Kemal GÜLEÇYÜZ Makine Mühendisi A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Em. Baş İş Müfettişi Bakanlık Eğitmeni

1

Kemal GÜLEÇYÜZ Makine Mühendisi

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Em. Baş İş Müfettişi

Bakanlık Eğitmeni

İŞYERİNDE KORUNMAYA YÖNELİK YÖNETSEL

YAKLAŞIMLAR VE

UYGULAMALAR

Konunun genel amacı:

Katılımcıların, iş sağlığı ve güvenliğinde

yönetsel/ organizasyonel yaklaşımların

önemi ve uygulamaları konusunda bilgi

sahibi olmalarını sağlamaktır.

Konunun alt başlıkları

• İş organizasyonu (Çalışma ortamı ve süresi)

• Ara dinlenmeleri, vardiyalı/gece çalışma

• Yönetsel ve çalışanlarla ilgili faktörler (rol belirsizliği, rol çatışması, örgütlenme, iş yükü, ücret vb.)

• İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu

• İşyerinde yönetimin iş sağlığı ve güvenliğine yaklaşımı

İş Organizasyonu:

İşyerinde , belirlenen amaca ulaşmak için en uygun örgüt yapısını kurmak ve yürütmek demektir.

Organizasyonda şu aşamalar bulunur:

• Önce yapılacak işler belirlenir ve gruplanır.

• Sonra bu işleri yapacak kişiler göreve atanır.

• Daha sonra da, bu kişilerin yetki ve sorumlulukları belirlenir.

• Son aşamasında da, çalışma yeri, kullanılacak araç ve yöntemler seçilir.

• Son aşama olan, çalışma yeri, kullanılacak araç ve yöntemler seçilirken iş sağlığı ve güvenliği de mutlaka dikkate alınmalıdır.

• Bu noktada iş güvenliği yönetimi devreye girer.

İŞYERİNDE YÖNETİMİN İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİNE YAKLAŞIMI

İş Güvenliği Yönetimi:

Çalışma ortamında, çalışanların hastalanması ve iş kazası geçirmesi sık sık meydana

gelebilecek bir husustur.

Üretimin en temel unsuru, çalışanların sağlıklı olmasıdır.

Çalışma ortamında meydana gelen hastalık ve iş kazası sebebiyle üretim ve çalışan zarara

uğrar ve üretim amacına ulaşmamış olur.

• üst yönetimin taahhüdü olarak adlandırılan kısımdır.

• Bu çerçevede:

• İşveren veya vekilleri tarafından işletmede iş güvenliği sisteminin oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapılması,

• gerekli eğitimlerin çalışanlara aldırılması,

• kişisel koruyucu donanımların hazır tutulması,

• işletme içerisinde ve çalışanlarla beraber iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konuların değerlendirilmesi,

• gerekli prosedür ve talimatların hazırlanması

• ve en önemlisi de güvenliğin üretimden ve işten önde tutulması,

• üst yönetimin taahhüdü basamağının gereklilikleridir.

İşverenin genel yükümlülüğü

6331 sayılı İSG Kanunu MADDE 4 :

İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;

Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması,

organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

Korunma politikaları etkililiklerine göre sıralandığında;

• Bu tabloda, dört başlık altında toplanan politikalar

etkisizden etkiliye doğru kişisel korumaya öncelik veren yöntemler yerine; toplu korumaya yönelik sıralanmıştır;

• Risklerden korumayı amaçlayan yöntemlerin tümü bu dört başlık altında sınıflandırılır;

• Önerilen yöntem bu politikalardan hangisine öncelik verildiğini gösterir;

• Mümkünse, seçmeye ve tam önlemeye öncelik veren yöntemler önerilmeli ve uygulanmalıdır.

• Yasal düzenlemelere uygun seçme: Bazı çalışanların belirli işlerde çalıştırılmaları yasal düzenlemelerle yasaklanmıştır.(Çocuk ve kadın çalışanlar)

• Tıbbi seçme: Sağlığı yürütülen işe uygun olmayan ya da çalıştığı sürede uygunsuz hale gelenlerin işten / riskten uzaklaştırılması.

• Mesleki seçme: İşe / riske uygun eğitimi olmayanların işe alınmaması.

• Doğal seçme: İşin gereklerini kişisel özellikleri nedeniyle yerine getiremeyecek olanlar seçmeye katılamazlar; göze alıp sürdüremeyenler de, kendi istekleri ile ya da zorunlu olarak işten ayrılırlar.

1. SEÇME

• Kişisel korunma araçları:

• Tıbbi korunma:

• Aşılama;

• Sağlık eğitimi.

• Kişisel hijyen:

• Sağlıklı içme ve kullanma suyu;

• Yeterli beslenme olanakları;

• Temizlenme ve dinlenme olanakları.

2. KİŞİSEL KORUMA

3. TOPLU KORUMA

Toplu Koruma: Risk ek yöntemlerle desteklenir. Eklenmiş güvenlik olarak da, adlandırılır.

En etkin ve kalıcı yöntemdir. Kaynakta önleme olarak da, adlandırılır.

Yer değiştirme: Riskli olanın risksiz ya da az riskli olanla değiştirilmesi;

Makineleştirme: Riskli olanı insan yerine, makineye yaptırmak;

Otomasyon: Riskli olanı insan yerine makineye yaptırmak;

Uygunlaştırma: İşletme binalarını çalışmaya ve üretim türüne; üretim ve iş örgütlenmesini de, insana uygun hale getirmek.

4. TAM ÖNLEME

İşverenlerin görevleri

Önlemleri almak Çalışanları bilgilendirmek Çalışanlarla işbirliği yapmak Kontrol ve denetim yapmak Kayıt – Bildirim zorunluluğu

ÇALIŞMA ORTAMI:

ÇALIŞMA ORTAMI, KİŞİLERİN İŞLERİNİ RAHATÇA YAPABİLECEKLERİ ve İŞ KAZALARI İLE MESLEK

HASTALIKLARINDAN KORUNMALARINI

SAĞLAYACAK ŞEKİLDE DÜZENLENMELİDİR.

ÇALIŞMA ORTAMI DÜZENLENİRKEN FİZİKSEL, KİMYASAL, BİYOLOJİK VE ERGONOMİK RİSK FAKTÖRLERİNİN OLUŞMAMASI İÇİN GEREKEN TÜM TEDBİRLER ALINMALIDIR.

ÇALIŞANLARIN KORUNMASINA YÖNELİK OLARAK ÇALIŞMA SÜRELERİNDE YAPILAN

DÜZENLEMELER

ÇALIŞMA SÜRESİ:

• Haftalık normal çalışma süresi, işçinin, en fazla kırk beş saat olarak belirlenen haftalık çalışma süresidir.

İşveren veya taraflar haftalık normal çalışma süresi olarak kırk beş saatin altında bir çalışma süresi belirleyebilirler.

Yer altı maden işlerinde çalışan işçiler için yer altındaki çalışma süresi; haftada en çok otuzyedibuçuk saat olup günlük yedibuçuk saatten fazla olamaz.

Günlük normal çalışma, hiçbir şekilde on bir saati aşamaz .

• Fazla Çalışma Kavramı

• 4857 sayılı İş Kanunu, fazla çalışmayı “Kanunda yazılı şartlar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan

çalışmalar” olarak tanımlamaktadır (md.41/f.1).

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz.

GÜNDE EN FAZLA YEDİBUÇUK SAAT

ÇALIŞTIRILABİLECEK İŞLER

a) Kurşun ve arsenik işleri:

c) Cıva sanayii işleri:

ç) Çimento sanayii işleri:

d) Kok fabrikalarıyla termik santrallerdeki işler:

e) Çinko sanayii işleri:

f) Bakır sanayii işleri:

ğ) Demir ve çelik sanayii işleri.

h) Döküm sanayii işleri:

ı) Kaplamacılık işleri:

j) Asit sanayii işleri:

k) Akümülatör sanayii işleri:

l) Kaynak işleri:

m) Madenlere su verme işleri:

n) Kauçuk işlenmesi işleri:

ö) Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler:

p) Gürültülü işler:

r) Su altında ve basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler:

s) Pnömokonyoz yapan tozlu işler:

ş) Tarım ilaçları:

Ara dinlenmesi MADDE 68. –

a.Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika,

b.Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar (yedibuçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, c.Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat,

GECE ÇALIŞMASI- VARDİYALI ÇALIŞMA

• İş Hukukunda Gece Süresi-Gece Çalışması

• 4857 sayılı Kanun md.69/f.1’e göre, “Çalışma hayatında gece en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve herhalde en fazla on bir saat süren dönemdir”.

20.00

06.00

Gece Çalışma Süresi

• Kanuna göre işçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez

“Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.”

Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası

gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur.

Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.

Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az onbir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.

Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik

• Kadın İşçilerin Gece Postasında Çalıştırılma Süresi:

• Kadın işçiler her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedibuçuk saatten fazla

çalıştırılamaz. ^(Madde:5)

• Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için;

• İşe başlamadan önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına

ilişkin sağlık raporu işyerinde görevli işyeri hekiminden alınır.

Gece Çalışan Kadın İşçilerin Sağlık

Gözetimi

«GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN

ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR

YÖNETMELİK»’ te

GEBE KADINLARIN KORUNMASINA YÖNELİK DÜZENLEMELER:

• MADDE 7 –

• (1) Değerlendirme sonuçları, gebe veya

emziren çalışan için sağlık ve güvenlik riskini veya çalışanın gebeliği veya emzirmesi

üzerindeki bir etkiyi ortaya çıkardığında işveren, ilgili çalışanın çalışma koşullarını

ve/veya çalışma saatlerini, çalışanın bu risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde geçici olarak değiştirir.

• (2) Çalışma koşullarının ve/veya çalışma saatlerinin uyarlanması mümkün değilse, işveren ilgili çalışanı başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alır.

• (3) Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz.

• Başka bir işe aktarılması mümkün değilse,

çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık

ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

• Emziren Kadın İşçi Gece Çalıştırılabilir mi ?

• Emziren işçinin doğumu izleyen 1 yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır.

• Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde altı ay daha uzatılır.

• Kadın işçiler, gebe olduklarının hekim raporuyla

tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.

• Çalışma saatleri

• MADDE 9 – (1) Gebe veya emziren çalışan

günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.

• Analık ve süt izni

• MADDE 10 – (1) Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt izninde 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş

Kanununun 74 üncü maddesi hükümleri

uygulanır. (Bir yaşına kadar çocuğu olana günde 1,5 saat süt izni verilir. )

• Gebe çalışanın muayene izni

• MADDE 11 – (1) Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.

• Emziren çalışanın çalıştırılması

• MADDE 12 – (1) Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının

raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının

sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde

çalıştırılamaz.

Yönetsel açıdan çalışanlarla ilgili

faktörler

1. İş tanımı (rol ) belirsizliği,

2. İş Yükü , Çalışma baskısı, Agresif üretime odaklanan durumlar,

3. Ücretle ilgili hususlar , Çalışanların

desteklenmemesi ve performanslarının izlenmemesi,

4. Örgütlenme Bozuklukları:

• Düzensiz iş çizelgeleri,

• Güvensizlik, korku ve karmaşanın olduğu bir ortam

• Negatif sosyal iletişim,

İŞYERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ORGANİZASYONU ;

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği ve İş

Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Yönetmeliğine göre yapılır.

İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ:

Tam süreli İGU ve İYH bulundurulması gereken yerlerde oluşturulur.

ÇALIŞAN SAYISI

Çok Tehlikeli Tehlikeli Az Tehlikeli İş Güvenliği

Uzmanı 250 500 1000

İşyeri Hekimi 750 1000 2000

Diğer Sağlık

Personeli ZORUNLU DEĞİL

İGU, İYH ve DSP İSTİHDAMI:

Tam süreli İGU ve İYH bulundurulması gerekmeyen işyerlerinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre görevlendirilirler.

10’ ve daha fazla çalışan bulunduran Çok Tehlikeli İşyerlerinde DSP görevlendirilir.

AYLIK ÇALIŞMA SÜRELERİ (Çalışan /Dakika ) Çok Tehlikeli Tehlikeli Az Tehlikeli İş Güvenliği

Uzmanı 40 20 10

İşyeri Hekimi 15 10 5

AYLIK ÇALIŞMA SÜRELERİ (Çalışan /Dakika ) Çok Tehlikeli

İşyerleri 10-49 çalışan 50-249 çalışan 250 ve üstü çalışan

Diğer Sağlık

Personeli 10 15 20

-İşveren veya işveren vekili, (Başkan )

-İş Güvenliği Uzmanı, (Tam süreli ise- Kurul Sekreteri) -İşyeri hekimi

-İnsan kaynakları, personel, sosyal veya idari-mali işleri yürütmekle görevli bir kişi (İGU tam süreli değilse Kurul Sekreteri )

-Bulunması halinde sivil savunma uzmanı,

- Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta,

-Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU:

6 AYDAN FAZLA SÜREN VE EN AZ 50 ÇALIŞANIN BULUNDUĞU İŞYERLERİNDE OLUŞTURULUR.

Üyeleri:

Kurulun görev ve yetkileri ; (Md:8)

b) İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek,

c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak,

ç) İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve tehlikeli vaka veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde

gerekli araştırma ve incelemeyi yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline vermek,

d) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak, bu programların

uygulanmasını izlemek ve eksiklik görülmesi halinde geri bildirimde bulunmak,

e) Tesislerde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek, f) İşyerinde yangınla, doğal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek,

Kurulun görev ve yetkileri ; (Md:8)

g) İşyerinin sağlık ve güvenlik durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları ve gündemi tespit etmek, işverene teklifte

bulunmak,

ğ) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13 üncü

maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı talepleri ile ilgili acilen toplanarak karar vermek,

h) İşyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini

kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmak.

Çalışan temsilcisi

MADDE 20- (1) İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya

seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir:

a)İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir.

b)Elli bir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki.

c)Yüz bir ile beş yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç.

ç) Beş yüz bir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört.

d)Bin bir ile iki bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş.

e)İki bin bir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı.