5. HAFTA
ULUSLARARASI DENİZ HUKUNDA GEMİ KAVRAMI
• Uluslararası hukukta her durum için geçerli genel bir tanıma sahip değildir.
• BMDHS’de düzenlenmemiştir.
• Uluslararası anlaşmaların düzenleniş amaçları doğrultusunda farklı tanımları mevcuttur.
GEMİ
• 6102 sayılı TTK’da ise gemi, “Tahsis edildiği amaç, suda hareket etmesini gerektiren, yüzme özelliği bulunan ve pek küçük olmayan her araç, kendiliğinden hareket etmesi imkânı bulunmasa da, bu Kanun bakımından “gemi”
sayılır” biçiminde ifade edilmiştir.
GEMİ
Gemiler Gemiler
Devlet gemileri
Devlet gemileri
Savaş gemileri Savaş gemileri
Ticari amaçla kullanılanlar Ticari amaçla
kullanılanlar
Kamu hizmetine tahsisli olanlar Kamu hizmetine
tahsisli olanlar
Özel
kişilere ait gemiler
Özel
kişilere ait gemiler
SAVAŞ GEMİLERİ
• Ticaret gemisinin tanımı ulusal hukuklara bırakılırken, savaş gemisinin unsurlarının açıklanması, uluslararası hukuk tarafından ele alınmıştır.
SAVAŞ GEMİLERİ
• Savaş gemisi kavramı, öncelikle ADS’de tanımlanmış, daha sonra BMDHS’de birkaç değişiklik ile aynen kabul edilmiştir. Buna göre savaş gemisi, “… bir devletin silahlı kuvvetlerine ait olup kendi tabiiyetindeki gemileri başkalarından ayıran harici alametler taşıyan, bu devletin hükümetinin usulüne uygun şekilde yetkilendirdiği ve ismi normal hizmet listesinde veya buna muadil bir listede görünen bir subayın komutasında olan ve silahlı kuvvetlerin düzenli disiplini altındaki bir mürettebatla donatılan bir gemi demektir”.
SAVAŞ GEMİLERİ
• BMDHS md. 95: “Savaş gemileri, açık denizde bayrak devletinden başka herhangi bir devletin yargı yetkisinden tamamıyla bağışıktır.”
• BMDHS md. 32: “…bu Sözleşmede yer alan hiçbir hüküm harp gemilerinin ve gayri-ticari amaçlarla kullanılan diğer devlet gemilerinin bağışıklıklarını etkilemez.”
KAMU HİZMETİNE TAHSİS EDİLEN DEVLET GEMİLERİ
• Söz konusu gemiler; eğitim, sağlık, haberleşme ve protokol gibi çeşitli alanlarda hizmet verebilmektedir.
• Uluslararası hukuk kapsamında savaş gemileri ile kamu hizmetinde kullanılan devlet gemileri, aynı hukuki rejime tabidir. (BMDHS md. 32)
Ticari Amaçla Kullanılan Devlet Gemileri
• Bazı devletlerin, ticari amaçla kullanılan devlet gemilerine dokunulmazlık tanımaya başlamaları ile özel şahıslara ait ticaret gemileri yönünden olumsuz bir durum meydana gelmiştir.
• KBBS kapsamında, ticari amaçla kullanılan devlet gemilerinin, ticaret gemileri için öngörülen hükümlere tabi olacakları düzenlenmiş; BMDHS ise, söz konusu gemiler için uygulanacak kurallara aynı maddelerde yer vererek ilgili yaklaşımı aynen sürdürmüştür. (BMDHS Bölüm 3, Alt Bölüm B)
Özel Gemiler
Ticaret Gemileri
• Ticaret gemisi kavramının tanımı, 1958 Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmeleri ve BMDHS’nin yanı sıra, deniz hukukuna ilişkin diğer uluslararası anlaşmalarda da yer almamaktadır.
• Bunun nedeni, bayrak çekme hakkının tespitinde önemli bir yeri olan ticaret gemisi için gerekli şart ve unsurların ulusal hukuk sistemleri tarafından belirlenmesinin tercih edilmesi şeklinde gösterilmektedir.
Özel Gemiler Ticaret Gemileri
• Ticaret gemisini tanımlamak gerekirse, ADS ve BMDHS’de savaş gemisi kavramının tarif edilmesinden yola çıkarak, savaş gemisi dışında kalan ve ekonomik kazanç amacına tahsis edilen gemiler, ticaret gemisi olarak değerlendirilebilir.
Özel Gemiler Ticaret Gemileri
• Ticaret gemisi, 6102 sayılı TTK’ya göre ise,
“Suda ekonomik menfaat sağlama amacına tahsis edilen veya fiilen böyle bir amaç için kullanılan her gemi, kimin tarafından ve kimin adına veya hesabına kullanılırsa kullanılsın
“ticaret gemisi” sayılır” biçiminde açıklanmıştır.
Ticari Amaç Dışında Kullanılan Gemiler
• Özel hukuk gerçek veya tüzel kişilerine ait, fakat ekonomik menfaat yönünde faaliyet göstermeyen; yat, özel eğlence gemisi, dernek gemisi ve spor amaçlı gemilerin örnek gösterilebileceği söz konusu gemi türü, uluslararası hukuk açısından ticaret gemisinin hukuki rejimine tabidir.
