İYOT YETERSİZLİĞİ
HASTALIKLARI
İyot insan vücudunda çok az miktarda
bulunan bir eser elementtir.
Vücutta 15-20 mg kadar iyot bulunur.
TİROİD HORMONLARININ
YAPIMI İÇİN
Tiroid bezi, boynun ön kısmında yerleşmiş olan ve salgıladığı hormonlarla vücut metabolizmasını
düzenleyen endokrin
bir organdır.
İyot, tiroid bezinden salgılanan
“triiyodotironin” (T3)
“tiroksin” (T4) hormonlarının
bileşiminde bulunur.
Tirozin Tiroid bezinde I
Tiroksin
Triiyodotironin
Günlük iyot gereksinimi karşılanamadığı zaman
İyot Yetersizliği Hastalıkları
adı verilen bir dizi gelişimsel ve fonksiyonel
hastalık ortaya çıkabilir.
Bu hastalıkların belki de en az problem
yaratanı,
yetersizliğinin en sık ve en kolay görülen
belirtisi guatırdır.
Dünyada, önlenebilir zeka geriliği ve
beyin hasarının en önemli nedenidir.
İYH (İyot Yetersizliği Hastalıkları) ile İLGİLİ SORUNLAR YAŞAMIN
DÖRT EVRESİNE İLİŞKİNDİR.
Fetüs(Fetüsteki iyot yetersizliği, annedeki iyot yetersizliğinin bir sonucudur) Düşükler
Ölü doğumlar
Doğum anomalileri
Perinatal ölümlerde artış
Nörolojik kretenizm(mental gerilik, sağırlık-dilsizlik şaşılık, spastik dipleji) Miksödem kretenizm (cücelik, mental gerilik)
Psikomotor bozukluklar
Yenidoğan Guatr
Hipotroidi Mental gerilik
Çocuk ve gençlerde Guatr
Hipotiroidi
Mental fonksiyonlarda bozukluk Okul başarısında düşme
Büyüme geriliği
Yetişkin
Guatr ve komplikasyonları Hipotiroidizm
Mental fonksiyonlarda bozukluk
Kalıtım,
Yaş,
Cinsiyet,
Ergenlik,
Gebelik-emzirme,
Psikolojik stres
guatrın oluşumunu kolaylaştıran faktörler
arasında sayılabilir.
Genel olarak iyot yetersizliği;
toplumda zihinsel işlevlerde azalmaya yol açmakta,
ve
insanların düşünme ve karar verme yetenekleri olumsuz etkilenmektedir.
İyot yetersizliği olan bireyler;
Zekaca daha yavaş ve daha az tepkili,
Daha zor eğitilebilen,
Daha güç anlayan,
İşlerinde daha az üretken olan kişilerdir.
Bu tür bireylere sahip olan bir ülkede;
ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyi düşer,
verimlilik azalır.
Düşükler
Ölü doğum
Guatr
Hipotroidizm
Fetüste düşük vücut ağırlığı görülür,
Yün, süt, yumurta
üretimi düşer.
Günlük iyot ihtiyacı en az, tiroid bezi
tarafından o gün içinde yıkılan, yenilenen
tiroid hormonundaki kadardır.
0-59 ay 90 mcg
6-12 yaş 120 mcg
>12 yaş 150 mcg
Gebe, emzikli 250 mcg
(WHO, UNICEF, ICCIDD)
Böbrek kan akımı idrarla iyot kaybını
artırır.
İyot başlıca toprakta bulunan bir eser elementtir.
Yağmurlarla ırmaklara, oradan da göllere ve denizlere taşınır, tekrar buharlaşma yoluyla topraklara döner. Her yıl denizlerden 400 bin ton iyodun buharlaştığı
hesaplanmıştır.
İnsan, iyodu, sudan ve yiyeceklerden sağlamaktadır Genel olarak, çoğu yiyeceğin iyot konsantrasyonu düşüktür.
En iyi iyot kaynağı yiyecekler deniz ürünleridir.
Deniz balıkları 832-1220 mcg/kg
Midye 798 mcg/kg
Besin Ölçü Miktar g
Guatırsız bölge İyot-mcg
Guatrlı Bölge İyot-mcg
Su 1 çay bardağı 100 0.47 0.24
Süt 1 çay bardağı 100 4.15 2.50
Yumurta 1 adet 50 13.40 1.90
Tavuk 1 porsiyon 125 62.75 11.90
Et yemeği 1 porsiyon 100 3.00 1.30
Kurubaklagil 1 porsiyon 60 3.00 2.00
Beyaz peynir 1 kibrit kutusu 30 4.56 2.55
Ekmek 2 orta dilim 100 1.56 0.54
Ispanak 1 porsiyon 200 40.20 -
*Klinik yöntemler Palpasyon
Ultrason
*Biyokimyasal yöntemler İdrarla iyot atımı
Kanda T3, T4, TSH, tiroglobulin
10 mcg/L altı İYH
2 mcg/L altı
ciddi İYH
Dünyada ~2 milyar insan risk altında Endemik guatr
750 milyon kişi
Önlenebilir beyin özürü 43 milyon kişi
Kreten
11.2 milyon kişi
Her yıl 100 bin
kreten doğuyor
İYOT YETERSİZLİĞİ ÜLKEMİZDE ÖNEMLİ
BİR
HALK SAĞLIĞI
SORUNUDUR
TÜRKİYE’DE YAPILAN
ÇALIŞMALAR
1974 Ulusal Beslenme ve Sağlık
araştırmasına göre guvatr prevalansı
%6.1’dir.
Günay’ın (1995) Kayseri’nin Hisarcık kasabasında yaptığı çalışmada;
Genel guvatr prevalansı %31.6
Öğrencilerde %41.2
Kız öğrencilerde %47.1
Erkek öğrencilerde %35.0
bulunmuştur.
•15 il’de 6-12 yaş grubu çocuklarda iyot yetersizliği
hastalıkları görülme sıklığı araştırması (H.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Sağlık Bakanlığı 1995)
6-12 yaş arası 7144 çocukta yapılmıştır.
Guatr görülme sıklığı
Tüm çocuklarda % 30.3
Erkek çocuklarda % 27,3
Kız çocuklarda % 31,9
12 yaşta % 45.6
Kirkizoğlu-Köksal 1996
Ankara Çubuk ilçesi Kışlacık ve
Kuruçay Köylerinde yaptığı çalışmada guvatr prevalansını %31.2 (ikinci ve üçüncü derece %6.2) olarak
saptamıştır.
Borazan (1999) Kayseri ili Tomarza ilçesi ve Alakuşak köyü, 10-13 yaş İlköğretim öğrencileri ve 15 yaş ve üzeri grup
Palpasyon ile;
Kız öğrencilerin %51.14’ü
Erkek öğrencilerin %31.03’ü Kadınların %86.27’si
Erkeklerin % 35.0’i guvatırlı olarak
belirlenmiştir.
Zorlu ve Ark (2001) Ankara Altındağ
ilçesinde 6-12 yaş toplam 300 çocukta idrar iyot düzeyi araştırmışlardır.
%46’sında idrar iyot düzeyi düşük bulunmuştur.
%8 ağır
%12 orta
%26 hafif yetersizlik
Çolak ve ark. (2004) Elazığ’da 15-88 yaş 253 kişi ile çalışmışlar (103 erkek, 150 kadın).
Palpasyonla genelde %45.4
kadınlarda % 54.0
erkeklerde %33 guatr.
Ultrasonla %22.9’unda guatr
Gözkaya (2011) Düzce’nin Yığılca ilçesinde 2. ve 8. sınıfta öğrenim gören 709 öğrenci ile yaptığı çalışmada;
%15.4 hipotiroidi,
fizik muayeneye göre %22.3’sinde guatr belirlendi.
Guatrın nedeni için idrar iyot düzeylerine bakıldı.
%7.8’inde orta iyot eksikliği
%63.9’unda hafif iyot eksikliği tespit edildi.
düzeyleri
30 ilden 20 sinde
sorun çözümlenmiş
İYOT (mcg) Günlük Alınması Önerilen (mcg) GEBE
KADIN KENT 61.14
KIR 65.18
TOPLAM 61.14 220
İYOT YETERSİZLİĞİNDEN
KORUNMA
Tek ve en mantıklı yaklaşım
iyot profilaksisidir.
İyot yetersizliği hastalıklarının
önlenmesinde en etkin ve en yaygın kullanılan
yol iyotlu
tuzdur .
İyot sofra tuzuna;
o Potasyum iyodür (KI)
o Potasyum iyodat ( KIO 3 ) şeklinde
eklenmektedir.
Potasyum iyodat;
Buharlaşmaya karşı daha stabil ve dayanıklıdır.
Isı, nem veya uzun depolama ve taşıma koşullarında daha dayanıklıdır.
İnsan vücudunda hızlı yıkılır.
Yüksek dozlarda tolere edilebilir.
İyotlu tuz, kayıpları önlemek amacıyla;
*Koyu renkli kavanozlarda,
*Serin yerde,
*Işık ve güneş temasından uzakta saklanmalıdır.
*Pişme ile de iyotlanmış tuzun iyot içeriği azalabileceği için, yemeklere pişirildikten sonra tuz
eklenmelidir.
İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİ
ve TUZUN İYOTLANMASI Programı
1994 YILINDA başlatılmıştır.
AÇSAP
UNICEF
15 ilde 6-12 yaş grubu çocuklarda iyot yetersizliği hastalıkları görülme sıklığı araştırması (H.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Sağlık Bakanlığı
1995)
İyotlu tuz kullanım oranı Tüm illerde % 24.2
Ara sıra kullananlar % 18.9
