fiili de Avrupa Güney Gözlemevi’ne ait Çok Büyük Teleskop (VLT) ve giriflimölçüm (interferometri) tekni¤ini kullanan gökbilimciler, güney gökküre’de 45 milyon ›fl›ky›l› uzakl›kta bir gökadan›n merkezinde, maddenin dev kütleli bir karadeli¤e nas›l düfltü¤ünü belirlediler. Ocak (Fornax) tak›my›ld›z›ndaki gökada, Aktif Gökada Çekirde¤i (Active Galactic Nucleus – AGN) denen bir türün, görece küçük bir örne¤i. Bu türe ait gökadalar›n ›fl›¤›n›n büyük k›sm›, merkezlerinde aktif durumda bulunan dev kütleli bir karadeli¤e düflen gaz ve y›ld›zlar›n yayd›¤› ›fl›n›mdan kaynaklan›yor. NGC 1097 adl› gökadan›n çekirde¤iyse görece küçük. Merkezdeki karadeli¤in, türün daha görkemli örneklerinde görüldü¤ü gibi fazla g›da bulamad›¤›, dolay›s›yla çevresindeki ›fl›n›m›n ötekiler
kadar güçlü olmad›¤› anlafl›l›yor. Ama belki de bu sayede VLT, merkezdeki ›fl›¤›n perdelenmesi tekni¤ini kullanarak, çevredeki gaz›n deli¤e do¤ru sarmal yap›lar halinde çekildi¤ini
görüntüleyebilmifl.
NGC 1097’nin çubuklu bir merkezi ve bunun içinde de yo¤un y›ld›z oluflumunun görüldü¤ü belirgin bir halka var. Halkan›n içinde de ana çubu¤a neredeyse dik konumda ikinci bir çubuk görülüyor VLT’nin yeni görüntülerindeyse, 300 kadar y›ld›z oluflum bölgesi görülüyor. Bunlar, resimde beyaz noktac›klar halinde seçilebiliyor. Halkan›n ortas›nda, küçük bir aktif çekirdek var. Ancak, gökadan›n toplam ›fl›¤› görüntüyü belirsizlefltiriyor ve dolay›s›yla çekirdek ve
yak›n çevresinin detaylar› izlenemiyor. Görünümü netlefltirmek için gökbilimciler, y›ld›z ›fl›¤›n› bast›racak bir maskeleme tekni¤i kullanm›fllar. Sonuçta, merkezde parlak bir çekirdek, ama daha çok merkez bölgede toplanm›fl karmafl›k lifsi yap›lardan oluflan bir görüntü ortaya ç›km›fl. Bilgisayar modellemelerinin ortaya koydu¤u yap›yla oluflan bu görüntüdeki lifler, sonunda AGN’ye yak›t sa¤lamak üzere merkeze do¤ru çökmekte olan so¤uk toz ve gaz kütlelerini betimliyor. Gökbilimcilere göre bu sarmal lifler, en içteki 300 ›fl›ky›l› geniflli¤indeki bölgede birbirleri üzerine k›vr›l›yorlar. Bu da merkezde gerçekten dev kütleli bir karadeli¤in varl›¤›n› kan›tl›yor. NASA Bas›n Bülteni, 17 Ekim 2005
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
