SINIF YÖNETİMİ 1. HAFTA NOTLARI Sınıf Yönetiminin Temel Kavramları
Yönetim, temelde insan davranışlarının yönlendirilmesidir.
Hedeflerin belirlenmesi, bunlara götürücü kararların alınması, uygulanması ve yapılanların düzeltilip geliştirilmesidir. Yönetimin işi amaçların gerçekleştirilmesi için kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını gerektirmektedir. Bu bakımdan yönetim, örgütsel amaçların gerçekleştirilmesi için kaynakların, etkili ve verimli bir şekilde planlanması, organize edilmesi, yönlendirilmesi ve kontrol edilmesidir.
Yönetimin üç temel özelliği bulunmaktadır.
1. Yönetim, birbiriyle ilişkili olan bir dizi etkinlik sürecidir.
2. Yönetimin özünde örgütsel amaçlar vardır ve bu amaçların başarılmasına odaklanır.
3. Yönetim bu amaçlara insan, madde ve bilgi kaynaklarını etkili ve verimli bir şekilde kullanarak ulaşır.
Eğitim yönetimi ve onun bir alt alanı olan okul yönetimi, devletin eğitim politikalarını ve yetkili organların bu politikalar doğrultusunda saptadığı genel ve özel eğitim amaçlarını gerçekleştirmekle yükümlüdür. Eğitim yönetimi eğitim alanına ilişkin politika, karar ve amaçların gerçekleştirilmesi ile ilgilenir.
Sınıf yönetimi, sınıf kurallarının belirlenmesi, uygun bir sınıf düzeninin sağlanması, öğretimin ve zamanın etkili bir şekilde yönetilmesi ve öğrenci davranışlarının denetlenerek olumlu bir öğrenme ikliminin geliştirilmesi sürecidir.
Sınıf, benzer hazır bulunuşluk düzeyindeki insanların, eğitim amacıyla bir araya geldikleri her tür mekânın ve grubun adıdır.
Sınıf yönetimi genel olarak belirlenen eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesi için planlama, örgütleme, uygulama ve değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kavram, kuram, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli olarak uygulanmasıyla ilgili etkinliklerin tümüdür.
Sınıfın Yapısal Özellikleri
Her bir bireyin farklı olması gibi hiçbir sınıf da diğerinin aynısı değildir.
1.Çok Boyutluluk: Aynı anda sınıfta birden fazla etkinliğin gerçekleşmesidir.
Öğretmenin bu farklı etkinlikleri Sınıf yöneticisi olarak öğretim amacının gerçekleştirilebilmesi doğrultusunda bütünleştirilmesi gerekir.
2.Yakınlık : Sınıfta aynı anda birçok olay meydana gelir. Öğretmenin bu olaylarda sınıf hakimiyetini koruması gerekir. Bu nedenle her biri için uygun bir etkileşim gerçekleştirmesi beklenir.
3.Tahmin Edememe: Ne kadar iyi planlanırsa planlansın, sınıftaki olayların hepsinin önceden tahmin edilmesi mümkün değildir. Sınıf ortamında olayların kestirilememesi belirsizlik yaratmaktadır. Bu durumda öğretmenin her duruma hazır olmasını beraberinde getirmekte, öğretmenin kişisel olarak yıpranması sonucunu doğurmaktadır.
4.Açıklık: Sınıfta gizlilik yoktur. Sınıfta yaşananlar tüm öğrencilerin gözü önünde meydana gelir. Bir anlamda sınıf olayları sınıftaki tüm öğrencilerin denetimine açıktır.
Öğrencilerin gelişiminde ya da sınıf iklimini oluşturmada her bir olayın etkisi vardır.
5.Ortak Tarih: Sınıfın ilk gününden son ana kadar geçen zaman diliminde yaşananlar sınıfın tarihini oluşturur. Olumlu olumsuz yaşanan her olayı sınıf birlikte yaşar. ortak tarih bir anlamda sınıfın ortak bilinci olarak düşünülebilir.
Farklı yaşama biçimlerine sahip öğrencilerin, bu yaşama biçimlerinin davranışlarını sınıfa taşımaları, sınıfın özelliklerinden biri olan çok boyutluluğu oluşturur. Sınıfta tek bir olay bile, öğrencilerin bu farklılıkları nedeniyle, değişik düşünüş, anlayış, uygulayış ve sonuçlar oluşturur. Bir öğrencinin önemsemediği bir durum, başkası için kavga nedeni olabilir.
Aynı zaman dilimi içinde sınıfta değişik olayların oluşması, sınıfın bir başka özelliği olan eş zamanlılığı oluşturur. Bir öğrenci yaptığı hazırlığı arkadaşlarıyla paylaşırken, başka biri çantasını karıştırabilir, diğer ikisi kendi aralarında konuşur, birisi, kendi hazırladıklarını gözden geçirir, öğretmen soru yönelteceği bir sonraki öğrencinin kim olacağını düşünür...
Öğretmen bunları bilip eğitsel amaçlar yönünde değiştirmeye çalışmalıdır.
Sınıf denen grubun kısa sürede, çok sayıda davranış üretmesi ve bunların pek çoğunun anında yanıt istemesi çabukluk- anındalık özelliğinin; bu olayların bazılarının beklenmedik olması ise kestirilemezlik özelliğinin sonucudur.
Sınıftaki olayların herkesin gözü önünde oluşması, sınıfın açıklık özelliğini oluşturur.
“Kalıcı izli davranış değişiklikleri oluşturma'' olarak tanımlanan öğretim, uzun sürede oluşur. Bu durum, sınıfın genel ve ortak özelliklerinden bir diğeri olan uzun süreliliğini oluşturur.
Öğretmenlik mesleğinin temel özellikleri Kişisel özellikler
iyi bir öğretmenin sahip olması gereken bazı kişilik özellikleri şu şekilde sıralanmıştır:
• Öğrencilerine karşı objektif davranma
• Dürüst, güven veren, hoşgörülü, sabırlı, güleryüzlü olma
• İletişim becerilerine sahip olma
• Mesleğini sevme
• Eleştiriye açık olma
• Giyimine, temizliğe ve düzene özen gösterme
• Etik olma
Öğrencilerine model olma
• Risk alma, olaylar karşısında soğukkanlı davranma
• Bireysel farklılıkları dikkate alma
• Demokratik olma gibi özellikler iyi bir öğretmenin taşıması gereken kişisel özellikleridir.
Mesleki özellikler Mesleki yeterlik 1. Genel kültür
Öğretmenlerin kişisel ve mesleki bilgilerinin yanında geniş bir dünya görüşüne sahip olmaları beklenir. Öğretmenlerin tarih, coğrafya, edebiyat, matematik, felsefe, güzel sanatlar, vatandaşlık, güncel olaylar vb. disiplin ve konularda bilgiye sahip olmaları gerekir. Çünkü öğretmenlerin amacı öğrencilerini sosyal yaşama hazırlamaktır.
2. Alan bilgisi
Konu alanı bilgisi: Öğretmenin uzman olduğu disiplinle ilgili bilmesi gereken bilgilerdir. Öğretebilmek için yeterli bilgiye sahip olmaktır.
3. Öğretmenlik meslek bilgisi(Pedagojik yeterlik)
Çok bilgiye sahip olmak, onu karşı tarafa mükemmel aktaracağımız anlamına gelmez. Öğretmen adayları alan bilgilerini öğrencilerine öğretmeyi öğrenmek zorundadırlar. Kısaca öğretmenlerin nasıl öğretebileceklerine yönelik mesleki formasyon bilgisine sahip olmaları gerekir. Bu alan tüm öğretmenler için ortak bir alandır. Öğretmenlerin bilmeleri gereken meslek bilgi ve becerileri;
• Öğretim sürecini planlama
• Yöntem, teknik ya da stratejileri seçme ve kullan¬ma
• Öğretim sürecinde araç-gereç geliştirme bilgisi
• Sınıf yönetimi bilgi ve becerisi
• Etkili iletişim becerisi
• Ölçme araçlarını geliştirme, değerlendirme yapma
• Öğrenme ve gelişim psikolojisi
• Rehberlik gibi alanlara ilişkin bilgi ve beceriler şeklinde sıralanabilir.
İNSAN BAKIŞ AÇILARI ve SINIF YÖNETİMİ Hümanist Yaklaşım
İnsan onuru her şeyin üstündedir. Varoluşçu açıdan insan kendi kararlarını verebilme ve sorumlulukları üzerine alma yetisine sahiptir. Bu yaklaşıma göre sınıf yönetiminin amacı öğrencilerin sosyal ve akademik gelişimini sağlayacak olumlu bir sınıf atmosferi oluşturmak, öğrencilerin kendini ve yeni şeyleri keşfetmesine yardımcı olmaktır. Öğretmen öğrencileri etkin şekilde yönlendirir.
Davranışçı Yaklaşım
İnsan ne iyi ne kötü olarak dünyaya gelmektedir. İnsan çevrenin bir ürünüdür.
Davranışları çevresel uyarıcılar oluşturmaktadır. Bu yaklaşıma göre öğretmen öğrenci davranışlarının kontrol etmeli, yönlendirmeli ve şekillendirmelidir. Öğrenci davranışlarının önceden kestirilebileceği ve ödül-ceza ile yönlendirilip değiştirileceği öne sürülmektedir.
Psikoanalitik Yaklaşım
İnsan davranışlarının iç etmenler ve çatışmalar tarafından şekillendirildiği öne sürülmektedir. Bu yaklaşıma göre öğrencilerin özellikle küçük yaşlarda yaşadığı yaşantılar öğrencinin sınıf içi davranışlarının önemli bir bölümünü açıklar. Bu açıdan eğitim yönetiminde ailenin özellik ve görüşleri de önemlidir.
Etkileşimci Yaklaşım
İnsan yaşamı ve anlamı sürekli oluşum içindedir. İnsan sürekli başkaları ile iletişim ve etkileşim halindedir. Öğrenci bu süreç içerisinde yeni davranışlar kazanır ve davranışlarını geliştirir. Bu açıdan eğitsel ve sınıf içi etkinlkiler iletişimsel süreçleri yönlendirmelidir.
Kısacası öğrenci çevresinden hem etkilenir hem de etkiler.
Bilişsel Yaklaşım
Öğrencinin kişiliğinin oluşumunda düşünce, duygu, beklenti ve değerler etkilidir.
Nasıl biliriz? Nasıl anlarız? Nasıl düşünürüz? Sorularına yanıt aranır. Öğrenci sınıf içi kazanımlarıyla kendi bilişsel dünyasını kurar.
SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ
Model, uygulamayı şekle, düzene bağlar, yöntem seçmeyi kolaylaştırır, eylemin sonuçlarını önceden görmeyi, işlem süreçlerinde nelerle karşılaşacağını bilmeyi sağlar. Sınıf yönetimi uygulamalarında da bu yararların görülebilmesi için uygulamaya, amaçlara, duruma göre değişik modellerden yararlanmak gerekir.
Tepkisel Yaklaşım
Bu yaklaşımda sonuç-tepki ilişkisi baskındır. Yaklaşım ödül ve ceza temeline dayanır.
İstenmeyen davranışa uygun tepkiyi öngörür. Amacı, kabul edilmez davranışın değiştirilmesidir. İstenmeyen davranışın kontrol altına alınmasında, ödül ve cezanın caydırıcı gücünden yararlanılır. Örneğin, derste konuşan öğrenciyi azarlamak, ödevini yapan öğrenciye
"Aferin!" demek buna örnek olarak gösterilebilir. Bireysel bir yaklaşımdır. Yaklaşım, "Tepki karşı tepki doğurur." endişesi ile çok dikkatli kullanılmalıdır. Bu yaklaşımın daha çok, sınıf yönetimi bilgisi, becerisi, deneyimi zayıf olan ve diğer yaklaşımları iyi kullanamayan öğretmenler tarafından kullanıldığı görülmektedir.
Önleyici Yaklaşım
Yapılma olasılığı olan istenmeyen davranışların öğretmen tarafından önceden kestirilerek önlemler alınmasıdır. Bu yaklaşımda istenmeyen davranışların başlamadan önlenmesi amaçlanır. Olası sorunlar ve ortaya çıkabilecek sonuçlar için önceden hazırlık ve önleyici düzenlemeler yapılır.
Örnek: İlkokul öğrencilerinin istenmeyen davranışlarını çözmek için bu kademedeki öğrencilerin gelişimsel özelliklerini bilmek gerekir. Bu öğrencilere ortaokul ya da lise öğrencisi gibi davranmak uygun olmaz.
Bütünsel Yaklaşım
• Sistem modeli olarak bilinmektedir. Tüm modelleri bütünleştiren bir model olup onların bir sentezi şeklindedir. Sınıf yönetiminde yerine, zamanına ve duruma göre bütün modellerin kullanılması esasına dayanır. Sınıfın çevresinin sınıf içinde etkisi de göz önünde bulundurularak öğrencilerin okul, aile ve arkadaş çevresi de dikkate alınır. Hem grup hem de birey eğilimlidir.
• Bu model şu şekilde işler:
1. Önlemsel sınıf yönetimi modeline öncelik verilir.
2. Etkinlik sürecindeki davranışlar öğrencilerin gelişim düzeylerine uygun hazırlanır.
3. Bütün önlemlere ve öğrenci özelliklerinin dikkate alınmasına rağmen yine istenmeyen davranışlar görülüyorsa tepkisel model kullanılır. KISACASI, sınıf yönetimin etkileyen tüm öğelerin birlikte dikkate alınmasını öngörür ve sınıf yönetimine tüm ögeleriyle yaklaşan bir modeldir.
SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER
Baskıcı, otoriter anlayıştan, demokratik ve bağımsız bir anlayışa yöneliş söz konusudur.
1. Aile
2. Toplumsal norm ve değerler 3. Çevre
4. Beklentiler
5. Kitle iletişim araçları
Aile
Ailenin ekonomik durumu Ailenin eğitim düzeyi Ailenin çocuk sayısı Ailenin çeşidi
Ailenin yapısı (parçalanmış aile vb.)
Çevresel özellik ve oluşumlar bireyleri etkiler. İnsanın davranışını değiştirmek istiyorsanız, içinde yaşadığı ortamı değiştirin.
Çocuğun kitap okumasını istiyorsanız, ilk koşul olarak, çevresinde kitap bulundurun.
Elini uzattığında albenili kitaplar bulan bir çocuk, iyi bir eğiticiye de sahipse, okuma alışkanlığını daha kolay kazanır.
Konuşmasından yürüyüşüne, meslek seçiminden düşünce yapısına, insanın oluşumunda çevrenin etkisi belirleyicidir.
Bireyin kişisel özelliklerini de değiştiren bir güce sahip olan çevre, eğitimin temel değişkenlerindendir. Eğitim diye tanımlanan “istendik davranış”, uygun ortamlarda oluşur.
Öğrenen-çevre ilişkisi, karşılıklı olmalıdır. Eğitimimiz, yalnızca etkilendiğimiz değil, etkilediğimiz çevrenin de genişliğini gerektirir.
Okul ve öğretmen, ne kadar çok uzak çevresini etkileyebiliyorsa, eğitimin gücünü o kadar iyi kullanıyor demektir.
Eğitsel Çevre
Eğitsel çevre, bireyi etkileyen, ondan etkilenen çevredir. Bu etkiyi sağlıyorsa, önündeki kitap ya da uzak bir galaksideki yıldız, onun eğitsel çevresinin bir öğesi olurlar.
Yerini bilmediği, gitmediği, yararlanmadığı bir kitaplık, okulun içinde de yer alsa eğitsel çevrenin dışında kalır.
İnsan üzerinde çevrenin etkisi, sıklık değişkeni açısından iki grupta görülebilir: Çevre, insanı sık etkileyebiliyorsa, insan o çevre değişkeniyle sürekli karşı karşıyaysa, her gün içinde yaşıyorsa, yakın çevredir. Bu anlamda aile, sokak, okul ve bunlarla ilgili değişkenler, öğrencinin yakın çevresi içindedir.
Öğrencinin yakın çevresi, öğrenme ortamı olarak, onun mekânsal anlamda sınıfını da oluşturur. Öğrenme çevresi, okulların derslikleri ile sınırlandırılmamalı; yakın çevre, sürekli
bir “sınıf” olmalıdır.
Uzak çevre, etkisi ve bu etkinin yoğunluğu söz konusu olmaksızın, onu sık sık değil, zaman zaman etkileyen öğeler taşır. Bir ülkedeki çevre öğeleri, kişiyi haber, bilgi veya içinde bulunma yollarıyla ara sıra etkiliyorsa, uzak çevre olarak görülür. Ama o ülkedeki olay ve oluşumlar, televizyon, bilgisayar gibi iletişim araçlarıyla sık sık bireyi etkiliyorsa, çevre yakınlaşmaya başlar.
Psikolojik Etkenler
Öğretmen ve öğrencilerin psikolojik durumları ile ilgili etkenlerdir.
Öğrenci özellik ve ihtiyaçları Öğretmenin kişilik özelliği Eğitsel Etkenler
Eğitim ortamı, okulun yönetim yapısı ve işleyişiyle ilgili etmenler Okulun yönetim yapısı ve işleyişi
Öğretmenleri niteliği ve eğitim durumu (yeterlik ve performansı) Öğretmenlerin okulun amaç ve değerlerine bağlılığı
Öğretmenlerin motivasyonu, işdoyumu vb.
Kontrolü kaybetme korkusu Dersin işlenişi
Sınıfın fiziksel durumu, kaynaklar ve araç-gereçler Eğitim öğretim ilke ve yöntemleri
Sınıf kuralları
Eğitim ortamı, okulun yönetim yapısı ve işleyişiyle ilgili etmenler
