MİMARLAR, MİMARİ VE
MİMARİ DÜZENLER
-Roma’nın erken dönem anıtsal mimari inşaatında Etrüskler önemlidir.
-Roma tapınak ve evleri Etrüsk örneklerinden esinlenmiş ve model almışlardır.
-Roma tapınaklarında Etrüsk etkisi;
*Podyum,
*ön cephenin vurgulanması.
-Büyük Etrüsk evleri bir merkezi salon etrafında grup haldedir ve Roma kent evleri de daha sonra atrium etrafında inşa edilmişlerdir.
-Etrüsk etkisi Yunan ve diğer farklı coğrafyalardan etkilenerek aşama aşama düşüşe geçer.
-Etrüsk mimarisi, Roma Yunan etkisine girince Yunandan etkilenmiştir ancak Yunan tamamen Etrüsk’e yabancı bir kültür değildir.
MİMARİ DÜZENLER
-Romalılar Yunanların üç mimari stilini (üslup/düzen) benimsediler:
1.Dor, 2.Ion 3.Korinth
***Bu üç düzen de sütunun şekline göre belirlenmektedir.
*Dor Düzeni:
-MÖ.7.yy’da gelişti ve Yunan ana karasında, Sicilya ve Magna Graecia’da standart düzen oldu.
-Yunan dor sütunlarında kaide yoktu.
-Sütunlar doğrudan zemine oturmaktaydı.
-Sütunların çapları yüksekliğin maksimum beşte veya altıda biri kadardı.
-Sütun gövdesi geniş ve sığ yivlere sahipti.
-Sütun yivleri iki yiv birleşiminde keskin bir profile sahipti.
-Sütunun tepesinde dairesel bir pervaz veya silmeden ve kare şekilli bir levhadan oluşan başlık yer almaktaydı.
*Dor Düzeni:
-Dor sütunları doğrudan sütundan sütuna uzatılmış ve her iki sütunu bağlayan dikdörtgen taş kirişi yani baş tabanı (arşitrav- entablature) desteklemekteydi.
-Bu baştabanın üzerinde ise trigliflerden oluşan ve bunlar arasında serğpiştirilmiş metoplardan oluşan bir friz (triglyphon) yer almaktaydı.
*Triglif: dikey oyuklarla (yiv) üç bölüme ayrılmış yüzeye sahip dikdörtgen taş bloklar.
*Metop: triglifler arasına fakat biraz geriye oturtulmuş kare şekilli ve heykellerle (rölyef) süslü taş paneller.
-Bu frizin (triglyphon) üzerinde ise dışa taşkın korniş bölümü ve çatı kenarında yatay korniş yer alır.
*yatay ve dikey iki kornişin sınırlandırdığı üçgen alan (tympanum) ise alınlıktır.
*Ion Düzeni:
-Yunan ionik düzeni MÖ.6.yy’da gelişti.
-Sütun çapı, yüksekliğinin maksimum sekiz veya dokuzda birine sahipti.
*Bu şekli ve ölçüsü ile Dor sütunundan çok daha zarif bir görüntü vermektedir.
-Sütunlar daha derin yivlidir.
-Bir kaide üzerindedir.
-Başlık spiral kıvrımlarla (volüt) bezeli bir başlık vardır.
-Sütunlar dor füzeninde olduğu gibi baştabanı (entablature) destekler.
-Baştaban üzerinde ise dor frizinin (trygliphon) yerine çıkıntılı dar bir blok (dentil: diş sırası) ve bazen de heykeltıraşlık eserleri (kabartma) ile süslü sürekli devam eden bir friz yer alır.
*Korinth Düzeni:
-MÖ.5.yy’da Ion düzenden gelişmiştir.
-Ana değişiklik sütun başlığıdır.
-sütun başlığı, ters çevrilmiş bir çan şeklindedir ve etrafı akanthus yaprakları ile plastik olarak bezenmiştir.
*Roma Mimari Düzenleri:
-Romalılar, bu üç Yunan düzenini (dor, ion, Korinth) kopya etmek ve uygulamak dışında yeni stiller de geliştirmişlerdir.
-Bütün Roma sütunları gibi Dor sütunları bir kaide üzerine oturtulmuştur.
-Dor sütunlarının oranları da genişliklerine oranla daha uzun tutulmuştur.
-Başlıklar biraz daha kompleks ve karmaşıktır.
-Toscana tipi (basit düz sütunlar ve baştaban) sade mimari düzendir.
-Erken imparatorluk döneminde Korinth düzeni çok daha püpüler ve baskın bir düzen olur.
-Yine bu dönemde İon ve Korinth düzeninin unsurlarını alarak Kompozit düzen gelişir.
