KIRMATAŞLARIN BETON AGREGASINDA ve HAZIR BETON TESİSLERİNDE KULLANILMA KRİTERLERİ ÖRNEK UYGULAMA SAĞLIKLI KÖYÜ KALKER OCAĞI *

(1)

Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2008 Cilt:19-4

KIRMATAŞLARIN BETON AGREGASINDA ve HAZIR BETON TESİSLERİNDE KULLANILMA KRİTERLERİ ÖRNEK UYGULAMA SAĞLIKLI KÖYÜ KALKER

OCAĞI^*

The Usage Criteria Of Crushed Stones in Concrete Aggregate and Ready Mixed Condrete Plants The Sample Practice Saglikli Village Limestone Quarry Hayrullah UÇAR Mesut ANIL

Maden Müh. Anabilim Dalı Maden Müh. Anabilim Dalı ÖZET

Bu tez çalışmasında, Agrega üretiminde amaçlanan kalitenin elde edilebilmesi için ocak işletmeciliğinden başlayarak gerekli minimum işlemler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Mersin İli Tarsus İlçesinde yer alan kırma-eleme tesisinde üretilen kırmataşların TS 706 EN 12620’ye uygun olarak alınan agrega örneklerinin deneyleri yapılarak incelenmiştir. Kalker ocağından alınan numunelerin fiziksel, mekanik ve petrografik özellikleri incelenmiştir.

İncelemeler sonunda gerçekleştirilen analiz ve deneylerden elde edilen değerlerin, TS 706 EN 12620 “Beton Agregaları’nda aranan özelliklere uygun olduğundan, bu taş ocaklarından elde edilen kırmataşların, hazır betonlarda ve beton agregası olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Agrega (Kırmataş), Agrega Özellikleri, Beton Agregaları, Fiziksel ve Mekaniksel Özellikler, Kalker Ocağı.

ABSTRACT

In this thesis, the required minimum processes were examined in detail to get the aimed quality in aggregate production. The crushed stones produced in crushing-screening plant where is in Tarsus/Mersin were examined according to the Turkish Standard of TS 706 EN 12620 the samples of aggregate which taken appropriately tests. Samples were taken from the limestone quarry and their physical, mechanical, petrographical features were determined.

At the end of the tests, the data which is obtained from the analysis and tests are suitable for the Turkish Standard of TS 706 EN 12620. Therefore, these crashed stones can be used for mixed concrete and they can also be used as concrete aggregate.

Keywords: Aggregate (Crashed Stone), Aggregate Properties, Cement Aggregates, Physical and Mechanical Properties, Limestone Quarry.

Giriş

Günümüzde beton çok yaygın olarak kullanılmakta olan bir yapı malzemesidir. Beton kullanımına paralel olarak, beton agregasına olan talepte artmaktadır. Beton agreganın bir kısmı doğal kaynaklardan elde edilmekle beraber,

* Yüksek Lisans Tezi – MSc Thesis

(2)

hem talebin artması, hem de doğal agrega ocakları üzerinde çevresel endişeler ile yapılan kısıtlamalar, kırmataş olarak üretilen agregaya olan talebi arttırmaktadır.

Tüketim yerine göre talep edilen kırmataşta bazı kalite değerleri istenmektedir.

Örneğin; kırmataş eğer beton üretiminde kullanılacak ise her şeyden önce iyi bir tane boyu dağılımı istenmektedir. Çoğu beton karışım dizaynların beton dayanıklılığı ile tane boyu dağılımı arasında doğrudan bir ilişki olduğu bilinmektedir.

Beton dökümlerinde kırmataş tane boyutu arttığı oranda çimento katkı yüzdesini düşürmekte, buna karşın dayanımı arttırmaktadır. Çimento yüzdesinin azalması hidrotasyon ısısını azaltmakta dolayısıyla inşaat tekniğindeki bazı komplikasyonları ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle disiplinsiz olarak kazılan kaya yapılarının doğrudan kırıcılara beslenmesi ile amaçlanan agrega kalitesine ulaşabilmek olası değildir.

Beton hacminin % 75’ini agrega bileşeni meydana getirdiği için seçiminde titizlilik göstermesi gerekmektedir. Agrega gereken mukavemete sahip olmalı ve dış etkenlere dayanabilmelidir. Agreganın fiziki ve mekanik özellikleri istenilen şartları karşılayabilecek nitelikte olmalıdır. Betonun temelini oluşturan agreganın özellikleri, betonun işlenebilirliği, dayanımı ve geçirgenlik değeri gibi özellikleri üzerinde etkili olduğu bilinmektedir (Postacıoğlu,1987). Agrega üretiminde amaçlanan kalitenin elde edilebilmesi için Ocak işletmeciliğinden başlayarak, standartlara uygunluğu saptanıp Türk Standard’ları Enstitüsü (TSE) belgesi alımı için gerekli minimum işlemler ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Bu tez çalışmasında, Mersin İli, Tarsus ilçesi, Sağlıklı Köyü sınırları içinde yer alan kalker ocağının fiziksel, mekanik ve petrografik özellikleri incelenerek, TS 706 EN 12620 “Beton Agregaları” standardına uygun olarak gerçekleştirilen analiz ve deneyler sonucunda elde edilen değerlerle karşılaştırılarak hazır beton ve beton agregası olarak kullanılıp kullanılmayacağı araştırılmıştır.

Materyal ve Metot Materyal

Bu çalışma ile kırma-eleme tesislerinde üretilen agregaların Standartlara uygunluğu saptamak için bazı agrega ve beton deneyleri TS 706 EN 12620 ’ye uygun yapılarak incelenmiştir. Numuneler, Eski Ankara yolu üzerinde bulunan kalker ocağından temin edilmiştir. Son yıllarda önemi gittikçe artan hazır beton tesislerinin belirlediği özelliklere uygun agrega üretimi için bilimsel veriler ışığında, çeşitli boyut ve özelliklerde seçilen agregalarla bir dizi deney yapılmıştır. Kırma- Eleme tesisinde üretilen mıcırlar, hazır beton, beton agregası ve yol yapım malzemesi olarak oldukça geniş bir alanda kullanılmaktadır.

Çalışma alanı Mersin İli Tarsus İlçesi Bayramlı Köyü’nün (Sağlıklı Köyü) kuzeyinde ve Eski Adana-Ankara Asfaltının batısında yer almaktadır.

Metot

Beton agregaların kullanılabilirliğinin araştırılması için belirli fiziksel, kimyasal ve mekanik özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu çalışmada kalker ocağından üretilen agregalar üzerinde birim ağırlık, özgül ağırlık, su emme, ince

(3)

madde oranı, organik madde oranı, tane şekli, elek analizi, aşınma, donma- çözülme, alkali-silika reaksiyonu ve sülfat deneyleri yapılmıştır.

Agregalarının fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikleri belirlenip TS 706 EN 12620 “Beton Agregaları” standardına uygun olarak yapılmıştır.

Betonda kullanılacak agreganın uygun olup olmadığının tespit edilmesi için granülometrik bileşiminin, elek analizi deneyi ile saptanıp, belirli sınırlar içinde kalıp, kalmadığı kontrol edilmiştir. Alt sınır değerinin altına inerse bu malzemede iri agreganın fazla olduğu anlaşılır. Bu tür betonda bağlayıcılık az olur. Beton homojen bir yapı göstermez ve büyük boşluklar meydana gelir. Beton yapımında kullanılacak yığın agregaları belirlemek üzere ilgili standartlarda belirtilen deneylerin uygulanabilmesi için oluşturulacak deney numunelerin hazırlanabilmesi için TS 707’ye uygun olarak hazırlanmıştır. Alınan yığın, temsil ettiği varsayılan malzeme TS 3530 EN 933–1 standarda uygun olarak 105±5ºC sıcaklıktaki etüvde değişmez ağırlığa gelinceye kadar kurutulmuş (24 saat). Etüvden çıkartılan numune oda sıcaklığına gelinceye kadar bekletildikten sonra, terazide tartılmış ve kütlesi M1 olarak kaydedilmiştir. Topakların ayrılması için su altında bırakılan malzeme 24 saat zarfından sonra yıkanan malzeme 63 mikrometre göz açıklı deney eleğinden geçen su tamamen berraklaşıncaya kadar yıkanmaya devam edilir. 63µm göz açıklı eleğin üzerinde kalan malzeme sabit oluncaya kadar (105±5ºC)’da kurutularak tartılarak M2 olarak kaydedilmiştir. Elek analizi, d/D (en küçük agrega boyutu / en büyük agrega boyutu) olarak ifade edilen agrega gruplarına bağlı olarak ifade edilen agrega gruplarına göre gradasyon tayininde 2D, 1,4D, D, d, d/2 elekleri, çok ince malzeme tayini için de 0,063 mm açıklıklı elekler kullanılmıştır. Granülometri deneyi numuneleri elekler üzerinde en az 2 dakika sarsmak ve her elekte kalan agregayı tartmak sureti ile belirlenmiştir.

Agrega da kil gibi zararlı ince malzemenin tespitinde ve kalitesinin tayini için metilen mavisi (EN 933-9) değerine göre hesaplanmıştır.

Agrega tanelerinin şekli, taze betonun işlenebilme özelliğini doğrudan etkilemektedir. Kusurlu tanelerin oranı çok ise taze betonun işlenebilirliği azalmakta, su ihtiyacı artmakta ve betonun dayanımını olumsuz etkilemektedir.

Alınan yığın, temsil ettiği varsayılan malzeme TS 9582 EN 933–3 standardına uygun olarak hazırlanan deney numunesi 105±5ºC sıcaklıktaki etüvde değişmez ağırlığa gelinceye kadar kurutulmuştur (24 saat). Etüvden çıkartılan numune oda sıcaklığına gelinceye kadar bekletildikten sonra, terazide tartılmış ve kütlesi Mo

olarak kaydedilmiştir. Deney kısmı temel elek serisindeki elekler kullanılarak elenmiştir. 4 mm’lik elekten geçen ve 80 mm’lik elekte kalan taneler tartılıp işlem dışı bırakılmıştır. Tane büyüklüğü fraksiyonu kütleleri toplamı hesaplanmıştır ve M1, olarak kaydedilmiştir. Çubuklar arası açıklığı Di/2 olan elekten geçen di/Di tane büyüklüğü fraksiyonlarının her birindeki tanelerin kütlelerinin toplamı hesaplanıp M2

olarak kaydedilmiştir.

Los angeles Aşınma deneyi için Deneyde kullanılacak numunede malzemenin kütlesi 15 kg alınmıştır. Deney, 14 mm deney eleğinden geçen ve 10 mm deney eleğinde kalan agregalara uygulanmıştır. Her bir fraksiyon TS 3530 EN 933-1’in şartlarına uygun olarak yıkanıp sabit kütleye ulaşıncaya kadar (110±5 ºC)

(4)

etüvde kurutulmuştur. Fraksiyonlar oda sıcaklığında soğutulmuştur. Tane büyüklüğü dağılımı ilave özelliklere uygun 10 mm – 14 mm aralığında laboratuar numunesi elde etmek için her iki fraksiyonda karıştırılmıştır. Karıştırılmış fraksiyonlardan hazırlanan numuneler TS EN 932-2’ye uygun miktarda deney numunesi parçasına azaltılıp deney kısmının kütlesi (5000±5)gr olarak hazırlanmıştır. Makineye önce bilyeler sonra numune konulduktan sonra makine 31 devir/dakika ila 33 devir/dakika arasında sabit hızda 500 devir döndürülmüştür.

Agrega kaybının olmadan bilyeler alınmıştır. Tepsideki malzeme, 1,6 mm’lik elek kullanılarak TS 3530 EN 933 – 1’e göre yıkanarak elenmiştir. 1,6 mm elekte kalan kısım etüvde değişmez ağırlığa gelinceye kadar kurutulmuştur (24 saat). Etüvden çıkartılan numune oda sıcaklığına gelinceye kadar bekletildikten sonra, terazide tartılmış ve kütlesi m olarak kaydedilmiştir.

Özgül ağırlık, agreganın hacmine karşılık gelen ağırlığıdır. Bu özellik agrega kökeni hakkında bilgi vermektedir. Düşük özgül ağırlık sağlam olmayan malzemeyi, yüksek özgül ağırlık ise kaliteli betona uygun agregayı tanımlar.

Betonda özgül ağırlığı 2,55 kgf/dm³’ten küçük agreganın seçilmesinde dayanım ve dayanıklılık açısından yarar vardır. Normal agreganın özgül ağırlığının 2,50 – 2,70 kgf /dm³ arasında olması gerekmektedir. TS EN 1097-6’ya göre uygun olarak hazırlanan deney numunelerinde gerçekleştirilen deneylerde ince ve iri agregalar için özgül ağırlık ve su emme değerleri bulunmuştur. İnce agreganın özgül ağırlık ve su emme oranı deneyi için TS EN 1097–6 standardına uygun olarak hazırlanan ince agrega ile gerçekleştirilen deneyde TS 707’ye uygun alınan numune su içerisinde 24 saat bekletildikten sonra sudan çıkarılmıştır. Doygun kuru yüzey (Agrega yapısındaki boşlukların su ile dolu, yüzeylerin kuru olduğu durumdur) kurutularak 0,1 gr duyarlıktaki terazide tartılmıştır (W2). Doygun kuru yüzey halindeki bu numune sabit ağırlığa (etüv kurusuna) gelene kadar 105±5 ºC de kurutulup oda sıcaklığına gelinceye kadar bekletildikten sonra tartılmıştır. Ölçü kabının ağırlığı düşülerek numunenin net kuru ağırlığı bulunmuştur (W1). +20 ºC’deki su ile 500 ml. Seviyesine kadar doldurulup tartılmıştır (W3).

İri agreganın özgül ağırlık ve su emme oranı deneyi için en büyük tane çapına göre TS 707’ye uygun olarak numune alınmıştır. Numune 20 ºC deki su bulunan kaba konmuştur. Hafifçe sallanarak taneler üzerindeki toz ve yabancı maddelerden temizlenmesi sağlandıktan sonra en az 24 saat su içerinde bekletildikten sonra numune, su içerisinden çıkartılarak suyu süzülmüştür. Taneler üzerinde su tabakası kalmayacak şekilde kurutulmuştur. Kurutulduktan sonra numune tartılarak doygun kuru yüzey ağırlığı (W2) bulmuştur. Tartım işleminden sonra kafes örgülü tel sepete konup su dolu kovanın içerisine daldırılarak numune ile su yüzeyi arasında en az 5 cm. mesafe kalacak şekilde daldırılmıştır. Numune su yüzeyine çıkarılmadan, sağa sola sallanarak taneler arasındaki hava kabarcıklarının çıkması sağlanarak bu işlemi 10 kez yapılmıştır. Sepet terazinin ortasına özel bir düzenle yerleştirilerek doygun malzemenin sudaki ağırlığı (W3) bulunmuştur. Numune sudan çıkarılıp etüv kurusuna getirilinceye kadar etüvde bekletildikten sonra etüvden çıkarılıp oda sıcaklığına kadar soğutulup tartılarak havadaki kuru ağırlığı (W1) bulunmuştur.

(5)

Gevşek yığın yoğunluğunun ve boşluk hacminin tayin deneyi için kuru agreganın gevşek yığın yoğunluğunun ve boşluk hacminin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. TS EN 932-2’ye göre uygun olarak yapılmıştır. Agrega (110±5)ºC de sabit kütleye gelinceye kadar kurutulmuştur. Boş, kuru ve temiz ölçü kabı tartılarak kaydedilmiştir (m1). Ölçü kabı yatay bir yüzeye yerleştirilerek kürek yardımıyla, numune tamamen doldurulmuştur. Ölçü kabı doldurulurken, küreği numune kabı üst çevresinde dayayarak segregasyon minimum seviyede tutulmuştur.

Segregasyonu önlemek için ölçü kabının üst yüzeyinden taşan agregalar dikkatlice yüzeyden uzaklaştırılarak yüzeyde düzgün bir dağılım sağlanmıştır. Dolu numune kabı hassas terazide tartılarak kütlesi % 0,1 doğrulukla kayıt edilmiştir (m2). Bu işlemler üç numune ile yapılmıştır.

Donmaya ve Çözülmeye Karşı Direnç deneyinde agreganın arka arkaya donma ve çözülmeye karşı dayanımlarının ölçülmesinde çabuklaştırılmış bir deneydir. TS 707’ye uygun olarak oluşturulmuş agrega numunesi elenerek tek tane sınıfına ayrılmıştır. Etüvde sabit sıcaklığa gelinceye kadar (110±5) ºC’ye kadar kurutulmuştur. 16 mm’den büyük tane sınıfı olduğu için (32 mm). İki parçaya bölünerek ayrı ayrı tartılmıştır (G1). Deney kabına konup, üzeri 1 cm su ile örtülünceye kadar su konarak oda sıcaklığında (20 ºC) yaklaşık 24 saat bekletilerek soğutucuya konmuştur. Yaklaşık 20 ºC su içinde 5 saat bekletildikten sonra donun çözülmesi sağlanmıştır. Bu işlem 10 kez tekrarlanmıştır. Kap, alt tane büyüklüğünden bir küçük göz açıklığı elek üzerine boşaltılıp, agrega yıkanarak elenmiştir. Elek üzerinde kalan agrega etüv kurusu durumuna getirilerek tartılmıştır (G2).

Bileşiminde belirli mineraller (opal, çört, kalsedon, tridimit, kristobalit, mikro kristalli kuvars, doğal volkanik camlar) bulunan agregalar, betonda oluşan alkali hidroksitlerle reaksiyona girer ve beton genleşmesine neden olurlar (Arslan, 2001).

Alkali agrega reaktivitesinin belirlenmesi için TS 2517 Mart 1977’ye uygun olarak 25 kg’lık üç numune üzerinde yapılmıştır.

Petrografik Analiz deneyi için taş ocağından alınan ana kaya ve kırılmış agrega örnekleri, Çukurova Üniversitesi Maden Mühendisliği laboratuarında TS 10088 EN 932–3 Nisan 1997’deki çizelgeye uygun miktarlarda alınmış olup gerek polarizan mikroskopta ve gerekse özel merceklerle 500 büyütmeye çıkabilen steoro mikroskop altında incelenmiştir.

Araştırma Bulguları ve Tartışma

Bu tez çalışmasında Mersin İli, Tarsus İlçesi Sağlıklı Köyü yöresinde kullanılan kırmataş agregalarının geometriksel, fiziksel ve petrografik özellikleri belirlenmiş ve sonuçlar TS 706 EN 12620’ye göre karşılaştırılmıştır.

Elek analizi ile agregaların tane büyüklüğü dağılımı belirlenmesi için TS 3530 EN 933–1 standarda uygun olarak hazırlanan deney numunesi kare gözlü elek setinden geçirilmiştir. Yapılan hesaplarda öncelikle sarsma sonrasında her elek üzerinde kalan miktarlar üstte kalan malzemeden başlanarak alta doğru ağırlık olarak belirlenmiştir. Daha sonra geçen ve kalan ağırlıkların yığımlı (kamülatif) ağırlıkları bulunmuştur. Yapılan ince madde oranı tayini tespitinde 0,063 mm göz

(6)

açıklıklı elekten geçen malzemenin % miktarları belirlenmiştir. Buna göre ince malzeme (0–4 mm) için % 14,8, iri malzeme (4–11,2 mm) için % 1,3, Bulunan bu değerler malzemenin ince madde oranının standartlarda (TS 706) belirtilen sınır değerlerinde olduğu görülmüştür.

Agregaların yassılık bakımından kusurlu tane içermedikleri yapılan yassılık indeksi tayini ile belirlenmiştir. Yassılık indeksi tayini iri agregada (4–11,2 mm) yapılmıştır ve sonuç olarak % 25,3 bulunmuştur.

Gevşek yığın yoğunluğunun ve boşluk hacmi TS EN 1097-3’e göre uygun olarak hazırlanan deney numunelerinde gerçekleştirilen deneyler sonucunda bulunan yığın yoğunluğu (Mg/m³) ince agrega için 1,56 Mg/m³, iri agrega için 1,26 Mg/m³ değeri bulunmuştur.

Donmaya ve çözülmeye karşı direnci taş ocağından kırılmış agrega örnekleri, Çukurova Üniversitesi Maden Mühendisliği laboratuarında TS EN 1367- 1’e uygun olarak hazırlanan deney numunesi üzerinde gerçekleştirilen deney sonucunda bulunan donma ve çözülme sonrası kütlece % kayıp magnezyum sülfat değeri % 1,39 bulunmuştur.

Agregaların aşınma direnci agrega tanelerinin kırılganlığı ve sertliğini yansıtmaktadır. Standartlara göre nitelikli agregalar için 500 devirlik aşınma sonucu kaybın en fazla %30 olması gerekmektedir. Bütün bu veriler ışığında malzemeye yapılan Los Angeles aşınma kaybı % 22,8 olarak bulunmuş ve bu kayıp malzemenin aşınmaya karşı oldukça dirençli olduğu görülmektedir.

Agregaların özgül ağırlığı beton karışım hesaplarının yapılmasında kullanılmaktadır. Genel olarak 2,2 ile 2,7 kg/dm³ arasında değer alır. Bulunan değerler ince agrega için 2,7 kg/dm³, iri agrega için 2,69 kg/dm³ değerler standarda uygun olduğu görülmüştür.

Su emme oranı tayininde TS EN 1097-6’ya göre uygun olarak hazırlanan deney numunelerinde ince agregalar için % 0,80, iri agregalar için % 0,62 bulunmuştur. Standarda göre su emme kapasitesi iri agregalar için % 0,2 ile % 4, ince agrega için % 0,2 ile % 2 arasında olduğundan uygun olduğu görülmüştür.

TS 706 EN 12620’ye göre magnezyum sülfat kullanılarak elde edilen en yüksek don dayanıklılığı değerine göre % 18 den küçük olduğu için uygun olduğu gözlenmiştir.

Alkali-silis reaktivitesinin (ASR) artması sülfat etkileri, tabii don, donma ve çözünmenin etkilerinin hızlanarak artmasına neden olur (Arslan, 2001). Bu nedenle alkali agrega reaktivitesinin belirlenmesi için Çukurova Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü laboratuarında hazırlanan deney numunesi (0-25 mm) TS 2517 Mart 1977’ye uygun olarak üzerinde gerçekleştirilen deney sonucunda bulunan alkali azalması ( Rc ) 120 mmol/lt, çözünen silis ( Sc ) değeri 2.00 mmol/lt bulunmuştur. Deney sonucunda agreganın alkali azalması (Rc) ve Çözünmüş Silis (Sc) değerleri kullanılarak Şekil 1’deki grafik yardımıyla agreganın alkali reaktivitesi tayininde belirlenen Rc ile Sc arasındaki ilişki belirlenmiştir. Deney sonucunda bulunan alkali azalması ve çözünen silis değeri grafikte yerine konulduğunda agregaların alkali agrega reaktivitesi açısından 1. bölgede (bu agregalar alkalinitesi

(7)

% 0,60 dan yüksek olsun veya olmasın her çeşit çimento ile birlikte kullanılabilir) yani zararsız agregalar bölgesinde yer aldığı görülmektedir.

Şekil 1. Alkali reaktivite tayininde belirlenen Rc ile Sc arasındaki ilişki

TS EN 1744-1’e göre gerçekleştirilen deney sonucunda bulunan Klor miktarı bulunmamıştır.

Asitte çözülebilen sülfat deneyinde, TS EN 1744–1 madde 12’ye uygun olarak üzerinde gerçekleştirilen deney sonucunda bulunan, Agreganın içerdiği asitte çözünebilen sülfat değeri % 0,04 olup TSE standartlarına göre AS0,2

kategorisine uygun olduğu açıkça görülür.

TS EN 1744-1’e uygun olarak tayin edilmiş olup toplam kükürt muhtevası

% 0,035 bulunmuş olup; sülfat miktarı ağırlıkça %1’den fazla olmadığı ve uygun olduğu görülmüştür.

CaO, MgO, SiO2, Cl, SO4, organik madde yönünden analize tabii tutulmuş olup sonuçlar oldukça saf bir kireçtaşı olduğunu açıkça göstermektedir (Çizelge 1).

Agreganın içerdiği MgO oranı % 3’ün altında olması da hazır beton agregası olarak kullanılmasında sakınca yaratacak bir durum olmadığı da açıkça görülmektedir.

(8)

Çizelge 1. Kırmataş agregalarının kimyasal içerikleri

Parametre Agrega Örneği

% CaO – CaCO3 % 52,71–94,12

% MgO – MgCO3 % 2,53 – 5,31

% SiO2 % 0,10

% Cl Yok

% SO4 % 0,04

% Organik Madde Yok

Petrokrafik özelliğine göre gerek ana kaya gerekse kırılmış malzeme tamamen kireçtaşından oluşmuş olup, az da olsa dolomitik özellik gösterdiği saptanmıştır. Kalsit, sparikalsit kayacın % 95’ini oluşturmuştur. Buna göre kireçtaşından türetilen, kırmataş olarak adlandırılmıştır.

Sonuçlar

Bu çalışma, kırmataşların hazır beton tesislerinde ve beton agregası olarak, agrega üretiminde amaçlanan kalitenin elde edilebilmesi için standartlara uygunluğu saptanıp, fiziksel, mekanik ve petrografik özellikleri belirlenerek standartlara uygunluğu saptanmıştır.

Sonuç olarak yapılan bu çalışma sonucunda Mersin İli Tarsus İlçesi Sağlıklı kalker ocağından alınan numuneler ile gerçekleştirilen analiz ve deneyler sonucunda elde edilen değerlerin, TS 706 EN 12620 “Beton Agregalarında” aranan özelliklere uygun olduğundan, bu taş ocaklarından elde edilen kırmataşların, hazır betonlarda ve beton agregası olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.

Kaynaklar

ARSLAN, M., Beton (Dökümü, Kalıpları, Kusurları, Dayanıklılığı). Atlas Yayın, 237s. 2001, İstanbul.

POSTACIOĞLU, B., Bağlayıcı Maddeler, Agregalar, Beton. Matbaa Teknisyenleri Basımevi, Cilt II, Sayfa 211, 323, 1987, İstanbul.

T.S.E., 1977. TS 2517 Alkali Agrega Reaktivitesinin Kimyasal Yolla Tayini. Mart 1977, Ankara.

T.S.E., 1980. TS 707 Beton Agregalarından Numune Alma ve Deney Numunesi Hazırlama Yöntemi. Aralık, 1980, Ankara.

T.S.E., 1997. TS 10088 EN 932-3 Agregaların Genel Özellikleri İçin Deneyler Kısım 3: Basitleştirilmiş Petrografik Tanımlama İçin İşlem ve Terminaloji.

Nisan 1997, Ankara.

T.S.E., 1999, TS EN 932-2 Agregaların Genel Özellikleri için Deneyler Bölüm 2:

Laboratuar Numunelerin Azaltılması Metodu. Nisan, 1999, Ankara.

T.S.E., 1999. TS 1097-3 Agregaların Mekanik ve Fiziksel Özellikleri İçin Deneyler- Gevşek Yığın Yoğunluğunun ve Boşluk Hacminin Tayini. Nisan 1999, Ankara.

(9)

T.S.E., 1999. TS 3530 EN 933-1 Agregaların Geometrik Özellikleri için Deneyler Bölüm 1: Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini-Eleme Metodu. Nisan, 1999, Ankara.

T.S.E., 1999. TS 9582 EN 933-3 Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler- Tane Şekli Tayini Yassılık Endeksi. Nisan 1999, Ankara.

T.S.E., 2000. TS 1744-1 Agregaların Kimyasal Özellikleri İçin Deneyler- Kimyasal Analiz. Nisan 2000, Ankara.

T.S.E., 2001. TS 933-9 Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler-İnce Tanelerin Tayini-Metilen Mavisi Deneyi. Mart 2001, Ankara.

T.S.E., 2001. TS EN 1367-1 Agregaların Termal ve Bozunma Özellikleri için Deneyler- Bölüm 1: Donmaya ve Çözülmeye Karşı Direncin Tayini. Kasım, 1999, Ankara.

T.S.E., 2003. TS 706 EN 12620 Beton Agregaları. Nisan 2003, Ankara.