Bazı Buğdaygil Yem Bitkilerinin Tanımlanmasında Bilgisayar Yazılımlarının Etkinliğinin Saptanması
Adnan GÖKTEN
Çukurova Üniversitesi Kozan Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Teknolojileri Bölümü Adana agokten@cu.edu.tr
Özet: Bu çalışmada daha önce yazılımı gerçekleştirilen ve “www.bitkitanimla.com” internet sitesinde yayınlanan “Buğdaygil Tanımlama Aracı” nin kullanımı ile buğdaygil bitki türlerinin tanımlanmasında bilgisayar yazılımlarının etkinliğinin saptanması amaçlanmıştır.
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri son sınıf öğrencilerine saksılara ekilen genç buğdaygil bitkilerini önce bilgisayar yazılımı kullanmadan, daha sonrada yazılım yardımıyla tür tespi- ti yapmaları istenmiştir. Bu çalışma sonucunda öğrenciler yazılım kullanmadan % 8.33 oranında doğru tahminde bulunurken, yazılım yardımıyla yapılan tür tespitinde bu oran % 25’e çıkmıştır. Elde edilen bu sonuca göre buğdaygil tanımlamasında bilgisayar yazılımı kullanımının istatistiki olarak olumlu etki yaptığı saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Buğdaygil Tanımlama, Web Sayfası, Bilgisayar Yazılımı
Investigating The Efficiency Of The Web-Based Identification Tool For Forage Grasses
Abstract: This study was done to investigate the efficiency of the web-based identification tool for grasses, sited at http://www.bitkitanimla.com, for identifying the unknown immature grasses.In this study, graduate students of the Çukurova University Agriculture Faculty Field Crops Department were wanted to identify the unknown immature plants of grasses grown at the small pots using the identification software or not.
As a result, using the web-based identification tool increased ratio right chose from 8.23 % to 25 %.
This difference was found to statistically important.
Keywords: Grass Identification, Web Page, Software
1.Giriş
Dünya üzerinde serin mevsim kuşağında yer alan meraların en önemli bitkileri buğdaygille- rdir. Mera bitkisi olarak buğdaygillerin otlatmaya dayanıklılığı baklagillerden daha fazladır. Ayrıca buğdaygillerin adaptasyon kabiliyetleri yüksektir.
Elverişsiz iklim (soğuk, sıcak ve kurak) ve toprak (verimsiz ve bozuk) şartlarında doğal vejeta- syonun dominant bitkilerini oluştururlar (Serin ve Tan, 2009).
Buğdaygiller vejetatif dönemde yüksek oranda sindirilebilir enerji ve proteine sahip yem üretir- ler. Sahip oldukları zengin eriyebilir karbonhidrat içeriklerinden dolayı silaj yapımına en uygun bit- kilerdir. Bilindiği gibi mısır yetiştirilemeyen kurak ve sıcak bölgelerde silajlık olarak yine bir buğ- daygil olan Sorghum türleri, serin ve yağışlı böl- gelerde ise çok yıllık buğdaygil yem bitkisi türleri (Lolium, Bromus, Dactylis ve Festuca) ön plana çıkmaktadır (Serin ve Tan, 2009).
Buğdaygillerin toprak-su muhafazasında da önemleri vardır. Çünkü bozulmuş topraklarda, erozyonlu arazilerde marjinal alanlarda yetiştir- ilecek en uygun türler buğdaygillerdir. Rizomlu ve stolonlu olarak yayılan türler toprağın yerinde tutulmasında daha etkilidirler. Toprağın der- in olmadığı yerlerde kolayca köklenerek iyi bir çim örtüsü oluşturur ve toprağın yüzeyini ka- playıp yerinde tutulmasını sağlarlar. Buğdaygiller park ve bahçelerin güzelleşmesinde kullanılan vazgeçilmez yeşil alan bitkileridir. Toprak örtücü özellikleri ve parlak yeşil renklerinden dolayı yal- nız ve karışımlar halinde kullanılırlar. Kıraç ve ver- imsiz alanlarda da yetiştirilebilir, çıplak alanlarda güzel bir yeşil örtü oluşmasını sağlarlar (Serin ve Tan, 2009).
Buğdaygil yembitkilerinin tanımlanması siste- matikte oldukça zordur. Özellikle genç fideler dış görünüşte birbirlerine benzemeleri ve çayır ve meralardaki buğdaygil bitkilerinin çiçeklenme dönemlerinin aynı olmaması veya otlatmadan dolayı çiçeklerinin bir kısmının kaybolması
373 dolayısıyla bitkilerin tanımlanmasında güçlükle
karşılaşılmaktadır.
Buğdaygil türlerinin tanımlanmasında geleneksel yaklaşımlarım yanında vejetatif kısımların ayırt edici özellikleri olduğu da tespit edilmiş ve bu amaçla sap, kök, yaprak ve bunların bölümlerinin özelliklerinden oluşan teşhis anahtarları dünyada pratik buğdaygil teşhisi için kullanılmaktadır.
Hızla gelişen dünyada, bilgisayar yazılımlarını her sektörde görmek mümkün olmaktadır. Özel- likle internette oluşturulan veri tabanları ve web sayfaları sayesinde bilgiye basılı yayınlardan daha hızlı ve düşük maliyetli erişmek mümkün olmaktadır.
Bu çalışmada buğdaygil yembitkilerinin tanım- lanmasında kullanılmak üzere daha önce geliştir- ilen ve yayınlanan web tabanlı buğdaygil tanım- lama aracı yazılımının etkinliği araştırılmıştır.
Burada çalışmada kullanılan yazılım her de- fasında kullanıcı tarafından seçilen buğdaygil tanımlama kriterine göre veri tabanında bulu- nan bitkilerden eşleşenleri listeleyen bir mantıkla çalışmaktadır. Örneğin kullanıcı vernasyon tipini
“katlanmış” olarak işaretlediğinde yazılım, list- ede sadece vernasyon tipi “katlanmış” olan bit- kileri bırakıp diğer bitkileri listeden çıkaracaktır (daralan liste).
2.Materyal Metod 2.1.Materyal
Çalışmamızda 4 adet buğdaygil türü Domuz ayrığı (Dactylis glomerata), Çok yıllık çim (Loli- um perenne), Kamışsı yumak (Festuca arundi- naceae) ve Kırmızı yumak (Festuca Rubra), ve daha önce bir çalışmada yazılımı gerçekleştiril- erek web ortamında kullanıma sunulan “http://
www.bitkitanimla.com” adresindeki web taban- lı buğdaygil tanımlama aracı yazılımı, materyal olarak kullanılmıştır. Uygulama sırasında ihtiyaç duyulan bilgisayar ve internet ortamı Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölüm bi- nasında bulunan bilgisayar laboratuvarı tarafın- dan sağlanmıştır.
2.2.Metod
Bitki tohumları (Dactylis glomerata, Lolium pe- renne, Festuca arundinaceae, Festuca rubra) Ocak ayının başlarında viyollere ekilmiş, ardın- dan genç fideler Nisan ayında saksılara (22 cm çap, 19 cm yükseklik) alınmıştır. 22 Mayıs 2014 tarihinde yapılması planlanan tanımlama testi için fideler, Çukurova üniversitesi Ziraat Fakülte-
si Tarla Bitkileri Bölümüne götürülmüştür. İlk olarak araştırmaya katılan gönüllü 12 son sınıf öğrencisine programın kullanılması ile ilgili kısa bilgi verilmiş ve önce kendi bilgileri kapsamın- da (yazılımı kullanmadan) daha sonra da http://
www.bitkitanimla.com internet adresinde bu- lunun “Bitki Tanımlama Aracı” yazılımı yardımı ile buğdaygil türlerinde ayırıcı özellik olarak kul- lanılabilen vernasyon tipi, yakacık ve kulakçık durumu, rizom ve stolon tipinde gövdenin bu- lunup bulunmayışı, collar bölgesi şekli, kın tipi ve kenarının durumu, yaprak ayası uç şekli ve genişliği gibi 10 özelliği kullanarak, bu dört bit- kinin hangi tür olabileceği hakkındaki tahminler- ini Türkçe ya da Latince olarak bir kağıda saksı numarası ile birlikte yazmaları istenmiştir. Öğren- ciler yaklaşık 40 dakika süren uygulamada yu- karıda açıklandığı şekilde tahminde bulunmuşlar ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiş ve bu veriler SPSS istatistiki analiz programında, söz konu- su grup aynı olduğu için “SPSS Paired Samples Test” T testine tabi tutulmuştur.
3. Sonuç ve Tartışma
Daha önce oluşturulan http://bitkitanimla.com in- ternet adresinde bulunan “Buğdaygil Tanımlama Aracı” yazılımının, buğdaygil türlerinin vejetatif özelliklerini kullanarak tanımlanması aşamasın- da, etkinliğini ölçmek için yaptığımız bu çalışma- da, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü son sınıf öğrencileri mesleki eği- tim ve deneyimlerini kullanarak mevcut bitkilerin
% 8,3’ ünü doğru tahmin edebilmelerine rağmen aynı öğrenci grubu bilgisayar yazılımını kulla- narak mevcut buğdaygil bitki türlerinin % 25’ini doğru olarak tanımlamışlardır. Elde edilen bu değerlerin analizi sonucunda görüleceği üzere p değeri (0,019) <0,05’ ten küçük çıkmıştır ve buna göre, geliştirilen bilgisayar yazılımı buğday- gil türlerinin tespit edilmesinde istatistiki açıdan pozitif etki gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Yurt dışında Fermanian ve arkadaşlarının 1989 yılında başka bir yazılım kullanarak yaptığı çalışmada katılımcılarım %53’ü doğru tahminde bulunmuş- tur. Bu oranların değişiminde denek gruplarının özelliklerinin etkili olduğu düşünülmektedir.
Uygulamada kullanılan bitki türü sayısı çimlen- mede zorluk, yetersiz tohum sayısı gibi bazı olumsuz şartlardan dolayı kısıtlı tutulmuştur.
sonraki çalışmalarda tür sayısını arttırarak bu uygulamayı tekrarlamak daha iyi sonuçlar ortaya çıkaracaktır.
4. Kaynaklar
Fermanian T W, Barkworth M & Liu H (1989).
Trained and Untrained Individual’s Ability to Identify Morphological Characters of Immature Grasses, Agronomy Journal, Vol. 81:918-922, November-December I989.
Serin Y & Tan M (2009). Buğdaygil Yembitkil- erinin Tarımsal Özellikleri, Ekonomik Önem- leri, Taksonomileri ve Genel Yapısal Özellikleri.
( R. AVCIOĞLU, R. HATİPOĞLU, Y. KARADAĞ Editör). Yembitkileri Cilt III. TC Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayınları, İzmir, s546-549.
http://tr.wikipedia.org/wiki/JavaScript (Erişim Tarihi: 04/07/2013)
Michigan State University ve Calhoun (2003) http://www.msuturfweeds.net/ (Erişim Tarihi:
25/10/2013)
North Carolina State University (2000) http://
turfid.ncsu.edu/ (Erişim Tarihi: 29/12/2013) Purdue University (2010)
http://www.agry.purdue.edu/turf/tool/instruc- tions/instructions.htm (Erişim Tarihi: (14 Ağus- tos 2013)
University Of California, Davis Campus (2008) http://www.ipm.ucdavis.edu/TOOLS/TURF/
TURFSPECIES/keystart.html (Erişim Tarihi:
20/10/2013)
375 Çizelge 1. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü son sınıf öğrencilerinin yazılım kullanmadan elde edilen
tahmin durumu.
Çizelge 2. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü son sınıf öğrencilerinin yazılım kullanarak elde edilen tahmin durumu.
Paired Samples Statistics
Paired Samples Test
