ARASTIRMALAR (Research Reports)
VAN YORESiNDE HASTANEMiZE ANEMi NEDENi iLE BASVURANLARDA BETA TALASEMi, DEMiR EKSiKLiGi ANEMiSi SIKLIGI VE GLUKOZ-6-
FOSFAT DEHiDROGENAZ DUZEYi: BiRON C:ALISMA *
The incidence of beta thalassemia, iron deficiency and the level of glucose-6- phosphate dehydrogenase in anemic patients attending to our hospital in Van region:
A preliminary report
M.Ramazan $EKEROGLU1, Mehmet T ARAK<;:IOGLU1, M.Akif <;:UR0K2, K1ymet AKSOY3, Gtine~ T. Y0REGiR3
Ozet
Amar: Anemi pek r;ok hastallkta gorulen klinik bir semptomdur. Ta/asemiler, demir eksik/igi ve kronik hastailklar aneminin en yaygm sebeplerindendir. Aynca glukoz-6-fosfat dehidrogenaz (G6PD) enzim eksikligi de anemiye yo/ ar;an genetik bir bozukluktur. Van yoresinde hastanemize anemi on te:jhisi ile gelen hastalarmfazlahgt dikkat r;elanektedir. Bu neden/e, r;alt:jmada Van yoresinde beta talasemi, demir eksikligi anemisi stkltgt ve yore ir;in eritrosit G6PD diizeyi ara:jtzrtlmast amar;lanmt:jtlf.
Hastalar ve yontem: Kan saytmt, hemoglobin elektroforezi, Hb A2, Hb F, eritrosit G6PD ve plazma ferritin duzeyleri 163 olgudan a/man kan orneklerinde
o/r;ulmu:jtiir.
Bulgular: Hb A2 'si yiiksek beta talasemi ta:jtytctltgt
%6.8, demir eksikligi anemisi stkhgt %41 , Eritrosit G6PD ir;in referans deger 9.8±1.6 0/gHb olarak bulunmu:j ve bolgede anormal hemoglobine rast/anmamt!jttr.
Sonur: Bu on r;all:jma talasemi, demir eksikligi anemisi ve G6PD enzim eksikligi yonunden, Dogu Anado/unun r;e:jitli bo/gelerini de kapsayan, daha geni!j ara:jttrmalara gereksinme oldugunu gostermektedir.
Anahtar kelime/er: Anemi, Anormal hemoglobinler, Beta talasemi, Demir eksikligi, Eritrosit, Glikozfosfat dehidogenaz.
Bilindigi gibi pek <;:ok hastahkta anemi tablosu gorlilmekle birlikte en yaygm anemi sebepleri arasmda talasemi, demir eksikligi anemisi ve kronik hastahklar bulunmaktad1r (1). Yine hemolitik
*XV. Gevher Nesibe Tip Gunferi, 27-30 May1s 1997, Kayseri Yiizuncu Y1f Oniversitesi Ttp Faki.iltesi VAN
Biyokimya. Yard.Dor;. Dr.1
(:ukurova Oniversitesi Ttp Faki.iltesi ADANA Biyokimya." Yard. Dar;:. Dr2, Prof Dr. 3 Geli-$ Tarihi: 28.5.1997
Summary
Purpose: Anemia is a common clinical symptom for many diseases. Thalassemia, iron deficiency and chronic diseases are the most common causes of anemia.
Additionally, g/ucose-6-phosphate dehydrogenase (G6PD) deficiency is one of the genetic causes of anemia.
Considerable number of patients with anemia have been admitted to our hospital in Van region, which drew our attention. Therefore, we aimed at invastigating the incidence of beta thalassemia, iron deficiency and the level of red cell G6PD in Van region.
Patients and methods: Total blood count, hemoglobin electrophoresis, HbA2, HbF. red cell G6PD and plasma ferritin levels were determined in 163 patients.
Results: The rate of beta talassemia carriers with a high Hb A2 was found as 6.8%; iron deficiency rate was 41%. The r.eference value for red cell G6PD was determined as 9.8±1.6 U/gHb. Abnormal hemoglobin was not detected in the samples.
Conclusion: Further studies which would involve larger series in the Eastern Anatolia region are necessary.
Key Words: Abnormal, Anemia, Beta thalassemia, G/ucosephosphate dehydrogenase, Hemoglobins, Iron deficiency, Red cell.
anemiyle seyreden glukoz 6-fosfat dehidrogenaz (G6PD) enzim eksikligi de dtinyada hemoglobinopatilerden sonra en stk gozlenen bir genetik bozukluktur (2).
Hemoglobinopatiler ve talasemi sendromlan Akdeniz ve Uzakdogu tilkeleri ba~ta olmak tizere dtinyamn her bolgesinde degi~ik oranlarda gorUien ve otozomal resesif ge<;:i~ gosteren hastaltklardlr(3).
Herediter hastahklarda toplum taramas1 gtin ge<;:tik<;:e onem kazanmaktad1r. Bu tlir genetik hastahklann onlenmesinde en etkili yol ise tarama
Erciyes Ttp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 20 (3) ,204-207 1998 204
Sekerog/u, Tarakpoglu, (:iiriik ve ark.
9ah~malannm yapllmasidlr. TUrkiyenin 9e~itli
bolgelerinde anormal hemoglobinler ve talasemi ile ilgili 90k 9e~itli taramalar yap1lmaktadJr ( 4,5,6).
Ancak dogu illerimizde yap!lan kapsamh tarama
9ah~malarm say1sJ olduk9a azdu.
Bu ama((tan hareket ederek, Ytiztincti Ytl Oniversitesi Ttp Faktiltesi Ara~t1rma Hastanesi hematoloji laboratuvanna anemi on te~hisi ile gelen hastalardan kan ornekleri toplanarak hemoglobinopati, demir eksikligi anemisi, beta talasemi ve G6PD enzim eksikligi taramas1
yaptlml~ttr.
MATERYAL VE METOD
Van yoresinden hastanemiz hematoloji laboratuvanna ba~vuran 163 (96 kadm, 67 erkek) olgudan EDTA'h ttiplere kan omekleri almarak kan saytm cihaz1yla (counter) hematolojik veriler (MCV, Hb, Hct, MCH, MCHC, RBC, WBC) saptanm1~ ve hemolizsiz plazma orneklerinde ferritin dtizeyleri
9ah~tlmt~tJr. Plazmas1 aynlmt~ eritrosit pelletleri 3 kez serum fizyolojik ile y1kand1ktan sonra hemolizat haz1rlanarak hemoglobin elektroforezi, hemoglobin A2, hemoglobin F ve G6PD dtizeyi 9ah~llmi~t1r.
Hemoglobin elektroforezi seltiloz asetat yontemi ile
Tablo 1: Olgulara ait hematolojik bulgular
cinsiyct n WBC 109/L RBC 1012/L Hb g/dl X±SD* X± SO* X±SD*
K 96 8.05±2.5 4.72 ±0.53 11.5±1.7 E 67 8.73± 2.9 5.05± 0.90 12.6± 2.6
*
Ortalama ± standart sapma(7), HbF degerleri alkali denaturasyon yontemiyle (8) ve HbA2 dUzeyleri ise DE 52 kolon kromotografisi ile saptanrm~tlr(9).
G6PD aktivite tayini i9in hemolizat hazulamrken:
· Bir hacim eritrosit pelleti, iki hacim% 0.02 digitonin ve iki hacim 20 mol NADP, lmM -merkaptoetanol ve l mM EDT A i9eren 5mM pH 7.0 NaP tamponu
kullan!lmJ~tJr. Enzim aktivitesi 0.01 M MgCI2, 0.6 mM G6P ve 0.2 mM NADP i9eren 0.1 M tris-HCI pH 8.0 tamponu i9erisinde ol9tilmii~ttir. Spesifik aktivite ise 0/gHb olarak verilmi~tir( I 0).
BULGULAR
Olgulann hematolojik bulgulan tablo I'de
verilmi~tir. Hi9bir olguda anormal hemoglobin
gozlenmemi~, l I olguda ise Hb A2 diizeyi % 3.7'den yi.lksek bulunmu~ ve hematolojik verileri tablo II' de verilmi~tir.
HbF di.izeyleri btittin olgularda normal bulunmu~,
MCV degeri 79ft nin altmda ve HbA2 si %3.7'nin altmda olan 74 olgunun ferritin dtizeyi incelendiginde 31 olgunun ferritin dtizeyi 18 ng/ml'nin altmda bulunmu~tur. Eritrosit i9i G6PD dilzeyi ise 9.8± 1.6 U/gHb olarak bulunmu~tur.
Hct% MCVfl MCH pg MCHCg!dl
X±SD* X±SD* X± SO* X± SO*
34.6± 4.7 73.7±8.1 24.6± 3.8 33.0± 1.3 38.2 ± 7.3 75.4± 8.6 25.0 ± 3.5 33.1± 1.3
205 Erciyes Tlp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 20 (3) ,204-207 1998
Van Yoresinde Hastanemize Anemi Nedeni ile Ba~uranlarda Beta Talasemi, Demir Eksikligi Anemisi S1kflgt ve Glukoz -6- Fosfat Dehidrogenaz Diizeyi: BirOn (:all§ma
Tablo II: HbA2'si yiiksek olgulann hematolojik bulgulan
A.B* Hb Hct RftC MCV
g!dl % 10 /L
N.B 12.0 37.6 5.50
2 M.K 11.5 35.3 4.90
3 A.K 11.9 37.0 5.50
4 H.D 12.6 38.8 4.90
5 S.T 12.2 38.9 6.10
6 O.i 12.5 38.8 5.70
7 A.S 12.5 36.8 4.60
8 LK 13.7 43.6 6.40
9 A.B 11.5 33.7 4.50
10 S.K 14.6 47.0 7.00
II S.T 10.4 33.3 5.40
*
Ad ve soyadlann ba~ harfleriTARTI1;>MA
Talasemi hemoglobin sentezinde bozukluk sonucu
olu~an hipokrom, mikrositer ve herediter hemolitik
anemi tipidir(3). Talasemi sendromlan dtinyanm her bolgesinde degi~ik oranlarda gorlilebilmektedir.
Tlirkiye'nin 9e~itli bolgelerinde yap1lan yah~malarda
beta thalassemi ta~Iyicihgt Bat1 Trakya'da % 10.8(4), Antakya bolgesinde % 2-6.7(5,6), Antalya'da% 1.4(11), Elbistan yoresinde% 1(12), Mustafa Kemal Pa~a ve koylerinde % 2.78(13), Dogu Anadolu Bolgesinde% 0.6(14) ve Van'da%
2.6 (15) olarak bulunmu~tur. Aksoy ve ark. (l5),Van yoresinde yapt1klan 9ah~mada % 0.72 dlizeyinde heterozigot Hb S tesbit etmi~lerdir. Bizim
yali~mamtZda ise herhangi bir anormal hemoglobine
rastlanmami~tlr. Her iki 9alt~ma da Van yoresinde hemoglobinopatilerin problem olu~turmadigi
kamsmt uyandtrmaktadtr. Aksoy ve arkada~lan ( 15) yine aym yah~malannda Hb A2'si yiiksek beta talasemi ta~IYICihgmi % 2.6 olarak saptarlarken, bu oran bizim yah~mam1zda% 6.8 olarak saptanmt~t1r.
Bu farkl1hgm nedeni bizim yah~mam!Zln anemi on tamst konmu~ bireylerde yaptlmt~ olmasmdan olabilecegi gibi her iki 9ah~manm · degi~ik
topluluklar iizerinde yaptlmasmdan da kaynaklanmt~
11 67.4 71.2 67.2 79.0 63.0 67.7 78.7 68.7 74.9 66.4 61.3
MCH MCHC HbA2 HbF HbE
pg g!dl % %
21.5 31.9 4.1 1.7 AA
23.3 32.7 4.0 1.8 AA
21.7 32.2 4.8 1.9 AA
25.8 32.6 3.8 2.0 AA
19.7 31.2 4.2 2.0 AA
21.7 32.1 5.6 1.8 AA
26.8 34.0 3.8 1.4 AA
21.3 31.4 3.9 2.0 AA
25.6 34.2 3.8 2.0 AA
20.7 31.1 5.5 1.7 AA
19.2 31.4 6.2 2.0 AA
olabilir. Nitekim, Aksoy ve arkada~lan ( 15) Van ve 9evresindeki 9ah~malannt tamamen Ttirk toplumu iizerinde yaparlarken, bu yah~may1 olu~turan
orneklerin yOgunlugunu KUrt toplumu
olu~turmaktad1r. Bolge halkmm bliytik 9ogunlugunun (yakla~tk %70) Ktirt oldugu
dii~tinliliirse, bu genetik anomalinin bolgede kiiytimsenemeyecek stkltkta oldugunu gostermektedir.
<;ah~mamtzda demir eksikligi anemisinin belirlenmesinde plazma ferritin seviyesi
kullamlmi~tlr. Bilindigi gibi, plasma ferritin seviyesmm olyiimii, demir eksikliginin belirlenmesinde en gtivenilir metodlardan biridir (I, 16). Bu 9ah~mada demir eksikligi anemisi % 41 oranmda saptanmt~ olup, oran oldukya yliksektir.
Bolgemizde demir eksikligi anemisinin bu ~ekilde
on plana 91kmasmdaki en bliyiik nedenler arasmda, bolgenin dti~tik sosyoekonomik durumu ve dengeli beslenme konusunda halkm yeterli bilgiye sahip olmamast gosterilebilir.
Van ve yoresi i9in eritrosit G6PD enzim seviyesi 9.8± 1.6 0/gHb olarak tesbit edilmi~tir. Bilindigi gibi G6PD, pentoz fosfat yolunun kilit enzimi olup,
Erciyes Ttp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 20 (3) .204-2071998 206
Sekeroglu, Tarakf;IOglu, Ciiriik ve ark.
eksikliginde eritrositler oksidan ajanlara maruz . kald1gmda hemolitik anemi gozlenmektedir(I 6).
Yoremiz ic;:in buldugumuz deger, Beutler tarafmdan bildirilen l2.1±2.05 0/gHb'den daha dti~tikttir
(I 0). Yiiregir ve ark. (17) <;ukurova' da yapt1klan
c;:ah~mada yore ic;:in G6PD seviyesini 8.6± 3.3 olarak
bulmu~IardJr. Her iki bolgede bulunan referans degerleri arasmda btiytik bir fark olmadJgl
gozlenmi~tir. Ancak bolgemiz ic;:in ~u ana kadar G6PD eksikligi ya da varyant tesbiti ile ilgili herhangi bir c;:ah~ma yap!lmamJ~tlr.
Sonuc;: olarak, bu on c;:ah~ma talasemi, demir eksikligi anemisi ve G6PD enzim eksikligi yontinden, Dogu Anadolunun c;:e~itli bolgelerini de kapsayan, daha geni~ ara~t1rmalara gereksinme oldugunu gostermektedir.
TE~EKKUR: 6rneklerin c;:ah~Jlmast s1rasmda gerekli olanaklan saglayan <;ukurova Oniversitesi
Ttp Faktiltesi Biyokimya Anabilim Dah Ba§kam
Prof. Dr. Gtine~ T. Ytiregir ve diger ogretim tiyelerine te§ekktir ederiz.
KAYNAKLAR
1. Beutler E. The common anemias. JAMA 1988;
259:2433 -2437.
2. Beutler E. The genetics of g/ucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. Sem Hemato/ 1990;
27:137-164.
3. Lukens J.N. The Thalassemias and related disorders: Quantitative disorders of hemoglobin synthesis. In: Lee E R, Bithe/1 TC, Foerster J, Athens JW, Lukens JN (eds), Wintrobe 's Clinical Hematology. volume 1, W B Saunders Company, Philadelphia 1993, pp JJ02-Jl46.
4. Aksoy M, Kutlar A, Kutlar F, Dim;ol G, Erdem S, Bastesbihci S. Survey on hemoglobin variants, beta thalassemia, glukose-6- phosphote dehydrogenase deficiency and haptoglobin types in Turks from Western Trace.
J Med Genet 1985; 22: 288-290.
5. Aksoy M, Dim;ol E, Erdem $. Survey on Hb variants beta-tho/asemia G6P D deficiency and haptoglobin types in Turkish people living on
Manavgat, Serik and Boztepe (Antalya). Hum Hered 1980; 30:3-6.
6. Canatan D, Arcasoy A, C::avdar AO. Tek tilp osmatik frajilite testi ile beta thalasemia taramasz. Doga Bilim Dergisi 1985; 9:130-135.
7. Kohn J. Separation of hemoglobins on cellulose acetate. J Clin Path 1969; 22:109 - Jl 0.
8. Singer K, Chernoff AI, Smger L. Studies on abnormal hemoglobins. I Alkali denaturation.
Blood 1951; 6: 413.
9. Huisman S. A simplified procedure for the determination of hemoglobin A2. J Lab Clin Med I975; 86:-700-702.
I 0. Beutler E. Red cell metabolism. Grune and Stratton, London 1984; pp 9-68.
II. Din9ol G, Aksoy M, Kazancwglu R, Din9ol K.
Antakya 'mn iki Eti Tiirk koyilnde an or mal hemoglobin/er ve A2 'si yilksek beta thai asemia.
Doga Bilim Dergisi I984; 8: I4-17.
I2. Canatan D, BarS, Arcasoy A, Yesil N. Elbistan yoresinde anormal hemoglobin ve Hb A2 yilksekligi ile karakterize beta tha/asemia taszytct taramasz. Doga Bi/im Dergisi 1990;
14:555-56I.
I 3. Akar N, Uysal Z, Yes if N, ince E, Arcasoy A.
Mustafa Kemal Pasa ve koy/erinde anormal hemoglobin ve A2 yilksek/igi ile karekterize beta tha/asemia taszyzcdzgz arastzrmasz. Doga Bilim Dergisi I990; 14; 551-554,.
I4. Kurk9iloglu M, Dagcz A, Gen9e//i Y, Arcasoy A, Agbas A. Dogu Anado/u Bolgesinde beta tha/asemia ve anormal hemoglobin taramasz. Doga Bi/im Dergisi I986; I0:318- 325.
I5. Aksoy H, Bayraktar Y, Yuzbaswg/u T ve ark.
Van ve i/9eleri Turklerinde hemoglobin varyantlarz ve A2 'si yilksek beta thai asemia ve haptoglobin tip/eri uzerinde bir 9alz~·ma. Doga Bilim Dergisi I986; I0:5-7.
I6. Lee ER. Microsytosis and the anemia asociated with impaired hemoglobin synthesis In: Lee E R, Bithe/1 TC, Foerster J, Athens JW, Lukens JN (eds), Wintrobe 's Clinical Hematology. volume I, W B Saunders Company, Philadelphia I993, pp 791-807.
17. Yuregir GT, Aksoy K, Arpacz A, On/iikurt i, Tu/i A. Studies on red eel/ glucose-6- phosphate dehydrogenase : evaluation of reference values. Ann Clin Biochem 1994·
31:50-55. '
207 Erciyes Tzp Dergisi (Erciyes Medical Journal) 20 (3) ,204-207 /998
