odaklı olup, dile dayanmaktadır (MEB, 2012: 13).
6. GÖRÜŞME TEKNİĞİNİN KUVVETLİ VE ZAYIF YÖNLERİ 6.1. Görüşme Tekniğinin Kuvvetli Yönleri
Nitel bir araştırma yöntemi olan görüşme tekniğinin kuvvetli yönleri şu şekilde sıralanabilmektedir (Karasar, 2013: 175);
✓ Görüşme yaparken kişiler ile doğrudan iletişim kurulabilmesi önemli bir avantajdır.
✓ Görüşme sürecinin ilerlemesine göre ortaya çıkan farklı koşulları kontrol edebilme görüşmeyi istenilen şekilde ilerletme imkânı bulunmaktadır.
✓ Sözlü bir süreç olduğu için okuma yazma bilmeyen kişiler ve çocuklar ile de görüşme gerçekleştirerek istenilen her kesime uygulanabilmektedir.
✓ Görüşme sürecinde elde edilen verileri göre anında geri dönüt oluşturulabilmekte olup anında işleyebilir olmaktadır.
✓ Derinliğine bilgi elde edebilme olasılığının görüşmeciye sunmaktadır.
✓ Görüşmede alınan dönütlere uygun olarak ara ara görüşmeye katılan kişiyi kontrol edici soruların yöneltilebilmesi ve yanlış anlamaların en aza indirgenerek görüşme sürecinin devam ettirilebilmesini sağlamaktadır.
✓ Görüşme yapılan kişilerin verdiği cevaplarda öznelliğini korumaktadır.
✓ Görüşmecinin görüşme sürecinde sorulan soruları sohbet havasında gerçekleştiği için cevaplama olasılığını arttırmaktadır.
✓ Sosyal bilimlerde gerçekleştirilen duygu ağırlıklı ve yaşantı içerikli konular üzerine çalışırken sorunların, algıların tespit edilmesine uygun bir tekniktir.
6.2. Görüşme Tekniğinin Zayıf Yönleri
Nitel bir araştırma yöntemi olan görüşme tekniğinin zayıf yönleri şu şekilde sıralanabilmektedir (Karasar, 2013: 175);
✓ Görüşme sürecinde bireyler arasındaki direk sözlü ilişkilerin kurulmasında kişilerin kendisini yanlış ifade etme olasılığı bulunmaktadır.
✓ Taraflı bir tavır sergilemeye çok açık bir tekniktir.
✓ Görüşme süreci görüşmeyi yapan kişinin niyeti ve konu hakkındaki gelişmişliği ile sınırlı olabilmektedir.
✓ Araştırmanın gerçekleştirilebilmesi yüksek maliyet gerektirmekte olup ve uzun bir süreç gerektirmektedir.
✓ Maliyetli ve uzun bir süreci kapsamasından dolayı; görüşmecilerin araştırma için gerekli sayıya ulaşımı sağlanmadan sonuç bölümüne gitme isteği ortaya çıkabilmektedir.
7. SONUÇ VE ÖNERİLER
Nitel araştırmanın güçlü bir modeli olan görüşme; doğru ve araştırmanın uygunluğuna göre kullanıldığı zaman araştırmaya çok boyutlu bir özellik katmaktadır. Görüşme tekniği ile yapılmış olan araştırmalarda;
araştırmanın konusu ile ilgili derinlemesine bilgi toplanmakta ve araştırma verilerinin farklı boyutlar ile ele alınması sağlanmaktadır. Araştırmacının görüşmeyi doğru şekilde yönetmesi, görüşülen kaynak kişi ile uyumlu bir araştırma süreci geliştirmek çalışmayı olumlu yönde etkileyecektir. Fakat bu durumun aksine araştırmacının araştırma konusu alanında uzman olmaması, görüşmeyi etkili şekilde yönetememesi, görüşmeci ile kaynak kişi arasında yanlış anlaşılmanın olması, araştırmacının görüşme sürecinde doğru ve etkili sorular yöneltememesi görüşme sürecini olumsuz etkileyecek durumlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Alanında uzman kişiler tarafından derinlemesine yapılmış olan ve görüşme verilerinin analizinin yapıldığı araştırmalar literatüre zengin bir veri kaynağı olanağı sağlayacaktır. Bu kapsamda özellikle sosyal bilimlerde alanında uzman kişiler tarafından yapılan bireyi odak noktası kabul eden, çok boyutlu sorun sarmallarının araştırılmasında kullanılması çalışmada daha gerçekçi veriler elde edilmesini sağlamaktadır.
KAYNAKÇA
ALTIPARMAK, M., & NAKİBOĞLU, M. (2005). Fen Bilimleri Eğitimi Lisans Üstü Tez Çalışmalarında Uygulanan Nitel ve Nicel Yöntemler. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (17).
BERG, B. L., & LUNE, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. EĞİTİM YAYINEVİ.
ÇETİN, O. (2012). “Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme“, Erişim Tarihi: 2019.01.10.
https://oguzcetin.gen.tr/nitel-bir-arastirma-teknigi-gorusme.html
KARASAR, N. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
M.E.B., Halkla İlişkiler ve Organizasyon İlişkileri. (2012). Görüşme Teknikleri. Ankara
Tekin, H. H., (2006). NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİNİN BİR VERİ TOPLAMA TEKNİĞİ OLARAK DERİNLEMESİNE GÖRÜŞME. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(13), 101-116.
TÜRNÜKLÜ. A (2000). Eğitim Bilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Araştırma Tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. Sayı: 24 (543-559).
YILDIRIM. A. ve ŞİMŞEK. H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, A. (1999). Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112).
