Çocuklarda görülen inmemiş testise zamanında müdahale edilmediğinde çocuğunuzun gelişimini ve geleceğini olumsuz yönde etkileyebileceğini biliyor muydunuz?
Çocuklarda inmemiş testis nedir?
Erkek üreme organı olan testis, gelişimini anne karnındayken erkek çocuğunun karnında tamamlar.
Testisler, doğuma 2 ay kala kanal boyunca ilerleyerek 9. ayında doğan sağlıklı bir erkek çocukta torbada olur. Testisin herhangi bir nedenden dolayı bu inişini tamamlayamayıp torbaya inemeyerek, kanalda ya da karın içerisinde kalmasına inmemiş testis adı verilir.
Neden görülür?
Zamanında doğmuş erkek çocuklarda bu oran %1 ya da daha azken; prematüre ya da düşük doğum ağırlıklı bebeklerde %3'e kadar çıkar. İnmemiş testisin oluşumu ile ilgili birçok teori varsa da genelde tek taraflı ise mekanik nedenlerden; iki taraflı ise daha çok hormonal nedenlerden kaynaklanan inmemiş testis akla gelir. Bel açıklığı dediğimiz Spina Bifida gibi nörolojik ve diğer sistemik bazı hastalıklar da inmemiş testise neden olabilir.
Nasıl ve ne zaman fark edilir?
40 haftalık doğan bir erkek çocukta testislerin mutlaka torbada olması gerekir. Bu durumu aile;
çoğu zaman da rutin muayenede çocuk doktoru fark eder. Erken tanı çok önemlidir. Ne kadar erken tanı konulursa ve tedavi ne kadar erken planlanırsa inmemiş testise ait olan problemlerin önlenmesi de o kadar erken olur.
Ne kadar süre beklenebilir?
Aile ya da çocuk doktoru testisin yerini saptayamamışsa çocuk cerrahlarına yönlendirilir.
Testisin yerini tespit etmek için altın standart elle muayenedir. Testisin boyutları ve yerleşimi çoğu zaman bulunabilir. Cerrahın eli karar verdirici noktadır. Bazen testis olması gereken torbada, torbanın üst kısmında ya da kanalda olmayabilir. Bu noktada yardımcı yöntemler devreye girer. Bunlardan ilki ve çocuğa en az zarar verici olanı Skrotal‐ultrason ya da inguinal ultrason dediğimiz kanal ultrasonudur.
Bu yöntem ile testisin yeri konusunda çok değerli bilgiler edinebilir. Eğer ultrasonla da kanalda saptanamamışsa ikinci alternatif olan MR devreye girer ve testis karın içinde aranır. Bunlar nispeten çocuğa az zarar veren yöntemlerdir. Buna rağmen hiçbir şekilde görüntülenemiyorsa testisin varlığını anlayabilmenin yolu ya cerrahi olarak açıp bakmak ya da laparoskopik yöntemle (göbekten girilen optik bir cihazla) testisin karın boşluğu içerisinde olup olmadığını saptamaktır.
İnmemiş testisin neden olabileceği problemler
Doğar doğmaz başlayan bu etkilenme süreci 6. ayda belirginleşir. 12. ayda en üst seviyeye gelir. 18. ayda ise testisteki hücresel bozulmalar geri dönüşümsüz olur. Bu nedenle inmemiş testiste maksimum düzeltme yaşı 18 aydır. Ancak kanal içerisinde kalmış ve gelişimini iyi seyrettirmeyen testislere 6 aydan sonra mutlaka müdahale edilmelidir.
Çünkü çoğu zaman bunlara kasık fıtığı da eşlik eder.
Böylece hem kasık fıtığı tamir edilir hem de inmemiş testis torbasına indirilir. Testis çok yukarıda kalmışsa ve aynı zamanda ön planda olan bir fıtık eşlik ediyorsa 6 ay bile beklenmeden en kısa sürede ameliyat edilmelidir. Fıtık çok ön planda değilse 6 ay ile 12 ay arasında müdahale etmek gerekir. Fıtık bulguları yok, testis de kanalın torbaya yakın kısımlarında ise 1 yaşına kadar beklenir. 18 ayı geçirmemek gerekir. Ancak tanı ne kadar erken konulmuşsa müdahale o kadar erken yapılmalıdır.
Günümüzde altın standart 18 aydır.
İnmemiş testisin komplikasyonlarından biri de testisin kanalda kaldığı sürece daha fazla travmaya m a r u z ka l m a s ı d ı r. B u d a ço k c i d d i b i r komplikasyondur.
İnmemiş testislerde çok sık rastlanan ve acil müdahale gerektiren durumlardan biri de testis torsiyonu dediğimiz testisin kendi etrafında dönmesidir. Çocuk ürolojisinde acil müdahaleyi gerektiren hastalıklardandır. Eğer erken müdahale edilmezse testisin kendi kendini yok etmesi yani testis atrofisi olur.
Testis, detorsiyon dediğimiz normal döngüsüne getirilmezse 360 derece döndüğünde 8‐12 saat canlılığını koruyabilirken; 720 derece döndüyse bu süre 4‐8 saatte kadar düşer. Bu süre zarfında ameliyat edilmezse damarsal dolaşım bozulduğu için testis canlılığını kaybederek geriye dönüşü olmaz. Testisin kendi kendini yok ettiği çocuklara baktığımızda testisin damarları, sperm kanalı sağlıklı bir şekilde dururken testisin kendisi yoktur ya da çok küçük bir kalıntı halindedir. Gelecekte kansere ve farklı rahatsızlıklara sebep olmaması için bu kalıntıların mutlaka alınması gerekir.
Tek taraflı inmemiş testis ile çift taraflı inmemiş testisin farkı nedir?
Testisin inişinde testisin tek taraflı mı çift taraflı mı olduğu da çok önemlidir. 'Tek testisle idare edebilir' diyerek diğer testisin indirilmesi konusunda herhangi bir müdahalede bulunulmasına izin verilmemesi kesinlikle yanlış bir düşüncedir. Testis sadece çocuk sahibi olabilinsin diye torbaya indirilmez. İnmemiş testisin önemli komplikasyonlarından biri de kanser riskidir. Çünkü inmiş testisteki kanser riskine göre inmemiş testisteki kanser riski 40 kat daha fazladır.
Dolayısıyla testis ne kadar erken aşağıya indirilirse kanser riski o kadar azaltılır. Ne kadar geç indirilirse kanser riski o kadar devam eder. Tek taraflı inmemiş testisi olup, testisin birisini kaybetse ya da tamamen kaybolsa bile kişi hem çocuk sahibi olabilir hem de gelecekte normal hayatına devam edebilir. İki taraflı ise bu ihtimal tabii ki çok daha düşük olacaktır.
Utangaç Testis Nedir?
Tedavi seçeneklerini belirleyebilmek için öncelikle testisin gerçek inmemiş testis mi; yoksa inmemiş testisi taklit eden refraktif testis olarak da adlandırılan utangaç testis mi olduğu netleştirilmelidir. Normalde testisin damarlarının etrafında testisi korumaya yönelik kremaster kası denilen tüm sağlıklı erkek çocuklarda bulunan bir kas grubu vardır. Soğuk havada testisi yukarı çeker, sıcak havada aşağıya indirir. Dokunulduğunda korur. Kremaster kası refleksi normalden daha fazlaysa testis utangaçtır. En ufak bir harekette hemen kendini yukarıya doğru kasar. Utangaç testisler genelde iki taraflıdır ve cerrahi tedaviye gerek kalmadan hormonal tedaviyle düzebilir. Ancak burada testisin ömrünü geçirdiği yer çok önemlidir. Özellikle ilk 1 yaşta testis utangaç bile olsa uzun süre yukarıda kalıyorsa mutlaka hormon tedavisi gerekir.
Testisin belli bir yaştan sonra inmiş olması indiği anlamına gelmez. Ameliyat edilmese dahi testis 4‐5 yaşına kadar belli bir inişi tamamlayabilir ama inen testis fonksiyonel bir testis değildir ve kanser riski çok yüksektir. Sadece hormonal faaliyetlerine devam ediyordur. Bu çocuklarda erkek kısırlığının en sık nedeni inmemiş testis ya da geç inmiş testistir.
Sperm üretme anlamında çok ciddi bir problem vardır. Bu tür geç inmiş testisler olması gerekenden daha düşük hacimlerdedir. Hatta bu sorunu yaşayanların çoğu normal yollarla çocuk sahibi olmazlar. Ancak TESE dediğimiz mikroskop altında cerrahi yöntemlerle testislerden sperm aranarak, tüp bebek yöntemi uygulanabilir.
Gerçek inmemiş testislerin hepsinde tek tedavi seçeneği cerrahidir. Eğer testis karın boşluğundaysa veya damar boyu çok kısaysa testis iki aşamada indirilir. İlk aşama Steven Fowler denilen laparoskopik yöntemle; ikinci aşama da kasıktan yapılan açık cerrahi (orşiopeksi) ile tamamlanır.
Ameliyat sonrası günlük hayata dönüş nasıldır?
Ameliyatlar günü birlik yapılır. Hasta sabah gelir ve ameliyatı gerçekleştirilir. Kişiye göre değişmekle birlikte 30‐45 dakika süren bir ameliyatın ardından hasta uyandıktan sonra bir süre takip edilerek, aynı gün taburcu edilir. Dolayısıyla hastanede kalmaya gerek olmayan bir ameliyattır. Ameliyattan sonra ikinci gün, haftada bir ve ayda bir olmak üzere hastanın durumu göz önüne alınarak kontrollere çağrılır. Buradaki en önemli nokta testisin durumunu çok iyi takip etmektir. Testisi indirirken ilerde sperm üreten sperm havuzunu indüklemek amacıyla ameliyat öncesi ve sonrasında, ileride çocuk sahibi olma ihtimalini ve testisin büyüklüğünü artırmak için de hormon tedavisi tedaviye eklenebilir. Bu tamamen çocuğun yaşı ve testisin özelliğine göredir.
Böyle bir uygulama yapılmasının temel nedeni gelecekte yaşanabilecek kısırlık problemlerini engellemektir.
SABİHA GÖKÇEN
Saray Mah. Siteyolu Cad. No:7 34768 Ümraniye / İstanbul Telefon:+90 216 524 13 00 (Pbx)
