İÇİNDEKİLER (I. CİLT) BİRİNCİ BÖLÜM TEKDÜZEN MUHASEBE TEKNİĞİ TEKDÜZEN HESAP PLANI UYGULAMASI DEĞERLEME

(1)

İÇİNDEKİLER (I. CİLT)

BİRİNCİ BÖLÜM

TEKDÜZEN MUHASEBE TEKNİĞİ TEKDÜZEN HESAP PLANI UYGULAMASI DEĞERLEME

1- MUHASEBENİN KURAMLARI... 47

1.1- MUHASEBE TEKNİĞİ... 47

1.2- MUHASEBE TEMEL KAVRAMLARI... 49

1.2.1- Sosyal Sorumluluk Kavramı... 49

1.2.2- Kişilik Kavramı... 52

1.2.3- İşletmenin Sürekliliği Kavramı... 53

1.2.4- Dönemsellik Kavramı... 54

1.2.5- Parayla Ölçülme Kavramı... 55

1.2.6- Maliyet Esası Kavramı... 56

1.2.7- Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı... 56

1.2.8- Tutarlılık Kavramı... 58

1.2.9- Tam Açıklama Kavramı... 59

1.2.10- İhtiyatlılık Kavramı... 60

1.2.11- Önemlilik Kavramı... 60

1.2.12- Özün Önceliği Kavramı... 61

2- MUHASEBE POLİTİKALARININ AÇIKLANMASI... 62

2.1- MUHASEBE POLİTİKALARI... 62

2.2- MSUGT UYARINCA AÇIKLANMASI GEREKEN MUHASEBE POLİTİKALARI 64 3- TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ... 68

3.1- TEK DÜZEN MUHASEBE ANLAYIŞI... 68

3.2- 1 SIRA NO.LU MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİNİN HAZIRLANMASI 68

3.3- MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİNİN KAPSAMI VE AMACI 69

3.4- TEKDÜZEN HESAP PLANI KODLAMA TEKNİĞİ... 72

3.4.1- Kodlama Tekniği... 72

3.4.2- Defteri Kebir Hesap Kodları... 73

3.4.3- Yardımcı Hesap Kodları... 74

3.5- TEK DÜZEN HESAP ÇERÇEVESİ VE HESAP PLANI... 75

3.6- MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ VE VERGİ KANUNLARI İLİŞKİSİ 90

3.6.1- Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulamasının Mali Kanunlar Karşısındaki Konumu 90

3.6.2- Vergi Kanunları ve Tekdüzen Muhasebe Sistemi... 91

3.6.3- Ticari Kârdan Mali Kâra Geçiş... 92

3.6.3.1- Hesaplama Tablosu (Bildirim)... 93

3.6.3.2- Tabloya İlişkin Açıklamalar... 94

3.6.3.2.1- Tablonun 1. Bölümünün Doldurulması... 94

3.6.3.2.4- Toplamlar... 97

3.6.3.2.5- Tablonun Gelir Vergisi Mükelleflerince Doldurulmasında Dikkat Edilecek Hususlar 97

3.6.3.2.6- Kurumlar Vergisi Mükelleflerinin Durumu... 97

3.6.3.2.7- Toplamların Karşılaştırılması ve Beyannameye Aktarılması... 98

4- DEĞERLEME... 98

4.1- DEĞERLEMENİN TANIMI... 98

4.2- KANUNLARIMIZDA DEĞERLEME... 99

(2)

4.2.1- Türk Ticaret Kanununda... 99

4.2.2- Sermaye Piyasası Kanununda... 100

4.2.3- Vergi Kanunlarında Değerleme... 101

4.3- DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ... 102

4.3.1- Maliyet Bedeli Ölçüsü... 102

4.3.2- Borsa Rayici (Piyasa Değeri) ... 104

4.3.3- Tasarruf Değeri... 105

4.3.4- Mukayyet (Kayıtlı) Değer... 106

4.3.5- İtibari (Nominal) Değer... 106

4.3.6- Vergi Değeri... 106

4.3.7- Rayiç Bedel... 107

4.3.8- Emsal Bedeli ve Ücreti... 107

4.3.8.1- Emsal Bedeli Uygulaması... 107

4.3.8.2- Emsal Bedeli Uygulamasında Sıra... 108

4.4- DEĞERLEMEDEN AMAÇ VE DEĞERLEME ZAMANI... 110

5- DÖNEMSELLİK İLKESİ VE TAHAKKUK ESASI... 111

6- MUHASEBE BİRİMİ İŞLEM ŞEMASI... 112

7- MUHASEBE STANDARTLARI UYGULAMASI... 114

7.1- TÜRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (TFRS)... 117

7.1.1- 1 No.lu TFRS “Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması” 117

7.1.2- 2 No.lu TFRS “Hisse Bazlı Ödemeler”... 118

7.1.3- 3 No.lu TFRS “İşletme Birleşmeleri” ... 118

7.1.4- 4 No.lu TFRS “Sigorta Sözleşmeleri” ... 119

7.1.5- 5 No.lu TFRS “Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler” 119 7.1.6- 6 No.lu TFRS “Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi” 119

7.1.7- 7 No.lu TFRS “Finansal Araçlar: Açıklamalar” ... 120

7.1.8- 8 No.lu TFRS “Faaliyet Bölümleri” ... 120

7.1.9- 9 No.lu TFRS “Finansal Araçlar” ... 121

7.1.10- 10 No.lu TFRS “Konsolide Finansal Tablolar” ... 121

7.1.11- 11 No.lu TFRS “Müşterek Anlaşmalar” ... 121

7.1.12- 12 No.lu TFRS “Diğer İşletmelerdeki Paylara İlişkin Açıklamalar” 122 7.1.13- 13 No.lu TFRS “Gerçeğe Uygun Değer Ölçümü”... 123

7.2- TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI (TMS)... 124

7.2.1- 1 No.lu TMS “Finansal Tabloların Sunuluşu”... 124

7.2.2- 2 No.lu TMS “Stoklar”... 125

7.2.3- 7 No.lu TMS “Nakit Akış Tabloları”... 125

7.2.4- 8 No.lu TMS “Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar” 125

7.2.5- 10 No.lu TMS “Raporlama Döneminden Sonraki Olaylar”... 126

7.2.6- 11 No.lu TMS “İnşaat Sözleşmeleri”... 126

7.2.7- 12 No.lu TMS “Gelir Vergileri”... 126

7.2.8- 16 No.lu TMS “Maddi Duran Varlıklar”... 127

7.2.9- 17 No.lu TMS “Kiralama İşlemleri”... 127

7.2.10- 18 No.lu TMS “Hasılat”... 128

7.2.11- 19 No.lu TMS “Çalışanlara Sağlanan Faydalar”... 129

7.2.12- 20 No.lu TMS “Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması” 129

7.2.13- 21 No.lu TMS “Kur Değişiminin Etkileri”... 129

7.2.14- 23 No.lu TMS “Borçlanma Maliyetleri”... 130

(3)

7.2.15- 24 No.lu TMS “İlişkili Taraf Açıklamaları”... 130

7.2.16- 26 No.lu TMS “Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama” 131

7.2.17- 27 No.lu TMS “Bireysel Finansal Tablolar”... 131

7.2.18- 28 No.lu TMS “İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar” 132 7.2.19- 29 No.lu TMS “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” 132

7.2.20- 31 No.lu TMS “İş Ortaklıklarındaki Paylar”... 133

7.2.21- 32 No.lu TMS “Finansal Araçlar: Sunum”... 133

7.2.22- 33 No.lu TMS “Hisse Başına Kazanç”... 134

7.2.23- 34 No.lu TMS “Ara Dönem Finansal Raporlama”... 134

7.2.24- 36 No.lu TMS “Varlıklarda Değer Düşüklüğü”... 134

7.2.25- 37 No.lu TMS “Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” 135 7.2.26- 38 No.lu TMS “Maddi Olmayan Duran Varlıklar”... 136

7.2.27- 39 No.lu TMS “Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme” 137 7.2.28- 40 No.lu TMS “Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller”... 137

7.2.29- 41 No.lu TMS “Tarımsal Faaliyetler”... 138

7.3- MALİ MEVZUAT/STANDART UYUMU İLE İLGİLİ GENEL DEĞERLENDİRME 138

İKİNCİ BÖLÜM DÖNEN VARLIK İŞLEMLERİ I- AKTİF HESAPLAR... 143

1- DÖNEN VARLIKLAR... 145

10- HAZIR DEĞERLER ... 146

100- KASA HESABI ... 147

1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 147

2- DEĞERLEME... 147

2.1- DÖVİZLİ İŞLEMLER VE DEĞERLEME... 147

2.2- KASA ENVANTERİ VE SAYIM FARKLARI... 150

2.2.1- Kasa Mutemedinin Zimmete Para Geçirmiş Olması... 151

2.2.2- İşletme Bünyesinde Meydana Gelen Hırsızlık... 152

2.2.3- Yangın, Sel Basması vb. Afet Durumu... 154

2.3- DÖVİZ KASASINDA MEYDANA GELEN NOKSANLIKLAR... 154

2.4- KASA FAZLASI DURUMU... 156

2.5- OPTİMAL KASA MEVCUDU... 156

101- ALINAN ÇEKLER... 158

2- VADELİ ÇEKLERDE DURUM... 158

2.1- TTK’YA GÖRE ÇEK... 158

2.2- VERGİ KANUNLARI UYGULAMASINDA ÇEK... 159

2.3- VADELİ ÇEKLERDE REESKONT... 160

3- MUHASEBE KAYITLARI... 162

102- BANKALAR HESABI... 164

2- DÖNEM SONU DEĞERLEMESİ... 164

3- DÖVİZ BEDELLİ HESAPLAR... 165

4- REPO İŞLEMLERİ... 166

5- VADELİ MEVDUATLAR ... 166

(4)

5.1- TANIM... 166

5.2- DEĞERLEME... 166

6- MUHASEBE KAYITLARI... 167

103- VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)... 169

2- DÖVİZ BEDELLE DÜZENLENMİŞ ÇEKLERİN DURUMU... 169

3- VADELİ ÇEKLERDE REESKONT... 170

108- DİĞER HAZIR DEĞERLER... 171

2- YOLDAKİ PARALAR... 171

3- KREDİ KARTLI SATIŞLAR... 172

11- MENKUL KIYMETLER... 174

1- MENKUL KIYMETLERİN TANIMI VE ÇEŞİTLERİ... 174

2- MENKUL KIYMETLERDE DEĞERLEME... 178

2.1- ALIŞ BEDELİ İLE DEĞERLENECEK MENKUL KIYMETLER... 179

2.2- BORSA RAYİCİ İLE DEĞERLENECEK MENKUL KIYMETLER... 180

2.3- BORSA RAYİCİNİN MUVAZAALI OLMASI VEYA HİÇ OLMAMASI... 181

3- MENKUL KIYMET GELİRLERİNDE ENFLASYONDAN ARINDIRMA ... 183

3.1- MENKUL SERMAYE İRATLARINDA ARINDIRMA ... 183

3.2- DİĞER KAZANÇ NİTELİĞİNDEKİ MENKUL KIYMET GELİRLERİNDE ARINDIRMA İŞLEMİ 184

4- ÖZELLİK ARZEDEN HUSUSLAR ... 185

4.1- BEDELSİZ HİSSELERİN DEĞERLEMESİ... 185

4.2- ENDEKSLİ MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ... 185

4.2.1- Dövize Endeksli Menkul Kıymetler... 186

4.2.2- Enflasyona Endeksli Menkul Kıymetler... 187

4.3- MENKUL KIYMET EDİNİMİNDE ÖDENEN FAİZLER... 188

4.4- MENKUL KIYMET ASLINDAN AYRILAN KUPONLARIN DURUMU (STRİPPİNG İŞLEMLERİ) 190 4.5- DÖNEMSEL GELİR GETİREN MENKUL KIYMETLERİN DÖNEM SONU DEĞERLEMESİ 193

5- MENKUL KIYMET GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ ... 195

5.1- STOPAJ YOLUYLA VERGİLEME ... 196

5.1.1- GVK Geçici 67. Madde Uygulaması ... 196

5.1.1.1- Kapsam ... 197

5.1.1.2- Verginin Sorumlusu ... 198

5.1.1.3- Verginin Mükellefi... 199

5.1.1.4- Stopaja Tabi Olacak Kazanç ve İratlar ... 200

5.1.1.5- Beyan ... 208

5.2- YILLIK BEYAN ESASINDA VERGİLEME ... 210

5.2.1- Yıllık Beyan Konusu Yapılmayan Menkul Sermaye İratları ... 210

5.2.2- Stopaja Tabi Olmadıkları İçin Yıllık Beyan Esasında Vergiye Tabi Bulunan Menkul Sermaye İratları 212 5.2.3- Menkul Sermaye İratlarının Beyan Edilecek Tutarının Tespitinde Uygulanacak Hükümler 212

5.2.3.1- İndirim Oranı Uygulaması ... 212

5.2.3.2- GVK’nın Geçici 59. Maddesinde Yer Alan İstisna... 213

5.2.3.3- Diğer Kazanç Niteliğindeki Menkul Kıymet Gelirlerinde Arındırma İşlemi ve İstisna Uygulaması 213

5.3- MENKUL KIYMET GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ ... 214

6- MENKUL KIYMET ENVANTERİ ... 231

(5)

110- HİSSE SENETLERİ... 232

2- HİSSE SENEDİ PORTFÖYÜ... 232

3- HİSSE SENETLERİNİN DEĞERLEMESİ... 232

4- YATIRIM ORTAKLIKLARI... 235

4.1- TANIM... 235

4.2- MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIKLARI ... 236

4.3- GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIKLARI ... 237

4.4- GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI... 237

4.5- YATIRIM ORTAKLIKLARININ VERGİLENDİRİLMESİ... 238

4.5.1- Vergiden İstisna Portföy Kazançları Üzerinden Tevkifat ... 238

4.5.2- Gelirler Üzerinden Yapılacak Tevkifat ... 239

4.6- Y.O. HİSSE SENEDİ GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ... 239

5- DÖVİZ BEDELLİ HİSSE SENETLERİ... 240

111- ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI... 241

2- YATIRIM FONLARI ... 241

2.1- TANIM... 241

2.2- YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİ... 242

2.3- KATILMA BELGELERİNİN DEĞERLEMESİ... 242

2.4- YATIRIM FONLARININ VERGİ KARŞISINDAKİ DURUMU... 243

2.5- MUHASEBE KAYDI... 244

3- HİSSE SENEDİYLE DEĞİŞTİRİLEBİLİR TAHVİL... 245

3.1- TANIM... 245

3.2- TAHVİLİ ÇIKARTABİLECEK KURUMLAR... 246

3.3- VERGİLENDİRME VE MUHASEBE KAYDI... 246

4- ÖZEL KESİM MENKUL KIYMETLERİNİN DEĞERLEMESİ... 247

5- PORTFÖY ENVANTERİ... 247

112- KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI... 248

2- DEĞERLEME VE ENVANTER... 248

2.1- YABANCI PARA İLE DÜZENLENMİŞ VEYA YABANCI PARAYA ENDEKSLİ KAMU KESİMİ KAĞITLARI 248

2.2- STRİPPİNG İŞLEMLERİNDE DEĞERLEME... 249

2.3- DÖNEMSEL GELİR GETİREN KAMU KAĞITLARI... 249

2.4- REPO İŞLEMLERİ VE DEĞERLEMESİ... 249

2.5- MENKUL KIYMETLERİN TEMİNAT OLARAK VERİLMESİ... 252

2.6- KAMU KESİMİ MENKUL KIYMETLERİNİN DEĞERLEMESİ... 253

2.7- PORTFÖY ENVANTERİ... 253

4- EUROBONDLARIN DURUMU... 255

118- DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI ... 258

119- MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)... 259

(6)

12- TİCARİ ALACAKLAR... 262

120- ALICILAR... 263

2- ALACAKLARI DEĞERLEME... 263

2.1- TÜRK LİRASI ALACAKLARIN DEĞERLENMESİ... 264

2.2- DÖVİZ CİNSİNDEN ALACAKLARI DEĞERLEME... 264

2.3- İHRACAT KAYNAKLI YURTDIŞI DÖVİZ ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ 267 2.4- TAHSİLİ ŞÜPHELİ ALACAKLARI DEĞERLEME... 269

2.5- DEĞERSİZ ALACAKLAR... 269

2.6- ALACAKLARDA REESKONT... 269

2.7- ALACAK ENVANTERİ VE ENVANTER FARKI... 269

3- CARİ HESAP ALACAKLARI... 271

4- ALACAĞIN DEVRİ (FACTORİNG)... 271

4.1- FACTORİNG ÇEŞİTLERİ... 272

4.2- ÜCRET... 272

4.3- MUHASEBE KAYITLARI... 273

121- ALACAK SENETLERİ... 276

2- ALACAK SENETLERİNİ DEĞERLEME... 277

2.1- TÜRK LİRASI SENETLERDE DEĞERLEME... 277

2.2- DÖVİZ BEDELLE DÜZENLENMİŞ SENETLERDE DEĞERLEME... 277

2.3- VADESİNDE TAHSİL EDİLEMEYEN SENETLERDE DEĞERLEME... 278

2.4- ALACAK SENETLERİNDE REESKONT... 278

3- ENVANTER VE MUHASEBE KAYITLARI... 279

3.1- ENVANTER ÇIKARTILMASI... 279

3.2- ENVANTER FARKLARININ DÜZELTİLMESİ... 279

3.3- MUHASEBE KAYITLARI... 280

122- ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)... 283

2- REESKONT UYGULAMASI... 284

2.1- REESKONT İŞLEMİNİN MAHİYETİ VE AMACI... 284

2.2- REESKONT İŞLEMİNE İLİŞKİN VERGİ MEVZUATINDA YER ALAN DÜZENLEMELER 284

2.3- REESKONT İŞLEMİNİN ŞARTLARI... 286

2.4- REESKONT TUTARININ HESAPLANMASI... 287

2.4.1- Reeskont Oranı... 287

2.4.2- Reeskont Hesaplama Yöntemi... 287

2.5- REESKONT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ... 288

3- ÖZELLİK ARZEDEN HUSUSLAR... 290

3.1- DÖVİZ CİNSİNDEN BEDELLE DÜZENLENMİŞ SENETLERDE REESKONT 290 3.2- VADELİ ÇEKLERDE REESKONT... 292

3.3- TEMİNATA VEYA TAHSİLE VERİLEN SENETLERDE REESKONT.... 294

3.4- TAHSİLİ ŞÜPHELİ DURUMA DÜŞEN ALACAKLARDA REESKONT... 294

3.5- AVANS NİTELİĞİNDEKİ ALACAK SENETLERİNDE REESKONT... 295

3.6- SENETSİZ BORÇ VE ALACAKLARDA REESKONT... 296

3.7- VADE İÇERMEYEN ALACAK VE BORÇ SENETLERİ ... 296

3.8- KDV ALACAĞININ SENEDE BAĞLANMASI... 296

3.9- HATIR SENETLERİNDE DURUM... 297

(7)

3.10- KKEG NİTELİĞİNDEKİ REESKONT TUTARI... 298

3.11- FİNANSAL KİRALAMA ALACAKLARINDA REESKONT... 298

124- KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ(–)... 299

2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYITLARI... 299

126- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR... 301

2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 301

2.1- ENVANTER ÇIKARTILMASI... 301

2.2- DÖVİZ ÜZERİNDEN VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLARI DEĞERLEME 302

2.3- GERİ TAHSİL EDİLEMEYEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR... 302

2.4- AKTİFTE KAYITLI KIYMETLERİN DEPOZİTOLU OLARAK DOLAŞIMI. 302 3- MUHASEBE KAYITLARI... 303

127- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR ... 305

128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR... 306

2- MALİ MEVZUAT AÇISINDAN ŞÜPHELİ ALACAK... 306

2.1- ŞÜPHELİ ALACAKLAR, KARŞILIK AYRILMAK SURETİYLE VE SADECE BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTAN MÜKELLEFLERCE GİDER KAYDEDİLEBİLİR... 308

2.2- KARŞILIK AYRILABİLMESİ İÇİN ALACAĞIN TAHSİLİ ŞÜPHELİ HALE GELMELİDİR 309 2.3- ŞÜPHELİ ALACAKLAR, ALACAĞIN ŞÜPHELİ HALE GELDİKLERİ HESAP DÖNEMİNDE GİDER KAYDEDİLEBİLİR 310 2.4- ÖZELLİK ARZEDEN HUSUSLAR... 311

2.4.1- Avans Alacakları... 311

2.4.1.1- Tanım... 311

2.4.1.2- Değerleme... 311

2.4.1.3- Avans Alacağının Niteliği... 314

2.4.1.4- Tekdüzen Hesap Planı Açısından... 315

2.4.2- Teminatlı Alacaklar İçin Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılamaz... 316

2.4.3- Kamu İdare ve Müesseselerinden Olan Alacaklar İçin Karşılık Ayrılamaz 316

2.4.4- Holding ve Bağlı Kuruluşlar Arasındaki Alacaklarda Şüpheli Alacak Uygulaması 317

2.4.5- Aciz Vesikasına Bağlanan Alacaklar... 317

2.4.6- Hesaplanan Katma Değer Vergisinin Şüpheli veya Değersiz Alacak Olarak Gider Kaydı 317

2.4.7- Herhangi Bir İşlem Yapmaksızın Şüpheli Hale Gelen Alacaklar.. 319

2.4.8- Ticari İşletme ve Ticari Faaliyetle İlgili Olmayan Giderler... 319

2.4.9- Dövizli Alacaklarda Değerleme... 320

3- DEĞERSİZ ALACAKLAR... 321

3.1- DEĞERSİZ ALACAKLAR BİLANÇO VE İŞLETME HESABI ESASINA GÖRE DEFTER TUTAN TİCARİ VE ZİRAİ KAZANÇ SAHİPLERİNCE GİDER KAYDEDİLEBİLİR... 321

3.2- ALACAĞIN TAHSİLİ KAZAİ BİR HÜKME VEYA KANAAT VERİCİ BİR VESİKAYA GÖRE İMKANSIZ HALE GELMELİDİR... 322

4- TAHSİLİNDEN VAZGEÇİLEN ALACAKLAR... 323

5- ENVANTER VE MUHASEBE KAYITLARI... 324

129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)... 326

(8)

2- MUHASEBE KAYITLARI ... 326

13- DİĞER ALACAKLAR... 331

131- ORTAKLARDAN ALACAKLAR... 332

2- CARİ HESAPLAR... 332

3.1- ENVANTER... 334

3.2- DEĞERLEME... 334

3.2.1- Şüpheli Hale Gelen Alacaklar... 334

3.2.2- Alacağın Devri... 335

3.2.3- İşletmeden Çekiş... 335

3.2.4- Örtülü Kazanç Dağıtımı... 336

3.2.5- Reeskont İşlemi... 336

132- İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR... 339

133- BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR... 342

135- PERSONELDEN ALACAKLAR... 345

136- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR... 347

2- ENVANTER, DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYDI... 347

137- DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)... 348

2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYITLARI ... 348

138- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR ... 349

139- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)... 350

15- STOKLAR... 351

150- İLK MADDE VE MALZEME... 352

2- DEĞERLEME... 352

151- YARIMAMULLER - ÜRETİM... 354

2- DEĞERLEME... 355

(9)

152- MAMULLER... 356

2 - ENVANTER... 356

3- DEĞERLEME... 358

3.1- İPTİDAİ VE HAM MADDE BEDELİ... 358

3.2- İŞÇİLİK BEDELLERİ... 359

3.3- GENEL İMAL GİDERLERİ... 359

3.4- GENEL İDARE GİDERLERİ... 359

3.5- AMBALAJ GİDERLERİ... 360

4- ÜRETİM ARTIKLARI... 360

5- HURDA NİTELİĞİNDEKİ İKTİSADİ KIYMETLERİ İŞLEYEN MÜKELLEFLER BÜNYESİNDE YAPILACAK DEĞERLEME... 360

153- TİCARİ MALLAR... 366

2- ENVANTER... 367

3- DEĞERLEME... 367

3.1- SATIN ALINAN EMTİANIN DEĞERLEMESİ... 367

3.1.1- Faiz ve Komisyon Giderleri ile Kur Farkları... 368

3.1.2- İskontolar... 370

3.2- TİCARİ MAL STOKLARININ DEĞERLEMESİ... 370

3.2.1- Stok Değerlemesinin Dönem Karına Etkisi... 370

3.2.2- Stok Değerleme Yöntemleri... 371

3.2.2.1- Spesifik (Fiili) Maliyet Yöntemi... 373

3.2.2.2- Ortalama Maliyet Yöntemi... 374

3.2.2.2.1- Basit Ortalama Maliyet... 374

3.2.2.2.2- Basit Ağırlıklı Ortalama Maliyet... 375

3.2.2.2.3- Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet... 375

3.2.2.3- Son Giren İlk Çıkar (LİFO) Yöntemi... 377

3.2.2.4- İlk Giren İlk Çıkar (FİFO) Yöntemi... 378

3.2.3- Stok Değerleme Yöntemlerinin Mali Tablolar Üzerindeki Etkileri 378 3.3- EMTİANIN EMSAL BEDELLE DEĞERLENMESİ... 380

3.3.1- Emsal Bedel Değerleme Ölçüsü... 380

3.3.2- Emsal Bedelle Değerlenecek Emtialar... 381

3.3.2.1- Emtia Satış Bedelinin Düşüklük Göstermesi... 381

3.3.2.2- Kıymeti Düşen Emtia... 382

3.3.2.3- Maliyet Hesaplaması Mutat Olmayan Emtia... 383

3.3.2.4- İşletmeden Çekilen Emtia... 384

3.3.2.5- Ayın Ücret Olarak Ödenen Emtia... 384

3.3.2.6- Ayın Olarak Bağışlanan Emtia... 384

3.3.2.7- Katma Değer Vergisi Yönünden Emsal Bedelle Değerleme... 385

4- ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR... 385

4.1- ALIŞ İSKONTOLARI VE CİRO PRİMLERİ... 385

4.2- FAİZ VE KUR FARKI GİDERLERİ... 389

4.3- VADE FARKLARI... 389

4.4- MANİPLASYONA TABİ EMTİADA DEĞERLEME... 389

(10)

4.5- KONSİNYE MALLAR... 391

157- DİĞER STOKLAR... 398

2- DEĞERLEME... 398

2.1- DEFOLU MALLAR, TALİ ÜRÜNLER VE İMALAT ARTIKLARI... 398

158- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)... 401

2- DEĞERLEME... 401

159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI... 404

2- AVANSLARDA DEĞERLEME... 404

2.1- TÜRK LİRASI AVANSLARDA DEĞERLEME... 406

2.2- DÖVİZ ÜZERİNDEN AVANSLARIN DEĞERLEMESİ... 406

3- ENVANTER İŞLEMLERİ... 407

17- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ... 409

170- (... PROJESİ) YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 411 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 411

2- HESABIN DETAYLANDIRILMASI... 411

3- MALİYETLERİN TEŞEKKÜLÜ... 413

3.1- DOĞRUDAN MALİYETLER... 413

3.2- DAĞITIMDAN GELEN (DOLAYLI) MALİYETLER... 414

3.2.1- Tanım... 414

3.2.2- Müşterek Genel Giderlerin Dağıtımı... 415

3.2.2.1- Birden Fazla Taahhüt İşinin Birlikte Yapılması... 415

3.2.2.2- Taahhüt İşlerinin Diğer İşlerle Birlikte Yapılması... 416

3.2.2.3- Amortismanların Dağıtımı... 418

4- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞİ VERGİLEME ESASLARI.... 418

4.1- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM İŞİ... 418

4.2- İŞİN BAŞLAMASI VE BİTİMİ... 420

4.2.1- İşin Başlaması... 420

4.2.2- İşin Bitimi... 420

4.3- VERGİLEME ESASLARI... 422

4.3.1- Kaynakta Kesinti Usulü... 422

4.3.1.1- Döviz Bedeli Avanslarda Stopaj... 423

4.3.1.2- Stopaj Oranları... 427

4.3.2- Kazanç Vergileri... 428

4.3.3- Geçici Vergi... 428

4.3.3.1- Taahhüt İşi Zararı Geçici Vergi Matrahından Düşülür mü?... 429

4.3.3.2- Eleştiriler... 430

4.4- DEĞERLENDİRME... 431

178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLASYON DÜZELTME HESABI... 440

(11)

2- ENFLASYON DÜZELTMESİNİN TAAHHÜT KAZANCI VERGİLEMESİNE ETKİSİ 440

179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR... 444

2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYDI... 444

18- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI... 447

180- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER... 449

181- GELİR TAHAKKUKLARI... 451

3- ÖZELLİK ARZEDEN HUSUSLAR... 452

3.1- VUK’UN 279. MADDESİNDE 4369 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİK 452

3.2- REPO KONUSU MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ... 453

3.3- VADELİ MEVDUAT DEĞERLEMESİ... 453

3.4- CİRO PRİMLERİ ... 454

19- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR... 457

190- DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ... 458

191- İNDİRİLECEK KDV... 460

2- KDV’NİN İNDİRİMİ İÇİN ARANAN KOŞULLAR... 461

3- ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR... 463

3.1- YÜKLENİLEN KDV’NİN GİDER VEYA MALİYET UNSURUNA DÖNÜŞTÜĞÜ DURUMLAR 463

3.1.1- Vergiye Tabi Olmayan veya Vergiden İstisna Olan İşlemler Nedeniyle Yüklenilen KDV Gider veya Maliyet Unsuru Olarak Dikkate Alınır... 463

3.1.2- Binek Otomobillerinin Alımında Ödenen KDV... 467

3.1.3- Zayi Olan Mallar Nedeniyle Yüklenilen KDV’nin Gider Yazılması 467 3.1.4- Kazançtan İndirilmesi Mümkün Olmayan Giderler Nedeniyle Yüklenilen KDV Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Mahiyetindedir... 469

3.1.5- Faaliyetleri Sona Eren Mükelleflerin İndirim Konusu Yapamadıkları KDV Gider Yazılabilir 469

3.1.6- Belgelerde Ayrıca Gösterilmediğinden İndirilemeyen KDV Gider Kaydedilebilir 469

3.1.7- Takvim Yılının Aşılması Nedeniyle İndirilemeyen KDV’nin Tabi Olacağı İşlem 470

3.1.8- Her Şey Dahil Sistemiyle Çalışan Konaklama İşletmelerinde Alkollü İçkiler Nedeniyle Yüklenilen KDV Gider Yazılır... 470

3.1.9- Promosyon Ürünleri Nedeniyle Nihai Yüklenicisi Olunan KDV Gider Yazılır 471

3.1.10- Hizmet Erbabına Yemek Verilmesi Halinde Uygulama ... 471

3.2- BAĞIŞ VE YARDIMLARDA KDV UYGULAMASI... 472

3.3- İNDİRİLEMEYECEK KDV’NİN GİDER YAZILACAĞI DÖNEM ... 472

4- MATRAH VE İNDİRİM MİKTARLARININ DEĞİŞMESİ... 473

(12)

5- KISMİ VERGİ İNDİRİMİ ... 473

192- DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ... 483

2- İHRACAT İSTİSNASI ... 483

2.1- DOĞRUDAN MAL İHRACI... 484

2.1.1- Genel Esaslar... 484

2.1.2- İstisnanın KDV Beyannamesinde Gösterileceği Dönem... 487

2.1.3- İadesi İstenebilecek KDV Tutarı... 487

2.1.4- İade... 489

2.2- İHRAÇ KAYDI İLE MAL TESLİMİ... 489

2.2.1- Genel Esaslar ... 489

2.2.2- Tecil-Terkin Uygulamasından İmalatçılar yararlanabilir... 490

2.2.3- Uygulama Kapsamına Giren Mallar ... 491

2.2.4- Tecil Edilecek Vergi Tutarı ... 492

2.2.5- İade... 492

2.3- HİZMET İHRACI... 493

2.4- TÜRKİYE’DE İKAMET ETMEYENLERE ÖZEL FATURA İLE YAPILAN SATIŞLAR (BAVUL TİCARETİ) 494

2.5- YOLCU BERABERİ EŞYA (TÜRKİYE’DE İKAMET ETMEYENLERE KDV HESAPLANARAK YAPILAN SATIŞLAR) 495

2.6- SERBEST BÖLGELERDEKİ MÜŞTERİLER İÇİN YAPILAN FASON HİZMETLER 497

2.7- ROAMİNG HİZMETLERİ ... 497

2.8- TÜRKİYE’DE İKAMET ETMEYEN TAŞIMACILAR İLE FUAR, SERGİ, PANAYIR KATILIMCILARINA YAPILAN TESLİM VE HİZMETLERDE İSTİSNA... 498

2.9-YABANCI SİNEMA YAPIMCILARINA TANINAN İSTİSNA... 498

193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR... 504

2- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLARIN MAHSUP ESASLARI... 504

2.1- GELİR VERGİSİNDE MAHSUP ESASLARI... 505

2.2- KURUMLAR VERGİSİNDE MAHSUP ESASLARI... 506

2.2.1- Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubu... 506

2.2.1.1- Yurt Dışı İştiraklerden Elde Edilen Kâr Payları Üzerinden Ödenen Vergilerin Mahsubu 508

2.2.1.2- Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Tevsiki... 509

2.2.2- Yurt İçinde Ödenen Vergilerin Mahsubu... 509

2.2.2.1- Fonlar ve Yatırım Ortaklıkları Bünyesinde Kesilen Verginin Bu Kurumlardan Kâr Payı Alanlarca Mahsubu 510 2.2.2.2- Fonların ve Yatırım Ortaklıklarının Gelirleri Üzerinden Ödenen Vergilerin Mahsubu 510 2.2.2.3- Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı Üzerinden Kesilen Vergilerin Mahsubu 511

2.2.2.4- Mahsup Fazlasına İlişkin Yapılacak İşlem... 511

3- GEÇİCİ VERGİ UYGULAMASI... 512

3.1- GEÇİCİ VERGİ UYGULAMASININ GENEL ÇERÇEVESİ... 512

3.2- GEÇİCİ VERGİ MÜKELLEFLERİ... 515

3.2.1- Gelir Vergisi Mükelleflerinde Kapsam... 515

3.2.2- Kurumlar Vergisi Mükelleflerinde Kapsam... 516

3.2.3- Geçici Vergi Mükellefi Olmayanlar... 518

3.2.4- Geçici Vergi Kapsamına Girmeyen Kazançlar... 518

(13)

3.2.4.1- Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşlerinden Elde Edilen Kazançlar 518

3.2.4.2- Noterlik Görevini İfa İle Mükellef Olanların Bu İşlerden Elde Ettikleri Kazançlar 519

3.3- GEÇİCİ VERGİ DÖNEMLERİ... 519

3.4- GEÇİCİ VERGİ MATRAHININ TESPİTİ ... 521

3.4.1- Geçici Vergiye Esas Serbest Meslek Kazancının Tespiti... 521

3.4.1.1- Genel Olarak... 521

3.4.1.2- Serbest Meslek Kazancında Hasılat... 523

3.4.1.3- Serbest Meslek Kazancının Tespitinde Giderler... 523

3.4.1.3.1- Genel Giderler... 523

3.4.1.3.2- Hizmetli ve İşçilere İlişkin Giderler... 524

3.4.1.3.3- Mesleki Faaliyetle İlgili Seyahat ve İkamet Giderleri... 524

3.4.1.3.4- Mesleki Faaliyette Kullanılan Tesisat ve Demirbaşların Amortismanı... 524

3.4.1.3.5- Envantere Dâhil Binek Otomobillerinin Amortismanı ve Taşıt Giderleri 525 3.4.1.3.6- Alınan Mesleki Yayınlar İçin Ödenen Bedeller... 526

3.4.1.3.7- Mesleki Faaliyetin İfası İçin Ödenen Mal ve Hizmet Alım Bedelleri 526 3.4.1.3.8- Emekli Sandığı ve Mesleki Teşekkül Aidatları... 527

3.4.1.3.9- İlan ve Reklâm Giderleri İle Ayni Vergi Resim ve Harçlar ... 527

3.4.1.3.10- Tazminatlar... 527

3.4.1.3.11- Hasılattan İndirilemeyecek Giderler... 527

3.4.2- Geçici Vergiye Esas Ticari Kazancın Tespiti... 527

3.4.2.1- Genel Olarak... 527

3.4.2.2- Ticari Kazançta Elde Etme... 529

3.4.2.3- İşletme Hesabı Esasında Ticari Kazancın Tespiti... 530

3.4.2.4- Bilanço Esasında Ticari Kazancın Tespiti... 530

3.4.2.5- Ticari Kazancın Tespitinde İndirilecek Giderler... 532

3.4.2.6- Ticari Kazancın Tespitinde İndirilemeyecek Giderler... 533

3.4.3- Geçici Vergiye Esas Kurum Kazancının Tespiti ... 534

3.4.3.1- KVK Uyarınca Kazançtan İndirilecek Giderler... 536

3.4.3.2- Kurumlar Vergisi Kanunu Uyarınca Kazançtan İndirilemeyecek Giderler 536

3.4.4- Geçici Vergi Uygulamasında Dönem Sonu İşlemleri... 537

3.4.4.1- Hazır Değerler... 538

3.4.4.2-Menkul Kıymetler... 538

3.4.4.3- Alacaklar... 540

3.4.4.3.1- Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılması... 540

3.4.4.3.2- Değersiz Alacaklar... 542

4.4.4.3.3- Reeskont Uygulaması... 543

3.4.4.3.4- Mevduat ve Kredi Faizlerinin Dönemsel Ayrıma Tabi Tutulması . 547 3.4.4.4- Stoklar... 548

3.4.4.5- Borçlar... 549

3.4.4.6- Aktif ve Pasif Geçici Hesap Kıymetleri... 549

3.4.4.7- Sabit Kıymetler... 549

3.4.5- Geçici Vergi Uygulamasında İndirim ve İstisnalar... 550

3.4.5.1- Gelir Vergisi Mükellefleri Açısından İndirim ve İstisnalar ... 551

3.4.5.1.1- Geçmiş Yıl Zararları... 551

3.4.5.1.2- GVK Md. 89 Uyarınca Gelir Vergisi Beyannamesi Üzerinden Yapılacak İndirimler 551

3.4.5.2- Kurum Kazancında İndirim ve İstisna... 555

3.4.5.2.1- Beyanname Üzerinde Yapılacak indirimler... 555

3.4.5.2.2- Kurumlarda Geçmiş Yıl Zararının Mahsubu... 560

(14)

3.4.5.2.3- Kurumlar Vergisi İstisnaları... 560

3.5- GEÇİCİ VERGİNİN BEYANI VE MAHSUBU... 562

3.5.1- Beyan... 562

3.5.2- Geçici Verginin Mahsubu... 563

3.6- GEÇİCİ VERGİ UYGULAMASINDA DEĞERLEME ANAHTARI... 566

3.7- MUHASEBE KAYITLARI VE UYGULAMA ÖRNEĞİ... 569

3.7.1- Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle Yapılacak Muhasebe Kayıtları. 569 3.7.2- Geçici Verginin Mahsup ve İadesinde Yapılacak Muhasebe Kayıtları 581

194- İNDİRİLECEK ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ ... 592

2- ÖZEL TÜKETİM VERGİSİNDE İNDİRİM ... 592

3- TECİL VE TERKİN UYGULAMASI ... 593

4- İHRACAT İSTİSNASI VE İADE ... 594

5- HESAP DETAYLARI... 595

195- İŞ AVANSLARI... 601

A- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 601

2- DEĞERLEME... 601

196- PERSONEL AVANSLARI... 603

2- DEĞERLEME... 603

197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI... 607

1.1- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANI... 607

1.2- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARININ NEDENLERİ... 608

1.3- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARININ AKIBETİ... 609

1.4- HESABIN KULLANILIŞI... 610

2- ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR... 610

2.1- KAYDİ ENVANTER FARKI... 610

2.2- AYLIK SAYIM YAPILMASI HALİ... 612

2.3- MAL CİNSLERİ İTİBARİYLE KARIŞMA... 612

2.4- TEKRAR ÜRETİME VERİLEN HATALI ÜRÜNLER... 614

2.5- FİRELER... 615

2.6- EKONOMİK VEYA FİİLİ YOK OLMA... 616

2.7- ÇALINMA VE KAYBOLMA... 616

2.7.1- Tanım... 616

2.7.2- Genel Giderler Açısından... 616

2.7.3- Değeri Düşen Mallar Açısından... 617

2.7.4- Fevkalade Amortisman Ayrılması Açısından... 618

2.7.5- Yapılması Gereken İşlemler... 618

2.8 - İŞLETMEDEN ÇEKİŞLER... 619

2.9- DEMİRBAŞ SAYIM NOKSANI... 620

3- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI İLE FAZLALARININ KARŞILAŞTIRILMASI 620

(15)

198- DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR... 622

199- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI(-)... 623

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DURAN VARLIK İŞLEMLERİ 22- TİCARİ ALACAKLAR... 627

220- ALICILAR ... 628

221- ALACAK SENETLERİ ... 629

222- ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)... 634

2- ENVANTER VE MUHASEBE KAYDI... 634

224- KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ(-)... 635

226- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR... 636

2- ENVANTER VE DİĞER HUSUSLAR... 636

229- ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)... 637

2- ENVANTER VE DİĞER HUSUSLAR... 638

23- DİĞER ALACAKLAR... 639

231- ORTAKLARDAN ALACAKLAR... 640

232- İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR... 641

233- BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR... 642

235- PERSONELDEN ALACAKLAR... 643

236- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR... 645

(16)

237- DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)... 646

239- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)... 647

2 - DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYDI... 647

24- MALİ DURAN VARLIKLAR... 648

240- BAĞLI MENKUL KIYMETLER... 649

241- BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-).. 652

242- İŞTİRAKLER... 655

2- BEDELSİZ HİSSE SENETLERİ... 655

2.1- DÖNEM KARININ, FEVKALADE İHTİYATLARIN VE DAĞITILMAYAN KÂRLARIN SERMAYEYE İLAVESİ NEDENİYLE ALINAN BEDELSİZ HİSSE SENETLERİ... 656

2.2- KVK’NIN 5. MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRANIN (E) BENDİNDE DÜZENLENEN İSTİSNA KAPSAMINDA ALINAN BEDELSİZ HİSSE SENETLERİ... 656 2.3- BEDELSİZ HİSSE SENETLERİNİN ELDE EDENLER YÖNÜNDEN TABİ OLACAĞI İŞLEMLER 658

2.3.1- Genel Olarak... 658

2.3.2- Bedelsiz Hisse Senetlerinin Elde Etme Aşamasında Tabi Olacağı İşlemler 661

2.3.2.1- Gerçek Kişi Ortaklar Nezdinde Yapılacak İşlem... 661

2.3.2.2- Kar Paylarının Gerçek Kişiler Tarafından Ticari Faaliyet Kapsamında Elde Edilmesi Halinde Yapılacak İşlem... 661

2.3.2.3- Kurum Olan Ortaklar Nezdinde Yapılacak İşlem... 662

2.3.3- Bedelsiz Hisse Senetlerinin Elden Çıkarma Aşamasında Tabi Olacağı İşlemler 662

2.3.3.1- Gerçek Kişi Ortaklar Nezdinde Yapılacak İşlem... 662

2.3.3.2.- Bedelsiz Hisse Senetlerinin Ticari Faaliyet Kapsamında Elden Çıkarılması 663 2.3.3.3.- Bedelsiz Hisse Senetlerinin Kurumlar Tarafından Elden Çıkarılması 663 2.4- DEĞERLENDİRME... 663

3- İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASI... 665

243- İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)... 668

244- İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 670 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 670

(17)

245- BAĞLI ORTAKLIKLAR... 672

246- BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)... 675

247- BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 676 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 676

248- DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR... 678

249- DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)... 679

25- MADDİ DURAN VARLIKLAR... 680

1- MADDİ DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ ... 680

1.1- VUK’A GÖRE DEĞERLEME ... 680

1.1.1.- Gayrimenkuller... 681

1.1.2- Gayrimenkullerin Mütemmim Cüzüleri ve Teferruatı... 681

1.1.3- Tesisat ve Makineler... 681

1.1.4- Gemiler ve Diğer Taşıtlar... 681

1.1.5- Gayri Maddi Haklar... 681

1.2- TTK’YA GÖRE DEĞERLEME ... 682

1.2.1- Muhasebeleştirme... 683

1.2.2- Maliyetler... 684

1.2.2.1- Başlangıç Maliyetleri ... 684

1.2.2.2- Sonraki Maliyetleri ... 684

1.2.2.3- Maliyetin Ölçümü ... 684

1.2.3- Yeniden Değerleme... 685

1.2.4- Amortisman Ayrılması... 686

1.3- VUK’A GÖRE DEĞERLEMEDE ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR... 687

1.3.1- Emlak Alımında Ödenen Tapu Harcı ve Özel Tüketim Vergisi .... 687

1.3.2- Binek Otomobillerinin İktisabında Ödenen Katma Değer Vergisi Gider Yazılır veya Maliyete İlave Edilir 687

1.3.3- İşletmeye Dahil Binanın Yıkılarak Yerine Yenisinin İnşa Edilmesi 688 1.3.4- Maddi Duran Varlıkların İktisabında Kullanılan Kredilerin Faizleri 689 1.3.5- Kur Değişikliklerinin Döviz Kredileri ile Alınan Maddi Duran Varlık Maliyetine Etkisi 690 1.3.6- İşletmede Kullanılacak İktisadi Kıymetin Bünyede İmal Edilmesi Halinde Değerleme 692 1.3.7- İlk Defa Gerçek Usulde Gelir Vergisi Mükellefi Olanlarda Değerleme... 694

1.3.8- Serbest Meslek Erbabının Binek Otomobillerinin Envantere Alınması 694 1.4- GAYRİMENKULLERDE MALİYET BEDELİNİN ARTMASI... 695

(18)

1.4.1- VUK’da Yer Alan Düzenleme... 695

1.4.2- TTK Mevzuatında Yer Alan Düzenleme... 697

1.4.3- Amortisman Uygulaması... 698

2- MADDİ DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMAN UYGULAMASI ... 698

2.1.- AMORTİSMAN KONUSU... 698

2.1.1- Genel Açıklama ... 698

2.1.2- TTK Mevzuatına Göre Amortisman Uygulaması... 699

2.1.3- Vergi Usul Kanununa Göre Amortismanın Konusu... 700

2.2- AMORTİSMAN AYIRMA KOŞULLARI... 703

2.2.1- İşletmede Bir Yıldan Fazla Kullanılma... 703

2.2.2- Yıpranmaya, Aşınmaya veya Kıymetten Düşmeye Maruz Bulunma 704 2.2.3- Envantere Dahil Olma... 704

2.2.4- İktisadi Kıymetin KDV Hariç Değeri Belli Bir Haddin Üzerinde Olmalıdır 705

2.3- AMORTİSMAN HESAPLAMA YÖNTEMLERİ... 705

2.3.1- Normal Amortisman Yöntemi... 706

2.3.2- Azalan Bakiyeler Yöntemi... 707

2.3.3- Madenlerde Amortisman... 710

2.3.4- Fevkalade Amortisman... 712

2.3.4.1- Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerde Doğal Afetler Nedeniyle Değer Kaybı Olması 712

2.3.4.2- Teknolojik Gelişmeler Nedeniyle Fevkalade Amortisman Uygulaması 713

2.3.4.3- Cebri Çalışma Nedeniyle Fevkalade Amortisman Uygulaması.. 714

2.4 AMORTİSMAN UYGULAMA ESASLARI... 714

2.4.1- Amortismana Tabi Tutulacak Değer... 714

2.4.2- Amortisman Nispetleri... 715

2.4.2.1- Normal Amortisman Nispetleri ... 715

2.4.2.1.1- 01.01.2004 Tarihinden Önce Aktife Giren Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler 716 2.4.2.1.2- 31.12.2003 Tarihinden Sonra Aktife Giren Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler 717

2.4.2.1.3- 5024 Sayılı Kanunun Geçici 1. Maddesinden Yararlanarak 2004 Yılı Geçici Vergi Dönemlerinde Enflasyon Düzeltmesi Yapmayan Mükelleflerin Durumu ... 718

2.4.2.1.4- 31.12.2003 Tarihinden Sonra Aktife Giren İktisadi Kıymetler İçin Uygulanacak Amortisman Nispetleri 719

2.4.2.2- Maden ve Fevkalâde Amortisman Nispetleri... 758

2.4.2.3- Amortisman Nispetlerinin Uygulamasıyla İlgili Olarak Özellik Arz Eden Hususlar 758

2.4.3- Amortisman Uygulamasında Süre... 759

2.4.4- Amortisman Uygulamasının Başlangıcı... 760

2.4.5- Amortisman Yıllık Olarak Ayrılır... 762

2.4.5.1- Binek Otomobilleri İçin Kısıt Amortisman Ayrılır... 762

2.4.5.1.1- Normal Amortisman Usulünde Kısıt Uygulaması... 763

2.4.5.1.2- Azalan Bakiyeler Usulünde Kısıt Uygulaması... 764

2.4.5.2- Uygulamada Ortaya Çıkan Özel Durumlar Nedeniyle Kısıt Amortisman Uygulaması 765 2.4.6- Amortisman Yönteminin Seçimi... 767

2.4.7- Amortisman Uygulamasında Özellik Arz Eden Hususlar... 768

2.4.7.1- Amortisman Süresi Dolmadan Hurdaya Ayrılan İktisadi Kıymetlerin İtfası 768

2.4.7.2- Faaliyetin Durması Halinde Amortismanlar... 768

2.4.7.3- Satış Yılında Amortisman... 768

2.5- AMORTİSMAN KAYITLARI... 769

2.5.1- Hesaplanan Amortismanın Kayıtlarda Gösterilmesi... 769

(19)

2.5.2- Defterlerde Amortisman Kayıtları... 769

2.5.2.1- Bilanço Esasında Amortisman Kayıtları... 769

2.5.2.2- İşletme Hesabı Esasında Amortisman Kayıtları... 770

2.5.2.3- Serbest Meslek Erbabında Amortisman Kayıtları... 770

2.5.3.4- Çiftçi İşletme Defteri Tutanlarda Amortisman Kayıtları... 770

3- YENİDEN DEĞERLEME... 771

3.1- MAHİYETİ VE AMACI... 771

3.2- YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMA ESASLARI... 771

3.3- DEĞER ARTIŞ FONUNUN KULLANIMI... 772

3.4- TÜRK TİCARET KANUNUNDA YENİDEN DEĞERLEME... 772

4- MADDİ DURAN VARLIKLARIN SATILMASI VE KİRALANMASI... 773

4.1- MADDİ DURAN VARLIKLARIN SATILMASI... 773

4.1.1- Amortismana Tabi Varlıkların Satışı... 773

4.1.2- 5024 Sayılı Kanun Sonrasında Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerin Satış Kazancının Tespiti 774

4.1.2.1- Genel Olarak ... 774

4.1.2.2- Reel Olmayan Finansman Giderlerinin Henüz İtfa Edilmemiş Kısmının Durumu 776

4.1.3- Binek Otomobillerinin Satışı Halinde, Satış Karının Hesaplanmasında Birikmiş Amortismanların Dikkate Alınacak Tutarı... 779 4.1.4- Amortismanları KKEG Sayılan Deniz ve Hava Taşıtlarının Satış Kazancının Tespiti 780

4.1.4.1- Amortismanları KKEG Olarak Değerlendirilen Taşıtlar... 780

4.1.4.2- Anılan Taşıtların Satışı ve Satış Kazancının Tespiti... 781

4.1.4.3- Örnek... 783

4.1.4.4- Değerlendirme... 784

4.1.5- Amortismana Tabi Tutulmamış Kıymetlerin Satışı... 785

4.1.6- 1945 Yılından Önce İktisap Edilmiş Gayrimenkullerin Satışı... 785

4.1.7- Bilanço Usulünde Defter Tutmayan Mükelleflerin Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerini Elden Çıkarmaları 785 4.1.8- Basit Usule Tabi Olanlarda Sabit Kıymet Satışı... 786

4.1.9- Muhasebe Kayıtları ... 786

4.2- AMORTİSMANA TABİ İKTİSADİ KIYMETLERİN SİGORTA TAZMİNATI 788 4.3- MADDİ DURAN VARLIKLARIN KİRALANMASI... 792

4.4- YENİLEME FONU... 793

4.4.1- Mahiyeti... 793

4.4.2- Yenileme Fonu Ayırabilecek Mükellefler... 794

4.4.3- Uygulama Esasları ... 794

4.4.4- Kullanım Esasları... 796

4.5- MALİYET BEDELİ ARTIRIMI... 798

4.6- TAŞINMAZ VE İŞTİRAK HİSSELERİ SATIŞINDA İSTİSNA UYGULAMASI 798

4.6.1- Mahiyeti ve Tarihsel Gelişimi ... 798

4.6.2- Taşınmaz ve İştirak Hissesi Satış Kazancı İstisnası... 800

4.6.2.1- Yasal Düzenleme... 800

4.6.2.2- İstisnadan Yararlanacak Mükellefler ... 802

4.6.2.3- Satış Kazancı İstisna Uygulamasına Konu Olacak İktisadi Kıymetler 804 4.6.2.3.1- Taşınmazlar ... 804

4.6.2.3.2- İştirak Hisseleri, Kurucu Senetleri, İntifa Senetleri ve Rüçhan Hakları 805

4.6.2.4- İstisna Uygulama Koşulları... 806

(20)

4.6.2.4.1- İki Tam Yıl Aktifte Bulundurulma ... 806

4.6.2.4.2. İstisna Uygulaması ve Kazancın Fon Hesabına Alınması... 806

4.6.2.4.3- Fon Hesabına Alınan Kazançların İşletmeden Çekilmemesi... 809

4.6.2.4.4- Elden Çıkarma Şeklinin İstisna Uygulamasına Etkisi... 809

4.6.2.4.5- Satılan Taşınmazlar İle İştirak Hisselerinin Yerine Aynı Mahiyette İktisadi Kıymet Alınması 810

4.6.2.4.6- Kur Farkı ve Vade Farklarının Durumu... 810

4.6.2.5- Krediyle Alınan Taşınmazların Satışında İstisna Uygulanması Halinde Finansman Giderlerinin Akıbeti 811

4.6.2.6- İstisnaya İlişkin Olarak Diğer Kanunlarda Yer Alan Düzenlemeler 813 4.6.2.6.1- Katma Değer Vergisi Kanunu... 813

4.6.2.6.2- Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Kanunu ve Damga Vergisi Kanunu 814

4.6.2.7- Satış Zararlarının Durumu... 814

4.6.2.8- Varlık Kiralama Şirketleri ve Finansal Kiralama Şirketlerinde İstisna Uygulaması 815

4.6.2.8.1- Varlık Kiralama ve Finansal Kiralama İşleminde İstisna Avantajı 817 4.6.2.8.2- Varlık Kiralama ve Finansal Kiralama İşleminin Sonuçlanamaması 818 4.6.2.9- Uygulama Örnekleri... 820

250- ARAZİ VE ARSALAR... 825

3- ARAZİ VE ARSALARIN ELDEN ÇIKARILMASINDA ÖZELLİK ARZEDEN HUSUSLAR 826

3.1- KV VE KDV İSTİSNASI... 826

3.2- ARAZİ VE ARSALARIN ELDEN ÇIKARILMASINDA 31.12.2003 TARİHLİ BİLANÇONUN DÜZELTİLMESİ SONUCU OLUŞAN FARKLARIN DURUMU... 826

251- YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ... 830

252- BİNALAR... 834

253- TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR... 841

254- TAŞITLAR... 847

3- VERGİ KANUNLARINDA YER ALAN HÜKÜMLER ... 848

3.1- VUK’DA YER ALAN HÜKÜMLER ... 848

3.2- GVK VE KVK’DA YER ALAN HÜKÜMLER... 848

3.3- KDVK’DA YER ALAN HÜKÜMLER... 849

255- DEMİRBAŞLAR... 854

(21)

256- DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR... 857

257- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR... 859

2- HESAP MUHTEVİYATININ DEĞERLEMESİ... 859

3- FEVKALADE AMORTİSMANLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ... 859

258- YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR... 865

1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANIŞI... 865

2- DEĞERLEME VE ENVANTER... 865

4- YATIRIMA KATKI TUTARININ KAYITLARDA İZLENMESİ... 868

5- TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE YATIRIMLARIN VERGİ YOLUYLA TEŞVİKİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 869

5.1- KVK’NIN 32/A MADDESİ UYARINCA YATIRIMLARDAN ELDE EDİLEN KAZANÇLARA İNDİRİMLİ VERGİ ORANI UYGULANMASI... 869

5.1.1- Yasal Çerçeve... 871

5.1.1.1- Kararla Yapılan Düzenlemeler Teşvik Uygulamasında Bölgeler 871 5.1.1.2- KVK’nın 32/A Maddesi ... 875

5.1.2- İndirimli Vergi Oranı Uygulanmasına İlişkin Esaslar... 877

5.1.3- Uygulamadan Yararlanabilecek Mükellefler... 879

5.1.4- İndirimli Vergi Uygulamasından Yararlanacak Yatırımlar ... 881

5.1.5- Yatırıma Katkı Tutarının Hesaplanması ... 881

5.1.5.1- Yatırıma Katkı Tutarının Hesabında Dikkate Alınacak Harcamalar 881 5.1.5.2- Yatırıma Katkı Oranı... 889

5.1.5.3- Yatırıma Katkı Tutarının Hesaplanması ... 890

5.1.5.4- Yatırıma Katkı Tutarı Yeniden Değerlenmez... 890

5.1.5.5- Fiilen Yapılan Yatırım Harcaması Tutarının Teşvik Belgesinde Yer Alan Tutardan Farklı Olması Halinde Uygulama ... 890

5.1.6- İndirimli Vergi Oranı Uygulanacak Kazanç... 893

5.1.6.1- Kapsam Yönünden İndirimli Vergi Uygulanacak Kazanç... 893

5.1.6.2- Tutar Yönünden İndirimli Vergi Uygulanacak Kazanç... 896

5.1.6.3- Tevsi Yatırımlardan Elde Edilen Kazancın Tespiti ... 899

5.1.7- İndirimli Vergi Uygulamasının Başlayacağı Dönem ... 903

5.1.7.1- 6322 Sayılı Kanun Öncesinde Uygulama ... 903

5.1.7.2- 6322 Sayılı Kanun Sonrasında Uygulama... 904

5.1.7.3- Yatırım Aşamasında İndirimli Vergi Uygulamasının Kapsamı . 909 5.1.7.4- İndirimli Vergi Uygulamasının Başlayacağı Dönem ... 910

5.1.7.4.1- 2009/15199 Sayılı Karara Dayanılarak Yapılan Yatırımlar... 910

5.1.7.4.2- 2012/3305 Sayılı Karara Dayanılarak Yapılan Yatırımlar ... 910

5.1.8- Yatırımdan Elde Edilen Kazancın Belli Bir Süreyle İstisna Olması Halinde Uygulama 912 5.1.9- Yatırımdan Elde Edilen Kazancın Kısmen Vergilendirilmesi Halinde Uygulama 914 5.1.10- Aynı Dönemde Hem Yatırım İndiriminden Hem de İndirimli Vergi Uygulamasından Yararlanılması 915

(22)

5.1.11- Yatırımların Devri Halinde İndirimli Vergi Uygulaması ... 915

5.1.11.1- Yatırımların Devir ve Satışına İlişkin Olarak Kararda Yer Alan Esaslar 916 5.1.11.2- Yatırımın Devri Halinde Yararlanılacak Yatırıma Katkı Tutarı . 917

5.1.11.2.1- Yatırımın Faaliyete Geçmeden Önce Devri ... 917 5.1.11.2.2- Yatırımın Faaliyete Geçtikten Sonra Devri ... 918 5.1.12- Daha Önce Yürürlükte Olan Kararlara İlişkin Uygulamalar... 919

5.1.13- Yatırım Konusu Makine ve Teçhizatın Finansal Kiralama Yoluyla Temini 920 5.1.13.1- Genel Olarak ... 920

5.1.13.2- Makine ve Teçhizatın Finansal Kiralama Yoluyla Temin Edilmesi Halinde İndirimli Vergi Uygulamasında Dikkate Alınacak Tutar ... 922 5.1.14- Şartlara Uyulmaması Halinde Yapılacak İşlemler ... 924

5.1.14.1- İndirimli Vergi Oranından Yararlanılması Nedeniyle Yapılacak Tarhiyatlarda Ceza Uygulanması 924

5.1.14.2- Kararda Yer Alan Müeyyideler... 927 5.1.15- Teşvik Belgeli Yatırımlara Sağlanan Diğer Destekler... 927 5.1.16- Destek Unsurlarından Yararlanılacak Yatırım Aşamaları... 930 5.1.17- Uygulama Örnekleri ... 930 259- VERİLEN AVANSLAR... 948 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 948 2- ENVANTER VE DEĞERLEME ... 948 3- MUHASEBE KAYITLARI... 948 26- MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR... 951 260- HAKLAR... 952 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 952 2- DEĞERLEME VE AMORTİSMAN UYGULAMASI... 953 3- ÖZELLİK ARZEDEN HUSUSLAR... 954 4- MUHASEBE KAYITLARI... 955 261- ŞEREFİYE... 957 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 957 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 957 3- MUHASEBE KAYITLARI... 958 262- KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ... 959 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 959 1.1- KURULUŞ AŞAMASINDAKİ GİDERLER... 960

1.2- FAALİYETİNE DEVAM EDEN İŞLETMELERDE KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ 961 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 962

3- MUHASEBE KAYITLARI... 962 263- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ... 963 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 963 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 963 3- MUHASEBE KAYITLARI ... 963 4- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİNİN AKTİFLEŞTİRİLMESİ 964

5- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME HARCAMALARINA TANINAN VERGİSEL TEŞVİKLER 964 264- ÖZEL MALİYETLER... 967

1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 967 1.1- TANIM VE KAPSAMI... 967

1.2- ÖZEL MALİYET BEDELLERİNİN AKTİFLEŞTİRİLMESİNİN NEDENLERİ 967

(23)

1.3 - ÖZEL MALİYET BEDELİ OLARAK AKTİFLEŞTİRİLECEK GİDERLER 968 1.4- ÖZEL MALİYET BEDELLERİNİN İTFASI... 970 1.4.1- Genel Kural... 970 1.4.2- Kira Süresinin Belli Olmaması Hali... 971 1.4.3- Kira Süresinin Bir Yıl Olması Hali... 971 1.4.4- Uzun Süreli Kiralamalar... 972 1.4.5- Kira Süresinin Sonradan Değişmesi... 973 1.4.6- MSUGT’de Yer Alan Esaslar... 973 1.5- ÖZEL MALİYET BEDELLERİNİN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU... 974 1.5.1- Özel Maliyet Bedeli Konusu Harcamaların Yapılma Aşaması... 974 1.5.2- Özel Maliyet Bedellerinin Kira Süresi Sonunda Kiralayana Devri 974 1.5.2.1- Bedelsiz Devir... 974 1.5.2.2- Bedelli Devir... 975 1.6- HESABIN İŞLEYİŞİ... 975 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 976 3- MUHASEBE KAYITLARI... 976 265- FİNANSAL KİRALAMA HAKLARI... 981 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 981 2- DEĞERLEME... 981 3- FİNANSAL KİRALAMA UYGULAMASI... 981 3.1- TANIMLAR... 982 3.2- KİRALAYAN AÇISINDAN UYGULAMA... 983 3.3- KİRACI AÇISINDAN UYGULAMA... 987 4- MUHASEBE KAYITLARI ... 989 267- DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR... 993 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 993 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 994 3- MUHASEBE KAYITLARI... 994 268- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-)... 995 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 995 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 995 3- MUHASEBE KAYITLARI... 995 269- VERİLEN AVANSLAR... 998 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 998 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 998 3- ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR... 998 4- MUHASEBE KAYITLARI... 999 27- ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR... 1000 271- ARAMA GİDERLERİ... 1001 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1001 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1001 272 HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ... 1003 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1003 2- MUHASEBE KAYITLARI... 1003 277- DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR... 1004 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1004

(24)

2- MUHASEBE KAYITLARI... 1004 278- BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI(-)... 1005 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1005 2- MUHASEBE KAYITLARI... 1005 279- VERİLEN AVANSLAR... 1006 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1006 2- MUHASEBE KAYITLARI... 1006 28- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI... 1007 280- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER... 1009 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1009 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1009 3- VERGİ KANUNLARINDA DÖNEMSELLİK İLKESİ... 1010 4- MUHASEBE KAYITLARI... 1011 281- GELİR TAHAKKUKLARI... 1013 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1013 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1014 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1014 29- DİĞER DURAN VARLIKLAR... 1016 291- GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV... 1017 292- DİĞER KDV... 1018 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1018 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1018 293- GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR... 1019 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1019 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1019 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1019 294- ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR. 1020 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1020 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1020 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1021 295- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR... 1023 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1023 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1023 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1023 297- DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR... 1025 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1025 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1025 298- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)... 1026 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1026 2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYDI... 1026 299- BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-)... 1027 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1027 2- MUHASEBE KAYITLARI... 1027

(25)

(II. CİLT)

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KISA VADELİ YABANCI KAYNAK İŞLEMLERİ

II- PASİF HESAPLAR... 1069 3- KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR... 1071 30- MALİ BORÇLAR ... 1072 300- BANKA KREDİLERİ ... 1073 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1073 2- KREDİ BORÇLARININ DÖNEM SONU DEĞERLEMESİ... 1074 2.1- Yasal Çerçeve... 1074 2.1.1- Değerleme... 1074 2.1.2- Tahakkuk Esası... 1074 2.1.3- Dönemsellik İlkesi... 1075 2.2- Kredi Borcunun Niteliği... 1076 2.3- 5228 Sayılı Kanun Öncesi Uygulama... 1076 2.4- 5228 Sayılı Kanun Sonrası Uygulama... 1078 2.5- Tekdüzen Muhasebe Sistemi Açısından Konunun Değerlendirilmesi. 1080 2.6- Uygulama Örneği ... 1081 3- DÖVİZLİ KREDİLERİN DEĞERLEMESİ... 1083 4- ENVANTER VE DEĞERLEME FARKLARI... 1086 5- BANKA KREDİSİ FAİZLERİNİN GİDER KAYDI... 1087

6- İŞLETMEDE KULLANILMAYARAK BAŞKA İŞLETMELERE KULLANDIRILAN KREDİLER VE KREDİ FAİZLERİNİN DEĞERLEMESİ... 1088 6.1- Kredinin Başka İşletmeye Kullandırılması... 1088

6.2- Holding Şirketlerin Durumu... 1088 6.3- Belgelendirme ... 1090 6.4- Örtülü Kazanç Dağıtımı Açısından... 1091 6.5- Örtülü Sermaye Açısından ... 1092 6.6- Finansman Giderinin Dağıtımı... 1093 7- MUHASEBE KAYITLARI... 1094 301- FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR... 1097 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1097 2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYITLARI... 1097 302- ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETLERİ(-) 1098 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1098 2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYITLARI... 1098 303- UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ 1099 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1099 2- MUHASEBE KAYITLARI ... 1099 304- TAHVİL ANAPARA TAKSİT VE FAİZLERİ ... 1101

(26)

1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1101 2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYITLARI... 1101 305- ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER ... 1102 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1102 2- DÖVİZ ÜZERİNDEN DÜZENLENMİŞ BONO VE SENETLER... 1102 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1103 4- VERGİSEL İŞLEMLER... 1104 306- ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER ... 1105 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1105 2- MUHASEBE KAYITLARI... 1105 308- MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-)... 1106 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1106 2- MUHASEBE KAYITLARI... 1106 309- DİĞER MALİ BORÇLAR ... 1107 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1107 32- TİCARİ BORÇLAR... 1108 320- SATICILAR... 1109 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI ... 1109 2- YURTDIŞI SATICILARA BORÇLAR... 1110 3- CARİ HESAP BORÇLARI... 1111 4- BORÇLARDA REESKONT UYGULAMASI... 1112 5- ENVANTER VE MUHASEBE KAYDI... 1112 321- BORÇ SENETLERİ... 1115 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1115 2- BORÇ SENETLERİNDE DEĞERLEME... 1116 2.1- TL Senetlerde Değerleme... 1116 2.2- Döviz Üzerinden Düzenlenmiş Senetlerde Değerleme... 1116 2.3- Konkordato Halinde Değerleme... 1116 2.4- Borç Senetlerinde Reeskont... 1116 3- ENVANTER VE MUHASEBE KAYITLARI... 1118 3.1- Envanter İşlemleri... 1118 3.2- Muhasebe Kayıtları... 1119 322- BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-)... 1122 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1122 2- ENVANTER VE MUHASEBE KAYDI... 1122 2.1- Envanter Çıkartılması... 1122 2.2- Reeskont Tutarının Hesaplanması... 1123 2.3- MUHASEBE KAYITLARI... 1123 326- ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR... 1126 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1126 2- ENVANTER VE DİĞER HUSUSLAR... 1126 2.1- Envanter Çıkartılması... 1126

(27)

2.2- Döviz Üzerinden Alınan Depozito ve Teminat... 1127 2.3- Aktifte Kayıtlı Kıymetlerin Depozito Olarak Verilmesi... 1127 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1129 329- DİĞER TİCARİ BORÇLAR... 1131 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1131 2- DEĞERLEME... 1131 33- DİĞER BORÇLAR ... 1132 331- ORTAKLARA BORÇLAR... 1133 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1133 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1133

3- TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI 1134 3.1- Diğer Kanunlarda Yer Alan Düzenlemeler... 1134

3.1.1- Türk Ticaret Kanununda... 1134 3.1.2- Sermaye Piyasası Kanununda... 1135 3.1.3- Gelir Vergisi Kanununda... 1136 3.2- 5520 Sayılı KVK’da Yapılan Düzenleme... 1136 3.2.1- Yasal Düzenleme... 1137 3.2.2-Transfer Fiyatlandırmasının Tanımı ... 1139 3.2.3- İlişkili Kişiler... 1141 3.2.4- Emsallere Uygunluk İlkesi... 1141 3.2.5- Transfer Fiyatlandırmasında Uygulanacak Yöntemler... 1142 3.2.5.1- Karşılaştırılabilir Fiyat Yöntemi... 1143 3.2.5.2- Maliyet Artı Yöntemi... 1145 3.2.5.3- Yeniden Satış Fiyatı Yöntemi... 1148 3.2.5.4- Diğer Yöntemler... 1150 3.2.5.4.1- Kar Bölüşüm Yöntemi ... 1150 3.2.5.4.2- İşleme Dayalı Net Kar Marjı Yöntemi... 1151

3.2.6- Maliye Bakanlığı ile Başlangıçta Fiyatlandırma Anlaşması Yapılması 1151 3.2.7- Kar Dağıtımı Açısından Değerleme ve Düzeltim... 1152

3.2.8- Hazine Zararının Aranacağı Durumlar... 1155 3.2.9- Müesseseye İlişkin Yetkilendirme... 1156 3.3- KDV Açısından Durum... 1156 4- MUHASEBE KAYITLARI... 1158 332- İŞTİRAKLERE BORÇLAR... 1160 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1160 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1160 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1161 333- BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR... 1163 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1163 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1163 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1164 335- PERSONELE BORÇLAR... 1165

(28)

1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1165 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1165 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1166 336- DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR... 1168 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1168 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1168 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1168 337- DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-)... 1169 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1169 2- DEĞERLEME VE MUHASEBE KAYDI... 1169 34- ALINAN AVANSLAR... 1170 340- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI... 1171 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1171 2- AVANSLARDA DEĞERLEME... 1171 2.1- Türk Lirası Avanslarda Değerleme... 1172 2.2- Döviz Bedel Olarak Alınan Avanslarda Değerleme... 1173 2.2.1- Gider Niteliğindeki Kur Farkları... 1174 2.2.2- Maliyet Niteliğindeki Kur Farkları... 1175 2.3- Konuyla İlgili Olarak Verilen Özelgeler... 1177 3- ENVANTER İŞLEMLERİ... 1178 4 - MUHASEBE KAYITLARI... 1178 349- ALINAN DİĞER AVANSLAR... 1181 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1181 2- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1181 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1182 35- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ... 1185 350- (... PROJESİ) YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ 1186 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1186 2- DEĞERLEME... 1187 3- MUHASEBE KAYITLARI... 1188 358- YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLASYON DÜZELTME HESABI ... 1189 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1189 2- MUHASEBE KAYITLARI ... 1189 36- ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER... 1190 360- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR... 1191 1- HESABIN İÇERİĞİ VE KULLANILIŞI... 1191 2- HESAP DETAYLARI... 1191 3- ENVANTER VE DEĞERLEME... 1192 4- ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR ... 1192 4.1- GVK Uyarınca Yapılacak Tevkifat... 1192 4.1.1- GVK’nın 94. Maddesine Göre Yapılacak Tevkifat ve Kapsamı ... 1192

4.1.1.1- Gelir Vergisi Tevkifatı Yapmak Zorunda Olanlar ve Tevkifatın Tabi Olduğu Esaslar 1194