ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARI
Prof.Dr. Aynur Bütün Ayhan
Ankara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
• Çocuk İstismarı ve İhmalinin Tanımı
ve Konu İle İlgili Temel Kavramlar
Çocuk İstismarı
• “Çocukların başta anne babaları olmak üzere, onlara
bakmakla yükümlü kimseler veya diğer yetişkinler tarafından, fiziksel, duygusal, zihinsel veya cinsel gelişimlerini engelleyen ya da beden veya ruh sağlığına zarar veren durumlarla karşı karşıya kalması” (Polat, 2007)
•
• “ Çocuğun sağlığını, fiziksel ve sosyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen bir yetişkin, toplum
veya ülke tarafından bilerek veya bilmeyerek
yapılan davranışlar” (Dünya Sağlık Örgütü,
2014).
• Bu tanımlara göre çocuk istismarı ve ihmali olgularında amaç değil, sonuçlar; yani yetişkinin niyetinden çok,
eylemin çocuk üzerindeki etkisi önem taşır.
• Bir davranışın istismar olarak sınıflandırılabilmesi için, çocuğun fiziksel, psiko-sosyal gelişimini engelleyen,
gerçekleştikleri toplumun kültür değerleri dışında kalan
ve uzmanlar tarafından da istismar olarak kabul edilen bir
davranış olması gereklidir.
• «Çocuk istismarı»nın bir kavram olarak tartışılmaya başlaması ise ilk kez 1960’larda gerçekleşmiştir.
Amerika ve İngiltere’de, sonra da tüm dünyada, 1970’li
yıllarda yaygın olarak çalışılmaya ve toplum tarafından da konuşulmaya başlanmıştır. İlk kez 1972’de Henry Kempe tarafından tanımlanmıştır.
• İnsanlık tarihi boyunca çeşitli varyasyonlarıyla görülen
çocuk istismarı olgusu, günümüzde insan hakları ve çocuk hakları bilincinin artmasıyla birlikte, üzerinde daha çok
durulan bir konu halini almıştır.
Hangi olgu “çocuk istismarıdır”?
• 1. Kavramın zaman içinde değişiklikler göstermesi: Örneğin, elli yıl önce normal kabul edilen bir davranış, günümüzde çocuk istismarı olarak tanımlanabilir.
• 2. Çocuk istismarı olarak tanımlanan davranışların ülkeden ülkeye değişiklik göstermesi: Örneğin 19. yüzyılda, okullarda kemerle vurarak uygulanan
disiplin yöntemi kabul edilebilir bir uygulama iken, günümüzde öğretmenin
çocuğa hafifçe vurması dahi, öğretmen hakkında soruşturma açılması için
yeterli bir neden olarak görülür.
• 3. Eylemin ne tip hareket olduğu ve bir zarara yol açıp açmadığı: Bir eylemin zarar vermiş olması değil, zarar verebilecek potansiyelde olması, bu eylemin istismar olarak kabul edilmesi için yeterlidir.
• Örneğin, bir çocuğu iple bağlamak, evden atmak veya genital
organlarını ellemek çocukta fizik ya da ruhsal bir iz bırakmasa bile istismar eylemi olarak kabul edilmektedir.
• Ancak, yeterince yiyecek vermemek, bakımına özen göstermemek
gibi eylemler çocukta ciddi problemlere yol açması halinde istismar
olarak kabul edilmelidir.
• 4. Eylemin bir zarara yol açıp açmaması: Çocuk istismarının, herhangi bir zarar verici olayla aynı kapsamda değerlendirilmemesi gerekir.
• Ortaya çıkan zararın insan eyleminden kaynaklanan bir olaya bağlı
olarak meydana gelmiş olması gerekir. Çocuğa zarar veren deprem, sel gibi felaketler ya da hastalıkların çocuk istismar kapsamına girmez.
• Temel kriter çocuğa acı verme, incitme ya da zarar verme amacını
taşıyan kasıt ögesidir. Ancak, bir çocuğun para kazanmak için güvenliği
yetersiz bir fabrikada çalışırken parmağını kaybetmesi, işverenin kastı
olmasa da, istismar olarak ele alınabilecek bir durumdur.
Çocuk İstismarının Türleri
• Çocuk istismarı; fiziksel istismar, cinsel istismar, duygusal istismar ve
olmaz üzere üç temel grupta incelenmektedir.
Bununla birlikte kimi yazarlar, çocuk ihmali
kavramını da istismarın alt türü olarak
değerlendirmektedir.
KAYNAKLAR
•
BAYSAL, S. U., ŞAHİN, F. (2014). Çocuk istismarı ve ihmali. Türkiye Milli Pediatri Derneği ve Sosyal Pediatri Derneği Ortak Kılavuzu içinde (s. 93-16). Ankara: Türkiye Milli Pediatri Derneği.•
ÇOCUK MERKEZİ DERNEĞİ (2012). Çocukların Ev İçinde Yaşadıkları Şiddet Araştırması. İstanbul: Genç Hayat Yayınları, s.: 25-55.•
DERMAN, O. (2014). Çocuk İstismarı ve İhmaline Yaklaşım. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi.•
KARAKOÇ, S. (2009). Aile içi şiddetin çocuk ruh sağlığına etkileri. Çocuk ve Şiddet Çalıştayı, s.:19-23.•
KEZER, İ. (2014). Çocuk ihmal ve istismarında risk etmenleri. Çocuk İstismarına ve İhmaline Yaklaşım.Temel Bilgiler. Ed.: O. Derman, Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi, s.: 29-33.
