4. BÖLÜM - Menkul K ymetlerden ve Di er Sermaye Piyasas Araçlar ndan Elde Edilen Gelirlerde Geçici 67 nci Madde Kapsam nda Vergi Tevkifat

(1)

IV. BÖLÜM

MENKUL KIYMETLERDEN VE D‹⁄ER SERMAYE P‹YASASI ARAÇLARINDAN ELDE ED‹LEN GEL‹RLERDE GEÇ‹C‹ 67’NC‹

MADDE KAPSAMINDA VERG‹ TEVK‹FATI ¹³

Gelir Vergisi Kanununa 5281 say›l› Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen Ge- çici 67’nci maddede, menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n elden ç›kar›lmas› ve elde tutulmas› sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve kat›l›m bankalar›ndan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmiﬂtir.

Öte yandan, tasarruflar›n vergilendirilmesi konusunda ortaya ç›kan geliﬂmeler ve genel trendler dikkate al›narak haz›rlanan 5527 say›l› Kanunla Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinde yer alan vergileme esaslar› yeniden dü- zenlenmiﬂ, 22/07/2006 tarih ve 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› ile de an›lan maddede yer alan baz› kazanç ve iratlardan yap›lacak tevkifat oranlar›

belirlenmiﬂtir.

Yukar›da aç›klanan düzenlemeler çerçevesinde menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n elden ç›kar›lmas› ve elde tutulmas› sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve kat›l›m bankalar›ndan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ve beyan›na yönelik aç›klamalar aﬂa¤›da yap›l- m›ﬂt›r.

I-BANKALAR VE ARACI KURUMLARCA YAPILACAK TEVK‹FAT 1.1- Tevkifat Yapmakla Sorumlu Olanlar

Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral› f›kras›nda dü- zenlenen tevkifat,

-5411 say›l› Bankac›l›k Kanunu kapsam›nda Türkiye’de faaliyette bulunan bankalar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas› ile

-2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu kapsam›nda Türkiye’de faaliyette bulunan arac› kurumlar taraf›ndan gerçekleﬂtirilmesi gerekmektedir.

Yukar›da yap›lan aç›klamadan da anlafl›laca¤› üzere Bankac›l›k Kanunu kapsa- m›nda faaliyette bulunan bankalar, yaz›m›z›n afla¤›da ki bölümlerinde aç›klaya- ca¤›m›z ifllemlerinden tevkifat yapmak zorundad›rlar. Bankac›l›k Kanunu’nda Banka tabirinden; Mevduat bankalar› ve kat›l›m bankalar› ile kalk›nma ve yat›-

13 Bu bölümün haz›rlanmas›nda 257 ve 258 nolu Gelir Vergisi Genel Tebli¤lerinden

(2)

r›m bankalar›n›n anlafl›lmas› gerekti¤i hüküm alt›na al›nm›fl olup ayn› zamanda Türkiye'de kurulu mevduat bankalar›, kat›l›m bankalar›, kalk›nma ve yat›r›m bankalar›, yurt d›fl›nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar›n Türkiye'deki flubeleri kanun kapsam›nda oldu¤u ifade edilmifltir. Ayr›ca özel kanunlarla kurulmufl olan bankalar hakk›nda da kanunlar›nda yer alan hükümler sakl› kalmak kayd›y- la Bankac›l›k Kanunu hükümlerinin uygulanmas› gerekmektedir. Di¤er taraftan ad› geçen kanunda;

-Mevduat bankas›: Bu Kanuna göre kendi nam ve hesab›na mevduat kabul et- mek ve kredi kulland›rmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kurulufllar ile yurt d›fl›nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar›n Türkiye'deki flubeleri,

-Kat›l›m bankas›: Bu Kanuna göre özel cari ve kat›lma hesaplar› yoluyla fon toplamak ve kredi kulland›rmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kurulufllar ile yurt d›fl›nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar›n Türkiye'deki flubeleri,

Kalk›nma ve yat›r›m bankas›: Bu Kanuna göre mevduat veya kat›l›m fonu ka- bul etme d›fl›nda; kredi kulland›rmak esas olmak üzere faaliyet gösteren ve/veya özel kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren kurulufllar ile yurt d›fl›nda kurulu bu nitelikteki kurulufllar›n Türkiye'deki flubeleri olarak tan›mlan- m›flt›r.

Sermaye piyasas›nda arac›l›k, sermaye piyasas› araçlar›n›n 2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu’nun 30 ve 31 inci maddeleri çerçevesinde yetkili kurulufllar taraf›ndan kendi nam ve hesab›na, baflkas› nam ve hesab›na, kendi nam›na baflka- s› hesab›na ticari amaçla al›m sat›m›d›r.

Sermaye piyasas›nda arac›l›k faaliyetleri, halka arza arac›l›k, al›m sat›ma arac›- l›k ve türev araçlar›n al›m sat›m›n›n yap›lmas›na arac›l›ktan oluﬂur.

Banka ve arac› kurumlarca menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçla- r› ile ilgili olarak yap›lacak tevkifatta, her kurumun sorumlulu¤u kendisine gelen bilgi-belge ile s›n›rl›d›r. Bu durumda eksik, yanl›fl veya yan›lt›c› bilgi nedeniyle ziyaa u¤rat›lan vergi cezal› olarak, bildirimi yapan kifli- kurum/kurulufl ad›na tarh edilmesi gerekmektedir.

Yukar›da belirtilenler d›ﬂ›nda kalan kurum ve kuruluﬂlar›n Geçici 67 nci maddenin (1) numaral› f›kras› kapsam›nda tevkifat yapma sorumlulu¤u bulunmamaktad›r.

1.2-Tevkifat Kapsam›nda Olan Gelirler

Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral› f›kras› kapsa- m›nda tevkifata tabi olacak gelirler;

- Menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n al›m-sat›m› sonucun- da oluﬂan getiriler,

(3)

- Menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n itfas› dolay›s›yla olu- ﬂan getiriler,

- Menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n dönemsel getirileri (herhangi bir menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›na ba¤l› olmayan),

- Menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n ödünç iﬂlemlerinden sa¤lanan getiriler olarak belirlenmiﬂtir.

Menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› arac› ifadesi, Türkiye’de ihraç edilmifl ve Sermaye Piyasas› Kurulunca kayda al›nm›fl ve/veya Türkiye’de kurulu menkul k›ymet ve vadeli ifllem ve opsiyon borsalar›nda ifllem gören menkul k›ymetler veya di¤er sermaye piyasas› araçlar› ile kayda al›nmam›fl olsa veya menkul k›ymet ve vadeli ifllem borsalar›nda ifllem görmese dahi Hazinece veya di¤er ka- mu tüzel kiflilerince ihraç edilecek her türlü menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n› ifade etmektedir.

Bankalar›n ve arac› kurumlar›n taraf oldu¤u veya bunlar arac›l›¤›yla yap›lan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayal› olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasas› arac›n›, mal›, k›ymetli madeni ve dövizi alma, satma, de¤ifltir- me hak ve/veya yükümlülü¤ünü veren vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmeleri bu madde uygulamas›nda di¤er sermaye piyasas› arac› olarak kabul edilecektir.

Bu tan›mlama d›ﬂ›nda kalan bir menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› ara- c›n›n al›m sat›m› veya itfas› dolay›s›yla elde edilen getiriler Gelir Vergisi Kanu- nunun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral› f›kras› kapsam›nda tevkifata tabi de¤ildir.

Di¤er taraftan “al›m-sat›m kazançlar›” ifadesinden; Çifte Vergilendirmeyi Önle- me Anlaflmalar›nda söz edilen “sermaye de¤er art›fl kazançlar›” anlafl›lmas› gerekmektedir.

1.3-Tevkifat Kapsam›nda Olmayan Gelirler

1.3.1-Bankalar ve Arac› Kurumlar›n Kendi Bünyesinde Oluﬂan Gelirleri Bankalar veya arac› kurumlarca gerçekleﬂtirilecek tevkifat, elde edilmesine ara- c›l›k ettikleri kazançlar ile ilgilidir. Dolay›s›yla, bu kurumlar›n kendi portföyle- rinde bulunan menkul k›ymetler veya di¤er sermaye piyasas› araçlar›ndan elde ettikleri kazançlar tevkifat kapsam›nda de¤ildir.

Örne¤in, bir bankan›n Hazine taraf›ndan düzenlenen ihaleden kendi portföyü için sat›n alm›ﬂ oldu¤u Devlet tahvilini itfaya kadar elinde tutmak suretiyle elde etti¤i faiz geliri üzerinden tevkifat yap›lmayacakt›r. Söz konusu tahvilin itfadan

(4)

önce bir gerçek veya tüzel kiﬂiye sat›lmas› durumunda da bankan›n elde edece-

¤i gelir tevkifat kapsam›nda de¤ildir.

Ayn› flekilde, bir bankan›n kendi portföyünde bulunan bir menkul k›ymeti baflka bir bankaya satmas› durumunda da banka taraf›ndan elde edilen gelir üzerin- den tevkifat yap›lmayacakt›r. Öte yandan, bankan›n baflka bir banka/arac› kurumu arac› k›lmak suretiyle menkul k›ymet sat›n almas› durumunda bu menkul k›ymetlerle ilgili olarak elde edece¤i gelirden sorumlularca tevkifat yap›laca¤›

tabidir.

Örnek:

(X) Bankas›, 06.03.2007 ihraç tarihli Hazine bonosunu 3.000.000 YTL karﬂ›l›-

¤›nda sat›n alm›ﬂ ve söz konusu bonoyu itfa tarihi olan 04.03.2008 tarihine kadar elinde tutmak suretiyle 350.000 YTL faiz geliri elde etmiﬂtir. Faiz ödemesi- nin, menkul k›ymeti ihraç eden kurum olan Hazine taraf›ndan (X) Bankas›na ya- p›lmas› sebebiyle, Hazine taraf›ndan herhangi bir tevkifat yap›lmayacakt›r.

(X) Bankas›’n›n, 3.000.000 YTL karfl›l›¤›nda sat›n alm›fl oldu¤u 06.03.2007 ih- raç tarihli Hazine bonosunu itfadan önce, 07.06.2007 tarihinde Bay (A)’ya 3.115.000 YTL’ye satmas› durumunda ise (X) Bankas›n›n bu sat›fl sebebiyle elde etti¤i gelir ( 3.115.000-3.000.000=) olan 115.000 YTL Geçici 67 nci madde kapsam›nda tevkifata tabi de¤ildir.

Bay (A)’n›n söz konusu bonoyu 08.10.2007 tarihinde 3.275.000 YTL ye (X) Bankas›na geri sat›ﬂ› halinde elde edece¤i al›m-sat›m kazanc› (3.275.000- 3.115.000=) olan 160.000 YTL üzerinden ise (X) Bankas›nca % 10 oran›nda tevkifat yap›lacakt›r.

Ayr›ca bir bankan›n kurucusu oldu¤u yat›r›m fonlar›n›n sat›m›na baﬂka bir banka/arac› kurumun arac›l›k etmesi halinde, tevkifat yapma sorumlulu¤u arac›

banka/kurumlar taraf›ndan yerine getirilecektir. Dolay›s›yla, fon kurucusu banka taraf›ndan arac› bankalara fon sat›ﬂ›nda tevkifat yap›lmayacak, ancak arac›

bankalar arac›l›¤›yla fon alan yat›r›mc›lar›n al›m-sat›mlar›nda arac› bankalar taraf›ndan tevkifat yap›lacakt›r.

1.3.2- Genel Düzenlemenin ‹stisnalar›

Genel kapsam içerisinde olsa dahi, baz› gelirler Geçici 67 nci maddenin (1), (9) ve (10) numaral› f›kralar›nda yer alan düzenlemeler ile tevkifat kapsam› d›ﬂ›nda b›rak›lm›ﬂt›r. Di¤er taraftan 01.10.2006 tarihinden geçerli olmak üzere 5527 sa- y›l› Kanunla yap›lan düzenlemeyle, Sermaye Piyasas› Kanununa göre kurulan menkul k›ymetler yat›r›m fonlar›n›n kat›lma belgelerinin ilgili oldu¤u fona iade- si ile menkul k›ymetler yat›r›m ortakl›klar›n›n hisse senetlerinin al›m sat›m›ndan elde edilen gelirler Geçici 67 nci maddenin (1) numaral› f›kras› kapsam›nda tev-

(5)

kifat uygulamas›na dahil edilmifl, sürekli olarak portföyünün en az % 51'i ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›nda ifllem gören hisse senetlerinden oluflan yat›- r›m fonlar›n›n bir y›ldan fazla süreyle elde tutulan kat›lma belgelerinin elden ç›- kar›lmas›ndan elde edilen gelirler ise tevkifat kapsam› d›fl›na ç›kar›lm›flt›r.

Geçici 67 nci maddenin (1) numaral› f›kras›nda yer alan düzenleme uyar›nca, -Hazine taraf›ndan yurt d›ﬂ›nda ihraç edilen menkul k›ymetlerin (Eurobond) al›m-sat›m›, itfas› s›ras›nda elde edilen getirileri ve bunlar›n dönemsel getirile- rinin tahsili,

- Hisse senetleri kar paylar›,

- Tam mükellef kurumlara ait olup, ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›nda iﬂ- lem gören ve bir y›ldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden ç›ka- r›lmas›ndan elde edilen gelirler,

-Sürekli olarak portföyünün en az % 51’i ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›n- da iﬂlem gören hisse senetlerinden oluﬂan yat›r›m fonlar›n›n bir y›ldan fazla sü- reyle elde tutulan kat›lma belgelerinin elden ç›kar›lmas›ndan elde edilen gelirler ¹⁴, tevkifat kapsam›nda olmayacakt›r.

Yukar›da aç›klanan yat›r›m fonu kat›lma belgelerinin elden ç›kar›lmas›ndan elde edilen gelirlerin tevkifat kapsam› d›fl›nda tutulabilmesi için, sat›fl› yap›lan ya- t›r›m fonu kat›lma belgesinin sat›fl tarihi ile al›m tarihi aras›nda geçen 1 y›ll›k sürede, söz konusu fon kat›lma belgesinin fon iç tüzü¤üne göre sürekli olarak portföyünün en az % 51’inin ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›nda ifllem gö- ren hisse senetlerinden oluflmas› gerekmektedir.

De¤iflken fonlarla ilgili olarak ise, Takasbank taraf›ndan günlük olarak aç›klanan bilgiler çerçevesinde, fon portföyünün % 51’inin ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›nda ifllem gören hisse senetlerinden oluflmas› flart›n›n ihlal edilmesi durumunda, ertesi günden itibaren söz konusu kat›lma belgelerinin elden ç›ka- r›lmas›ndan elde edilen gelirler üzerinden tevkifat yap›lacakt›r. Bu uygulamada, aç›klanan bilgilerle ilgili olarak Takasbank’›n sorumlulu¤u kendisine gelen bilgi-belge ile s›n›rl›d›r.

Ayr›ca, Geçici 67 nci maddeye 5527 say›l› Kanunla getirilen hüküm gere¤ince, tevkifata tabi tutulsun tutulmas›n dar mükellef gerçek kiﬂi ve kurumlarca Hazi-

14 01.01.2006 – 30.09.2006 tarihleri aras›nda;

- Sermaye Piyasas› Kanununa göre kurulan menkul k›ymetler yat›r›m fonlar›n›n (borsa yat›r›m fonlar› hariç) kat›lma belgelerinin ilgili oldu¤u fona iadesinden elde edilen gelirler,

(6)

ne taraf›ndan yurt d›ﬂ›nda ihraç edilen menkul k›ymetlerden sa¤lanan kazanç ve iratlar için münferit veya özel beyanname verilmeyecektir.

Öte yandan, tam mükellef kurumlara ait olup, ‹stanbul Menkul K›ymetler Bor- sas›nda ifllem gören ve bir y›ll›k süreden sonra elden ç›kar›lan hisse senetleri için Gelir Vergisi Kanununun de¤er art›fl› kazançlar›n›n vergilendirilmesine iliflkin Mükerrer 80 inci madde hükümleri uygulanmayacak olup, dolay›s›yla bu gelirler için de¤er art›fl› kazanc› kapsam›nda y›ll›k beyanname de verilmeyecektir.

Bunlar d›ﬂ›nda,

- Geçici 67 nci maddenin (9) numaral› f›kras›nda yer alan düzenleme uyar›nca, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiﬂ olan her nevi tahvil ve Hazine bonola- r› ile Toplu Konut ‹daresi ve Özelleﬂtirme ‹daresince ç›kar›lan menkul k›ymetlerin elde tutulmas› veya elden ç›kar›lmas› suretiyle sa¤lanan gelirler ,

- Geçici 67 nci maddenin (10) numaral› f›kras›nda yer alan düzenleme uyar›nca, 01/01/2006 tarihinden önce iktisap edilmiﬂ olan menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n elden ç›kar›lmas›ndan veya elde tutulma sürecinde elde edilen gelirler tevkifata tabi olmayacakt›r.

1.4- Gelirleri Üzerinden Tevkifat Yap›lacaklar

Sermaye Piyasas› Kanununa göre kurulan emeklilik yat›r›m fonlar› d›fl›nda kalan gerçek veya tüzel kiflilerin elde ettikleri gelirler tevkifat kapsam›ndad›r.¹⁵ Tevkifat›n gerçeklefltirilmesinde, gelir sahibinin gerçek veya tüzel kifli ya da dar veya tam mükellef olmas›, vergi mükellefiyeti bulunup bulunmamas›, vergiden muaf olup olmamas›n›n bir önemi bulunmamaktad›r.

Elde edilen gelirlerin vergiden istisna olup olmamas›n›n da tevkifat uygulama- s›nda bir önemi bulunmamaktad›r.

1.5-Tevkifat Oranlar›

Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral› f›kras›nda, banka ve arac› kurumlar›n menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçla- r›ndan elde edilen gelirler üzerinden yapmakla yükümlü olduklar› tevkifat oran›

% 15 olarak hüküm alt›na al›nm›flt›r. Ancak 5527 say›l› kanunla Geçici 67’nci maddenin 1’numaral› f›kras›nda yap›lan düzenleme ile dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar›n menkul k›ymetler ile di¤er sermaye piyasas› araçlar›ndan 07/07/2006 tarihinden itibaren Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar›na uy- gulanan tevkifat oran› s›f›r oran› olarak belirlenmifltir.

15 Sermaye Piyasas› Kanununa göre kurulan Borsa Yat›r›m Fonlar›, Konut Finansman Fonlar›

ile Varl›k Finansman Fonlar›n›n 01.01.2006 – 30.09.2006 tarihleri aras›nda elde edikleri gelirler tevkifat kapsam›nda de¤ildir.

(7)

Ayr›ca 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› ile Tam mükellef gerçek kiﬂi ve kurumlarca elde edilen Geçici 67 nci maddenin (1), (2) ve (3) numaral›

f›kralar›nda yer alan gelirlere yönelik olarak uygulanmakta olan % 15 oran›ndaki tevkifat, 23/07/2006 tarihinden itibaren % 10’a indirilmiﬂtir.

Yap›lan aç›klamalar çerçevesinde Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral› f›kras› gere¤ince, banka ve arac› kurumlar›n yapmakla yü- kümlü olduklar› tevkifat oran›;

- Dar mükellef gerçek kiﬂi ve kurumlar›n menkul k›ymetler ile di¤er sermaye piyasas› araçlar›ndan 01.01.2006 - 06/07/2006 tarihleri aras›nda Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar›na uygulanacak tevkifat oran› %15,

- Dar mükellef gerçek kiﬂi ve kurumlar›n menkul k›ymetler ile di¤er sermaye piyasas› araçlar›ndan 07/07/2006 tarihinden itibaren Türkiye’de elde ettikleri ka- zanç ve iratlar›na uygulanacak tevkifat oran› %0,

- Tam mükellef gerçek kiﬂi ve kurumlar›n menkul k›ymetler ile di¤er sermaye piyasas› araçlar›ndan 01.01.2006 - 22/07/2006 tarihleri aras›nda elde ettikleri kazanç ve iratlar›na uygulanacak tevkifat oran› %15,

-Tam mükellef gerçek kiﬂi ve kurumlar›n menkul k›ymetler ile di¤er sermaye piyasas› araçlar›ndan 23/07/2006 tarihinden itibaren elde ettikleri kazanç ve iratlar›na uygulanacak tevkifat oran› %10 olarak uygulanacakt›r.

1.6- Tevkifat Matrah›n›n Tespiti

1.6.1- Al›m-Sat›m ‹ﬂlemlerinde Tevkifat Matrah›

Al›m-sat›m ifllemlerinde tevkifat matrah› al›fl bedeli ile sat›fl bedeli aras›ndaki tutard›r. Al›fl ve sat›fl ifllemleri s›ras›nda ödenen komisyonlar ile banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrah›n›n tespitinde dikkate al›nacak olup, bu giderler d›fl›nda baflkaca bir giderin tevkifat matrah›n›n tespitinde indirim konusu yap›lmas› söz konusu de¤ildir.

Tevkifat matrah›n›n tespitinde aﬂa¤›da yap›lan aç›klamalar›n da dikkate al›nma- s› gerekmektedir.

1.6.1.1- Komisyon ‹adeleri

Al›fl ve sat›fl ifllemleri s›ras›nda ödenen komisyon bedellerinin bir k›sm›, ifllem hacmine ya da baflka bir nedene ba¤l› olarak iade edilebilmektedir. ‹ade edilen bu tutarlar komisyonun do¤du¤u iflleme ba¤l› olmaks›z›n, iadenin gerçekleflti¤i döneme iliflkin tevkifat matrah›na dahil edilmelidir.

(8)

1.6.1.2- Ayn› Menkul K›ymet Veya Di¤er Sermaye Piyasas› Arac›ndan De¤iﬂik Tarihlerde Al›mlar Yap›ld›ktan Sonra Bunlar›n Bir K›sm›n›n Elden Ç›kar›lmas›

Ayn› menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›ndan de¤iflik tarihlerde al›mlar yap›ld›ktan sonra bunlar›n bir k›sm›n›n elden ç›kar›lmas› durumunda ilk giren ilk ç›kar yöntemi kullan›lmak suretiyle, tevkifat matrah›n›n tespitinde dikkate al›nacak al›fl bedeli belirlenecektir. Ayn› gün içinde yap›lan al›m-sat›m ifllemlerinde a¤›rl›kl› ortalama fiyat bilgisi dikkate al›nabilecek, ancak tevkifat matrah› ilk giren ilk ç›kar yöntemine göre belirlenmelidir.

Söz konusu maliyet yöntemleri, sadece 01/01/2006 tarihinden sonra iktisap edilen menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n elden ç›kar›lmas› durumunda uygulanacak olup, 31/12/2005 tarihinden önce iktisap edilen menkul k›y- met ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n maliyet hesaplama yöntemine dahil edilmemesi ve bu k›ymetlerden elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde 31/12/2005 tarihi itibar›yla geçerli olan hükümlerin uygulanmas› gerekmektedir.

Örnek:

Bay (A), borsada ifllem gören (Z) A.fi’ ye ait hisse senedinden (X) Bankas› ara- c›l›¤›yla afla¤›da belirtilen tarihlerde ve miktarlarda al›m/sat›m yapm›flt›r.

Bay (A)’n›n ilk giren ilk ç›kar yöntemine göre 08.10.2006 tarihinde satm›fl oldu¤u hisse senetlerine tekabül eden maliyet bedeli (6.000 x 5=) 30.000 YTL, 12.10.2006 tarihinde satm›fl oldu¤u hisse senetlerine tekabül eden maliyet bedeli ise [(4.000 x 5)+(5.000 x 4) + (3.000 x 4.5) =] 53.500 YTL olmaktad›r. ‹lk giren ilk ç›kar yöntemine göre 08.10.2006 tarihinde gerçeklefltirilen hisse senedi sat›fl›na iliflkin tevkifat matrah› (36.000-30.000=) 6.000 YTL, 12.10.2006 tarihinde gerçeklefltirilen sat›fla iliflkin matrah ise (60.000-53.500=) 6.500 YTL olarak hesaplanacakt›r. Bu durumda, (X) Bankas› Bay (A)’n›n al›m-sat›m kazanc›

olan 6.000 YTL ve 6.500 YTL üzerinden iﬂlem baz›nda % 10 oran›nda tevkifat yapmas› gerekmektedir.

Tarih Aç›klama Miktar

(Adet)

Birim Al›ﬂ/Sat›ﬂ Bedeli (YTL)

Toplam Tutar (YTL)

03.08.2006 Hisse Al›ﬂ› 10.000 5 50.000

02.09.2006 Hisse Al›ﬂ› 5.000 4 20.000

08.10.2006 Hisse Sat›ﬂ› 6.000 6 36.000

09.10.2006 Hisse Al›ﬂ› 8.000 4.5 36.000

12.10.2006 Hisse Sat›ﬂ› 12.000 5 60.000

22.10.2006 Hisse Al›ﬂ› 20.000 5.5 110.000

(9)

Bu ve bundan sonra yer alan di¤er örneklerdeki al›m-sat›m bedelleri içinde komisyon bedellerinin de bulundu¤u varsay›lm›ﬂt›r.

Menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n teminat gösterilmesi veya ödünç ifllemlerine konu olmas› halinde, söz konusu k›ymetler müflteri portfö- yü içinde de¤erlendirilecektir. Ancak, maliyet hesaplamas›nda ödünç ifllemine konu olan k›ymetler portföy d›fl›nda, teminat gösterilen k›ymetler ise portföy içinde varsay›lmal›d›r.

Örnek:

Bay (A)’n›n X Arac› Kurumunda yapt›¤› iﬂlemler aﬂa¤›daki gibidir.

Sat›ﬂ› yap›lan 100 adet hissenin al›m maliyeti = 60 * 2 + 40 * 3

= 240 YTL Matrah = Sat›ﬂ Bedeli – Al›ﬂ Maliyeti

= 100 * 4 – 240

= 160 YTL

Maliyet hesaplamas›nda ödünç iﬂlemine konu olan k›ymetler portföy d›ﬂ›nda, teminat gösterilen k›ymetler ise portföy içinde varsay›laca¤›ndan matrah yukar›- daki gibi hesaplanacakt›r.

1.6.1.2.1- A¤›rl›kl› Ortalama Yöntemine Göre Maliyeti Hesaplanan Menkul K›ymetlerin Ertesi Güne Devri

Tevkifat matrah›n›n tespitinde dikkate al›nacak al›ﬂ bedelinin tespitinde, a¤›rl›k- l› ortalama yönteminin seçildi¤i ve menkul k›ymetlerin tamam›n›n ayn› gün içinde sat›lmayarak ertesi güne devredildi¤i durumlarda, menkul k›ymetlerin maliyet bilgisi olarak izleyen günlere, a¤›rl›kl› ortalama maliyet yöntemine gö- re hesaplanan tutarlar aktar›lmal›d›r.

1.6.1.2.2- ‹ﬂlemden Sonra Eski Tarihli Menkul K›ymetlerin Virmanlanmas›

Tevkifat matrah› hesaplanarak iﬂlemin tamamlanmas›ndan sonra, bu hesaplama-

Hisse Senedi ‹ﬂlem Adet Bakiye Fiyat

Akbank Al›ﬂ 100 100 2

Akbank Ödünç Verme -40 60 2

Akbank Teminat Verme -60 0 2

Akbank Al›ﬂ 100 100 3

Akbank Sat›ﬂ -100 0 4

(10)

olmas› veya virman›n geç ulaﬂmas› durumunda, geriye dönülerek düzeltme iﬂle- mi yap›lmas›na, yani tevkifat matrah›n›n portföye dahil olan menkul k›ymetler de dikkate al›nmak suretiyle yeniden hesaplanmas›na gerek bulunmamaktad›r.

1.6.1.2.3- Hatal› ‹ﬂlemler ve Düzeltilmesi

Tevkifat matrah›n›n belirlenmesinde yanl›fl müflteri hesab›na kay›t, hatal› fiyat veya miktar girifli gibi hatal› ifllemlerin tespit edilmesi durumunda söz konusu ifllemlerin geriye dönük olarak düzeltilmesi, izleyen ifllemlerin bu düzeltilmifl bilgiler do¤rultusunda yap›lmas› gerekmektedir.

Hatal› iﬂlemin ilgili döneme iliﬂkin beyanname verildikten sonra tespit edilmesi durumunda ise Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde düzeltme beyanna- mesi verilmesi mümkün bulunmaktad›r.

1.6.1.2.4- Maliyet Hesaplama Yönteminin De¤iﬂtirilmesi

Bir banka veya arac› kurumda gün içinde yap›lan al›m-sat›m ifllemleri için seçil- mifl olan maliyet hesaplama yönteminin, müflterinin ilgili banka/arac› kurumda- ki portföyünde yer alan menkul k›ymetler tamamen elden ç›kar›l›ncaya kadar de¤ifltirilmesi mümkün bulunmamaktad›r.

1.6.1.2.5- Virman ‹ﬂlemlerinde ‹lk Giren ‹lk Ç›kar Yönteminin Uygulanmas›

Menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n bir banka veya arac› ku- rumdaki bir hesaptan herhangi bir banka veya arac› kuruma naklinin istenmesi durumunda (virman iﬂlemleri) nakli gerçekleﬂtirilecek olan k›ymet ilk giren ilk ç›kar yöntemine göre tespit edilmesi gerekmektedir

1.6.1.2.6- Virman ‹ﬂlemlerinde Tevkifat

Menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n, bir sözleflmeye dayanarak teminat gösterilmesi veya ödünç ifllemlerine konu olmas› durumlar› d›fl›nda, müflterilerin talimat›yla di¤er bir müflteri hesab›na aktar›lmas› ifllemleri mülki- yetin devri kabul edilerek tevkifat yap›lmas› gerekmektedir.

1.6.1.3- Bir Menkul K›ymet Veya Di¤er Sermaye Piyasas› Arac›n›n Al›m›ndan Önce Elden Ç›kar›lmas›

Bir menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› arac›n›n al›m›ndan önce elden ç›- kar›lmas› durumunda yani aç›¤a sat›fl ifllemlerinde, elden ç›kar›lma tarihinden sonra yap›lan ilk al›m ifllemi esas al›narak üzerinden tevkifat yap›lacak tutar belirlenmelidir.

Örnek:

Bayan (B), (T) arac› kurumu vas›tas›yla (X) A.ﬁ.’ye ait hisse senetlerinden 100.000 adedini 08.05.2006 tarihinde 4 YTL üzerinden aç›¤a satm›ﬂt›r. Bayan

(11)

100.000 adet ve 11.05.2006 tarihinde ise 3,60 YTL üzerinden 150.000 adet sa- t›n alm›ﬂt›r.

Bu durumda, (T) arac› kurumu, aç›¤a sat›fltan sonraki ilk al›fl ifllemini dikkate alarak (400.000 YTL – 380.000 YTL=) 20.000 YTL üzerinden tevkifat yapa- cakt›r.

Ayn› gün içinde yap›lan al›m-sat›m iﬂlemlerinde a¤›rl›kl› ortalama fiyat bilgisi dikkate al›nabilecek, ancak tevkifat matrah› ilk giren ilk ç›kar yöntemine göre belirlenecektir.

1.6.1.4- Sermaye Art›r›mlar› Dolay›s›yla Sahip Olunan Hisse Senetlerinin Al›ﬂ Tarihi Ve Bedelleri

Sermaye ve kar yedeklerinin sermayeye eklenmesi dolay›s›yla sahip olunan hisse senetlerinin al›ﬂ tarihi olarak daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin al›ﬂ tarihi esas al›nmal›d›r.

Bedelli sermaye art›r›m› sebebiyle rüçhan hakk› kullan›lmak suretiyle itibari de-

¤erleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de al›ﬂ tarihi olarak, sahip olunan eski hisse senetlerinin al›ﬂ tarihi esas al›nacakt›r.

fiirketlerin sermaye yedekleri ile sermaye art›r›m›nda bulunmalar› halinde, bu ifllem sonras›nda gerek önceden sahip olunan gerekse sermaye art›r›m› dolay›- s›yla al›nan hisse senetlerinin al›fl bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin al›fl bedelinin, sermaye art›r›m› sonras›nda sahip olunan toplam hisse senedi say›s›na bölünmesi suretiyle tespit edilmesi gerekmektedir.

Kar yedekleri kullan›lmak suretiyle sermaye art›r›m›nda bulunulmas› halinde, bu ifllem dolay›s›yla sahip olunan hisse senetlerinin al›fl bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin al›fl bedeli ile yeni al›nan hisse senetlerinin itibari de-

¤erleri toplam›n›n sermaye art›r›m› sonras›nda sahip olunan toplam hisse senedi say›s›na bölünmesi suretiyle hesaplanacakt›r.

Hisse senedi sahipleri taraf›ndan rüçhan hakk› kullan›lmak suretiyle itibari de-

¤erleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de al›ﬂ bedeli, daha ön- ce sahip olunan hisse senetlerinin al›ﬂ bedeli ile yeni al›nan hisse senetleri için ödenen bedelin toplam›n›n sermaye art›r›m› sonras›nda sahip olunan toplam hisse senedi say›s›na bölünmesi suretiyle hesaplanacakt›r.

Örnek : (Bedelsiz Sermaye Art›r›m›)

Bay (A), 10.02.2006 tarihinde (Z) A.fi.’ye ait hisse senetlerinden 2.000 adedini toplam 15.000 YTL bedel ödeyerek sat›n alm›flt›r. (Z) A.fi. tamam› sermaye ye- deklerinden karfl›lanmak suretiyle 15.06.2006 tarihinde % 50 oran›nda sermaye art›r›m›na gitmifltir. Bay (A)’ya, bu ifllem dolay›s›yla 1.000 adet hisse senedi ve-

(12)

Bu durumda Bay (A)’n›n bedelsiz sermaye art›r›m› sonras›nda sahip oldu¤u her bir hisse senedine tekabül eden maliyet bedeli, ödenen 15.000 YTL’nin, sahip olunan toplam hisse senedi say›s›na bölünmesi suretiyle (15.000: 3.000=) 5 YTL olarak belirlenecektir.

Söz konusu hisse senetlerinin 2.000 adedinin 05.11.2006 tarihinde 16.000 YTL’ye sat›lmas› durumunda ise, tevkifat matrah› (16.000-10.000=) 6.000 YTL olacakt›r.

Örnek : (Bedelli Sermaye Art›r›m›)

Bayan (X), (Z) A.fi.’ye ait hisse senetlerinden 1.000 adedini 06.02.2006 tarihinde 4.000 YTL ödemek suretiyle sat›n alm›flt›r. (Z) A.fi., 03.07.2006 tarihinde % 50 oran›nda bedelli sermaye art›r›m›na gitmifl olup, rüçhan hakk› kullan›m fiya- t› 1 YTL olarak aç›klanm›flt›r.

Bayan (X), rüçhan hakk›n› kullanmak suretiyle 500 YTL ödeyerek 500 adet hisse senedi elde etmiﬂtir.

Bayan (X)’ in sermaye art›r›m› dolay›s›yla elde etmifl oldu¤u hisse senetlerinin maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli ile yeni al›nan hisse senetleri için ödenen bedelin toplam›n›n, sermaye art›r›m› sonras›n- da sahip olunan toplam hisse senedi say›s›na bölünmesi suretiyle flu flekilde hesaplanacakt›r;

4.000 + 500= 4.500 YTL 4.500/ 1.500= 3 YTL

Bayan (X)’ in söz konusu hisse senetlerinden 800 adedini 01.11.2006 tarihinde 5.000 YTL’ye satmas› durumunda tevkifat matrah› (5.000- 2.400=) 2.600 YTL olarak belirlenecektir.

1.6.1.5- Rüçhan Hakk› Kuponlar›n›n Sat›ﬂ› Halinde Maliyet Bedeli

Sahip olunan bir hisse senedine iliflkin yeni pay alma kuponunun, hisse senedinden ba¤›ms›z olarak sat›fl› halinde kupon maliyeti, mevcut hisse senetlerinin al›fl bedeli ile rüçhan hakk› kullan›larak al›nan hisse senetleri için ödenen bedel (rüç- han hakk› kullanma maliyeti) toplam›n›n, mevcut ve elde edilecek hisse senedi say›s›na bölünmesi sonucu bulunacak tutarla rüçhan hakk› kullanma fiyat› ara- s›ndaki fark›n sermaye art›r›m oran›yla çarp›lmas› suretiyle hesaplanacakt›r.

Kupon Mev. hisse senetlerinin al›ﬂ bedeli+ rüçhan Rüçhan hakk› Sermaye Maliyeti =( hakk› kullanma maliyeti - kullanma fiyat› )* Art›r›m Oran›

Mev.hisse senetleri say›s›+elde edilecek hisse senetleri say›s›

Kupon maliyeti, hisse senedinin orijinal maliyetinden düﬂülerek elde tutulmaya devam edilen hisse senetlerinin maliyeti izlenebilecektir.

(13)

Örnek:

Bayan (X), (Z) A.fi.’ye ait hisse senetlerinden 1.000 adedini 06.02.2006 tarihinde 10.000 YTL ödemek suretiyle sat›n alm›flt›r. (Z) A.fi., 01.07.2006 tarihinde

% 50 oran›nda bedelli sermaye art›r›m›na gitmiﬂtir. Rüçhan hakk› kullan›m fiyat› ise 1 YTL olarak aç›klanm›ﬂt›r.

Bayan (X)’in sermaye art›r›m› nedeniyle elde etti¤i rüçhan hakk› kuponunu satmas› halinde kupon maliyeti { [(10.000+500)/(1.000+500)]- 1}* % 50= 3 YTL olacakt›r.

Elde tutulmaya devam edilen hisse senetlerinin maliyeti ise ( 10-3=) 7 YTL’dir.

Kupon maliyetinin baz/referans fiyat formülleri kullan›larak aﬂa¤›daki ﬂekilde hesaplanmas› da mümkündür.

Kupon maliyeti = ({[10+(1*% 50)]/(1+0,5)}-1) * % 50

= 3 YTL

1.6.1.6- Kuponlu Tahvillerde Al›ﬂ Bedeli

Kuponlu bir tahvilin sat›n al›nmas›nda, ifllemifl faizin bulunmas› halinde ifllemifl faiz tutar› kupon al›fl bedeli, temiz ifllem fiyat› (Temiz Fiyat=Sözleflme fiyat›-‹fllemifl faiz) ise tahvilin al›fl bedeli olarak kabul edilir.

Bir tahvil için ifllemifl faiz, temiz ifllem fiyat› üzerine eklenmesi gereken ve son kupon tarihinden sonra tahvili elde tutma süresiyle orant›l› kupon faizini ifade eder ve son kupon tarihinden valör tarihine kadar geçen gün say›s›n›n kupon dö- nemi gün say›s›na oran› ile ödenecek kupon faizinin çarp›lmas› suretiyle hesaplan›r. Söz konusu hesaplama, ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas› taraf›ndan kabul edilen esaslar çerçevesinde yap›l›r.

‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas› taraf›ndan aç›klanan iﬂlemiﬂ faiz tutarlar›

dikkate al›narak da iﬂlem yap›labilir.

Örnek: (Temiz fiyat›n nominal bedelin alt›nda olmas› halinde, itfa/al›m-sat›m kazançlar›nda tevkifat matrah›)

Hazine taraf›ndan 06.12.2006 ihraç tarihli 100.000 YTL nominal bedelli 3 y›l vadeli ve 6 ayda bir % 7,5 kupon ödemeli Devlet tahviline ait nakit ak›mlar› aﬂa-

¤›daki gibidir:

(14)

Bay (A), (X) Bankas› arac›l›¤›yla 13.03.2008 valör tarihli olarak söz konusu menkul k›ymetten 103.000 YTL (kirli fiyat) tutar›nda al›m yapm›ﬂ olup, bu tahvili itfaya kadar elinde tutmas› durumunda her bir kupon dönemi itibar›yla tevkifat matrah› aﬂa¤›daki gibi hesaplanacakt›r.

Son kupon tarihi : 05.12.2007

Valör tarihi :13.03.2008

Ödenecek ilk kupon tarihi : 04.06.2008 Kupon dönemi gün say›s› : 182

Geçen gün say›s› :99 ( 05.12.2007-13.03.2008)

Kupon Faizi : 7.500

‹ﬂlemiﬂ Faiz :4.079,67 (99/182)*7.500

Kirli Fiyat : 103.000

Temiz Fiyat :98.920,33 (103.000 – 4.079,67 )

‹lk Kupon(3.Kupon) Ödemesinde

Tevkifat Matrah› = Kupon ödemesi - ‹ﬂlemiﬂ Faiz

= 7.500 – 4.079,67

= 3.420,33 YTL

4. ve 5. kupon ödemelerinde matrah, kupon ödemesi olan 7.500 YTL olacakt›r.

Son dönem kupon ödemesinde ise tevkifat matrah› ﬂöyle hesaplanacakt›r.

Son dönem tevkifat matrah› = Kupon ödemesi +( Ana para – Al›ﬂ Temiz Fiyat›)

= 7.500+ ( 100.000- 98.920,33)

= 7.500+ 1.079,67

= 8.579,67 Devlet Tahvilinin: Kupon Ödeme /

Valör Tarihi

Kupon Ödemesi (YTL)

Tevkifat Matrah›

(YTL)

1.Kupon 06.06.2007 7.500 -

2.Kupon 05.12.2007 7.500 -

3.Kupon 04.06.2008 7.500 3.420,33

4.Kupon 03.12.2008 7.500 7.500

K›ymet Sat›ﬂ› 10.02.2009 --- 3.079,67

5.Kupon 03.06.2009 7.500 7.500

6.Kupon+Anapara

02.12.2009 7.500+100.000 8.579,67 (7.500+1.079,67)

(15)

Bu hesaplamalar çerçevesinde tevkifat matrahlar› yukar›daki tabloda yer almak- tad›r.

Bay (A)’n›n, söz konusu menkul k›ymeti, 10.02.2009 valör tarihli olarak 102.000 YTL’ye (X) Bankas›na geri satmas› halinde ise tevkifat matrah› aﬂa¤›- daki gibi hesaplanacakt›r:

Tevkifat Matrah› = Sat›ﬂ Fiyat› –Al›ﬂ Temiz Fiyat›

= 102.000 - 98.920,33

= 3.079,67 YTL

1.6.1.7- Tahvil Al›fl Bedelinin ‹tfa Bedeli Ve ‹fllemifl Faiz Tutar›n›n Üzerinde Olmas›

Kuponlu bir tahvilin sat›n al›nmas›nda, sat›n alma bedelinin itfa bedeli ile varsa ifllemifl faiz tutar›n›n üzerinde olmas›, baflka bir deyiflle temiz fiyat›n itfa bede- lini aflmas› durumunda fazla olan k›s›m izleyen dönemlere iliflkin faiz kuponla- r›n›n maliyeti (al›fl bedeli) olarak dikkate al›nacakt›r.

Örnek: (Temiz fiyat›n nominal bedelin üzerinde olmas› halinde, itfa/al›m- sat›m kazançlar›nda tevkifat matrah›)

Hazine taraf›ndan 06.12.2006 ihraç tarihli 100.000 YTL nominal bedelli 3 y›l vadeli ve 6 ayda bir % 7.5 kupon ödemeli Devlet tahviline ait nakit ak›mlar› aﬂa-

¤›daki gibidir:

Bay (A), (X) Bankas› arac›l›¤›yla 13.03.2008 valör tarihli olarak söz konusu menkul k›ymetten 106.000 YTL (kirli fiyat) tutar›nda al›m yapm›ﬂ olup, bu tahvili itfaya kadar elinde tutmas› durumunda her bir kupon dönemi itibar›yla tevkifat matrah› aﬂa¤›daki gibi hesaplanacakt›r.

Devlet Tahvilinin: Kupon Ödeme / Valör Tarihi

Kupon Ödemesi (YTL)

Tevkifat Matrah›

(YTL)

1.Kupon 06.06.2007 7.500 -

2.Kupon 05.12.2007 7.500 -

3.Kupon 04.06.2008 7.500 2.940,25

4.Kupon 03.12.2008 7.500 7.019,92

K›ymet Sat›ﬂ› 10.02.2009 --- 1.039,83

5.Kupon 03.06.2009 7.500 7.019,92

6.Kupon+Anapara 02.12.2009 7.500+100.000 7.019,92

(16)

Son kupon tarihi : 05.12.2007 Valör tarihi : 13.03.2008 Ödenecek ilk kupon tarihi : 04.06.2008 Kupon dönemi gün say›s› : 182

Geçen gün say›s› : 99 ( 05.12.2007-13.03.2008)

Kupon Faizi : 7.500

‹ﬂlemiﬂ Faiz : 4.079,67 (99/182)*7.500

Kirli Fiyat : 106.000

Temiz Fiyat : 101.920,33 (106.000 – 4.079,67 ) Nominal fiyat üzeri ödeme : 1.920,33 (101.920,33 – 100.000) Kalan Kupon say›s› : 4

Kupon baﬂ›na fazla ödeme :480,08 (1.920,33/4)

‹lk Kupon(3.Kupon) = Kupon Ödemesi–(‹fllemifl Faiz+ Kupon Bafl›na Fazla Ödemesinde Matrah Ödeme)

= 7.500 – (4.079,67 + 480,08)

= 2.940,25 YTL Sonraki Kupon Ödemelerinde

Matrah = Kupon Ödemesi – Kupon Baﬂ›na Fazla Ödeme

= 7.500 – 480,08

= 7.019,92 YTL

Bay (A)’n›n, söz konusu menkul k›ymeti, 10.02.2009 valör tarihli olarak 102.000 YTL’ye (X) Bankas›na geri satmas› halinde ise tevkifat matrah› aﬂa¤›- daki gibi hesaplanacakt›r.

Tevkifat Matrah› = Sat›fl Fiyat› – (Al›fl Temiz Fiyat›- Önceki kupon ödemelerinde dikkate al›nan kupon bafl›na fazla ödeme tutar›)

= 102.000 – [101.920,33 –(480,08*2)]

= 1.039,83 YTL

1.6.1.8- Dövize, Alt›na Veya Baﬂka Bir De¤ere Endeksli Menkul K›ymet Veya Di¤er Sermaye Piyasas› Araçlar›

Dövize, alt›na veya baflka bir de¤ere endeksli menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›na iliflkin ifllemlerde, tevkifat matrah›n›n tespitinde al›fl ve sat›fl bedeli olarak ifllem tarihindeki Yeni Türk Liras› karfl›l›klar› esas al›nacakt›r.

(17)

1.6.1.9- Yabanc› Para Cinsinden ‹hraç Edilen Menkul K›ymetler Veya Di¤er Sermaye Piyasas› Araçlar›

Menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n yabanc› bir para cinsinden ihraç edilmiﬂ olmas› halinde ise, tevkifat matrah›n›n tespitinde kur fark› dikkate al›nmamal›d›r.

Kur olarak ifllem an›nda kullan›lan kur, böyle bir kurun bulunmad›¤› hallerde ise Merkez Bankas› döviz al›fl kuru esas al›nmal›d›r. Dolay›s›yla, yabanc› para cinsinden ihraç edilen menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› araçlar› ile ilgili olarak yap›lan ve ifllem an›nda kuru bulunmayan al›fl ve sat›fl ifllemlerinde, TCMB döviz al›fl kurunun dikkate al›nmas› gerekmektedir.

Örnek:

Bay (A), (X) Bankas› arac›l›¤› ile 08.02.2006 ihraç tarihli, 3 y›l vadeli, 6 ayda bir kupon ödemeli döviz cinsinden Devlet tahvilinden 02.05.2006 tarihinde 100.000 $ tutar›nda al›m yapm›ﬂt›r.

Bay (A), söz konusu Devlet tahvilini 15.09.2006 tarihinde (X) Bankas› arac›l›¤›

ile 101.000 $’a satm›ﬂt›r.

Döviz olarak yap›lan iﬂlemlerde öncelikli olarak ilgili bankan›n al›m-sat›m tarihinde uygulad›¤› kur esas al›nmakta olup, örne¤imizde söz konusu kur, al›m tarihinde 1.35 YTL, sat›m tarihinde ise 1.45 YTL olarak kabul edilmiﬂtir.

Tevkifat matrah› tespit edilirken kur fark› dikkate al›nmayacak, (X) Bankas›nca Bay (A)’n›n al›m-sat›m kazanc› olan (101.000 $ - 100.000 $=) 1.000 $’›n sat›ﬂ tarihindeki YTL karﬂ›l›¤› olan (1.000 $ x 1.45 =) 1.450 YTL üzerinden % 10 oran›nda tevkifat yap›lacakt›r.

1.6.1.10- Veraset Yoluyla veya ‹vazs›z Olarak Edinilen Menkul K›ymetlerde Al›ﬂ Bedeli Olarak Dikkate Al›nacak Tutar

Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesinin (1) numaral› f›kra hükmü ile bankalar ve arac› kurumlar, al›m-sat›m›na arac›l›k ettikleri menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n al›fl ve sat›fl bedelleri aras›ndaki fark üzerin- den vergi tevkifat› yapmakla sorumlu tutulmufllard›r.

Veraset ve ‹ntikal Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinde, veraset ve intikal vergisi matrah›n›n, intikal eden mallar›n Vergi Usul Kanununa göre bulunan de¤erleri oldu¤u belirtilmiﬂtir.

Vergi Usul Kanununun 294 üncü maddesine göre bir vergiye matrah olan servet veya servet unsuru mahiyetindeki hisse senetleri ve tahviller borsa rayici ile, borsada kay›tl› olmayanlar ise emsal bedeliyle de¤erlenmektedir.

(18)

Bu durumda, mirasç›lara veraset yoluyla intikal eden hisse senedi ve tahviller ölüm tarihinde, di¤er suretle vuku bulan bedelsiz intikallerde ise bu k›ymetler hukuken iktisap edildi¤i tarihte elde edilmifl kabul edilecek ve söz konusu k›y- metlerin al›fl bedeli olarak da miras b›rakan›n ölümü veya hukuki iktisab›n ger- çekleflti¤i tarihteki borsa rayici, borsaya kay›tl› olmayanlar için ise bu tarihteki emsal bedeli esas al›nacakt›r.

Buna göre, veraset yoluyla iktisap edilen Geçici 67 nci madde kapsam›ndaki menkul k›ymetlerin varislerce sat›lmas› halinde, sat›fl bedeli ile yukar›da belirtilen flekilde hesaplanan al›fl bedeli aras›ndaki fark üzerinden, Geçici 67 nci madde kapsam›nda tevkifat yap›lmas› gerekmektedir.

Hisse senetlerinin 01/01/2006 tarihinden önce intikal etmiﬂ olmas› halinde ise, mirasç›lar taraf›ndan elde edilen de¤er art›ﬂ› kazançlar› için 31/12/2005 tarihinde geçerli olan hükümler uygulanmal›d›r.

Veraset yoluyla iktisap edilen tahvil ve Hazine bonolar›n›n 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmiﬂ olmas› halinde, bu k›ymetlerin iktisap edildi¤i tarihe ba- k›lmaks›z›n 31/12/2005 tarihinde geçerli olan hükümlere göre vergilendirme ya- p›lmal›d›r.

1.6.1.11- Vadeli ‹ﬂlem Ve Opsiyon Sözleﬂmeleri

Geçici 67 nci maddenin (13) numaral› f›kras›nda, bankalar›n ve arac› kurumla- r›n taraf oldu¤u veya bunlar arac›l›¤›yla yap›lan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeye dayal› olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasas› arac›n›, ma- l›, k›ymetli madeni ve dövizi alma, satma, de¤iﬂtirme hak ve/veya yükümlülü-

¤ünü veren vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmelerinin bu madde uygulamas›nda di¤er sermaye piyasas› arac› addolunaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

Bu hüküm uyar›nca, bankalar veya arac› kurumlar, bu nitelikte bir ifllem yapma- lar› halinde; vadeli ifllem veya opsiyon sözleflmesinin hükmünden yararlan›ld›¤›

anda, sözleflmeye baz al›nan k›ymetin piyasa fiyat›na göre oluflan de¤eri ile ifllem fiyat›na göre oluflan de¤eri aras›ndaki fark üzerinden sözleflmenin sona er- di¤i tarih itibar›yla % 10 oran›nda tevkifat yap›lmas› gerekmektedir. Bu oran dar mükellef gerçek kifli ve kurumlar için %0’d›r.

Bu kazanc›n bir k›sm›n›n sözleflmenin devam› s›ras›nda lehdara ödenmesi halinde tevkifat yap›lmas›na gerek bulunmamaktad›r. Ancak, sözleflme sona ermeden sözleflmeden do¤an kazanc›n ilgilisine (lehdara) ödenmesi s›ras›nda sözleflme sonunda do¤acak verginin ödenmesini güvenceye alacak önlemlerin banka ve arac› kurumca al›naca¤› tabidir.

Türev ürün sözleﬂmesi bir bütün olarak dikkate al›nacak olmakla birlikte; birden

(19)

fazla y›la yay›lan türev ürünlere iliflkin sözleflmeden do¤an kar yada zarar›n, dö- nemsel olarak ödenmesinin öngörüldü¤ü hallerde, her ödeme dönemi itibar›yla lehdara yap›lan ödemelerden tevkifat yap›lacakt›r. Sözleflme dönemleri itibar›y- la do¤an zararlar ise yaz›m›z›n “1.6.1.12. Al›m-sat›m ifllemlerinin bir k›sm›- n›n zararla sonuçlanmas›”bafll›kl› bölümünde yer alan aç›klamalar çerçeve- sinde takvim y›l› afl›lmamak kayd›yla mahsup edilebilecektir.

Türkiye’ de kurulu vadeli iﬂlem ve opsiyon borsalar›nda 2006 y›l›nda yap›lan iﬂ- lemlerden elde edilen kazançlar için ise tevkifat oran› s›f›r olarak uygulanacak- t›r. 2007 ve izleyen y›llarda ise 5527 say›l› Kanun ve 2006/10731 say›l› Bakan- lar Kurulu Karar› gere¤ince tevkifat yap›laca¤› tabiidir.

Tam ve dar mükellef kurumlar›n (Türkiye’de iﬂyeri veya daimi temsilci arac›l›-

¤›yla faaliyette bulunmayanlar hariç) aralar›nda yapt›klar› vadeli iﬂlem ve opsiyon sözleﬂmelerinden do¤an kazançlar› için tevkifat yap›lmayacakt›r.

Türkiye’de iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla faaliyette bulunmasalar dahi banka ve benzeri finans kurumlar›nca bu kapsamda elde edilen gelirler tevkifata tabi olmayacakt›r. Banka ve benzeri finans kurumlar› d›fl›nda kalan dar mü- kellef kurumlar›n ise bu düzenleme çerçevesinde tevkifat kapsam› d›fl›nda kala- bilmeleri için Türkiye’de iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla faaliyette bulunmalar› gerekmektedir.

Vadeli iﬂlem veya opsiyon sözleﬂmeleri dolay›s›yla ödenen komisyonlar ve banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrah›n›n tespitinde dikkate al›nma- l›d›r.

Örnek:

Bay (A)’ n›n, 07.06.2006 tarihinde (X) Bankas›yla yapt›¤› 3 ay vadeli forward USD al›m sözleflmesine iliflkin veriler afla¤›daki gibidir:

Sözleﬂme tutar› : 1.000.000. USD

Vade : 3 Ay

‹ﬂlem an›ndaki spot kur : 1,3200

Forward kur : 1,3600

Vadede spot kur : 1,2900

Bu veriler do¤rultusunda Bay (A), üç ay›n sonunda 1,3600’ l›k kur üzerinden 1.000.000 USD karfl›l›¤›nda 1.360.000 YTL ödeyecektir. Vade tarihindeki spot kur forward kurdan düflük oldu¤undan bu ifllem zararla sonuçlanacak olup, tevkifat yap›lmas› söz konusu de¤ildir. Bay (A), oluflan zarar›n›, takvim y›l› afl›lmamak kayd›yla izleyen dönemlerde oluflan ayn› türden kazançlar›ndan mahsup

(20)

Vadedeki spot kurun 1,2900 de¤il 1,3700 olmas› durumunda ise Bay (A)’ n›n bu iﬂlemi karla sonuçlanacak ve tevkifat matrah› aﬂa¤›daki gibi hesaplanacakt›r:

Tevkifat Matrah›= Sözleflmeye baz al›nan k›ymetin piyasa fiyat›na göre oluflan de¤eri (Vadedeki spot kur) - Sözleflmeye baz al›nan k›ymetin ifllem fiyat›na gö- re oluflan de¤eri (Forward kur)

Tevkifat Matrah› = 1.000.000 USD *(1,3700-1,3600)

= 10.000 YTL Örnek:

Bay (B), (Y) Bankas›yla 6 ay vadeli opsiyon sözleflmesi yaparak USD al›fl, YTL sat›fl hakk› elde etmifltir. Bu sözleflmeye iliflkin veriler afla¤›daki gibidir:

Sözleﬂme tutar› : 2.000.000 USD

Vade : 6 Ay

‹ﬂlem an›ndaki spot kur : 1,3400 Opsiyon Kuru : 1,4300

Opsiyon Primi : 20.000 USD ( 2.000.000* %1) Vadede spot kur : 1,4000

Bu durumda vade tarihindeki spot kur, opsiyon kurundan düflük oldu¤u için Bay (B) dezavantajl› durumda olacak ve opsiyon hakk›n› kullanmayacakt›r. Bay (B)’nin opsiyon hakk›n› kullanmamaktan dolay› bir kar veya zarar› söz konusu olmamakla birlikte, bu ifllem nedeniyle ödedi¤i 20.000 USD tutar›ndaki opsiyon primi, sözleflme tarihindeki kur üzerinden Türk Liras›na çevrilecek olup, bu ifllemden kaynaklanan zarar takvim y›l› afl›lmamak kayd›yla izleyen dönemlerde oluflan ayn› türden kazançlar›ndan mahsup edilebilecektir.

Opsiyon Primi = 20.000 USD*1,340

= 26.800 YTL

Vadedeki spot kurun 1,4000 yerine 1,4800 olmas› durumunda Bay (B) avantaj- l› durumda oldu¤undan opsiyon hakk›n› kullanacakt›r.

Bay(B)’ nin bu ifllemine iliflkin tevkifat matrah› flöyle hesaplanacakt›r:

Tevkifat Matrah›= (Sözleflmeye baz al›nan k›ymetin piyasa fiyat›na göre oluflan de¤eri - Sözleflmeye baz al›nan k›ymetin ifllem fiyat›na göre oluflan de¤eri) –Op- siyon Primi

Tevkifat Matrah› = 2.000.000 USD *(1,4800-1,4300)-Opsiyon Primi

= 100.000 YTL- 26.800 YTL

= 73.200 YTL

(21)

Örnek:

Bay (C), opsiyon primi alarak 3 ay vadeli USD al›fl, YTL sat›fl hakk›n› bankaya satm›flt›r. Bu sözleflmeye iliflkin veriler afla¤›daki gibidir:

Sözleﬂme tutar› : 1.000.000 USD

Vade : 3 Ay

‹ﬂlem an›ndaki spot kur : 1,3400 Opsiyon Kuru : 1,3800

Opsiyon Primi : 10.000 USD (1.000.000* % 1) Vadede spot kur : 1,3500

Bu durumda, vade tarihindeki spot kur, opsiyon kurundan düﬂük oldu¤undan Banka dezavantajl› durumda olacak ve opsiyon hakk›n› kullanmayacakt›r.

Bay(C)’n›n bankayla yapm›fl oldu¤u opsiyon sözleflmesi dolay›s›yla elde etmifl oldu¤u opsiyon primi ise, bu sözleflmeden do¤an kazanç olarak de¤erlendirile- cek ve Geçici 67 nci maddeye göre tevkifat yap›lacakt›r.

Opsiyon Primi = 10.000 USD*1,340

= 13.400 YTL Tevkifat Matrah› = Opsiyon Primi

= 13.400 YTL Örnek:

Bay (D), 15.01.2006 tarihinde; (XY) Bankas›na olan 10.000.000 USD tutar›n- daki 1 y›l vadeli 3 ayda bir L‹BOR faiz ödemeli borcuna karfl›l›k olmak üzere, (Z) Bankas› ile % 5 faiz oran› ile 1 y›l vadeli 3 ayda bir faiz ödemeli swap söz- leflmesi düzenlemifltir.

Sözleﬂme Tutar› : 10.000.000 USD Sözleﬂme tarihi : 15.01.2006

Sabit Faiz : % 5

De¤iﬂken Faiz : USD L‹BOR Faiz de¤iﬂim tarihleri : L‹BOR : 15.04.2006 ……….. % 5.50 15.07.2006 ……….. % 4.75 15.10.2006 ……….. % 5.25 15.01.2007 ……….. % 6.00

(22)

Faiz de¤iflim miktarlar› ve Bay (D)’nin stopaj matrah› afla¤›daki flekilde olacak- t›r.

Bu durumda, Bay (D) 15.04.2006 tarihinde de¤iflken faizden sabit faize geçmifl olmas› nedeniyle avantajl› durumda oldu¤undan (Z) Bankas›n›n 12.500 USD’ yi ifllem tarihindeki kur üzerinden YTL’ye çevirerek bu tutar üzerinden % 15 ora- n›nda tevkifat yapmas› gerekmektedir. Ancak, sözleflme gere¤i (Z) Bankas›

(XY) Bankas›na 137.500 USD faizi tam olarak ödemek zorunda oldu¤undan, müflteri lehine fazladan ödenen 12.500 USD karfl›l›¤› Yeni Türk Liras›na isabet eden % 15 oran›ndaki stopaj vergi tutar›n›n müflteriden ayr›ca tahsili yoluna gi- dilecektir.

15.07.2006 tarihinde Bay (D) 6.250 USD zarar etti¤inden herhangi bir tevkifat yap›lmas› söz konusu olmayacakt›r.

15.10.2006 tarihinde ise Bay (D) swap iflleminden dolay› 6.250 USD karl› olacakt›r. Ancak, önceki üç ayl›k dönemde ayn› tür ifllemden oluflan zarar mahsup edilecek olup, bu dönemde de herhangi bir tevkifat yap›lmayacakt›r.

15.01.2007 tarihinde ise Bay (D)’nin yine yap›lan swap iflleminden dolay› avantajl› olmas› nedeniyle (Z) Bankas› 25.000 USD’ yi ifllem tarihindeki kur üzerin- den YTL’ye çevirmek suretiyle yukar›da aç›kland›¤› flekilde %10 oran›nda tevkifata konu edecektir.

Örneklerde geçen spot kur, iflleme taraf olan banka taraf›ndan kullan›lan ifllem an›ndaki kuru, böyle bir kurun bulunmamas› halinde ise Merkez Bankas› döviz al›fl kurunu ifade etmektedir.

1.6.1.12- Al›m-Sat›m ‹ﬂlemlerinin Bir K›sm›n›n Zararla Sonuçlanmas›

Geçici 67 nci maddenin (1) numaral› f›kras›nda, üç ayl›k dönem içerisinde ayn›

türden menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac› ile ilgili olarak birden fazla al›m-sat›m ifllemi yap›lmas› halinde tevkifat›n gerçeklefltirilmesinde bu ifllemlerin tek bir ifllem olarak dikkate al›naca¤› hükme ba¤lanm›flt›r.

Faiz De¤iﬂim

Tarihleri L‹BOR

Müﬂteriden Al›nan Faiz

(USD)

(XY) Bankas›na Ödenen Faiz

(USD)

Müﬂteri Lehine Fark

(USD)

Stopaj Matrah›

(USD)

15.04.2006 5.50 125.000 137.500 12.500 12.500

15.07.2006 4.75 125.000 118.750 (6.250) 0

15.10.2006 5.25 125.000 131.250 6.250 0

15.01.2007 6.00 125.000 150.000 25.000 25.000

(23)

Bu hüküm uyar›nca al›m-sat›ma konu menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n ayn› türden olmas› kayd›yla, üç ayl›k dönem içerisinde yap›lan ifllemlerin konsolide edilmesiyle (varsa) beyan edilip ödenmesi gereken vergi hesaplanmal›d›r. Tevkif suretiyle kesilen verginin ödenmesi gereken vergiden fazla olmas› (bir k›s›m ifllemlerin zararl› olmas› dolay›s›yla) halinde fazla kesilen vergi müflterinin hesab›na aktar›lmal›d›r.

Üç ayl›k dönem sonucunun zarar olmas› halinde ise, bu zarar izleyen üç ayl›k döneme takvim y›l› aﬂ›lmamak kayd›yla devredilebilecektir. Takvim y›l›n›n son üç ayl›k döneminde oluﬂan zarar tutar›n›n izleyen döneme aktar›lmas› mümkün de¤ildir.

Ayn› tür menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› arac›n›n de¤erlendirilmesin- de aﬂa¤›daki s›n›fland›rma esas al›nmal›d›r.

I) Sabit getirili menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›

II) De¤iﬂken getirili menkul k›ymetler ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›

III)Vadeli iﬂlem ve opsiyon sözleﬂmeleri

Menkul k›ymetlerle yap›lan vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmelerinde s›n›fland›r- ma, ifllemle iliflkilendirilen menkul k›ymetin dahil oldu¤u gruba göre yap›lmal›- d›r.. Menkul k›ymete ba¤l› olmaks›z›n yap›lan ifllemler ise III. Gruptaki vadeli ifllem ve opsiyon sözleflmeleri kapsam›nda de¤erlendirilmelidir.

Söz konusu s›n›fland›rman›n yap›lmas›nda dövize, alt›na veya baflka bir de¤ere endeksli olma niteli¤i göz ard› edilerek, menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› arac›n›n temelde ne tür getiriye (sabit/de¤iflken) sahip oldu¤u dikkate al›n- m›flt›r.

Dolay›s›yla, literatürde “Sabit Getirili Menkul K›ymetler” içerisinde yer alan tahvil ve bonolar›n de¤iflken faizli, dövize, alt›na veya baflka bir de¤ere endeksli olmas› durumu de¤ifltirmeyece¤inden, söz konusu tahvil ve bonolar›n da sabit getirili menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› araçlar› çerçevesinde de¤erlendirilmesi gerekmektedir.

Ayr›ca, 5527 say›l› Kanun ve 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› ile ya- p›lan düzenlemeler çerçevesinde, ayn› tür menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› araçlar› s›n›fland›rmas›nda, “Yat›r›m Fonlar› Kat›lma Belgeleri” ayr› bir s›n›f olarak de¤erlendirilmesi gerekmektedir.

Örnek:

Bay A’n›n, 2007 y›l›n›n ilk üç ay›nda (Z) Arac› Kurumu vas›tas›yla yapm›fl oldu¤u al›m-sat›m ifllemlerine iliflkin bilgiler afla¤›daki gibidir. Örne¤imizde, Devlet tahvilinin 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edildi¤i varsay›lm›flt›r.

(24)

Örne¤imizde, (Z) Arac› Kurumunca Bay (A)’ n›n hisse senetleri al›m-sat›m ka- zançlar› üzerinden iﬂlem baz›nda % 10 oran›nda tevkifat yap›lacakt›r.

Bay (A)’ n›n üç ayl›k dönem içinde yapm›fl oldu¤u ifllemlerin konsolide edilmesi neticesinde hisse senetleri al›m-sat›m›ndan (22.000-5.000=) 17.000 YTL kar elde etti¤i, Devlet tahvili/Hazine bonosu al›m-sat›m›n›n ise 15.000 YTL zararla sonuçland›¤› anlafl›lmaktad›r.

Bu durumda, de¤iﬂken getirili hisse senetleri ile sabit getirili tahvil/bonolar›n farkl› türden menkul k›ymet olmas› sebebiyle bu k›ymetler aras›nda zarar mahsubu yap›lamayacakt›r.

Bay (A)’n›n, takvim y›l› aﬂ›lmamak ﬂart›yla izleyen üç ayl›k dönemlerde tahvil/bono al›m-sat›m›ndan kazanç elde etmesi durumunda, tahvil/bono al›m-sat›- m›ndan kaynaklanan zarar mahsup edilebilecektir.

Di¤er taraftan, hisse senetleriyle ilgili olarak tevkif yoluyla kesilen verginin ödenmesi gereken vergiden fazla olmas› (bir k›s›m iﬂlemlerin zararl› olmas› dolay›s›yla) sebebiyle fazla kesilen (5.000*%10=) 500 YTL müﬂterinin hesab›na aktar›lacakt›r.

Örnekten de anlaﬂ›laca¤› üzere zarara mahsubu ayn› tür menkul k›ymetlere iliﬂ- kin olup, al›m-sat›m kazançlar›na uygulanacakt›r. Dolay›s›yla, al›m-sat›m ka- zançlar›ndaki zarar›n itfa gelirlerine mahsubu mümkün de¤ildir.

1.6.1.12.1- Üç Ayl›k Dönem ‹çinde Farkl› Tevkifat Oran› Uygulanmas›

Durumunda Zarar Mahsubu

2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar› gere¤ince, 23/07/2006 tarihinden ön- ce gerçekleflen ifllemler % 15, bu tarihten itibaren gerçekleflen ifllemler ise % 10 oran›nda tevkifata tabi tutulmas› gerekmektedir.

Dolay›s›yla, al›m-sat›ma konu menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› ara- c›n›n ayn› türden olmas› ﬂart›yla, üç ayl›k dönem içerisinde yap›lan iﬂlemler 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›n›n Resmi Gazete’de yay›mland›¤› ta-

Menkul K›ymet Türü Al›ﬂ Bedeli (YTL)

Sat›ﬂ Bedeli (YTL)

Kar/Zarar (YTL)

Hazine bonosu 80.000 70.000 -10.000

Hisse senedi 10.000 12.000 2.000

Hisse senedi 15.000 20.000 5.000

Devlet Tahvili 90.000 85.000 -5.000

Hisse senedi 10.000 5.000 -5.000

Hisse senedi 30.000 45.000 15.000

(25)

rih olan 23/07/2006 öncesi ve sonras› ayr› ayr› konsolide edilmek suretiyle, zarar mahsubu yap›lmal›d›r. Mahsup sonras› kalan tutara, ilgili oldu¤u dönem kazanc›na iliﬂkin tevkifat oran› uygulanarak vergi hesaplanmal›d›r.

Örnek 1:

Bay (A)’n›n, (X) Bankas› arac›l›¤›yla yapt›¤› al›m-sat›m iflleminden elde etti¤i kar ve zarar afla¤›da gösterilmifltir.

B.K.K. öncesi dönem kümülatif kar› : 100 YTL Tevkifat oran› : %15 B.K.K.sonras› dönem kümülatif kar› : 0 Tevkifat oran› : %10 Kümülatif kar : 100 YTL Hesaplanan Vergi (100 YTL x % 15=) : 15 YTL

Örne¤imizde, Bay (A)’n›n al›m-sat›ma konu menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n ayn› türden olmas› nedeniyle, üç ayl›k dönem içerisinde ya- p›lan iﬂlemlerin konsolide edilmesi sonucu, 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›n›n Resmi Gazete’de yay›mland›¤› tarih olan 23/07/2006 tarihi öncesin- deki karl› durumu dikkate al›narak 100 YTL üzerinden % 15 oran›nda tevkifat yap›lacakt›r.

Örnek 2:

Tarih Aç›klama Tevkifat Matrah› Tevkifat Oran›

(%)

Vergi (YTL)

10/07/2006 Kar 100 15 15

25/07/2006 Zarar -70 10 -

28/07/2006 Kar 70 10 7

(%)

Vergi(YTL)

10/07/2006 Kar 100 15 15

15/07/2006 Zarar -100 15 -

25/07/2006 Kar 70 10 7

28/07/2006 Kar 60 10 6

(26)

B.K.K. öncesi dönem kümülatif kar› : 0 YTL Tevkifat oran› : %15 B.K.K. sonras› dönem kümülatif kar› : 130 YTL Tevkifat oran› : %10 Kümülatif kar : 130 YTL Hesaplanan Vergi (130 YTL x % 10=) : 13 YTL

Örne¤imizde, Bay (A)’n›n al›m-sat›ma konu menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n ayn› türden olmas› nedeniyle, üç ayl›k dönem içerisinde ya- p›lan iﬂlemlerin konsolide edilmesi sonucu, 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›n›n Resmi Gazete’de yay›mland›¤› tarih olan 23/07/2006 tarihi sonras›

karl› durumu dikkate al›narak dönem kümülatif kar› olan 130 YTL üzerinden % 10 oran›nda tevkifat yap›lacakt›r.

Örnek 3:

B.K.K. öncesi dönem kümülatif kar› : 30 YTL Tevkifat oran› : %15 B.K.K. sonras› dönem kümülatif kar› : 40 YTL Tevkifat oran› : %10 Hesaplanan Vergi (30 YTL x %15)+(40 YTL x %10) : 8,5 YTL

Örne¤imizde, Bay (A)’n›n al›m-sat›ma konu menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n ayn› türden olmas› nedeniyle, üç ayl›k dönem içerisinde ya- p›lan iﬂlemlerin 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›n›n Resmi Gazete’de yay›mland›¤› tarih olan 23/07/2006 öncesi ve sonras› ayr› ayr› konsolide edilmesi sonucu, yukar›da aç›kland›¤› ﬂekilde vergi hesaplanacakt›r.

(%)

Vergi (YTL)

10/07/2006 Kar 100 15 15

15/07/2006 Zarar -70 15 -

25/07/2006 Zarar -20 10 -

28/07/2006 Kar 60 10 6

(27)

Örnek 4:

Bay (A)’n›n (X) Bankas› arac›l›¤›yla yapt›¤› al›m-sat›m iflleminden elde etti¤i kar ve zarar afla¤›da gösterilmifltir.

B.K.K. öncesi dönem kümülatif kar› : 130 YTL Tevkifat oran› : %15 B.K.K. sonras› dönem kümülatif zarar› : -40 YTL Tevkifat oran› : %10 Kümülatif kar : 90 YTL Hesaplanan Vergi (90 YTL x %15=) : 13,5 YTL Örnek 5:

B.K.K.öncesi dönem kümülatif zarar› : -90 YTL Tevkifat oran› : %15

B.K.K. sonras› dönem kümülatif kar› : 180 YTL Tevkifat oran› : %10

Kümülatif kar : 90 YTL Hesaplanan Vergi (90 YTL x %10=) : 9 YTL

(%)

Vergi (YTL)

10/07/2006 Kar 200 15 30

15/07/2006 Zarar -70 15 -

25/07/2006 Kar 20 10 2

28/07/2006 Zarar -60 10 -

(%)

Vergi (YTL)

10/07/2006 Zarar -20 15 -

15/07/2006 Zarar -70 15 -

25/07/2006 Kar 120 10 12

28/07/2006 Kar 60 10 6

(28)

Örnek 6:

B.K.K.öncesi dönem kümülatif zarar› : -70 YTL B.K.K. sonras› dönem kümülatif zarar› : -60 YTL Kümülatif zarar : -130 YTL

Örne¤imizde, Bay (A)’n›n al›m-sat›ma konu menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n ayn› türden olmas› nedeniyle, üç ayl›k dönem içerisinde ya- p›lan iﬂlemlerin 2006/10731 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›n›n Resmi Gazete’de yay›mland›¤› tarih olan 23/07/2006 öncesi ve sonras› ayr› ayr› konsolide edilmesi sonucu oluﬂan zarar için vergi hesaplanmayacak olup, kümülatif zarar tutar›

olan 130 YTL bir sonraki döneme aktar›larak bu dönemde mahsup edilebilecektir.

1.6.1.13- Virman ‹ﬂlemlerinde Tarih Ve Maliyet Bildirimi

Menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n›n baﬂka bir banka veya ara- c› kuruma naklinin istenmesi halinde, nakli gerçekleﬂtirecek banka veya arac›

kurum nakli istenen k›ymetle ilgili al›ﬂ bedeli ve al›ﬂ tarihini naklin yap›laca¤›

kuruma bildirecektir. Bildirilecek al›ﬂ bedelinin komisyon tutarlar›n› da içerme- si gerekmektedir.

Bildirilecek tarih ve bedel, k›ymetin sat›lmas› halinde tevkifat matrah›n›n tespitinde esas al›nacak bedel ve tarih olacakt›r.

Kuponlu menkul k›ymetlerde ise bildirilecek bedel kirli al›fl fiyat› olacak, söz konusu menkul k›ymetlerle ilgili olarak virmandan sonra yap›lacak ifllemlerde iflleme arac›l›k yapan banka veya arac› kurum, kendisine virman edilen kirli fiyat üzerinden temiz ifllem fiyat› ve varsa kupon bafl›na fazla ödeme tutar›n› he- saplamak suretiyle tevkifat matrah›na ulaflacakt›r.

Naklin yap›ld›¤› banka veya arac› kurum tevkifat matrah›n›n tespitinde bu tarih ve bedeli kullanmak zorundad›r.

Menkul k›ymetlerin virman edilmesi halinde tevkifat matrah› hesaplan›rken, kupon bafl›na indirilen fazla ödeme tutarlar›n›n yaz›m›z eki “Menkul K›ymet ve

(%)

Vergi (YTL)

10/07/2006 Kar 100 15 15

15/07/2006 Zarar -170 15 -

25/07/2006 Zarar -120 10 -

28/07/2006 Kar 60 10 6

(29)

Di¤er Sermaye Piyasas› Arac›n›n Baﬂka Banka veya Arac› Kuruma Aktar›m Bil- dirimi” ndeki “Aktar›lan Menkul K›ymetin Tutar›” sütununda ayr›ca belirtilme- si gerekmektedir.

01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen tahvil ve bonolar ile bu tarihten önce iktisap edilmifl olan menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› araçlar› ile ilgili virman ifllemlerinde, söz konusu menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› ara- c›n›n 01.01.2006 tarihinden önce ihraç veya iktisap edilmifl oldu¤unun belirtil- mesi yeterli olacakt›r.

Tezgah üstü ifllemlerde menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› araçlar›n›n mülkiyet devrini öngörecek flekilde aktar›lmas› halinde yaz›m›z›n Tezgah üstü ifllemlerde tevkifat bölümünde yer alan aç›klamalar çerçevesinde ifllem yap›lma- s› gerekmektedir.

1.6.1.14- Menkul K›ymet Veya Di¤er Sermaye Piyasas› Arac›n›n Fiziken Bir Banka Veya Arac› Kuruma Teslim Edilmesi

Gerçek ve tüzel kiﬂilerin fiziken elde tuttuklar› menkul k›ymet veya di¤er sermaye piyasas› arac›n› bir banka veya arac› kuruma teslim etmeleri halinde, al›ﬂ bedeli ve tarihi olarak tevsik edilmesi kayd›yla k›ymet sahibinin beyan› esas al›- nacakt›r.

K›ymetin al›ﬂ tarihi veya bedelinin tevsik edilmesinde arac› kurum veya bankalar taraf›ndan yada ihrac› gerçekleﬂtiren kurum taraf›ndan düzenlenen belgeler kullan›lacakt›r.

Bu kapsamda, arac› kurum veya bankalarca düzenlenen menkul k›ymet girifl ç›- k›fl fifli, ifllem sonuç formu, menkul k›ymet hesap ekstresi ve ihraçc› kurulufllar- ca düzenlenen da¤›t›m listesi ile menkul k›ymet teslim belgesi ve benzeri belgeler tevsik edici belge olarak kabul edilecektir.

Ancak, al›fl bedelinin tevsik edilemedi¤i fiziken teslimlerde menkul k›ymetin al›fl bedeli olarak, bu k›ymetin teslim al›nd›¤› y›lda, fiziken teslim tarihine kadar borsada ifllem gördü¤ü günün son seans›nda al›nd›¤› kabul edilecek olup, bu seansta oluflan a¤›rl›kl› ortalama fiyat bilgisi, borsada ifllem görmemesi durumunda ise bir y›l önce al›nd›¤› kabul edilerek yine bu y›l içinde ifllem gördü¤ü son seansta oluflan a¤›rl›kl› ortalama fiyat bilgisi esas al›nacakt›r.

Di¤er taraftan, söz konusu menkul k›ymet ve di¤er sermaye piyasas› arac› ile ilgili olarak al›fl bedelinin, yukar›daki flekilde belirlenememifl olmas› durumunda, yarg› mercilerince bilirkifli raporuna göre tespit edilmifl bir de¤erin bulunmas›

halinde al›ﬂ bedeli olarak bu de¤er esas al›nabilecektir.