ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi
2
Enerji ve İnsanlığın Gelişimi
Enerji; insan yaşamı ve ekonomik gelişme için olmazsa olmaz temel unsurdur.
Ülkemizde nüfus artışı, konfor standartlarının yükselmesi, sanayi ve
teknolojideki gelişmelere paralel olarak enerji tüketimi hızla artmaktadır.
Bu enerji artışının Türkiye’nin sahip olmadığı özellikle doğal gaz gibi kaynaklara doğru yoğunlaşması ve kaynakların uluslararası güçlerce yönetilen fiyat artışlarının, ülke ekonomisi üzerinde oluşturduğu ağır yük, Türkiye’nin en önemli problemleri arasındadır.
Elbette politik açıdan da enerji bakımından yurtdışına bağlı olmanın getirdiği pekçok başka sorun da bununla birlikte dikkate alınması gereken önemli bir konudur.
3
Dünya ve Türkiye Enerji Kullanımları
Türkiye’de 2010 yılında 28,7 milyon ton petrol tüketilirken, 2009 yılına göre
%1,7 oranında artış kaydedildi. Türkiye bu rakamlarla, dünya petrol tüketiminin %0,7’sini gerçekleştirmiş oldu.
2010 yılında Türkiye’de 39 milyar metreküp doğalgaz tüketildi. Buna göre, Türkiye’de doğalgaz tüketimi geçen yıla oranla %9,2 artmış oldu. Türkiye 2010 yılında, dünyadaki doğalgaz tüketiminin %1,2’sine sahip oldu.
Dünyadaki kömür üretiminin %0,5’ini gerçekleştiren Türkiye’de 2010
yılında kömür üretimi değişmedi ve değerini korudu. Kömür tüketiminde ise Türkiye’de %7,4’lük artış görüldü.
Dünyadaki hidroelektrik enerji tüketiminin %1,5’unu gerçekleştiren Türkiye’de hidroelektrik enerji tüketimi %44,3 oranında artış gösterdi.
Dünya çapında yenilenebilir enerji tüketiminde 2010’da %15,5’lik büyüme yaşandı. Türkiye, yüzde 88,1’lik artışla küresel yenilebilir enerjinin %0,6’lık kısmını tüketmiş oldu.
4
Sürdürülebilirlik Üzerine
Odaklanma
5
Ülkemizin Sürdürülebilirliği....
74,8 Milyon nüfus (2011)-Dünya 18. si
35,8 milyon çalışan nüfus (2011)
Nüfus artış hızı % 1,35 (2011)- Dünya 100.sü
Şehir nüfusu toplam nüfusun % 76,8’i (2011)
Kişi Başı Milli Hasılası 10522 USD (2011)
Dünyanın 17. Avrupa’nın 6. büyük ekonomisi (2010)
Enerji kullanımı (TPES)1990-2008 arası % 87 arttı
Türkiye’nin birincil enerji ihtiyacı yılda ortalama % 4-5 ve elektrik enerjisi ihtiyacı % 8 gibi bir hızla artmakta iken, artış hızı son bir iki yıldır resmi tahminlerin de üzerine çıkarak enerji ihtiyacında açık yaratacak boyuta ulaşmıştır.
Bunun % 72’si için dışarıya bağımlı
6
Türkiye’de Enerji Tüketimi ve İklim Değişikliği
Küresel olarak büyük bir dezavantaj haline gelmiş olan iklim değişikliği sorunu, tüm ülkelerde enerji sektörünü CO2 gazının miktarındaki
artıştan dolayı ciddi bir kıskaç içine almakta ve tüketimin azaltılması yönünde yoğun baskı yapmaktadır
Diğer yandan Enerji sektöründe ülkenin enerji ihtiyacını karşılayacak yatırımlar henüz yapılamamış ve bir enerji arzı probleminin eşiğine gelinmiştir.
7
Enerji verimliliğinin arttırılması
Ülkemizdeki kayıpların yıllık değeri 6-7 milyar dolar civarındadır
Zengin imkanlara sahip olduğumuz yenilebilir enerji kaynaklarının daha fazla kullanılması, sadece küresel iklim değişikliği politikalarına uyum için değil, aynı zamanda; ülkenin dış ödemeler açığı, isdihdam katkısı, hava
kirliğine bağlı sağlık problemlerinin azalması, hane halkının harcamalarında rahatlama gibi çok sayıda ve çok yönlü yararlar sağlayacaktır.
8
Enerji verimliliğinin arttırılması
Türkiye bugüne kadar enerji ihtiyacını esas olarak yeni enerji arzı ile karşılamaya çalışan bir politika izlemiştir. Dağıtımda, kaçaklarla birlikte
% 18’e ulaşmış kayıplar ve nihai sektörlerde yer yer % 50’nin üzerine çıkabilen enerji tasarrufu imkanları göz ardı edilmiştir.
Enerji ihtiyacını karşılamak üzere çok pahalı bazı yatırımlar yapılmış ve diğer yandan bu kayıplar devam ederken, enerjideki dışa bağımlılık
Türkiye için ciddi boyutlara ulaşmıştır.
Önümüzdeki yıllarda yaşanması beklenen enerji sıkıntısının aşılması için yapılması gereken en önemli uygulama tasarrufa yatırımdır.
9
Enerji tasarrufu ve enerji verimliliğinin arttırılması
Enerji tasarrufu dünya ekolojisi, ülke ekonomisi ve aile bütçesi gibi geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Bu anlamda 5627 Sayılı “Enerji Verimliliği
Kanunu” ülkemiz için önemli bir başlangıçtır
İşte bu gerekçeler elimizin altındaki enerjinin daha verimli kullanılmasını zorunlu kılmaktadır.
Enerji Verimliliği, harcanan her birim enerjinin daha fazla hizmet ve ürüne dönüşmesidir.
10
Hammadde, Enerji
Atıklar
Havaya verilen emisyonlar
“Seyreltmenin çözüm olduğu
“Boru Sonu yaklaşımları”
© Plepys 2008
Reaktif Stratejiler
11
Hammadde ve enerji
Atık Arıtma Mekanik Kimyasal Biyolojik
Filtreler
© Plepys 2008
Reaktif Stratejiler
İki kez yapılan
masraflar
12
Hammadde ve Enerji
Atıklar ve Deşarjlar
Hava Emisyonları Proaktif Stratejiler
Kirlilik Önlemesi Kazandırır
13
ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi-Enerji Yönetiminde Yararlı Bir Araç
ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi Neden Sizin İçin İyi?
Ve Bu Sistemi Uygularken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
14
ISO 50001 nereden geldi?
Yıllardır Avrupada, enerji yönetimi amaçlı kullanılan birçok ulusal standart kullanımdaydı. Bunlar Hükümetler tarafından, kendi enerji etkinlik
geliştirme politikaları kapsamında tanımlanmış ve gönüllülük esasına dayanmaktaydılar.
Birçok şirket, enerji yönetimlerini halihazırda yayımlanmış ISO 14001 gibi yönetim sistemlerine adapte ettiler.
ISO 50001 her çeşit ve boyutta kuruluşa ve endüstriye uygulanabilir.
15
Enerji Yönetim Sistemi (EnMS)nedir?
(3.9) tanımına göre, bir enerji politikasının ve enerji
amaçlarının, ve bu amaçlara erişmek için proseslerin ve prosedürlerin oluşturulması amacıyla kullanılan, birbiri ile ilişkili veya etkileşimli elementler grubu.
Kaynak ISO 50001.
16
Amaç
Enerji Yönetim Sisteminin amacı, organizasyonlara, enerji etkinliği, kullanımı ve tüketimini kapsayacak şekilde,
enerji performanslarını geliştirmek için gerekli sistemlerini ve proseslerini kurma olanağı vermektir. Bu sistemlerin geliştirilmesi, sistematik enerji yönetimi ile birlikte sera gazı emisyonlarının ve diğer ilişkili çevresel etkilerin ve enerji maliyetinin düşmesine kılavuzluk edecektir.
17
Faydalar
Bu tip bir sistemi olması kuruluşa şunları sağlayacaktır:-
Enerji etkinliğine ilişkin taahhütlerini gösterebilmesi;
Enerji kullanma performansını sistematik bir yolla geliştirmesi;
Bir enerji yönetim sistemi kurması;
Enerji yönetiminin taahhüt edilen politikaya uygunluğundan emin olunması;
Hissedar ve diğer taraflara organizasyonun enerji kullanımı iyileştirme taahhütlerinin gösterilebilmesi;
Akredite bir üçüncü taraftan enerji yönetim sistem sertifikasyonunun yapılmasına olanak sağlaması;
Enerji harcamalarında indirim.
18
Bölüm 3
Genel Gereklilikler
19
4.1 Genel Gereklilikler
EnMS nin kurulması, dökümante edilmesi, uygulanması, sürekliliğinin sağlanması ve geliştirilmesi.
EnMS nin kapsam ve sınırlarının tanımlanması ve dökümante edilmesi.
EnMS inde enerji performansının sürekli iyileştirilmesini sağlamak için standardın gereklerinin nasıl karşılanacağının tarifi.
20
Bölüm 4
Yönetim Sorumluluğu
21
Bölüm 5
Enerji Politikası ve Planlama
22
4.3 Enerji Politikası [1]
Enerji politikası, organizasyonun enerji performansında iyileştirmeye ulaşma taahhüdünü içerecektir.
Enerji politikasını Üst Yönetim tanımlayacaktır.
23
Enerji Planlama Prosesi Kavram Diyagramı
Planlama girdileri
Enerji gözden geçirmesi
Planlama çıktıları
Enerji baz değeri EnPI(ler) Amaçlar Hedefler Aksiyon
planları Önceki ve
güncel enerji
kullanımları
Önemli enerji kullanımını etkileyebile cek ilgili değişkenler Performans
A. Enerji
kullanım ve tüketiminin analizi
B. Önemli enerji kullanım ve tüketim alanlarının belirlenmesi C. Enerji
performansın ın iyileştirme fırsatlarının belirlenmesi
24
4.4.2 Yasal Gerekler ve Diğer Gerekler
Organizasyon, enerji kullanımı, tüketimi ve etkinliği ile ilgili uyma taahhüdü verdiği uygulanabilir yasal gerekler ve diğer gerekleri belirleyecek, uygulayacak ve erişecektir.
25
Yasal gerekler ve diğer gereklere erişim (Örnekler)
Yasal
5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu
Enerji Kaynakları ve Enerji Kullanımında Verimliliğinin Arttırılması Yönetmeliği
Elektrik Motorlarının Değişimi Konusundaki Yönetmelik
Bina Enerji Performans Yönetmeliği
Diğer
IE Elektrik MotorlarıStandardı
Ürün Etiketleme Standartları (Yakın gelecek)
BAT-Best Available Techniques
Eurovent Standartları
26
4.4.3 Enerjinin gözden geçirilmesi [1]
Enerjinin gözden geçirilmesi gerçekleştirilmeli, kayıt edilmeli ve sürekliliği
sağlanmalıdır. Enerji gözden geçirmesi gerçekleştirilmesinde kullanılan metodoloji ve kriterler dökümante edilmelidir. Bir enerji gözden geçirmesinin
gerçekleştirilmesi için organizasyon:
Enerji kullanımını ve tüketimini ölçmeye ve diğer verilere dayanarak analiz etmelidir, örneğin
- Mevcut enerji kaynaklarının belirlenmesi;
- Geçmiş ve mevcut enerji kullanım ve tüketiminin değerlendirilmesi;
Enerji kullanım ve tüketim analizine dayanarak önemli enerji kullanımı alanlarını belirlemelidir
27
4.4.4 Enerji baz değeri
İlk enerji gözden geçirmesindeki bilgi kullanılarak, organizasyonun enerji kullanım ve tüketimine uygun bir veri periyodu belirlenmeli, enerji baz değer(ler)i tespit edilmelidir.
Performanstaki her değişim, enerji baz değerine göre ölçülecektir.
28
4.4.5 Enerji performans indikatörleri
Enerji performansını izlemek ve ölçmek için uygun EnPI lar tanımlanmalı.
EnPI ları belirlemek ve güncellemek için kullanılan yöntem kayıt edilmeli ve düzenli olarak gözden geçirilmeli.
EnPI lar uygun olduğunda, enerji baz değeri ile karşılaştırılarak gözden geçirilmeli.
29
4.4.6 Enerji Amaçları, Enerji Hedefleri ve Enerji Yönetim Aksiyon Planları [1]
Organizasyonun ilgili fonksiyonları, seviyeleri, prosesleri veya tesisleri için dökümante edilmiş enerji amaçları oluşturulmalı, uygulanmalı ve
sürekliliği sağlanmalıdır.
30
4.5.2 Yetkinlik, Eğitim ve Farkındalık [1]
Organizasyon, önemli enerji kullanımı ile ilgili olarak kendisi için/adına çalışanların uygun öğrenim, eğitim, beceri veya deneyim temelinde yeterli olmalarını sağlayacaktır.
31
4.5.3 İletişim
Organizasyon, kuruluş büyüklüğüne uygun olarak, enerji performansı ve EnMS e yönelik içi iletişimi sağlayacaktır.
32
4.5.4.1 Dökümantasyon gereklilikleri
EnMS in temel öğelerinin ve bunların birbiri ile ilişkisinin bilgi, kağıt,
elektronik veya diğer bir ortamda oluşturulmalı, uygulanmalı ve sürekliliği sağlanmalıdır.
33
4.5.4.2 Dökümanların kontrolü
ISO 50001 ve EnMS in gerekli gördüğü dökümanlar kontrol edilmelidir.
34
4.5.5 Operasyonel kontrol (işletme)
Önemli enerji kullanımı ve enerji politikası, amaçları, hedefleri ve aksiyon planlarına ilişkin operasyon ve bakım faaliyetlerinin belirlenmesi ve
planlanması sağlanmalıdır:
- Yokluklarında etkin enerji performansından önemli bir sapmaya neden olabilecek, önemli eneji kullanımı için etkin işletme ve bakım
kriterlerinin oluşturulması ve ayarlanması;
- Tesislerin, proseslerin, sistemlerin ve ekipmanın işletme kriterlerine göre işletilmesi ve sürekliliğinin sağlanmas;
- Organizasyon için/adına çalışan personel ile işletme operasyonel kontrole yönelik uygun iletişim sağlanması.
35
4.5.6 Dizayn
Organizasyon, yeni, modifiye edilmiş ve yenilenmiş , enerji performansına önemli etki yapabilecek tesis, ekipman, sistemler ve proseslerin yeni,
modifiye veya yenilenme dizaynlarında, enerji performans iyileştirme fırsatlarını ve operasyonel kontrolü dikkate alacaktır.
36
4.5.7 Enerji hizmetlerinin, ürünlerinin, ekipmanlarının ve enerjinin tedariği/satınalınması
Organizasyonun, önemli enerji kullanımına etki eden veya edebilecek enerji hizmetlerini, ürünlerini ve ekipmanlarını tedarik ederken,
tedarikçilerine enerji performansı temelinde kısmi olarak tedariğin değerlendirileceğini bildirmesi gereklidir.
37
4.6.1 İzleme, Ölçme ve Analiz [1]
Organizasyon, planlanmış aralıklarda, operasyonlarının kilit karakteristiklerinin enerji performansının izlenmesini, ölçülmesini ve analiz edilmesini sağlamalıdır.
Kilit karakteristikler minimum şunları kapsar:
- önemli enerji kullanımları ve enerji gözden geçirmesinin diğer çıktıları;
- önemli enerji kullanımına dair ilgili değişkenler;
- EnPI lar;
- amaç ve hedeflere ulaşmada aksiyon planlarının etkinliği;
- enerji tüketiminin mevcut durumu ile beklenen durumunun karşılaştırılarak değerlendirilmesi.
38
4.6.2 Yasal gerekler ve diğer gereklerin uygunluğunun değerlendirilmesi
Organizasyon, planlı aralıklarla, uymayı taahhüt ettiği enerji kullanımı ve tüketimine yönelik yasal ve diğer gereklerin uygunluğunu
değerlendirecektir.
39
4.6.3 EnMS nin iç denetimi
Organizasyon EnMS da planlı aralıklarla iç denetimler yapacaktır:
40
4.6.4 Uygunsuzluk, düzeltme, düzeltici faaliyet ve önleyici faaliyet
Organizasyon mencut ve potansiyel uygunsuzluklarına yönelik düzeltmeleri yapacak ve düzeltici ve önleyici faaliyetleri
gerçekleştirecektir:
41
4.6.5 Kayıtların kontrolü
Organizasyon, EnMS inin gereklerine, ISO 50001 e ve ulaşılan enerji performans sonuçlarına uygunluğu göstermek için gerekli kayıtları oluşturacak ve tutacaktır.
42
4.7.1 Genel
Üst yönetim, organizasyonun EnMS ini, uygunluğunun, yeterliliğinin ve etkinliğinin devam ettiğinden emin olunması için planlı aralıklarla gözden geçirecektir.
