İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ’NİN
MESLEK YÜKSEKOKULLARI İNŞAAT BÖLÜMÜ
MÜFREDATINDAKİ YERİ
Öğr. Gör. İlknur BEKEM
1. GİRİŞ
Türkiye’de iş kazaları sonucu en fazla insanın hayatını kaybettiği sektörlerden biri de inşaat iş koludur. İnşaat sektöründe resmi kaynaklara göre her yıl iş kazaları nedeniyle yaklaşık 350 kişi hayatını kaybetmektedir [1].
2012 Kasım ayında yaşanan can kayıpları [2].
Sektör Kişi
İnşaat 36
Maden ve Metal 10
Mevsimlik tarım, çimento, cam, enerji 4
Ağaç, nakliye, haberleşme 3
Gıda, deri, tersane, büro, sağlık,
konaklama 1
Her inşaat projesinin birbirinden farklı olması,
Sürekli değişik çalışma şartlarında uygulanması,
İşçi devir hızının fazla olması gibi sektöre özgü hususlar, iş kazası ve meslek hastalığı riskini artırmaktadır.
Dolayısıyla inşaat sektöründe işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması daha zor ve karmaşıktır [3].
Verilecek eğitimlerin sadece işçiye değil, çırak, kalfa, usta, ustabaşı, teknisyen, tekniker, mühendis, işveren yani bütün çalışanlara uygulanması gerekir.
Emniyetsiz
davranışlar İnsan faktörü
Kültür düzeyi Alışanlıklar
Eğitim Psikolojik
sebepler
Sosyoekonomik sebepler
İnşaat sektörüne eleman yetiştiren eğitim kurumlardan biri de önlisans, lisans ve lisansüstü eğitimlerinin sürdüğü yükseköğretim kurumlarıdır.
Önlisans eğitimi üniversitelere bağlı meslek yüksekokulları (MYO)’ nda sürdürülmekte ve dört yarıyılı başarıyla tamamlayan öğrencilere
“tekniker” ünvanı verilmektedir.
Üniversitelerin inşaat fakültelerinin lisans düzeyindeki müfredatlarının incelendiği bir çalışmada 37 üniversiteden yalnızca 13’ünde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) dersi olduğu belirlenmiştir [7].
İSİG eğitiminin imalat sektörüne teknik eleman yetiştiren başta MYO’lar olmak üzere tüm teknik eğitim okullarında verilmesinin gerekli olduğu daha önceki yıllarda yapılan çalışmalarda belirtilmiştir [8].
2. AMAÇ VE YÖNTEM
Çalışmanın amacı MYO’lara ait İnşaat bölümlerinin müfredatında İSİG’e ne derece yer verildiğinin belirlenmesidir.
Bu amaca yönelik olarak inşaat bölümü altında yer alan programların bulunduğu üniversiteler ve meslek yüksekokulları araştırılmıştır.
Her programa ait ders planları meslek yüksekokulu web siteleri ya da ilgili öğretim elemanlarına ulaşılarak incelenmiştir. Elde edilen bulgular çizelgeler ve grafikler yardımıyla anlamlandırılmıştır.
3. BULGULAR VE DEĞERLENDİRME
Program Adı Üniversite
sayı MYO
sayı Kontenjan
İnşaat teknolojisi 59 88 6635
Yapı denetimi 18 20 990
Doğal yapı taşları 6 6 185
Geoteknik 4 4 150
Beton teknolojisi 2 2 130
Yapı yalıtım teknolojisi 2 2 105
Yapı tesisat teknolojisi 1 1 45
3.1. İNŞAAT TEKNOLOJİSİ
Bu araştırma çerçevesinde İnşaat teknolojisi programı müfredatında İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi (İKMEP) uygulandığı kabul edilmiştir. İKMEP, işgücü piyasası ile MYO’lar ve Mesleki Teknik Ortaöğretim kurumları arasında istihdam amaçlı birlikteliğin sağlanarak hayat boyu öğrenme yaklaşımıyla, mesleki eğitimin modernizasyonu ve kalitesinin artırılması yoluyla insan kaynakları gelişiminin teşvik edilmesini amaçlayan projedir. Bu proje kapsamında önlisans programları için yeni müfredatlar geliştirilmiştir [10].
İKMEP 2008’de başlayan ve pilot uygulamalar üzerine yoğunlaşan bölgesel bir proje olmasına rağmen Türkiye’de meslek yüksekokulları tarafından ilgi görmüş ve yönetimler tarafından da kabul edilerek, ilgili programları müfredatlarında İKMEP uygulanmaya başlanmıştır.
Müfredat içerisinde MYO’lardaki öğretim elamanları tarafından oluşturulan komisyon ile hangi dersin hangi dönem okutulacağına karar verilmektedir. İnşaat teknolojisi programı için hazırlanan ders listesi içinde “İSİG” ile ilgili herhangi bir ders yer almadığı belirlenmiştir.
Meslek Etiği
Araştırma Yöntem ve Teknikleri Bilgi ve İletişim Teknolojileri Çevre Koruma
İşletme Yönetimi I İşletme Yönetimi II İlk Yardım
İKMEP kapsamında “ortak dersler” başlıklı seçmeli olan ayrı bir ders grubu yer almaktadır. İlgili yönetim, ortak derslerden seçim yaparak müfredat içine alabilmektedirler.
Uluslararası sağlık ve güvenlik ikazları,
İşçi sağlığı ve iş güvenliği yönetmeliği
3.2. YAPI DENETİMİ
Üniversite MYO Dönem Z/S Ders adı
Akdeniz Teknik
Bilimler 3 Z İşçi güvenliği ve iş sağlığı (1+1)
Hitit Hitit 4 S İş güvenliği ve işçi
sağlığı (2+0)
Ahi Evran Kaman 4 S İş güvenliği ve işçi sağlığı (2+0)
Celal Bayar Turgutlu 3 Z İş hukuku ve iş güvenliği (2+0) Bülent Ecevit Alaplı 2 Z İş sağlığı ve
güvenliği (2+0)
3.3. DOĞAL YAPI TAŞLARI
ÜNİVERSİTE MYO Dönem Z/S Ders adı
Dicle Diyarbakır 3 Z İş hukuku (2+0)
9 Eylül Torbalı 4 Z İş hukuku ve iş
güvenliği (2+0) Dumlupınar Kütahya
teknik bilimler 4 Z İşçi Sağlığı ve Güvenliği (2+0) Sıtkı Kocaman Yatağan 2 Z İşçi güvenliği ve iş
sağlığı (2+0)
Cumhuriyet Sivas 4 Z İşçi sağlığı ve
güvenliği(2+0)
Kocatepe Afyon 4 Z İşçi Sağlığı ve iş
güvenliği (2+0)
3.4. GEOTEKNİK
ÜNİVERSİTE MYO Dönem Z/S Ders adı Fırat Keban
2 Z İş hukuku (1+1) 2 Z İş güvenliği (1+1) 9 eylül Torbalı 4 Z İş Hukuku ve İş
Güvenliği (2+0) İnönü Hekimhan 4 Z İş Hukuku ve İş
Güvenliği (2+0) Celal Bayar Turgutlu 3 Z İş Hukuku ve İş
Güvenliği (2+0)
3.5. BETON TEKNOLOJİSİ
ÜNİVERSİTE MYO Dönem Z/S Ders adı
S. Demirel Senirkent 3 S İş güvenliği (3+0) Kastamonu
3 S İş güvenliği (2+0)
3.6. YAPI YALITIM TEKNOLOJİSİ
ÜNİVERSİTE MYO Dönem Z/S Ders adı
Kocaeli H.Ö. İsmet Uzunyol 3 Z İş Sağlığı ve Güvenliği (2+0) Selçuk Teknik Bilimler 3 Z İş güvenliği
(2+0)
3.7. YAPI TESİSAT TEKNOLOJİSİ
ÜNİVERSİTE MYO Dönem Z/S Ders adı
9 Eylül İzmir 2 Z İş güvenliği (2+0)
4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Türkiye genelinde 2012-2013 yılında öğrenci alımı yapan inşaat bölümlerinde ait alt programların incelendiği bu çalışmada sonuç olarak,
İnşaat bölümünün % 1’lik bir kısmını oluşturan beton teknolojisi programında seçmeli olarak iş güvenliği dersi bulunduğu,
İnşaat bölümünün % 3’lük kısmını oluşturan yapı tesisat teknolojisi ve yapı yalıtım teknolojisi programlarında zorunlu olarak 2 saat olarak iş güvenliği dersinin bulunduğu,
Geoteknik programlarında iş güvenliği dersinin yanı sıra iş hukuku dersinin olduğu,
Maden sektörüne eleman yetiştiren ancak inşaat bölümü alt programı olarak kabul edilen doğal yapı taşları programında İSİG ile ilgili ders olduğu,
Yapı Denetimi programlarının büyük bir kısmında bu dersin yer almadığı,
İnşaat Teknolojisi programlarında (İKMEP müfredatı) İSİG’e zorunlu bir ders olarak yer verilmediği, belirlenmiştir.
Ayrıca, farklı MYO’larda ilgili dersin farklı dönemlerde ve farklı ders saatlerinde okutulduğu, isim konusunda da farklılıklar bulunduğu görülmüştür.
İnşaat bölümleri mezunları tehlike sınıfı yüksek olan ve iş kazalarının en çok yaşandığı sektörlerde görev almaktadır.
Bu nedenle, İSİG dersine ilişkin bilgi formlarının (ders saati, içeriği, haftalık ders dağılımları) konusunda uzman kişilerce hazırlanarak ilgili birimlere başvuru yapılması gerektiği ve İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunun başlı başına zorunlu bir ders olarak MYO inşaat bölümleri müfredatını eklenmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir.
5. KAYNAKÇA
1. Sunuş, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Çanakkale, 2011, sy.9.
2. http://www.guvenlicalisma.org , Erişim: 08.12.2012
3. Görgülü, M., Ayalp, G., Öcal, M.E., “Yapı Uygulama Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerinin
Etkinleştirilmesine Yönelik Bir Öneri”, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Çanakkale, 2011, sy.225-236.
4. Baltaşı, G. S., Ertürk, A., Ömer, M., Özyurt, R., Serpel, E., Gürcanlı, G. E., “Yapı Makinalarında İş Kazaları ve Önleme Yöntemleri”, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Çanakkale, 2011, sy.253-265.
5. Aybek, A., Güvercin, Ö., Hurşitoğlu, Ç., “Teknik Personelin İş Kazalarının Nedenleri ve Önlenmesine Yönelik Görüşlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma”, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 6(2), 2003, sy.91-100.
6. Uğur, L. O., Yüksel, E., Bekem, İ., Korkmaz, S., “İnşaat Teknikerliği Eğitimi Üzerine Bir Alan Araştırması”, Selçuk Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Teknik-Online Dergi Cilt 7, Sayı:3, 2008, sy. 12-37.
7. Altınöz, H., Uzun, M., Bahadır, Y., Sarmusak, F., Karagöz, Y., “Yapı Makineleri Kullanımında Sıklıkla Karşılaşılan İş Kazaları ve Alınması Gereken Önlemler”, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Çanakkale, 2011, sy.61-73.
8. Sarıkaya, M., Güllü, A., Seyman, M.N., “Meslek Yüksek Okullarında İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimi Verilmesinin Önemi (Kırıkkale Meslek Yüksek Okulu Örneği)”, TÜBAV Bilim Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, 2009, sy.327-332
9. 2012 ÖSYS Yükseköğretim Programları Kontenjanları Klavuzu, Erişim: 12.09.2012 http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2012/OSYS/2012OSYSKONTKILAVUZ.pdf
10. İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi, Erişim: 29.11.2012 http://ikmep.meb.gov.tr/tr/
11. Afyon MYO, Mermer Teknolojisi Programı, Genel Bilgi, Erişim: 05.01.2013 http://www.aku.edu.tr/web/IcSayfa.aspx?ID=18JQM15NDAU82676AQ101
12. Fırat Üniversitesi, Maden MYO, Doğal yapı Taşları Programı Tanıtımı, Erişim: 09.01.2013 http://portal.firat.edu.tr/WebPortal/?BirimID=101
13. Kocaeli üniversitesi, Hereke Ömer İsmet Uzunyol MYO, Yapı Yalıtım Teknolojisi Genel Tanıtım, Erişim: 09.01.2013 http://ogr.kocaeli.edu.tr/KOUBS/akts/bolum.cfm?Dilid=0&Bolumid=3237&DipTur=2
TEŞEKKÜR EDERİM.
