KIYMETLİ EVRAK HUKUKU
Varakanın çoğulu = evrak; hak=yazı gibi düşünelim. Senet = kağıt gibi düşünelim.
a- Bir senettir.
b- Hak senette yer alır. (mündemiçtir) c- Hak, senetten ayrı devredilemez.
d- Hak, senetten ayrı dermeyan edilemez.(ileri sürülemez) e- Hak, nakden değerlendirilen ve devrolunan bir hak olmalıdır.
AKTÖRLER 1- Keşideci – Tanzim eden(Düzenleyen)
2- Lehtar – Senedin ön yüzünde adı alacaklı olarak görünen kişi.
3- Hamil – Senedi taşıyan (senedi elinde bulunduran) 4- Ciranta – Ciro eden(ilk ciranta lehter)
5- Muhatap – çek ve poliçede vardır. Senedin tahsilatında muhatap alınan kişidir.
6- Avalist – Kambiyo senetlerinde borçlulardan birine teminat veren kişidir.(kefil olana benzer)
HAKKIN DOĞUMUNA İLİŞKİN TEORİLER
1- Kreasyon : senedin düzenlenmesiyle lehtarın alacak hakkı doğar.Ona teslim edilmez.(ABD)
2- Akit(sözleşme) Teorisi : Senet, keşideci ve lehtar arasında yapılan anlaşmaya göre lehtera teslim edilir. Tedavül zordur. Çünkü anlaşma arar.
3- Görünüşe itimat teorisiyle birleştirilen akit arasında anlaşma kurulmuş olur.
Senet, daha sonra iyi niyetli 3.kişiye devredilirse onun senedin görünüşüne itimatı korunur. (Bizdeki sistem)
TASNİF
1- Alacak hakkı veren senetler – tahvil, kambiyo senetleri 2- Ortaklık hakkı veren senetler – pay senedi, ilmuhaber
3- Katılma hakkı veren senetler – intifa senedi, kar’ a iştiraklı tahvil.
4- TMK’ de düzenlenenler – İpotekli borç senedi, irat senedi, rehinli tahvil.
5- Emtia senetleri – Konişmento (Denizde taşınacak eşya üzerindeki
rehin/mülkiyeti gösterir.) umumi mağaza(Gümrüklenmemiş serbest mallar ile hububat saklar. Depo 2 tür senet çıkarır.
Makbuz senedi; umumi mağazaya bırakılan eşya üzerindeki mülkiyeti gösterir.
6- Varant ; Umumi mağazaya bırakılan eşya üzerinde ki rehni gösterir.
7- Bildirici Senetler : hak, senetten önce var. Pay senedi, irat senedi, ipotekli borç senedi.
Kurucu Senetler : hak, senedin düzenlenmesiyle kurulur. “bono,poliçe,çek”
8- İlli Senetler ; Pay senedi tahvil.
İletten mücerret : Senedin temelindeki ilişkinin geçersizliği senedi etkilemez.
Bono, poliçe, çek, irat senedi, ipotekli borç senedi.
EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAK
- Lehtar vardır. Kanunen emre yazılı : Bono,poliçe,çek,makbuz senedi, varant.
- Ciro + zilyetliğin devri.
Muhatap Banka, Adres.
Bu çek karşılığında Leyla Leman’ a 500 tl ödeyiniz.
Kasım kara 18.9.2015
Adres imza.
NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAK
- Lehtar var. Keşideci senede “ciro edemez, hama yazılıdır emre yazılı değildir vb.” olumsuz emir kaydı(rekto) kayar.
- Muhatap Banka, Adres.
Bu çek karşılığında Leyla Leman’ a 500 tl ödeyiniz.
Ciro Edilemez. Kasım kara
18.9.2015
İmza Adres tarih imza.
HAMİLİNE YAZILI KIYMETLİ EVRAK
- Lehtar yok; Bono, poliçe, varant, makbuz, senedi hamiline yazılı olamaz.
- Çek, pay senedi, intifa senedi, ipotekli borç senedi, irat senedi, hamiline yazılı olabilir.
- Muhatap Banka, Adres.
Bu çek karşılığında hamiline 500 tl ödeyiniz.
Kasım kara 18.9.2015
Adres imza.
EKSİK NAMA YAZILI; TOPAL NAMA YAZILI; TOPAL HAMİLİNE YAZILI Nama yazılı bir bonoya/nama yazılı bir poliçeye lehtera veya hamiline yazılırsa olur.
- Muhatap Banka, Adres.
Bu bono karşılığında Leyla Leman’ a 500 tl ödeyeceğim.
Kasım kara 18.9.2015
Adres imza.
Veya hamiline.
Ciro edilemez.
çek topallaşmaz, hamiline olur.
Kambiyo Emre Nam Hamilin Eksik
senetleri a e Nama
Bono + + - +
Poliçe + + - +
Çek + + + -
Tahvil (Senedin tür değiştirmesi) Kanuni, İradi
İradi tahvil – Emre yazılı s., Nama yazılı s. – Hamiline yazılı senet.
- Tüm ilgililer rıza gösterecek. Rıza senette gösterilecek; senedin dönüştürülecek türde şekli olacaktır.
* Hama yazılı senet – Emre yazılı S., Nama yazılı S., - Tüm ilgililer (keşideci…)
rıza gösterecek + rıza senette gösterilir, senedin o türde şekli olmalıdır.
Tahville hiç ilgisi olmayan ama 20 tane soru gelen bir konu:
Hamiline yazılı çekin cirosunun hükmü : ciro eden çekin ödenmesi
bakımından teminat vermiş oldu. Burada çekin devri bakımından katkısı yoktur ama teminat fonksiyonu vardır. Temlik fonksiyon yoktur.
Çekin, hamilin teşhisi bakımından teşhis fonksiyonu yoktur.
Çek halen hamiline yazılırdır.
Çek, emre/nama hale gelmez.
Ciro eden kişi, müracaat borçlusu olur.
KIYMETLİ EVRAK DÜNYASI Kambiyo senedi : “Bono,Poliçe,Çek”
Emtia senetleri : “konişmento, varant, makbuz senedi”
TMK’ da düzenlenenler : “ irat senedi, ipotekli borç senedi, rehinli tahvil”
Menkul Kıymet : “İntifa senedi, pay senedi, tahvil, ilmuhaber, talan kupon”
HAKKIN DEVRİ BAKIMINDAN
*Emre yazılı kıymetli evrak : Ciro+zilyetliğin devri; Kamu güvenliği var.
*Nama yazılı kıymetli evrak : Alacağın temliki + zilyetliğin devri; Kamu güvenliği yok.
*Hamiline yazılı kıymetli evrak : Zilyetliğin devri; Kamu güvenliği var.
*Nama yazılı pay senedi : Ciro+Zilyetliğin devri.
Kıymetli Evrakta İptal :
-Senedin zayi olması – senet, meşru hamildeyken onun rızası dışında kaybedilmeli/çalınmalı/yanmalıdır.
-senedin kayıp/çalınması durumunda kimin elinde olduğu bilinmemeli. Hak senette devam ediyor olmalıdır.
-Emre yazılı kıymetli evrakta; - poliçenin iptali usulüne tabidir.
-senedin meşru olduğunu belirten meşru hamile (x) diyelim.
-X denilen kişi, borçluya tebliğ edilmek üzere ödeme yasağı aldırır. Bu karar borçluya tebliğ edilir. Senedi getirirlerse getirsin ödememesi aksi halde bir daha yapacağı ihtar olunur. Mahkeme, senedin getirilmesi için 3 ilan yapar. En 3 ay – 1 yıl; ilan süresi.
İlan Süresinde
senet ibraz edilirse; mahkeme, x’ e senedi getirene iade davası açması için süre verir.
senet ibraz edilmezse; iptal edilir. Durum ilan edilir.
İPTALİN SONUÇLARI
a- Şekli hak sahipliği teşhis edilir.
b- Senedin teşhis fonksiyonu kalkar.
c- Senet olmadan da mahkeme kararıyla tahsilat sağlanabilir. Yada X, keşideciden yeniden senet düzenleyip kendisine vermesini isteyebilir.
d- Maddi hukukta hak devame der.
Hamiline yazılı senette iptal :
1- Ödeme yasağı kararının alınması için senedin iptali de istenmelidir.
2- Borçlunun yerleşim yeri mahkemesinden iptal istenir.
3- İlan süresi en az 6aydır.
Nama yazılı senetlerde iptal :
1- Hamiline yazılı senetlerdeki gibidir.
2- Borçlu, ilan sayı ve suretlerinin azaltılmasını öngörerek daha basit iptal öngörülebilir.
3- Borçlu alacaklının borcun ödendiğine dair bir belge kendisine vermesi koşuluyla iptale gerek olmadan da ödeme yapılabilir.
4- Nama yazılı kambiyo senetleri, emre yazılı senet gibi iptal olunur.
