İmar para cezaları; 3194 sayılı İmar

(1)

İ

mar para cezaları; 3194 sayılı İmar Kanununun 42 inci Maddesinin Ana- yasa Mahkemesince iptal edilerek, Resmi Gazetenin 5 Kasım 2008 tarihinde yayım- lanması ile duraksamaya uğramıştı.

İptal edilen madde yerine, Yüksek Yargı’ca verilen 4 aylık süre içinde yeni yasal düzenleme yapılamamış, aradan bir yılı aşkın bir süre geçtikten sonra T.B.M.M. inde kabul edilen 5940 sayılı Yasa, 17 Aralık 2009 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe gir- miştir.

Düzenlenen yeni 42 inci madde ile Anayasa Mahkemesinin iptal nedenleri olan “imar para cezasında alt ve üst sı- nırların gösterildiği, bu alan içinde cezayı uygulama yetkisinin idareye bırakıldığı, ancak alt ve üst sınırlar arasında yaklaşık elli kat olan genişliğin uygulamada, yorum ve değerlendirme farklılıklarına dayalı olarak eşitsizliğe yol açabilecek nitelikte olması ve idarenin ceza uygulama işlemi kurarken gözeteceği yapının, taşkın, he- yelan, kaya düşmesi gibi afet alanlarında bulunan, sıhhi ve jeolojik mahsurları olan veya bunlar gibi tehlikeli durumlar göster- mesi nedeniyle imar planlarına veya ilgili idarelerce hazırlanmış, onaylanmış rapor- lara göre yapılması yasak olan alanlara, imar planlarında umumi hizmet alanlarına, kamu tesis alanlarına ve yapı sahibine ait olmayan alanlara yapılması; hangi amaçla yapıldığı, büyüklüğü ve konut, ticari, sanayi, otel, akaryakıt istasyonu gibi niteliği;

fen ve sağlık kurallarına aykırılık taşıması;

içinde oturacak veya çalışacak kişiler için tehlike oluşturması; çevresinde ya da aynı bölgede emsal yapılar için uygulanan imar para cezaları; kente ve çevreye etkisi; bit- miş ve kullanılır durumda olması gibi öl- çütlerin açık, belirgin ve somut olarak Ka- nunda yer almadığı” hususlarını giderici nitelikte hazırlanmış, ancak bu düzenle- me de uygulamada aşağıda açıklanma- ya çalışılacağı gibi bazı tereddütleri ve kişilere göre farklılıkları da beraberin- de getirmiştir.

İMAR PARA CEZALARI

(YENİ DÜZENLEMELER IŞIĞINDA)

Cemal İŞLEYİCİ Harita ve Kadastro Mühendisi Ankara Büyükşehir Belediyesi

İmar Dairesi E. Başkanı ODTÜ Öğretim Görevlisi

Kanun’un “ İdari müeyyideler” baş- lıklı 42 inci maddesi

“Bu maddede belirtilen ve imar mev- zuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyideler uygulanır.

Ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruh- sat eki etüt ve projelere veya imar mevzu- atına aykırı olarak yapılan yapının sahi- bine, yapı müteahhidine veya aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere yapının mülkiyet du- rumuna, bulunduğu alanın özelliğine, du- rumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın bü- yüklüğüne göre, beşyüz Türk Lirasından az olmamak üzere, aşağıdaki şekilde he- saplanan idari para cezaları uygulanır:

a) Bakanlıkça belirlenen yapı sınıfları- na ve gruplarına göre yapının inşaat alanı üzerinden hesaplanmak üzere, mevzuata

(2)

aykırılığın her bir metrekaresi için;

1) I. sınıf A grubu yapılara üç, B grubu yapılara beş Türk Lirası,

2) II. sınıf A grubu yapılara sekiz, B grubu yapılara onbir Türk Lirası,

3) III. sınıf A grubu yapılara onsekiz, B grubu yapılara yirmi Türk Lirası,

4) IV. sınıf A grubu yapılara yirmiüç, B grubu yapılara yirmibeş, C grubu yapılara otuzbir Türk Lirası,

5) V. sınıf A grubu yapılara otuzsekiz, B grubu yapılara kırkaltı, C grubu yapıla- ra elliiki, D grubu yapılara altmışüç Türk Lirası,

idari para cezası verilir. Bu miktarlar her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sa- yılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranın- da bir Türk Lirasının küsuru da dikkate alınmak suretiyle artırılarak uygulanır.

b) Mevzuata aykırılığı yapı inşaat ala- nı üzerinden hesaplanması mümkün olma- yan, yapının cephelerini ve diğer yapı ele- manlarını değiştiren veya yapı malzemesi için öngörülen gereklere aykırı bulunan uygulamalar için, Bakanlıkça yayımlanan ve aykırılığa konu imalatın tespiti tarihin- de yürürlükte bulunan birim fiyat listesine göre ilgili idarece belirlenen bedelin % 20’si kadar idari para cezası verilir.

c) (a) ve (b) bentlerine göre cezalan- dırmayı gerektiren aykırılığa konu yapı;

1) Hisseli parselde diğer maliklerin muvafakati alınmaksızın yapılmış ise ceza- nın % 30’u,

2) Kamuya veya başkasına ait bir par- selde yapılmış ise cezanın % 40’ı,

3) Uygulama imar planında veya par- selasyon planında “Kamu Tesisi Alanı veya Umumî Hizmet Alanı” olarak belir- lenmiş bir alanda yapılmış ise cezanın % 60’ı,

4) Mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emni- yetini tehdit ediyor ise cezanın % 100’ü,

5) Uygulama imar planı bulunan bir alanda yapılmış ise cezanın % 20’si,

6) Yapılaşmaya yasaklanmış bir alan- da yapılmış ise cezanın % 80’i,

7) Özel kanunlar ile belirlenmiş özel

imar rejimine tabi bir alanda yapılmış ise cezanın % 50’si,

8) Ruhsatsız ise cezanın % 180’i, 9) Ruhsatı hükümsüz hale gelmesine rağmen inşaatı sürdürülüyor ise cezanın

% 50’si,

10) Yapı kullanma izin belgesi alınmış olmakla birlikte, ruhsat alınmaksızın yeni inşaî faaliyete konu ise cezanın % 100’ü,

11) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılmıyor ise cezanın % 10’u,

12) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılıyor ise cezanın % 20’si,

13) Çevre ve görüntü kirliliğine sebe- biyet veriyor ise cezanın % 20’si,

(a) ve (b) bentlerinde belirtilen şekilde tespit edilen para cezalarının miktarına göre ayrı ayrı hesap edilerek ilave olunur.

Para cezalarına konu olan alanın hesap- lanmasında, aykırılıktan etkilenen alan dikkate alınır.

18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerde belirtilen mükellefiyetleri yerine getirmeyen veya bu maddelere ay- kırı davranan yapı veya parsel sahibine, harita, plan, etüt ve proje müelliflerine, fenni mesullere, yapı müteahhidine ve şan- tiye şefine, ilgisine göre ayrı ayrı olmak üzere ikibin Türk Lirası, bu fiillerin çevre ve sağlık şartlarına aykırı olması halinde dörtbin Türk Lirası, can ve mal emniyetini tehdit etmesi halinde altıbin Türk Lirası idari para cezası verilir.

Yapıldığı tarih itibarıyla plana ve mevzuata uygun olmakla beraber, mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği ilgili idare veya mah- keme kararı ile tespit olunan yapılara, il- gili idarenin yazılı ikazına rağmen idarece tanınan süre içinde takviyede bulunmayan veya bu yapıları 39 uncu madde uyarınca yıkmayan yapı sahibine onbin Türk Lirası idari para cezası verilir.

27 nci maddeye göre il özel idaresin- ce belirlenmiş köy yerleşme alanı sınırları içinde köyün nüfusuna kayıtlı olan ve köy- de sürekli oturanlar tarafından, projeleri il özel idaresince incelenerek fen, sanat ve sağlık şartlarına uygun olmasına rağmen muhtarlık izni olmaksızın konut ve zatî maksatlı tarım ve hayvancılık yapısı inşa edilmesi halinde yapı sahibine üçyüz Türk

(3)

Lirası idari para cezası verilir. Bu yapı- lardaki diğer aykırılıklar ve ruhsata tabi tarım ve hayvancılık maksatlı yapılardaki aykırılıklar için verilecek olan idari para cezası, üçyüz Türk Lirasından az olmamak üzere, ikinci fıkraya göre hesaplanan top- lam ceza miktarının beşte biri olarak uy- gulanır.

Yukarıdaki fıkralarda belirtilen fiil ve hallerin, yapının inşa edilmesi süreci için- de tekrarı halinde, idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanır.

Yukarıdaki fıkralar uyarınca tahsil olu- nan idari para cezaları, aynı fiil nedeniyle 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 184 üncü maddesine göre mahkûm olanlara faizsiz olarak iade edi- lir.Yapının bu Kanuna, ilgili diğer mevzu- ata, plana, ruhsata, ruhsat eki etüt ve pro- jelere uygun hale getirilmesi için idarenin yazılı izni dahilinde yapılan iş ve işlemler mühür bozma suçu teşkil etmez.

Müelliflerin, fenni mesul mimar ve mü- hendislerin, yapı müteahhitlerinin, şantiye şefi mimar ve mühendislerin, imar mevzua- tına aykırı fiillerinden dolayı verilen ceza- ları ve haklarındaki kesinleşmiş mahkeme kararları, kendi kayıtlarına işlenmek ve ilgili mevzuata göre cezai işlem yapılmak üzere, üyesi bulundukları meslek odasına ve Bakanlığa ilgili idarece bildirilir. Bu ki- şiler, verilen ceza süresi içinde yeni bir iş üstlenemez.

Yapı müteahhidinin yetki belgesi;

a) Yapım işinin ruhsata ve ruhsat eki etüt ve projelere aykırı olarak gerçekleş- tirilmesi ve 32 nci maddeye göre verilen süre içinde aykırılığın giderilmemesi ha- linde beş yıl,

b) Yapım işinde ruhsat eki etüt ve pro- jelere aykırı olarak gerçekleştirilen ima- latın can ve mal güvenliğini tehdit etmesi halinde on yıl,

c) Bakanlıkça olumsuz kayıt değerlen- dirmesi yapılan hallerde bir yıl,

süreyle Bakanlıkça iptal edilir. Yapı mü- teahhidinin, yapım işlerinden doğan vergi ve sigorta primi borçlarını ödememesi ve diğer sorumluluklarını yerine getirmemesi hallerinde yetki belgesi bir yıldan az olma- mak üzere Bakanlıkça iptal edilir ve bun- lara sorumluluklarını yerine getirinceye

kadar yeni yetki belgesi düzenlenmez. Yetki belgesi iptal edilen yapı müteahhidi yeni yetki belgesi düzenleninceye kadar yeni iş üstlenemez, ancak mevcut işlerini tamam- lar. Yetki belgeli yapı müteahhidi olmaksı- zın başlanılan yapının ruhsatı iptal edilir ve yapı mühürlenir.” Şeklindedir.

10 fıkradan oluşan ve ‘İdari Müeyyi- deler’ başlıklı yeni 42 inci Madde fıkra- larını; TBMM sunulan Genel ve Madde Gerekçeleri ile seminer ve konferansla- rımızdaki uygulayıcı teknik ve hukukçu katılımcıların soru ve görüşleri ışığında irdelersek;

1 inci Fıkra ile idari para cezası verme yetkisine sahip Encümenler (Be- lediye ve mücavir alan hudutları içinde Belediye Encümeni, dışında ise İl Encü- meni) değişiklikten önce imar para ce- zasına ilişkin karar verme aşamasında bir süre ile kısıtlı değildi. Ancak yeni düzenleme ile “tespit edildiği tarihten iti- baren on iş günü içinde ilgili idare encü- menince…. idari müeyyideler uygulanır”

hükmü getirildiğinden, 32 inci maddeye göre, ruhsat alınmadan yapıya başlan- dığı veya ruhsat ve eklerine aykırı yapı yapıldığının tespit edilmesini müteakip, zaman geçirmeden idari müeyyidelerin (para cezaları) uygulanması için -inşa- atın o andaki durumu tespiti, yapının mühürlenerek inşaatın durdurulması ve yapı tatil zaptının yapı yerine asılması , bir nüshasının da muhtara bırakılması işlemlerinde sonra - konunun zaman geçirmeden Encümene havale edilmesi gerekmektedir.

2 inci Fıkrada; Ruhsat alınmak- sızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykı- rı olarak yapılan yapının sahibine, yapı müteahhidine veya aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere, ayrı ayrı idari para cezası ve- rileceği ve miktarının 500 ( beşyüz ) Tl {2010 yılı için 511 } den az olamayacağı belirtilmiş, a,b,c alt bentlerinde de, ya- pının durumuna göre ceza miktarının nasıl belirleneceği açıklanmıştır.

(a) bendinde; öncelikle mevzuata aykırı yapının “Sınıfının ve Grubunun

“ belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü bu bentte birim ceza miktarları, her

(4)

yıl Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca belirlenip Resmi Gazetede ilan edilen

“Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Be- dellerinin Hesabında Kullanılacak … Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ” lerde çeşitli yapılar için SINIF ve GRUBA göre belirlenmektedir.

Bayındırlık ve İskan Bakan- lığınca belirlenip 1 Nisan 2010 tarihli Resmi Gazetede ilan edilen yapıları sı- nıf ve grubuna göre tasnif eden tabloya, 5940 sayılı Kanun ile getirilen 3 ila 63 TL arasındaki değerler ilave edildiğin- de; aşağıdaki tablo karşımıza çıkmakta-

dır.YAPININ MİMARLIK HİZ-

METLERİNE ESAS OLAN SINIFI TL

I. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR

. 3 m yüksekliğe kadar kagir ve beto- narme istinat ve bahçe duvarları

. Basit kümes ve basit tarım yapıları . Plastik örtülü seralar

. Mevcut yapılar arası bağlantı-geçiş yolları

. Baraka veya geçici kullanımı olan kü- çük yapılar

. Yardımcı yapılar (Müştemilat) . Gölgelikler-çardaklar

. Üstü kapalı yanları açık teneffüs, oyun gösteri alanları

. ve bu gruptakilere benzer yapılar.

İçin………. 3,00 (2010 yılı için 3,066 )

B GRUBU YAPILAR . Cam örtülü seralar

. Basit padok, büyük ve küçük baş hay- van ağılları

. Su depoları . İş yeri depoları

İçin………. 5,00 (2010 yılı için 5,110 )

II. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR . Kuleler, ayaklı su depoları

. Palplanj ve ankrajlı perde ve istinat duvarları

. Kayıkhane

İçin………. 8,00 (2010 yılı için 8,176 )

B GRUBU YAPILAR . Pnömatik ve şişirme yapılar

. Hangar yapıları (Uçak bakım ve ona- rım amaçlı)

. Tek katlı ofisler, dükkan ve basit atöl- yeler

. Semt sahaları, küçük semt parkları, çocuk oyun alanları ve müştemilatları

. Tarım, endüstri ve sanayi yapıları (Tek katlı, bodrum ve asma katı da

olabilen prefabrik beton ve çelik depo ve atölyeler, tesisat ağırlıklı ağıllar,

fidan yetiştirme ve bekletme tesisleri) . Yat bakım ve onarım atölyeleri, çekek yerleri

. Jeoloji, botanik ve tema parkları . Mezbahalar

. ve bu gruptakilere benzer yapılar.

İçin……… 11,00

(2010 yılı için 11,242 ) III. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR

. Okul ve mahalle spor tesisleri (Temel eğitim okullarının veya

işletme ve tesislerin spor salonları, jimnastik salonları, semt salonları)

. Katlı garajlar

. Hobi ve oyun salonları

. Ticari bürolar (üç kata kadar -üç kat dahil- asansörsüz ve kalorifersiz)

. Alışveriş merkezleri (semt pazarları, küçük ve büyük hal binaları, marketler.

v.b.)

. Basımevleri, matbaalar . Soğuk hava depoları

. Konutlar (dört kata kadar -dört kat dahil- asansörsüz ve kalorifersiz)

. Akaryakıt ve gaz istasyonları . Kampingler

. Küçük sanayi tesisleri (Donanımlı atölyeler, ticarethane, dükkan,

imalathane, dökümhane) . Semt postaneleri

İçin………. 18,00 (2010 yılı için 18,396 )

B GRUBU YAPILAR . Kreş-Gündüz bakımevleri . Entegre tarımsal endüstri yapıları . İdari binalar (ilçe tipi hükümet konak- ları, vergi daireleri)

. Gençlik Merkezleri

(5)

. Belediyeler ve çeşitli amaçlı kamu binaları

. Lokanta, kafeterya ve yemekhaneler . Temel eğitim okulları

. Küçük kitaplık ve benzeri kültür tesisleri

. Jandarma ve emniyet karakol binaları . Sağlık tesisleri (sağlık ocakları, kamu sağlık dispanserleri, sağlık

evleri, sağlık merkezleri)

. Ticari bürolar (Kaloriferli veya asan- sörlü)

. Halk evleri . Pansiyonlar

. 150 kişiye kadar cezaevleri . Fuarlar

. Sergi salonları

. Konutlar (asansörlü ve/veya kaloriferli)

. Marinalar

. Gece kulübü, diskotekler . İtfaiye kurtarma istasyonları . Misafirhaneler

. Büyük çiftlik yapıları

İçin……….. 20,00 (2010 yılı için 20,440 )

IV. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR

. Özelliği olan büyük okul yapıları (Spor salonu, konferans salonu ve

ek tesisleri olan eğitim yapıları) . Poliklinikler ve benzeri sağlık yapıla- rı (Hastaneler hariç)

. Liman binaları

. İl tipi hükümet konakları (Büyük idare ve Büyükşehir belediye binaları)

. Ticari Bürolar (Asansörlü ve kaloriferli)

. 150 kişiyi geçen cezaevleri

. Kaplıcalar, şifa evleri vb. termal tesisleri

. İbadethaneler (Dini yapılar, 1000 ki- şiye kadar)

. Entegre sanayi tesisleri . Aqua parklar

. Müstakil spor köyleri (Yüzme havuz- ları, spor salonları ve stadları bulunan)

. Yaşlılar Huzurevi, kimsesiz çocuk yu- vaları, yetiştirme yurtları

. Büyük alışveriş merkezleri . Yüksek okullar ve eğitim enstitüleri

. Apartman tipi konutlar (Bina yüksek- liği 21.50 m.’yi aşan, asansörlü

ve/veya kaloriferli) . Oteller (1 ve 2 yıldızlı)

İçin………. 23,00 (2010 yılı için 23,506 )

B GRUBU YAPILAR . İş Merkezleri

. Araştırma binaları ve laboratuarlar . Metro istasyonları

. Stadyum, spor salonları ve yüzme ha- vuzları

. Büyük postaneler (merkez postaneleri) . Otobüs terminalleri

. Satış ve sergi binaları (showroomlar) . Eğlence amaçlı yapılar (çok amaçlı toplantı, eğlence ve düğün salonları)

. Banka binaları

. Normal radyo ve televizyon binaları . Özelliği olan genel sığınaklar

. Özellikli müstakil konutlar (villalar, teras evleri, dağ evleri, kaymakam evi)

İçin……….… 25,00 (2010 yılı için 25,550 )

C GRUBU YAPILAR

. Büyük kütüphaneler ve kültür yapı- ları. Bakanlık binaları

. Yüksek öğrenim yurtları . Arşiv binaları

. Radyoaktif korumalı depolar . Büyük Adliye Sarayları . Otel (3 yıldızlı) ve moteller . Rehabilitasyon ve tedavi merkezleri . ve bu gruptakilere benzer yapılar.

İçin……… 31,00 (2010 yılı için 31,682 )

V. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR . Radyo-Tv İstasyonları

. Özelliği olan askeri yapılar ve ordu- evi. Büyükelçilik yapıları, vali konakları ve 600 m2 üzerindeki özel konutlar

. Borsa binaları . Üniversite kampüsleri

. Yüksekliği 50,50m’yi aşan yapılar . Alışveriş kompleksleri (İçerisinde si- nema, tiyatro, sergi salonu, kafe,

(6)

restoran, market, v.b. bulunan) . ve bu gruptakilere benzer yapılar.

İçin……….. 38,00 (2010 yılı için 38,836 )

B GRUBU YAPILAR . Kongre merkezleri

. Müze, sergi kütüphane kompleksleri . Olimpik spor tesisleri - hipodromlar . Bilimsel araştırma merkezleri, AR- GE binaları

. Hastaneler . Havaalanları

. İbadethaneler (Dini yapılar, 1000 ki- şinin üzerinde)

. Oteller (4 yıldızlı)

İçin………. 46,00 (2010 yılı için 47,012 )

C GRUBU YAPILAR

. Üst donanımlı kompleks oteller ve tatil köyleri (5 yıldızlı)

. Büyük radyo ve televizyon binaları . ve bu gruptakilere benzer yapılar.

İçin……….. 52,00 (2010 yılı için 53,144 )

D GRUBU YAPILAR

. Opera, tiyatro bale yapıları, konser salonları ve kompleksleri

. Restore edilecek yapılar ve tarihi ve eski eser niteliğinde olup,

yıkılarak orijinaline uygun olarak ya- pılan yapılar

İçin……….. 63,00 (2010 yılı için 64,386 )

Bu tabloya rakamlar, yasa hükmüne uygun olarak “bir Türk Lirasının küsu- ru da dikkate alınmak suretiyle artırıla- rak” aktarılmış olup, yeniden Değerle- me Oranında artırıldıktan sonra çıkan rakamda, virgülden sonraki üçüncü ha- nelerde 5 den az olanlarda herhangi bir atma veya 5 ve fazlası için tama getir- me( iblağ) işlemi yapılmamış, rakamlar aynen alınmıştır. Çünkü; bu rakamlar tahsilat yapılacak son rakam olmayıp, belli rakamlarla çarpma ve toplama- nın tabanı ( temel rakamı ) olacağın- dan, virgülden sonra 3 üncü rakamın kaldırılması ile ilgililerden yasa gereği alınması gerekenden daha az veya daha çok tahsilat yapılması demektir ki böyle

bir işlem yargı tarafından iptal nedeni olabilir.

Mevzuata aykırı yapının alanı ile yapı sınıfı ve grubuna göre yukarıda be- lirtilen rakam çarpılmak suretiylei idari para cezasının ilk aşaması tamamlan- mış olur.

Mevzuata aykırı yapının alanının hesaplanması, “aykırılıktan etkilenen alan dikkate alınır.” Hükmüne uygun olmalı- dır. Ancak uygulamada alanın hesabın- da farklı görüşler ortaya çıkmaktadır.

Bu konuya ilişkin madde gerekçesinde aynen “yapıdaki mevzuata aykırılık, kap- ladığı alan dışında, aynı zamanda yapının tamamını ya da bir bölümünü de etkiliyor ise para cezalarına konu alanın hesaplan- masında, aykırılıktan etkilenen alanın dik- kate alınacağı hükme bağlanmıştır.” İfa- desi ile konunun net olarak ifade edil- diği kanısında değiliz. Örnek verecek olursak: 100 m2 olarak projelendirilmiş ve ruhsata bağlanmış bir yapıda, yalnız bir odayı etkileyecek şekilde, 10 m2 lik bir ilave yapılmış olsa, mevzuata aykırı yapı alanının tespitinde idari para ceza- sına konu alan, ilave yapılan 10 m2 mi dir? Yoksa 8 m2 lik bir odanın alanının 18 m2 ye çıkmasından dolayı dikkate alınacak alan 18 m2 mi dir? Yoksa da- irenin 100 m2 lik alanı 110m2 ye çıktığı için cezaya esas alan 110 m2 mi ? ola- rak alınacaktır. Bir başka örnek: Yapı kullanma izni alınmamış bir yapıda, 100 m2 lik bir bağımsız bölüme ait 1*3 m ebatlarında 3 m2 lik bir açık çıkma balkonun kapatılması sonucu 42. ncı madde uygulaması esnasında idari para cezasına esas alanın belirlenmesinde, 3 m2 lik kapatılan balkon alanı mı, yoksa dairenin alanı 100 den 103 e çıktığı için 103 m2 mi ? dikkate alınmalıdır.

Uygulamada tereddüt uyandıran di- ğer bir konu da mevzuata aykırı yapının sınıf ve grubunun tayinindedir. Mimari projesi onaylı olup ruhsatı olmadan baş- lanan veya ruhsatlı olup ruhsata veya ruhsat eki projelere aykırı yapı yapıl- ması halinde, bu yapının sınıf ve grubu- nu kolaylıkla tayin edebilir. Ancak; hiç proje ve ruhsatı olmadan başlatılan bir yapının sınıf ve gurubunun tayin edile- bilmesi için, kişilerin müneccim olması

(7)

gerekmektedir. Böyle bir yapıya idari para cezası uygulaması esnasında, sınıf ve grup tayini tahminlere dayalı olaca- ğından hata yapma olasılığı çok yüksek olur.

(b) bendinde; Mevzuata aykırılığı yapı inşaat alanı üzerinden hesaplanması mümkün olmayan, yapının cephelerini ve diğer yapı elemanlarını değiştiren veya yapı malzemesi için öngörülen gereklere aykırı bulunan uygulamalar için Bakan- lıkça her yıl belirlenen birim fiyatlar dikkate alınarak belirlenecek maliyet bedelinin % 20 si idari para cezası ola- rak verilir.

Bu bende göre yapıların cephelerin- de ruhsat alınarak yapılması gereken değişiklikler, pencere ve kapı yerleri- nin veya ebatlarının değiştirilmesi, yapı malzemesi için öngörülen gereklere ay- kırı bulunan uygulamalar için maliyet hesaplanmak suretiyle idari para cezası verilmesi gerekmektedir.

(c) Bendinde ise; (a) ve (b) bentlerine göre cezalandırmayı gerektiren aykırılı- ğa konu yapıda, Anayasa Mahkemesinin iptal nedeni olarak belirttiği hususların varlığı tek tek tahkik edilerek, her hata- nın ( aykırılığın ) varlığına göre yukarı- da (a) ve ( b) bentleri için hesaplanan idari para cezasının ilk aşama rakamına ilave edilir.

Cezalandırmayı gerektiren aykırılı- ğa konu yapıda, tahkik edilmesi gereken hususlar 13 adet olup, bunlar

“1) Hisseli parselde diğer maliklerin muvafakati alınmaksızın yapılmış ise ce- zanın % 30’u,

2) Kamuya veya başkasına ait bir par- selde yapılmış ise cezanın % 40’ı,

3) Uygulama imar planında veya parselasyon planında “Kamu Tesisi Alanı veya Umumî Hizmet Alanı” olarak belirlenmiş bir alanda yapılmış ise cezanın % 60’ı,

4) Mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emni- yetini tehdit ediyor ise cezanın % 100’ü,

5) Uygulama imar planı bulunan bir alanda yapılmış ise cezanın % 20’si,

6) Yapılaşmaya yasaklanmış bir alanda yapılmış ise cezanın % 80’i,

7) Özel kanunlar ile belirlenmiş özel imar rejimine tabi bir alanda yapılmış ise

cezanın % 50’si,

8) Ruhsatsız ise cezanın % 180’i, 9) Ruhsatı hükümsüz hale gelmesine rağmen inşaatı sürdürülüyor ise cezanın

% 50’si,

10) Yapı kullanma izin belgesi alınmış olmakla birlikte, ruhsat alınmaksızın yeni inşaî faaliyete konu ise cezanın % 100’ü,

11) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılmıyor ise cezanın % 10’u,

12) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılıyor ise cezanın % 20’si,

13) Çevre ve görüntü kirliliğine sebe- biyet veriyor ise cezanın % 20’si,” dir

Yukarıdaki 13 maddenin varlığının tahkiki esnasında da bazı tereddütlerin yaşanması, kişilere göre değişebilen hu- susların varlığı gözlenmektedir. Bunlar 4 .ncü maddedeki “Mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ediyor olması”, hususu bilimsel araştırma ve tahkiki ge- rektirir olması, 13.ncü maddesi “Çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor ol- ması” herkes için değişen bir husustur.

Bizim için çok güzel ve çevreye uyumlu olarak addettiğim yapı ,bir başkası için çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor denilebilir.

3. Fıkrada; 18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerde belirtilen mükellefiyetleri yerine getirmeyen veya bu maddelere aykırı davranan yapı veya parsel sahibine, harita, plan, etüt ve proje müelliflerine, fenni mesullere, yapı mü- teahhidine ve şantiye şefine, ilgisine göre ayrı ayrı olmak üzere ikibin Türk Lirası, ceza verilmesi öngörülmektedir.

Bu fıkranın uygulamasında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, ce- zanın hemen verilemeyecek olmasıdır.

Öncelikle mükellefiyet veya aykırılık tespit edilecek, bunların giderilmesi için belirli bir süre verilecek, hala giderilme- di ise ikibin TL ( 2010 için 2 044 TL ), bu fiillerin çevre ve sağlık şartlarına aykırı olması halinde dörtbin TL. (2010 için 4 088 TL. ) , can ve mal emniyetini tehdit etmesi halinde altıbin TL (2010 için 6 132 TL.) idari para cezası verilmesi ön- görülmüştür.

Uygulamada bu fıkranın da yanlış uygulandığı gözlenmektedir. Çünkü Ya-

(8)

sada, maddenin hangi hususuna aykırı davranılması veya mükellefiyeti yerine getirmemesi hususlarında bir açıklık bu- lunmamaktadır. Bazı belediyelerimizde, mevzuata aykırı yapılar için ikinci fık- raya göre hesaplanan idari para cezası verilmekte, 3 üncü fıkrada da 32 inci madde ayrıca geçtiği için 2000 TL. daha ilave edildiğini görmekteyiz.

Bu fıkraya ilişkin olarak madde ge- rekçelerinde aynen “ Üçüncü fıkrada, 3194 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde yer alan kısıtlamalar ve 28 inci maddesinde yer alan yükümlülükler ile 33 üncü maddesindeki umumi hizmetlere ayrılan yerlerde yapılacak muvakkat yapılara, 34 üncü maddesindeki inşaat, tamirat ve bah- çe tanzimi ile ilgili tedbirlere ve mükel- lefiyetlere, 35 inci maddesindeki bina ön cephe hattı ile yol arası ve tabii zeminin kazılmasına, 36 ncı maddesindeki kapıcı dairesi ve sığınaklara, 37 nci maddesindeki otopark tesisine, 40 ıncı maddesindeki arsalarda, evlerde ve sair yerlerde, halkın sağlık ve selameti için alınması gereken tedbirlere, 41 inci maddesindeki idarece belirlenen yollar üzerinde sakıncalı bina bulunan veya binasız arsaların yola bakan yüzlerinin idarece belirlenen şartlarda ka- patılmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen veya bu yükümlülüklere aykırı davranan yapı veya parsel sahibine, müelliflere, ilgili fenni mesule, yapı mü- teahhidine ve şantiye şefine, ilgisine göre ayrı ayrı olmak üzere, can ve mal güvenli- ğini tehdit edip etmemesi, çevre ve sağlık şartlarını etkileyip etkilemediği hususları da tespit edilerek kademeli olarak idari para cezası verilmesi hükme bağlanmıştır.

“ ifadesinin yer aldığını ancak 32. mad- denin yer almadığını görmekteyiz.

Üçüncü fıkrada geçen maddelerden 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerin uygulanmasında fazla bir tereddüt du- yulduğunu gözlemledik. Çünkü, İmar Yasasında belirtilen madde başlıkları ile 5940 sayılı Yasa ile getirilen “mü- kellefiyetleri yerine getirmeyen veya bu maddelere aykırı davranan” ifadeleri ör- tüşmektedir. 34 üncü maddede ‘İnşaat, tamirat ve bahçe tanzimi ile ilgili tedbirler ve mükellefiyetler’, 35 inci maddedeki

‘Bina ön cephe hattı ile yol arası ve ta-

bii zeminin kazılması’, 36 ıncı maddede

‘Kapıcı daireleri ve sığınaklar’, 37 inci maddede ‘Otoparklar’, 40 ıncı maddede

‘Kamunun selameti için alınması gereken tedbirler’, 41 ıncı maddede ‘Arsaların yola bakan yüzleri’, ifadelerinde, hangi mükellefiyetin yerine getirilmesi gerek- tiği açık olarak anlaşılmaktadır.

Ancak 18 ,nci maddede ‘Arazi ve arsa düzenlemesi’, 28 inci madde de ‘Müel- liflik, fenni mesuliyet, şantiye şefliği, yapı müteahhitliği ve kayıtlar’, 32 inci mad- dede ‘Ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı olarak başlanan yapılar’, 33 üncü maddede ‘Umumi hizmetlere ayrılan yer- lerde muvakkat yapılar’ başlıklarından hangi mükellefiyetin yerine getirilme- mesinden dolayı işlem yapılması gerek- tiği anlaşılamamaktadır. Bu sıkıntı bazı belediyeler tarafından da hissediliyor olmalı ki zaman zaman – parselasyon yapılmayıp ifraz tevhit yöntemiyle olu- şan parsel maliklerine, mevzuata aykı- rı yapıya göz yuman ve 6 işgünü içinde idareye bildirmeyen fenni mesullere 2.

fıkra uygulanması ile birlikte ayrıca 3.

fıkranın da mı ? uygulanacağı, mevzu- ata aykırı yapıdan dolayı Yapı Sahibine, Müteahhide, Fenni Mesullere 2. fıkraya göre para cezası uyguluyoruz, 3. fıkrada ayrıca 32. madde geçtiğinden ilaveten 2000 TL daha mı uygulanacağı, Umu- mi hizmetlere ayrılan yerlerde mevzu- ata aykırı yapı yapanlara ikinci fıkrayı uyguluyoruz, hatta böyle yapılar için 2.

fıkranın ( c ) bendindeki tahkikatı ya- rak 3 nolu ‘Uygulama imar planında veya parselasyon planında “Kamu Tesisi Alanı veya Umumî Hizmet Alanı” olarak belir- lenmiş bir alanda yapılmış ise cezanın % 60 ı’ nı ilave ettiğimiz halde, 3. fıkrada 33 madde tekrar geçtiği için 2000 TL daha mı ilave edeceğiz- gibi sorularla karşılaşmaktayız.

Uygulamadan gelen bir mühendis olarak 3194 sayılı İmar Kanunu’ nun 18,28,32,33 üncü maddelerin 5940 sa- yılı Yasa’ nın üçüncü fıkraya göre, idari para cezası uygulaması şöyle olmalıdır.

18.maddesinin son fıkrasındaki “Veraset yolu ile intikal eden, bu Kanun hüküm- lerine göre şüyulandırılan Kat Mülkiyeti Kanunu uygulaması, tarım ve hayvancılık,

(9)

turizm, sanayi ve depolama amacı için ya- pılan hisselendirmeler ile cebri icra yolu ile satılanlar hariç imar planı olmayan yerlerde her türlü yapılaşma amacıyla arsa ve parselleri hisselere ayıracak özel parselasyon planları, satış vaadi sözleşmeleri yapılamaz.” hükmüne aykırı davranan- lara, 28 inci maddedeki müellifler, fenni mesuller, şantiye şefleri ve yapı müteah- hitlerden

* Mimarlık, mühendislik ve planlama hizmetine ilişkin harita, plan, etüt, proje ve eklerinin mevzuata uygun olarak düzen- lenmemesi,

*Yapının denetlenmemesi,

*Yetki belgesi olmayan usta çalıştırıl- ması,

*Şantiye şefi ve yardımcı fen elemanı çalıştırılmaması,

*İstifa eden fenni mesul yerine yeni fenni mesul görevlendirilmemesi,

* Yapı kullanma izin belgesinin imza- lanmaması,

vs. yükümlülüklerin yerine getiril- memesi halinde, 32 inci maddeye göre işlem yapılıp verilen süre içinde, ruh- sat alabilecek durumda olanların ruh- sat almaması, ruhsat alması mümkün olmayanlar için ise yapısını yıkmayan yapı sahibine, 32 inci maddenin son fıkrasına göre Encümence yıkım kara- rı verilirken, ayrıca 3 üncü Fıkra gere- ğince 2 044, 4 088, 6 132 TL idari para cezalarından uyan cezanın verilmesi, 33. maddeye göre umumi hizmetlere ayrılan yerlerde geçici yapı yapan yapı sahibine, muvakkatlık süresi sonunda ve idarenin o yere ihtiyacı olduğunda, kamulaştırma bedeli ödenmesine rağ- men yapısını yıkmadığı takdirde, encü- mence yıkım kararı verilmesi esnasında yükümlülüğünü yerine getirmeyen yapı sahibine 3. Fıkra gereğince 2 044, 4 088, 6 132 TL idari para cezalarından uyan cezanın verilmesinin uygun olaca- ğı görüşündeyiz.

4. Fıkrada; “Yapıldığı ta- rih itibarıyla plana ve mevzuata uygun olmakla beraber, mevcut haliyle veya ön- görülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği ilgili idare veya mahkeme kararı ile tespit olunan yapılara, ilgili idarenin yazılı ika-

zına rağmen idarece tanınan süre içinde takviyede bulunmayan veya bu yapıları 39 uncu madde uyarınca yıkmayan yapı sahibine onbin Türk Lirası idari para ce- zası verilir.” Hükmü izaha meydan ver- meyecek şekilde açık olmasına rağmen uygulamada bazı hataların yapıldığı ve kararların idari yargı tarafından iptal edildiğine tanık olmaktayız. Bünyesinde bu konuda uzmanlaşmış İnşaat Mühen- disi bulunmayan idarelerin ‘mevcut ha- liyle veya öngörülen bir afet tehlikesi kar- şısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği’ hususuna karar vermeme- leri, İnşaat Mühendisleri Odasından, Üniversitelerden veya Mahkemelerden rapor almaları, 39 uncu maddeye göre

‘Yıkılacak derecede tehlikeli yapı’ kara- rının verilmesi esnasında da konunun uzmanı İnşaat Mühendislerinden rapor alınması ve 39 uncu maddedeki usul ve sürelere aynen uyulması gerekmektedir.

Bu tip yapılara yazılı ikaza rağmen ida- rece tanınan süre içinde takviyede bulunmayan veya yıkılacak derecedeki tehlikeli yapıları yıkmayan yapı sahibine, yasada belirtilen 10 000 Tl. ( 2010 yılı için 10 220 Tl.) idari para cezası verilir.

6. fıkrası ile 32 inci maddesine göre işlem yapılan yapı hakkında, inşa süreci içinde mevzuata aykırılığın tekrarı ha- linde, idari para cezaları bir kat artırıla- rak verileceği, hükmü ile değiştirilen 42 inci maddede de olduğu gibi daha önce uygulanan fiil ve hallerin tekrarının ön- leneceği görüşündeyiz.

7. fıkrası ile 12 Ekim 2004 tarihin- de yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Ceza Kanununun 184. Maddesine isti- naden mahkum olanlara, tahsil edilmiş olunan idari para cezaları, faizsiz ola- rak iade edileceği, hükmü ile

8 . fıkrası ile 32 inci madde uygula- ması sonucu, mevzuata aykırı yapının ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere uy- gun hale getirilmesi için idarenin yazılı izni dahilinde yapılan iş ve işlemler mü- hür bozma suçu teşkil etmeyeceği,

Hükmünün getirilmesi ile uygula- mada yaşanan karmaşa, ortadan kaldı- rılmış olmaktadır.

Ayrıca , yapının sahibine, yapı müte- ahhidine ve fenni mesullere, idari para

(10)

cezası verilmesi esnasında Encümenle- rin, özellikle üzerinde durulması gere- ken iki husus üzerinde durmak istiyo- rum.17 Aralık 2009 tarihinde yayımlanan 5940 sayılı Kanun ile 3194 sayılı İmar Kanununun 42 inci maddesi ile 28 inci maddesi de değiştirilmiştir.

Bu makalede değinilmeyen 28 inci maddedeki iki paragraf 42 inci madde ile yakından ilgilidir.

Bunlardan birincisi; 28 inci madde- nin ikinci fıkrasının sonunda; “…………

Yapı sahibine ve idareye karşı sorumlu olan fenni mesuller, uzmanlık alanına uygun olarak yapıda yetki belgesi olmayan usta çalıştırılması veya şantiye şefi bulun- durulmaksızın yapım işinin sürdürülmesi veya yapının mevzuata aykırı yapılması veya istifaları halinde, bu durumları altı iş günü içinde ilgili idareye yazılı olarak bildirmek zorundadır. Aksi takdirde, fenni mesuller kanuni mesuliyetten kurtulamaz.

Bildirim üzerine, en geç üç iş günü için- de 32 nci maddeye göre işlem yapılır.”

hükmüne yer verilmektedir. Bu hükme göre fenni mesullerin aykırılığı 6 işgü- nü içinde idareye bildiren ve bu ihbar üzerine yapı hakkında 32 inci madde uygulaması başlatılması halinde, Fenni Mesullere idari para cezası verilmemesi gerekmektedir

İkincisi ise yine 28 inci maddenin son fıkrasındaki ( 11 inci Fıkra ) “Yapı sahibi, ruhsat süresi dolmamış olan bir yapının etüt ve proje müellifliği, yapı mü- teahhitliği ve şantiye şefliği görevlerinden herhangi birini üstlenmemiş ise bütün sorumluluk, ilgisine göre etüt ve proje müel- liflerine, yapı müteahhidine, şantiye şefine ve ilgili fenni mesullere aittir.” hükmüne göre Yapı Sahibi bazı sorumluluklardan muaf tutulmaktadır. Bu hususun daha net hale getirmek ve tereddütleri gider- mek için Yasanın gerekçelerine bak- makta yarar vardır.

Yasanın genel gerekçesinde; “Proje, yapım ve denetim konularında yetkin kişi ya da kuruluşlarla sözleşme imzalayan yapı sahibine ceza verilmesi engellenmiş- tir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile İmar Kanununun ceza hükümleri uyumlu hale getirilmiştir. “, Madde gerekçelerinde

ise; “Onbirinci fıkrada, ruhsat süresi dol- mamış bir yapıda, yapı ruhsatında imzaları alınmak suretiyle etüt ve proje müellifleri, yapı müteahhidi, şantiye şefi ve fenni mesuller belirlenmiş ise ve yapı sahibi ayrı- ca bu görevlerden birini üstlenmemiş ise yapı sahibinin mimarlık ve mühendislik hizmetlerinden sorumlu olamayacağı, bu konudaki sorumlulukların ilgisine göre ayrı ayrı yapı müteahhidine, şantiye şefine ve ilgili fenni mesullere ait olduğu belir- tilmiştir.” Denilmekle, maddeye açıklık getirilmiştir.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında, mevzuata aykırı yapıya ilişkin idari para cezası verilmesi esnasında ruhsa- tın süresi dolmamış olmak şartıyla, Yapı Sahibinin yapıda etüt ve proje müel- lifliği, yapı müteahhitliği görevlerinde herhangi bir üstlenmemiş olmak, etüt ve proje müellifleri, yapı müteahhidi, şantiye şefi ve fenni mesullerin, yapı ruhsatında imzaları alınmak kaydıyla yapıdaki mevzuata aykırılıktan sorum- lu tutulmaması ve para cezasına tabi tutulmaması gerekmektedir.

Son olarak da mal sahibi/yapı sahibi ikilemi üzerinde durmak istiyoruz.

Mevzuata aykırı yapıya uygulana- cak işlemlere ilişkin olarak, İmar kanu- nunun 28,32 ve 42 inci maddelerinde ( 42 inci maddenin 3 üncü Fıkrası hariç ) mal sahibi hiçbir zaman muhatap ola- rak alınmamakta, hep YAPI SAHİBİ nden söz edilmektedir. Bu nedenle imar mevzuatına aykırı yapıya uygulanacak idari para cezası uygulamasında, (28.

Maddenin son fıkrasına göre idari iş- lemden muaf tutulanlar hariç, ) yapı sa- hibinin araştırılması, cezaların şahsiliği ilkesi ve Danıştay ın yerleşmiş içtihatları gereğince şarttır.

17 Aralıkta yayımlanan ve 2950 ci- varındaki belediyenin bir çoğunda ha- talı uygulanan 42. Madde hakkında, TBMM sunulan madde gerekçeleriyle de ilişkilendirilmek suretiyle açıklama- ya ve tereddütleri asgariye indirmeye çalıştım. Tereddütlerin tamamen orta- dan kalkması için Bakanlığın mutlaka resmi olarak açıklama yapması ve bazı maddeler için de gerekirse Yasa Değişik- liği yoluna gidilmesi gerekmektedir.