MESLEKSEL “AİRBORNE” KONTAKT DERMATİTLER
Ankara Meslek Hastalıkları Hastanesi Dermatoloji Bölümü
Uzm. Dr. Aslı AYTEKİN
Mesleki Deri Hastalıkları
*Mesleki deri hastalıkları tüm meslek hastalıklarının %10-20’sinden
sorumludur.
*Gelişmiş ülkelerde bu oran %1’e kadar
düşmekte ve işçi sağlığına verilen önemin
bir göstergesi kabul edilmektedir.
Sanayideki gelişmeler
↓
Çok sayıda irritan/ alerjene maruziyet artışı
↓
Mesleki dermatozlarda çeşitlilik
↓
“Airborne dematozlar” tanısal problemler oluşturduklarından
hem hasta hem de doktor için
büyük bir bulmaca
Airborne Dermatoz?
Toz Sprey Polen
Uçucu kimyasalların duman ve/veya partikülleri
↕
havayolu aracılığı ile deriye teması
↓
Airborne Dermatoz
Airborne dermatozlarda
“Dooms-Goosens” sınıflaması
1. Alerjik airborne kontakt dermatit 2. İrritan airborne kontakt dermatit 3. Airborne fotoallerjik reaksiyonlar 4. Airborne fototoksik reaksiyonlar 5. Airborne kontakt ürtiker
Nadiren →
akne benzeri lezyonlar, likenoid erüpsüyonlar, akne rosase,
eritema multiforme ve
pellegra benzeri lezyonlar
Airborne Kontakt Dermatitler (ABKD)
Airborne dermatozların en sık görülen formu nedir ?
ABKD
Kişiler airborne kontaktanlara duyarlanma nasıl olur ?
Direk, indirek temas, sindirim yoluyla, bitkisel kozmetikler aracılığıyla
Bir kontakt dermatitin havayolu aracılığıyla meydana geldiği nasıl anlaşılır?
Toz, damlacık veya uçucu bir ajanın ortamda bulunması, hastanın öyküsü ve takipleri,
lezyonların klinik dağılımı ve
epikutanöz testler ile sorumlu ajanın belirlenmesi
ABKD’lerin Epidemiyolojik Özellikleri
Mesleksel ABKD
dezenfektanlar,
ilaçlar,
bitki ve ağaç ürünleri
plastikler,
lastikler,
yapıştırıcılar,
metaller
Mesleksel Olmayan ABKD
genellikle bitkisel orijinli
en sık “parthenium
hysteroporus”
ABKD’lerin İmmunolojisi
Sürekli alerjene temas →T hücre
proliferasyonunda artış → spesifik alerjenle karşılaşıldığında mediatör salınımı →
hücresel ımmun cevap
Tip 4 hipersensitiviteyi destekleyen bulgular:
IL-6, IL-8, IL-7ve TNF’deproinflamatuar sitokinlerde artış,
IL-4, IL-10 gibi antiinflamatuar sitokinlerde azalma
Tip 1ve Tip 3 hipersensitivite reaksiyonu ile meydana geldiğini gösteren deneysel çalışmalar
Tablo-2. "Airborne" kontakt dermatitde klinik şiddet skorlaması (adapted from Verma et al.)
A. Kaşıntı Klinik şiddet skoru
yok 0
hafif 1
orta 2
şiddetli 3
B. Lezyon tipi Klinik şiddet skoru
papül 1
plak 2
likenifiye papül 3
likenifiye plak 4
eksüdatif lezyon 5
C. Eritem Klinik şiddet skoru
yok 0
hafif 1
orta 2
şiddetli 3
D. Tutulan yer Klinik şiddet skoru
yüz
alın 0.2
yanaklar 0.2 (herbiri)
burun, çene 0.1 (herbiri)
periorbital alan 0.05 (herbiri) kulak, retroauriküler alan 0.1 (herbiri)
boyun (ön ve arka) 0.2 (herbiri)
kafa derisi 0.7
üst ekstremite
el dorsalleri 0.2 (herbiri)
önkol fleksör 0.4 (herbiri)
önkol ekstansör 0.4 (herbiri)
kol fleksör 0.4 (herbiri)
kol ekstansör 0.4 (herbiri)
omuz 0.2 (herbiri)
toraks 2
abdomen 2
sırt (üst ve alt) 2 (herbiri)
alt ekstremite
ayak dorsalleri 0.2 (herbiri)
bacakların ön kısmı 0.8 (herbiri)
bacakların arka kısmı 0.8 (herbiri)
"Airborne" kontakt dermatitde klinik şiddet skorlaması
Tanı
Mesleksel olanı mesleksel olmayandan ayırt etmek önemli
Mesleksel ABKD→
iyi alınmış bir meslek öyküsü,
iş yerinde benzer yakınması olan hastaların varlığı,
iş yerinden uzaklaştırılması ile lezyonlarda gerileme gibi “Matias kriterleri”
lezyonların morfolojik özeliklerinin değerlendirilmesi
Mesleksel ABKD’lerde irritan/alerjik ayırımı
Mesleksel irritan ABKD’lerde→ iş yerinin toz ölçüm analizleri
havadaki partiküllerin direk mikroskopik incelemesi
Mesleksel alerjik ABKD’lerde→ standart ve özel seri deri yama testleri
iş yerinde kullanılan malzemeler ile yama testleri ürün güvenlik formlarının incele
nmesi
Mathias Kriterleri
1-Klinik görünüm kontakt dermatitle uyumlu mu?
2-Olası irritan veya alerjik maddelerle iş yerinde temas var mı?
3-Lezyonların yerleşim yeri ile mesleksel maruziyetle uyumlu mu?
4-Lezyonların başlangıcı ile maruziyet arasındaki ilişki kontakt dermatit ile uyumlu mu?
5-Mesleksel olmayan maruziyetler dışlandı mı?
6-İş yerinden uzaklaştığında lezyonlarda gerime oluyor mu?
7-Deri yama testleri ile olası bir alerjen/ irritan saptandı
mı?
I- Mesleksel alerjik ABKD
• En sık bildirilen airborne dermatoz formudur.
• Avrupa standart seri deri yama testleri (%50-80 )
• Özel seri deri yama testleri
• Hastanın kullandığı
malzemelerden yapılan testler
Test pozitif ise: Alerjik MKD
Test negatif ise: İrritan MKD
Deri Yama Testleri
• Alerjenler finn chamberlar içeren flasterler ile sırtın üst kısmına ve kılsız alana
uygulanır.
• Test sonuçları 48, 72 ve 96.
saatte değerlendirilir.
• Eritem:+
• Eritem ve endürasyon: + +
• Endürasyon ve vezikül: + +
• Endürasyon ve bül: + + + +
Mesleki Alerjenleri Belirlemede Deri Yama Testleri
• Kuaför serisi
• Dental seri
• Matbaacı serisi
• Kesme yağları serisi
• Epoksi resin serisi
• Isosiyanat serisi
• Metal serisi
• Hastanın iş yerinden
getirdiği maddeler ile
hazırlanan deri yama
testleri
1-İlaçlara bağlı mesleksel ABKD
İlaç üretim fabrikası çalışanlarında,
yaşlı ve düşkünlere bakan hasta bakıcı ve hemşirelerde
İlaçlar deriye direk temasla tabletin kırılması veya ezilmesi
sırasında oluşan aerosoller ve üretim aşamasındaki ara veya son
ürünlerin aeroselleri aracılığıyla
→ kontakt dermatitler
Azitromisin Tetrazepam
İnhaler budesonid Olanzapine
Simvastatin Carvedilol Zolpidem Tylosin Omeprazol Pristinamycin isofloran buharı mesna
benzoyl peroxide
2-Alerjenlere bağlı mesleksel ABKD
sağlık çalışanları
inşaat sektörü çalışanları
boyacılar
metal sanayi çalışanları
• Akrilatlar
• Pentaerythritol triacrylate
• Trimethylolpropane triacrylat
• Metaakrilatlar
• 2-Hydroxethyl methacrylate
• Triethylene glycol dimethacrylate
• Ethylene glycol dimethacrylate
• Latex
• Epoksi reçineleri[
• Thiuramlar
• Koruyucular ve diğer kimyasallar
• 4-(bromomethyl)benzoic acid
• Tetramethyluronium Hexafluorophosphate
• Metilkloroizotiazolinon/
Metilizotiazolinon
• 1,2-benzisothiazolin-3-one
• Metaller, Altın, Radyum
• Potasyum metabisülfit
• Paladyum, platin
3-Dezenfektanlara bağlı mesleksel ABKD
• Literatürde bu gruba bağlı vakaların sayısı az
• Bir geriatri bölümü hemşiresinde
→didecyldimethylammonium chloride
• temizlik işçilerinde → usnic acid
4- Ahşap ürünleri çiçek, bitki ve tozlarına bağlı mesleksel ABKD:
Tahta, bitki tozları ve/veya ağacın kendisine karşı gelişebilir
Elle/ makine ile tahta işleri yapan iş kolları Çiftçiler
Kereste işçileri
Tahta mücevherat işi yapanlar Müzik enstrümanları imalatçıları
Çiçek ve bitki tozlarına bağlı çiçekçiler
• Gömlek yakası, pantolon paçası ve kol ağızları gibi tozların sıkıştığı ve tuzağa düştüğü alanlar
• Kuru, kaşıntılı ve likenifiye dermatit
• Faveira amargosa
• Pinus roxburghii
• Tarçın tozları
• Machaerium scleroxylon
• Safran soğanı
• Livestock talaşı
• Kekik talaşı
• Eucalyptus pulverulenta
II- Mesleksel irritan ABKD
• Mesleksel irritan ABKD’ler daha sık görülüyor !!!! fakat az bildiriliyor
• İrritan ajan ???? → çoğu vaka tanı alamıyor
• Tuzağa düşmüş, sıkışmış deri alanlarında irritasyon
• Kaşıntı önemli
DİKKAT:
Gömlek yaka altı,
ön kollarda gömlek manşeti altı ve
alt bacakta pantolon bileği
.
• cam iplikçikler →deride kesikler ile likenifiye dermatitler
• asbest lifleri → dikensi özellikleriyle avuç
içlerinde kalınlaşmalar
• çimento ve tahta tozları
→ mekanik irritasyon ile
kronik kaşıntı
III-Mesleksel Fotoalerjik ABKD
• Hayvansal ilaçlar ve hayvanların medikal beslenmesi ile uğraşan tarım işçileri
• İlaçların fototoksik ve fotoalerjik yan etkilerine mesleksel olarak maruziyet
aquindox ve chlorpromazine
IV- Mesleksel airborne kontakt ürtiker:
• Bir laboratuar teknisyeninde →didecyl dimethyl ammonium klorid
• Poliüretan yapıştırıcılara maruz kalan bir kimya fabrikası çalışanında → diphenylmethane-4,4'- diisocyanate
• Hindiba yaprakları ile uğraşan bir çiftçide →
“airborne” protein kontakt dermatit
Tedavi
• Akut tedavide ilk adım →
ajanın yıkama ile vücuttan uzaklaştırılması ajanla temasın kesilmesi
• Topikal tedaviler → steroidler,nemlendiriciler vb.
• Sistemik tedaviler → steroidler, metotreksat, azothioprin
• Tedavinin uzun dönemde başarısı → kontakt
dermatit etkenini bulup ortadan kaldırmak
Korunma
İş yeri koşullarının düzenlenmesi →ısı, nem, aspirasyon mekanizmaları
Örneğin; yalıtım işçilerinde →
nemli ve sıcak ortam
hastanın elini yukarı kaldırarak çalışılması şikayetlerde↑
ABDK gelişen hemşirelerde →
ilaçların ezmekten kaçınmaları
uygun ekipman ve örtücü kıyafet kullanmaları
Nemlendirici ve bariyer krem kullanımı →
epidermisin iyileşme sürecini hızlandırma
irritan ve/veya alerjen maddenin deri ile temasını kesme yaşam kalitesinde artış
“kuaternium-18 bentonit “ gibi doğal kil içeren kremler
Kişisel Koruyucu Donanımlar 1- Toz Maskeleri
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında; tozla mücadelede toz oluşumunu önlemekte amaç →
kaynağında tozu bastırmak
uygun havalandırma ile toz yoğunluğunu seyreltmek
öngörülen ZAOD/TWA (toplam toz miktarı mg/m3) düzeyi altında tutmak esastır.
• Tozlu ortamda çalışma sırasında →
toz maskesinin filtresinin toz süzme özelliği tam olarak bilinmeli maske yüze tam oturmalı ve düzenli bakımı sağlanmalıdır
• Toz maskesi → Bir vardiyada toplam bir saati geçmeyen kısa süreli tozlu çalışmalarda yardımcı araç olarak kullanılır.
