13-14 yaş futbolcuların antropometrik ve somatotip yapılarının branşla ilişkisinin incelenmesi

T.C.

İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

13- 14 YAŞ GRUBU FUTBOLCULARIN ANTROPOMETRİK VE SOMATOTİP YAPILARININ BRANŞLA İLİŞKİSİNİN

İNCELENMESİ

ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ ANABİLİM DALI HAREKET VE ANTRENMAN BİLİMLERİ BİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan Engin ÇİNİBULAK

Tez Danışmanı Prof. Dr. Ali Emre EROL

İSTANBUL-2017

TEZ TANITIM FORMU YAZARIN ADI SOYADI: Engin ÇİNİBULAK

TEZİN DİLİ: Türkçe

TEZİN ADI: 13- 14 YaşGrubu Futbolcuların Antropometrik ve Somaotip Yapılarının Branşla İlişkisini İncelenmesi ENSTİTÜ: İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü ANABİLİM DALI: Antrenörlük Eğitimi Ana Bilim Dalı

TEZİN TÜRÜ: Yüksek Lisans

TEZİN TARİHİ: …/…/2017

SAYFA SAYISI: 105

TEZ DANIŞMANI: Prof. Dr. Ali Emre EROL

DİZİN TERİMLERİ: Futbol, Antropometri, Somatotip, Futbol Oyuncusu

TÜRKÇE ÖZET: Çalışmanın amacı 13-14 yaş futbolcuların antropometrik ve somatotip özelliklerinin, belirlenip futbol branşıyla ilişkilendirilerek somut verilere ulaşılmasıdır.

Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13-14 yaş grubu takımlarıyla çalışılıp takımlar arası farklılıklar incelenerek, elit yıldız Türk futbolculara ait normatif veriler elde edilmesi hedeflenmiştir.

Araştırma için yapılan ölçme çalışmalarına her takımdan 22 toplamda 88 futbolcu katılmıştır.

Sporcuların ağırlık ortalaması 49,14±7,82 kg boy ortalaması 162,14±8,48 cm olarak belirlenmiştir.

Sporcuların somatotiplerinin belirlenmesi için

“International Biological Programme (IBP)” ve

“International Society for the Advancement of Kinanthropometry (ISAK)”nin öngördüğü teknikler doğrultusunda antropometrik ölçümler yapılmıştır.

Somatotip özelliklerinin belirlenmesinde Heath-Carter yöntemi kullanılmıştır. Ölçümlerin istatistiki analizi spss 24.0 programında %95 güven aralığında (p<0,05) hesaplanmıştır. Takımlar arasındaki farklılıkları belirlemede ANOVA testi, bulunan farklılıkların güvenilirliği için ikinci seviye testi olarak Tukey’s HSD

testi uygulanmıştır. Yapılan ANOVA testi sonuçlarına göre endomorfi, mezomorfi ve ektomorfi değişkenlerinde p<0,05 anlamlılık düzeyinde gruplar arası farklılık olduğu gözlemlenmiştir. Ölçümlere ve tanımlayıcı istatistik sonuçlara bakıldığında çalışmaya katılan tüm futbolcuların ortalama somatotipinin mezomorfi-ektomorfi (2,418±0,701-3,992±0,735-3,926±0,859) olduğu görülmüştür. Mevkilere göre değerlendirildiğinde de kaleci (2,569±0,672-3,961±0,592-4,076±1,109), defans (2,478±0,707-3,965±0,672-3,866±0,673), orta saha (2,409±0,747-4,174±0,788-3,726±0,935) ve forvet (2,214±0,633-3,737±0,816-4,318±0,827)) oyuncuların ortalama somatotipinin mezomorfi-ektomorfi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

DAĞITIM LİSTESİ: 1. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsüne

2. YÖK Ulusal Tez Merkezine

Engin ÇİNİBULAK

T.C.

İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

13- 14 YAŞ GRUBU FUTBOLCULARIN ANTROPOMETRİK VE SOMATOTİP YAPILARININ BRANŞLA İLİŞKİSİNİN

İNCELENMESİ

ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ ANABİLİM DALI HAREKET VE ANTRENMAN BİLİMLERİ BİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan Engin ÇİNİBULAK

Tez Danışmanı Prof. Dr. Ali Emre EROL

İSTANBUL-2017

BEYAN

Bu tezin hazırlanmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğu, kullanılan verilerde herhangi tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez olarak sunulmadığını beyan ederim.

Engin ÇİNİBULAK …/…/2017

T.C.

İSTANBUL GELİŞİM ÜNÜNERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Engin ÇİNİBULAK ‘ın 13-14 Yaş Grubu Futbolcuların Antropometrik ve Somototip Yapılarının Branşla İlişkisinin İncelenmesi, Adlı tez çalışması jürimiz tarafından HAREKET VE ANTRENMAN ana bilim dalı YÜKSEK LİSANS tezi olarak kabul edilmiştir.

Başkan __________________________

Prof. Dr. Ali Emre EROL (Tez Danışmanı)

Üye __________________________

Üye __________________________

ONAY

Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.

…/…/2017 İmzası:

Prof. Dr. Osman ÇAKMAK Sağlık Bilimleri Enstitü Müdürü

I ÖZET

Çalışmanın amacı 13-14 yaş futbolcuların antropometrik ve somatotip özelliklerinin, belirlenip futbol branşıyla ilişkilendirilerek somut verilere ulaşılmasıdır.

Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13-14 yaş grubu takımlarıyla çalışılıp takımlar arası farklılıklar incelenerek, elit yıldız Türk futbolculara ait normatif veriler elde edilmesi hedeflenmiştir.

Araştırma için yapılan ölçme çalışmalarına her takımdan 22 toplamda 88 futbolcu katılmıştır. Sporcuların ağırlık ortalaması 49,14±7,82 kg boy ortalaması 162,14±8,48 cm olarak belirlenmiştir. Sporcuların somatotiplerinin belirlenmesi için

“International Biological Programme (IBP)” ve “International Society for the Advancement of Kinanthropometry (ISAK)”nin öngördüğü teknikler doğrultusunda antropometrik ölçümler yapılmıştır. Somatotip özelliklerinin belirlenmesinde Heath- Carter yöntemi kullanılmıştır. Ölçümlerin istatistiki analizi spss 24.0 programında

%95 güven aralığında (p<0,05) hesaplanmıştır. Takımlar arasındaki farklılıkları belirlemede ANOVA testi, bulunan farklılıkların güvenilirliği için ikinci seviye testi olarak Tukey’s HSD testi uygulanmıştır. Yapılan ANOVA testi sonuçlarına göre endomorfi, mezomorfi ve ektomorfi değişkenlerinde p<0,05 anlamlılık düzeyinde gruplar arası farklılık olduğu gözlemlenmiştir. Ölçümlere ve tanımlayıcı istatistik sonuçlara bakıldığında çalışmaya katılan tüm futbolcuların ortalama somatotipinin mezomorfi-ektomorfi (2,418±0,701-3,992±0,735-3,926±0,859) olduğu görülmüştür.

Mevkilere göre değerlendirildiğinde de kaleci (2,569±0,672-3,961±0,592- 4,076±1,109), defans (2,478±0,707-3,965±0,672-3,866±0,673), orta saha (2,409±0,747-4,174±0,788-3,726±0,935) ve forvet (2,214±0,633-3,737±0,816- 4,318±0,827)) oyuncuların ortalama somatotipinin mezomorfi-ektomorfi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Futbol, Antropometri, Somatotip, Futbol Oyuncusu

II SUMMARY

The purpose of the study is to determine somatotype and anthropometric characteristics of the football players of 13-14-age and to access the tangible data associated with football branch.It is aimed at achieving normative data indicidental to the elite star Turk footballers while studying with teams of Başakşehir,Beşiktaş,Fenerbahçe and Galatasaray Football Clubs and observing differences between the teams.

22 footballers from each team in total 88 footballers attended to assesment study for survey.It is identified 49,14±7,82 kg as mean of weight of players and 162,14±8,48 cm as heigh avarage of players. To identify somatotypes of the players,it is done anthropometric measurements as the techniques recommended by ‘International Biological Progmamme(IBP)’ and ‘International Society for the Advancement of Kinanthropometry (ISAK)’. Health-Carter method is used when somatotype characteristics is identified. Statical analysis of the measurements is calculated at 95% of confidence interval(p<0,05) in spss 24.0. ANOVA test is applied for identifying differences between the teams and Tukey’s HSD test as a second level test is applied for reliability of found differences. According to the result of ANOVA test,it is observed that there is difference between the groups in endomorphy,mezomorphy and ectomorphy variables in significance level p<0,05.

When the result of measurements and descriptive statistics are examined,it is seen that the somatotypes of whole attended players are mezomorphy- ectomorphy(2,418±0,701-3,992±0,735-3,926±0,859). When it is evaluated according to the position,it is decided that the mean of somatotypes of the players, goalkeeper (2,569±0,672-3,961±0,592-4,076±1,109), defence(2,478±0,707- 3,965±0,672-3,866±0,673), midfielder (2,409±0,747-4,174±0,788-3,726±0,935)and forward(2,214±0,633-3,737±0,816-4,318±0,827) is mezomorphy-ectomorphy.

KeyWords: Football, Anthropometre, Somatotype, Football Player

III

İÇİNDEKİLER

ÖZET ... I SUMMARY ... II İÇİNDEKİLER ... III KISALTMALAR LİSTESİ ... VI TABLOLAR LİSTESİ ... VII ŞEKİLLER LİSTESİ ... IX EKLER LİSTESİ ... XI ÖNSÖZ ... XII

GİRİŞ ... 1

1.1. PROBLEM CÜMLESİ ... 2

1.2. ALT PROBLEMLER ... 2

1.3. ARAŞTIRMANIN AMACI ... 4

1.4. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ ... 4

1.5. VARSAYIM VE SINIRLILIKLAR ... 4

1.6. TANIMLAR ... 5

BİRİNCİ BÖLÜM:GENEL BİLGİLER ... 7

1.1.FUTBOLUN TANIMI ... 7

1.1.1. Futbolun Dünyadaki Tarihi Gelişimi ... 7

1.1.2. Futbolun Türkiye'deki Tarihi Gelişimi ... 8

1.2.ANTROPOMETRİ ... 10

1.2.1.Antropometri Nedir? ... 10

1.2.2. Antropometrik Ölçüm Metotları ... 10

1.2.2.1. Boy ve Vücut Ağırlığı Ölçümü ... 11

1.2.2.2. Çap ve Çevre Ölçümleri ... 12

1.2.2.2.1.Standart Çevre Ölçümleri ... 13

1.2.2.2.1.1.Bel Çevresinin Ölçümü ... 13

1.2.2.2.1.2.Kalça Çevresinin Ölçümü ... 15

1.2.2.2.2.Standart Çap Ölçümleri ... 16

1.2.3. Futbolda Antropometrik Özellikler ... 17

1.3. VÜCUT KOMPOZİSYONU VE YAĞ YÜZDESİNİN HESAPLANMASI .... 18

1.3.1. Vücut Kompozisyonu ... 18

1.3.1.1. Vücut Kompozisyonu ölçüm yöntemleri ... 18

1.3.1.1.1.Su Altı Ağırlığı Ölçüm Yöntemi ... 18

IV

1.3.1.1.2. Skinfold Ölçüm Yöntemi (Deri kıvrım kalınlığı) ... 19

1.3.1.1.2.1. Ölçüm Yöntemi ... 19

1.3.1.1.2.2. Ölçüm Noktaları ... 19

1.3.1.1.2.3. Ölçümün Hesaplanması ... 20

1.3.1.1.3. Antropometrik ölçümler (boy, uzunluk, çap, çevre, ağırlık) ... 21

1.3.1.1.3.1.Standart Çevre Ölçümleri ... 21

1.3.1.1.3.1.1. Ölçüm Yöntemleri ... 21

1.3.1.1.3.2.Standart Çap Ölçümleri ... 21

1.3.1.1.3.3.Beden Kitle İndeksi (BKİ) Ölçümü ... 21

1.3.1.1.3.4.Boy Ağırlık Oranı (Height Weight Ratio/HWR) ... 21

1.3.1.1.3.5. Bioelektrik Direnç Ölçümü ... 22

1.3.1.1.3.6. İnfaruj Etkileşim Ölçümü ... 22

1.3.2. Futbolda Vücut Kompozisyonu ... 23

1.4. SOMATOTİP ... 24

1.4.1. Somatotip Nedir? ... 24

1.4.2. Somatotipin Hesaplanmasında Ölçüm Noktaları ... 25

1.4.2.1. Boy Ölçümü ... 26

1.4.2.2. Ağırlık Ölçümü ... 26

1.4.2.3. Deri Kıvrım Ölçümü ... 26

1.4.2.3.1. Arka Üst Kol (Triceps) Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçümü ... 27

1.4.2.3.2. Ön Üst Kol (Biceps) Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçümü ... 27

1.4.2.3.3. Sırt (Subscapular) Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçümü ... 28

1.4.2.3.4. Yan (Supra-illiac) Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçümü ... 28

1.4.2.3.5. Alt Baldır (Calf) Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçümü ... 28

1.4.2.4. Çevre Ölçümleri ... 28

1.4.2.4.1. Pazu (Biceps) Çevresi Ölçümü ... 28

1.4.2.4.2. Alt Baldır (Calf) Çevresi Ölçümü ... 29

1.4.2.5. Genişlik Ölçümleri ... 29

1.4.2.5.1. Dirsek (Humerus) Genişliği Ölçümü ... 30

1.4.2.5.2. Diz (Femur) Genişliği Ölçümü ... 30

1.4.3. Somatotipin Hesaplaması ... 30

1.4.4. Endomorfi ... 30

1.4.5. Ektomorfi ... 31

1.4.6. Mezomorfi ... 31

1.5.SOMATOKART ... 31

V

1.5.1.Heath Carter Sınıflaması ... 33

1.5.2. Sheldon ve Somatotip Araştırmalarına Katkıları ... 33

İKİNCİ BÖLÜM:ARAŞTIRMANIN GEREÇ ve YÖNTEMİ ... 34

2.1.ARAŞTIRMA GRUBUNUN SEÇİMİ VE ÖZELLİKLERİ ... 34

2.2. VERİLERİN TOPLANMASI ... 34

2.2.1. Boy Ölçümü... 34

2.2.2. Vücut Ağırlığı... 35

2.2.3. Deri Kıvrım Kalınlığı ... 35

2.2.3.1. Arka Üst Kol Deri Kıvrım Kalınlığı (Triceps) ... 36

2.2.3.2. Yan Deri Kıvrım Kalınlığı (Supra-illiac) ... 37

2.2.3.3. Sırt Deri Kıvrım Kalınlığı (Subscapular) ... 37

2.2.3.4. Alt Baldır Deri Kıvrım Kalınlığı (Calf) ... 37

2.2.4. Çevre Ölçümleri ... 37

2.2.4.1. Pazu (Biceps) Çevresi ... 37

2.2.4.2.Baldır (Calf) Çevresi ... 37

2.2.5. Genişlik (Çap) Ölçüleri ... 38

2.2.5.1. Dirsek Genişliği (Humerus Bikondüler) ... 38

2.2.5.2. Diz Genişliği (Femur Bikondüler) ... 38

2.3.SOMOTOTİP BELİRLENMESİ ... 38

2.4. SOMOTOTİP VERİLERİNİN ANALİZİ ... 39

2.5. İSTATİSTİKSEL ANALİZ ... 39

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:BULGULAR ... 40

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM:TARTIŞMA ... 85

BEŞİNCİ BÖLÜM:SONUÇ VE ÖNERİLER ... 95

KAYNAKLAR ... 97 EKLER LİSTESİ

ÖZGEÇMİŞ  

VI

KISALTMALAR LİSTESİ

BKİ= BEDEN KİTLE İNDEKSİ cm= SANTİMETRE

dk= DAKİKA

DKK= DERİ KIVRIM KALINLIĞI

HWR= HEİGHT WEİGHT RATİO/BOY AĞIRLIK ORANI kg= KİLOGRAM

mm= MİLİMETRE n= KATILIMCI SAYISI P= ANLAMLILIK DÜZEYİ SS= STANDART SAPMA U13= 13 YAŞ YAŞ GRUBU U15= 15 YAŞ YAŞ GRUBU U17= 17 YAŞ YAŞ GRUBU

= ARİTMETİK ORTALAMA

VII

TABLOLAR LİSTESİ

SAYFA Tablo 1 Bel/Kalça Oranı ... 22  Tablo 2Çalışma Grubunda Yer Alan Futbolculara Ait Somatotip ve Antropometrik Ölçüm Değerlendirme Sonuçları ... 41  Tablo 3Takımlar Arası Fiziksel Parametreler ve Antropometrik Ölçümlere Yönelik ANOVA Analizi Sonucu ... 43  Tablo 4Takımlar Arası Somatotip Karakter Puanlarına Yönelik ANOVA Analizi Sonucu ... 44  Tablo 5Takımlar Arası Fiziksel Testlere Yönelik Tukey HSD Analizi Sonucu ... 44  Tablo 6 Takımlar Arası Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçümlerine Yönelik Tukey HSD Analizi Sonucu ... 45  Tablo 7 Takımlar Arası Çevre ve Çap Ölçümlerine Yönelik Tukey HSD Analizi Sonucu ... 46  Tablo 8 Takımlar Arası Somatotip Karakter Ölçümlerine Yönelik Tukey HSD Analizi Sonucu ... 47  Tablo 9Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Somatotip

Bölgelerinin Dağılımı ... 48  Tablo 10Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Somatotip

Ortalaması ... 50  Tablo 11Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımının

Somatotip Bölgelerinin Dağılımı ... 51  Tablo 12Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımının Somatotip Bölgelerinin Dağılımı ... 52  Tablo 13Çalışmaya Katılan Fenerbahçe13-14 Yaş Grubu Futbol Takımının

Somatotip Bölgelerinin Dağılımı ... 53  Tablo 14Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımının

Somatotip Bölgelerinin Dağılımı ... 54  Tablo 15Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Kalecilerinin Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 55  Tablo 16Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Defans Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 56  Tablo 17Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 57  Tablo 18Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Forvet Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 58  Tablo 19Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Kalecilerinin Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 59  Tablo 20Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Defans

Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 60  Tablo 21Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 61  Tablo 22Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Forvet

Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 62  Tablo 23Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı

Kalecilerinin Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 63 

VIII

Tablo 24Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Defans Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 64  Tablo 25Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 65  Tablo 26Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı Forvet Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 66  Tablo 27Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş Grubu Futbol Takımı

Kalecilerinin Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 67  Tablo 28Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Defans Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 68  Tablo 29Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 69  Tablo 30Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Forvet Oyuncuları Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 70  Tablo 31Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Mevkilerine Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 72  Tablo 32 Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Kalecilerinin

Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 73  Tablo 33Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Kalecilerinin

Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 75  Tablo 34Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Defans

Oyuncularının Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 76  Tablo 35Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Defans

Oyuncularının Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 78  Tablo 36Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Orta Saha

OyuncularınınSomatotip Bölgesi Dağılımı ... 79  Tablo 37 Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Orta Saha

Oyuncularının Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 81  Tablo 38 Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Forvet

Oyuncularının Somatotip Bölgesi Dağılımı ... 82  Tablo 39Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Forvet

Oyuncularının Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 84 

IX

ŞEKİLLER LİSTESİ

SAYFA

Şekil 1 Bel ve Kalça Çevre Ölçümü ... 15 

Şekil 2Bel ve Kalça Çevre Ölçümü ... 16 

Şekil 3Sheldon metoduna göre bireyin üç plandan şekli ... 25 

Şekil 4Somatokartta somatotip kategorisinin yerleşimi ... 32 

Şekil 5 Morfolojik yapılarına göre insan tipleri... 32 

Şekil 6 Holtain Marka Skinfold Kaliper Ölçüm Aleti... 35 

Şekil 7Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçüm Alımı ... 36 

Şekil 8 Deri Kıvrım Kalınlığı Ölçüm Noktaları ... 36 

Şekil 9Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbolTakımların Oyuncularının Somatotip Dağılımı ve Ortalaması... 48 

Şekil 10Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Somatotip Takım Ortalaması ... 49 

Şekil 11Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımının Somatotip Dağılımı ve Takım Ortalaması ... 51 

Şekil 12Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımının Somatotip Dağılımı ve Takım Ortalaması ... 52 

Şekil 13Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımının Somatotip Dağılımı ve Takım Ortalaması ... 53 

Şekil 14Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımının Somatotip Dağılımı ve Takım Ortalaması ... 54 

Şekil 15Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Kalecilerinin Somatokart Haritası ... 55 

Şekil 16Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Defans Oyuncuları Somatokart Haritası ... 56 

Şekil 17Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatokart Haritası ... 57 

Şekil 18Çalışmaya Katılan Başakşehir 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Forvet Oyuncuları Somatokart Haritası ... 58 

Şekil 19Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Kalecilerinin Somatokart Haritası ... 59 

Şekil 20Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Defans Oyuncuları Somatokart Haritası ... 60 

Şekil 21Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatokart Haritası ... 61 

Şekil 22Çalışmaya Katılan Beşiktaş 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Forvet Oyuncuları Somatokart Haritası ... 62 

Şekil 23Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Kalecilerinin Somatokart Haritası ... 63 

Şekil 24Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Defans Oyuncuları Somatokart Haritası ... 64 

Şekil 25Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatokart Haritası ... 65 

Şekil 26Çalışmaya Katılan Fenerbahçe 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Forvet Oyuncuları Somatokart Haritası ... 66 

X

Şekil 27Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Kalecilerinin Somatokart Haritası ... 67  Şekil 28Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Defans Oyuncuları Somatokart Haritası ... 68  Şekil 29Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Orta Saha Oyuncuları Somatokart Haritası ... 69  Şekil 30Çalışmaya Katılan Galatasaray 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımı Forvet Oyuncuları Somatokart Haritası ... 70  Şekil 31 Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbolTakımların Mevkilerine Göre Somatotip Dağılımı ... 71  Şekil 32Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbolTakımların Kalecilerinin

Somatotip Dağılım Ortalaması ... 73  Şekil 33 Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Kalecilerinin

Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 74  Şekil 34Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbolTakımların Defans Oyuncularının Somatotip Dağılım Ortalaması ... 76  Şekil 35Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Defans

Oyuncularının Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 77  Şekil 36Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Orta Saha

Oyuncularının Somatotip Dağılım Ortalaması ... 79  Şekil 37 Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Orta Saha

Oyuncularının Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 80  Şekil 38Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Forvet Oyuncularının Somatotip Dağılım Ortalaması ... 82  Şekil 39Çalışmaya Katılan 13-14 Yaş GrubuFutbol Takımların Forvet Oyuncularının Takımlara Göre Somatotip Dağılım Ortalaması ... 83 

XI

EKLER LİSTESİ

EK- ATAKIMLARARASIANOVAANALİZSONUCU

XII ÖNSÖZ

Günümüzde spora başlama yaşı giderek küçülmüş olup, küçük yaşta iken çocukların vücut modellerinin belirlenip uygun spor dalına yönlendirilmesi önemli bir konu haline gelmiştir. Bununla birlikte ilgili spor dalının kendi içindeki branşlarının da vücut modellerinin ortaya konup, çocukların yönlendirilmesinde gön önünde bulundurulması veya bu doğrultuda çocuklarının egzersizlerine yön verilmesi gerekmektedir.

Bu çalışmanın amacı 13-14 yaş grubu futbolcuların antropometrik ve somatotip özelliklerinin, ölçümlerle belirlenip futbol branşı ile ilişkilendirilerek somut verilere ulaşılmasıdır. Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13-14 yaş grubu takımları ile çalışılıp takımlar arası farklılıklar da incelenerek daha güvenilir sonuçlara ulaşılması hedeflenmiştir.

Yüksek lisans eğitimim boyunca ve tez çalışmam süresince, büyük bir özveriyle çok değerli vaktini ayırarak sabırla bana yol gösteren, yardım ve desteklerini esirgemeyen, bilgi ve birikimlerini benimle paylaşan çok değerli danışmanım Sayın Prof. Dr. Ali Emre EROL’a, araştırmada bizlere yardımcı olan Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’ne vearaştırmaya gönüllü olarak katılan Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Spor Kulüpleri’nin 13-14 yaş grubutakımlarında oynayan futbolcular ve bu futbolcuların antrenörlerine, tezin yazım aşamasında katkı sağlayan Sayın Taner ATASOY’a, çalışmanın istatistiksel analizinde yardımcı olan Sayın Sancar ÖZCAN’a, ölçümlerin alınması sırasında ve tez hazırlığımda benden yardımlarını esirgemeyen Sayın Bayram PEHLİVAN’a,araştırmalarımın her aşamasında elinden gelen her türlü desteği ve yardımı sağlayan, karşılaştığım engeller karşısında beni motive eden sevgili eşim Sayın İnci Neslihan ÇİNİBULAK’a, tüm yaşantım boyunca maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen çok sevdiğim annem, babam, kardeşlerime ve yaşam kaynağım çocuklarıma sonsuz sevgi, saygı ve şükranlarımı sunarım.

Engin ÇİNİBULAK

1 GİRİŞ

Yaşadığımız çağda insanoğlu yaşamı ve doğayı daha iyi tanıyabilmek ve algılayabilmek için birtakım sınıflandırmalar yapmıştır. Şişman-zayıf, uzun-kısa vb.

İnsanlar arasındaki fiziksel farklılık devamlı merak konusu olmaktadır. Birçok ülkenin yazılı kaynaklarında ve tarihinde, psikolojik özelliklerin fiziksel özellikler ile olan ilişkilerinden söz edildiği görülür.¹

Ergonomi insanın çevresini ve çalıştığı alanla ilişkilerini düzenleyerek verimli olmasını sağlayan bir bilim dalıdır. Bu dalda da insan bedeni ile bir takım araç gerecin uyumunun sağlanması çalışmalarında yine birtakım boyutların ölçülmesine gerek vardır. Giyim sektörü, tıp, çocuk gelişimi gibi alanlara bakıldığında insan ile ilgili her konuda birtakım boyutların ölçülmesi söz konusudur.Sporda da bireylerin spor dalına yönlendirilmesi, antrenmanın morfolojik yapıya etkilerinin ve performanslarının izlenmesi açısından bedenin ölçülmesi spor alanına fayda sağlamaktadır.²

Antropometri insan bedeninin fiziksel özelliklerini belirli ölçme yöntemlerinin kullanılmasıyla saptamayı amaçlar. Sporcuların üzerinde yapılan araştırmalarda, farklı popülasyonlar ve farklı spor dallarında vücut bileşimi ve somatotip özelliklerin farklılıklar gösterdiği ortaya konulmuştur. Bu nedenle birçok araştırmacı, farklı popülasyonlar ve spor dalları üzerinde çalışmış, spor dalına yönelik vücut bileşimi oranları geliştirmiş ve çalışmalarında bu oranlardan yararlanmışlardır. ³

Antropometrik teknikler, normal büyüme ve gelişim aşamalarında olduğu gibi, antrenmanın fiziksel özellikler üzerine etkisi ve spor dalları arasındaki bedensel yapı farklılıklarını değerlendirmede de kullanılabilmektedir. Burada sporcu adayının içinde bulunduğu antropolojik şartlar, genetik kalıtım yolu ile sahip olduğu antropolojik yapı özellikleridir. Bir çocuğun biyolojik kişiliği anne ve babasından gelen kromozomlar üzerinde yer alan genler tarafından şekillenmektedir.

Günümüzde beden tipi ve konularında Antropometri tek yol olarak benimsenmektedir. Beden eğitimi ve spor alanında uzun süredir kullanılan antropometri tekniği somatometrik ölçümleri içermektedir. Bu ölçümleri elde

1 Kâmil Özer,Antropometri Sporda Morfolojik Planlama,Kazancı Matbaacılık, 1993,s.3-11, 43-66.

2 Özer, a.g.e., s.3-11, 43-66. 

3 Bradford Towne, Ellen W. Demerath ve Stfean A. Czerwinski, „The Genetic Epidemiology of Growth and Development‟, North Cameron (Ed.) Human Growth and Development içinde, California:

Academic Press, 2002, s 103-137.

2

edebilmek için belirlenmiş beden noktaları seçilerek, özel pozisyonlar ve standart ölçüm teknikleri kullanılmaktadır. ⁴⁵

Ülkemizde sporcuların vücut bileşimi ve somatotip özellikleri ile ilgili çalışmaların sayısının giderek artmakta oluşu dikkat çekicidir. Vücut bileşenlerinin oranları, uygulanan spor dalına göre farklılık göstermekte ve bu farklılıklar sporcunun performansını etkilemektedir. Bu nedenle ülkemizdeki sporcuların farklı spor dallarına yönlendirilmesi açısından, uygulanan spor dalının vücut bileşimi değerlerinin ve somatotip özelliklerinin bilinmesi önemlidir. ⁶

Somatotip ise insan vücudunun karakteristiğini bir bütün halinde tanımlayan bir metottur. Ya da farklı bir ifadeyle Somatotip; vücudun morfolojik yapısının tanımlanmasıdır. Kaslılık, yağlılık ve incelik (zayıflık) ilişkilerinin bilimsel yöntemlerle belirlenmesidir Sheldon 1954’te bir atlas meydana getirerek, insanları; yağlılık, kaslılık ve incelik özelliklerine sınıflamıştır. Bu sınıflamalar ise endomorf, mezomorf ve ektomorf şeklindedir. ⁷

İnsanın temel motorik özellikleri, bedeni gücünü, yeteneğini ve karmaşık nitelikteki motorik spor gücü derecesini belirleyen öğelerdir. Morfolojik ölçümler büyüme ve gelişim, beden kompozisyonu ve genel beslenme durumları bireylerin uygunluklarıyla ilgili önemli bilgiler verirler. Morfolojik yapının tanımlanmasında somatotip özellikleri ortaya koymak gerekmektedir. ⁸

1.1. PROBLEM CÜMLESİ

13-14 yaş grubu futbolcuların antropometrik ve somatotip özellikleri ile ilgili oldukları futbol branşı arasında ilişki var mıdır cümlesi bu araştırmanın problem cümlesidir.

1.2. ALT PROBLEMLER

Bu araştırmanın alt problemleri şu şekilde sıralanmaktadır:

1) 13-14 yaş grubu futbolcuların somatotip yapısını belirleyen Endomorfi, Mezomorfi, Ektomorfi komponentleri ile ilgili oldukları futbol branşı arasında ilişki var mıdır?

4 Özer, a.g.e, s.3-11, 43-66.

5 Münir Kurudirek, Sporda Yetenek Seçimi Ve Morfolojik Planlama, Eser Ofset Yayıncılık, Erzurum, 1998.

6 Özer, a.g.e,s.3-11, 43-66.

7 Kemal Tamer, Sporda Fiziksel-Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi, Bağırgan Yayınevi, Ankara, 2000, s. 169-170.

8 Tamer, a.g.e., s.169-170. 

3

2) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcuların somatotip yapısını belirleyen Endomorfi, Mezomorfi, Ektomorfi komponentleri ile ilgili oldukları futbol branşı arasında ilişki var mıdır?

3) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden boy ölçümleri ile ilgili oldukları futbol branşı arasında ilişki var mıdır?

4) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden vücut ağırlığı ölçümleri ile ilgili oldukları futbol branşı arasında ilişki var mıdır?

5) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden diz (femur) genişliği ölçümleri ile ilgili oldukları futbol branşı arasında ilişki var mıdır?

6) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden dirsek (humerus) genişliğiile ilgili oldukları futbol branşı arasında ilişki var mıdır?

7) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden pazu(biceps) çevresi ölçümleri arasında bir fark var mıdır?

8) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden alt baldır (calf) çevresi ölçümleri arasında bir fark var mıdır?

9) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden arka kol(triceps) deri kıvrım kalınlığı ölçümleri arasında bir fark var mıdır?

10) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik

4

ölçümlerinden sırt (subscapular)deri kıvrım kalınlığıölçümleri arasında bir fark var mıdır?

11) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerindenyan(supra-illiac)deri kıvrım kalınlığıölçümleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

12) Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Futbol Kulüpleri’nin 13-14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcularınantropometrik ölçümlerinden alt baldır deri kıvrım kalınlığıölçümleri arasında bir fark var mıdır?

1.3. ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu çalışmanın amacı 13-14 yaş grubu futbolcuların antropometrik ve somatotip özelliklerinin, ölçümlerle belirlenip futbol branşı ile ilişkilendirilerek somut verilere ulaşılmasıdır. Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Spor Kulüpleri’nin 13-14 yaş grubu takımlarının birbirleri arasındaki farklılıklarının ve futbol branşına uygunluk seviyelerinin incelenmesi hedeflenmiştir.

1.4. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ

Literatüre bakıldığında bireylerin spor dalına yönlendirilmesi veya ilgili oldukları spor dalındaki gelişimleri açısından, vücut bileşenlerinin oranları önemli bir faktördür. Bu faktör uygulanan spor dalına göre farklılık göstermekte ve bu farklılıklar sporcunun performansını etkilemektedir. Sporcunun, faaliyet gösterdiği spor dalındaki performansına yönelik olarak vücut bileşimi değerlerinin ve somatotip özelliklerinin küçük yaşlardan itibaren bilinmesi, sporcunun başarısı ve doğru antrenman programlarına yönlendirilmesi açısından önemlidir. Bu gerekçeye dayanarak, yapılan çalışmada,13-14 yaş grubundaki 88 sporcunun antropometrik ölçümlerialınarak somatotip yapıları incelenmeye çalışıldı.

1.5. VARSAYIM VE SINIRLILIKLAR

Araştırmanın büyüklüğü ve konu kapsamının genişliği nedeniyle araştırmaya bazı sınırlamaların getirilmesi gerekmektedir. Bu araştırma İstanbul iline bağlı bulunan Başakşehir, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray Futbol Kulüpleri’nin 13- 14 yaş grubu takımlarından seçilen sporcular ile sınırlıdır.

Araştırma varsayımları, araştırmanın dayandığı, çoğunlukla kanıtlanması güç olan yargılardan oluşmaktadır. Bu araştırmanın varsayımları aşağıda sıralanmıştır:

5

1. Araştırmaya katılan öğrencilerin anlatılan ölçüm kurallarını anladığı varsayılmıştır.

2. Yapılan ölçme işlemlerinin ölçüm kurallarına uygun olduğu varsayılmıştır.

3. Ölçümlerde kullanılan tüm ölçüm aletlerin doğru çalıştıkları varsayılmıştır.

1.6. TANIMLAR

Antropometri: Genel anlamıyla, insan bedeninin nesnel özelliklerini, belirli ölçme yöntemleri ve ilkeleriyle boyutlarına ve yapı özelliklerine göre sınıflandıran sistematik bir tekniktir. ⁹

Somatotip: insan vücudunun incelik, kaslılık ve kitlevi özellikleri ile tanımlanması, bu özelliklerin bilimsel yöntemlerle belirlenmesidir. Somatotip yapıyı ifade eden Endomorfi, mezomorfi ve ektomorfi terimleri somatotip yapısına göre bir bireyin tarif edilmesinde kullanılır. ¹⁰

Endomorfi: Sindirim sistemi gelişmiş olan tiplerdir. Genellikle büyük ve yuvarlak bir kafaya sahiptirler. Bu tipteki bireylerde çoğunlukla kollar ve parmaklar kısadır. Buna paralel olarak bacaklar da kısadır ve bacak çevresi büyüktür.

Karın geniş ve sarkık bir yapı gösterir ve bunu gelişmiş bir karın çıkıntısı tamamlar. Bu özelliklerden de görüleceği gibi endomorfi bileşeni bireyin şişmanlık ve yağlılık durumunu ifade eder. Bu değerin düşük olduğu kişilerin yağ gelişimi yönünden “zayıf” oldukları söylenebilir. ¹¹

Mezomorfi: Bu bileşen yönünden dominant olan tiplerin kemik ve kas sistemi gelişmiştir. Sportif görünümlü, dış hatları köşeli olan tiplerdir. Uzun ve kuvvetli bir boyun vardır. Karına oranla geniş bir göğüs söz konusudur. Bu yapıya geniş omuzlar eşlik eder. Kollar ve bacaklar kaslıdır. Eklemler ve parmaklar kalın ve iridir.¹²

Ektomorfi: Bu bileşen vücudun inceliğini, diğer bir deyişle ağırlığa göre boy uzunluğunu gösterir. Ektomorf‟luk yönünden yüksek değerlere sahip olanların zayıf ve narin bir vücuda sahip oldukları görülür. Bu kişilerin duyu organları gelişmiştir.

9 Özer, a.g.e, s.3-11, 43-66. 

10 Özer, a.g.e, s.3-11, 43-66.

11 J.E. Lindsay Carter ve Barbara Honeyman Heath, Somatotyping - Development and Applications, Cambridge Üniversity Press, New York, 1990, s.30-31

12 Carter ve Heath, a.g.e., s.30-31.

6

Genel olarak bakıldığında, vücuda göre büyük bir kafanın olduğu gözlenir. Alın geniş, yüz küçük, çene ve burun sivridir. Boynun ince ve uzun olduğu dikkati çeker.

Omuzlar dar ve bir miktar öne doğru eğimlidir. Bu tipin dominant olduğu kişilerde çoğu zaman hafif bir kamburluk görülür. Göğüs yuvarlak ve incedir. Kollar, bacaklar ve eklemler ince ve uzundur. Karın düz olup, belirgin bir çıkıntı oluşturmaz. Kalçalar dardır.¹³

13 Carter ve Heath, a.g.e., s.30-31. 

7

BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER

1.1.FUTBOLUN TANIMI

Futbol, on birer oyuncudan oluşan iki takım arasında, kendine özgü küresel bir topla oynanan takım sporu. 21. yüzyıl itibarıyla 200'ün üzerinde ülkede 250 milyonu aşkın oyuncu tarafından oynanmaktadır ve dünyadaki en popüler spordur.

Futbol oyunu dikdörtgen şeklindeki bir sahada, yapay veya gerçek çimle kaplı bir zeminde oynanır. Sahanın kısa kenarlarının ortalarında birer kalebulunur. Futbol oyununda oyuncuların temel amacı, öncelikle ayak olmak üzere (eller ve kollar hariç) tüm vücudunu kullanarak topu karşı takımın kalesine sokarak gol atmaktır.¹⁴ 1.1.1. Futbolun Dünyadaki Tarihi Gelişimi

Futbol oyunu, nerede,nasıl ve hangi tarihte oynandığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, futbol oyunuyla alakalı ceşitli bulgular ve varsayımlar bulunmaktadır. Bu bulgular ve varsayımlardan yola cıkarak futbol oyununuilk çağlarda Afrika ve Asya’dakol, el, ayak kullanılarak ve kuralsız bir şekilde ve de rakip ile karşılıklı mücadele edilerek oynandığı görülmüştür.¹⁵ Bu tarihi veriler göz önünde bulundurulduğunda futbol oyunu için coğrafi olarak net bir başlama bölgesi bilinmemekle birlikte, başlangıç tarihiile ilgili de net yargılara varmak mümkün olmamıştır.

Olimpiyat oyunlarının başlangıcı hakındaki rivayetler ve ortaya çıkmasıyla alakalı değişik rivayetler, mitler, efsanelerolduğu gibi, topla oynanan oyunlardan futbol oyunu hakkındada da birçok ulus tarafından da keşfedildiği ve oynandıgı belgelenmiştir.¹⁶

Geniş kitleleri peşinden sürükleyen modern futbolun başlangıcı sayılabilecek gelişmeler bu sporun vatanı olarak ise İngiltere gösterilmektedir. Futbolun oyunun günümüzde ismi de İngilizce kaynaklı olup, “foot” (ayak) ve “ball” (top) kelimelerinden türetilen “Football”dan gelmektedir. İlk futbol topu domuz derisinden üretilmiştir. Kısa sürede çok popüler olan futbol o kadar ilgi çekmiştir ki, 1400’lü yılların başında birlrşik krallık tarafından, erkekleri kötü etkilediği düşüncesiyle bir

14 Vikipedi Özgür Ansiklopedi, Futbol, https://tr.wikipedia.org/wiki/Futbol (Erişim Tarihi.19.06.2016)

15 Ali Niyazi İnal, Futbolda Eğitim ve Öğretim, Nobel Yayın dağıtım, Ankara, 1998.

16 Özbay Güven, Futbol Topu ile Oynamanın Bazı Kültürlerdeki Benzer Görünümleri ve Tarihsel Gelişimine Ait Bilgiler,Düşünen Siyaset Aylık Düşünce Dergisi, 1999;(2): s. 96-106.

8

ara yasaklanmıştır. Günden güne daha çok popüler olan “ayak topu” 19.yüzyılın başlarında bazı kurallar koyularak oynanmaya devam edilmiştir. 1848 yılındaİngiltere’nin Cambridge Üniversitesi’nde toplanan otoriteler, tarihte cambridge Kuralları olarakta bilinen ilk resmi futbol oyunun kurallarını belirlemişlerdir. ¹⁷

Belirlenen kurallar doğrultusnda daha ciddi bir şekilde oynanmaya başlanan futbol oyunu, ilk futbol kulübünün de 1857’de kurulmasıyla futbol resmileşmeye başlar. İlk İngiliz futbol kulübünün adı Sheffield’tır. Daha sonra art ardabirçok futbol kulübü kurulmaya başlamıştır. Bunun sonucunda futbolun ilk resmi kurumu FA (Football Association) – İngiltere Futbol Federasyonu 1863’te kuruldu. Günümüz futbolunun temel kurallarını belirleyerek 13 maddeden oluşan bir bildiri yayınladı ve maçlar artık bu kurallar çerçevesinde oynanmaya başlandı. Dünya’daki ilk futbol turnuvası da halen devam etmekte olan FA CUP adı verilen İngiltere Federasyon Kupası’dır.¹⁸

 Dünya Futbol Tarihinde İlkler

1872 – İlk milli maç oynandı. İngiltere – İskoçya 1876 – Köşe vuruşu (korner) kuralı çıktı

1882 – Futbol kurallarını belirleyen International Board kuruldu.

1891 – Penaltı kuralı onaylandı

1899 – Oyun süresinin 90 dakika olması belirlendi.

1903 – Averaj sistemi kabul edildi

1908 – Bu spor ilk kez olimpiyat oyunlarında oynandı (Londra)¹⁹. 1930 – Dünya şampiyonası (Uruguay)²⁰.

1960 –Avrupa Uluslar Kupası(İngiltere) (1968-ismim değişikliğiyle şimdiki adını aldı)²¹.

1.1.2. Futbolun Türkiye'deki Tarihi Gelişimi

Orta Asya da yaşayan Türkleri ve kültürlerini inceliyen "La Tartarie"

isimliyayında, Tsang şehrinde, kadın ve erkeklerin bulunduğu ekiplerin ayak topu adı verilen oyunu oynadıkları, bu oyunu seyreden Hiuanisimli Çinli birininbunları

17 Futbol Sahaları, Futbol Nasıl Doğdu, http://www.futbolsahalari.com/futbol-tarihi.html (Erişim Tarihi,13.07.2016)

18Futbol Sahaları, Futbol Nasıl Doğdu,http://www.futbolsahalari.com/futbol-tarihi.html (Erişim Tarihi,13.07.2016)

19Futbol Sahaları, Futbol Nasıl Doğdu,http://www.futbolsahalari.com/futbol-tarihi.html (Erişim Tarihi,13.07.2016)

20Vikipedi Özgür Ansiklopedi, 1930 FIFA, https://tr.wikipedia.org/wiki/1930_FIFA_ (Erişim Tarihi,13.07.2016)

21 Vikipedi Özgür Ansiklopedi, Avrupa Futbol, https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_Futbol (Erişim Tarihi,13.07.2016)

9

aktardığı bilinmektedir. "Büyük alanlarda sıklıkla ayak topu müsabakaları yapılırdı.

Bu oyunda topa elle dokunmak yasak ya başla a ya da yakla vurulur ve topu karşı kaledeniçeriye sokmak suretiyle oyun kazanılır ve tün oyuncular bunun için uğraş verirlerdi".²²

Teptik oyunu, Orta Asya Türkleri tarafından oynandığını gösteren yapıtDivanü Lügat’ü Türk isimli eserde yer almaktadır. Bu yapıtta, kurşunun eritilerek yuvarlak kalıplara döküldüğü, üzerine keçe, keçi kılıveyafarklı bir malzeme ile örtülerek ortaya çıkan yuvarlak topu, ayakla iterek oynandığı anlatılmaktadır.²³

Günümüzde Türkiye’de oynanan futbolun yasaları, saha ölçüleri gibi nitelikleri ile benzerliği olan futbol oyununun, 1890 yıllarında Ege Bölgesi’nde yaşamaya başlayan İngilizlerin oynamaya başladığı görülmektedir. Dahasonra Marmara Bölgesi ve İstanbul’da İngilizler ve diğer yabancılar tarafından oynanmaya başlanmıştır. Bu oyunun Türkiye'de öğrencilere gerçek ismiyle anlatılarak sevdirildiği bilinmektedir. Bu gelişmelerden sonra Türkiye’deki Kolejli Gençler 1899 yılında kara çoraplar (black stockings) ismiyle futbol takımıkurulmuştur. İlk Türk futbol oyuncusu Fuat Hüsnü Karacan (takma ismi Bobi olan)’dır. Galatasaray 1905’te Türkiye’de kurulan İlk futbol kulübü olup, 1907'de de Fenerbahçe kulübü kurulmuştur. 1903'te kurulan Beşiktaş ise, 1910'da futbolu da bünyesine katmıştır.Zaman geçtikçe kulüpler kurulmaya başlayınca Futbol Kulüpleri Birliği kurulması zorunlu hale gelmiştir. İstanbul’da Cuma ve Pazar olmak üzere 2 lig kurulmuştur.²⁴Bu gelişmelerden sonra Türkiye’de futbola artan ilgi birçok kulübün kurulmasına ve gündem oluşturmaya başlamıştır.

13 Nisan 1923'te Türkiye İdman Cemiyeti İttifakı (TİCİ) içinde oluşturulan Futbol Federasyonu, 21 Mayıs 1923'te FIFA üyesi olmuştur. İlk milli maç, Romanya ile 26 Ekim 1923’te 2-2 sonuçlanmıştır. Türkiye’de futbol müsabaklarının orgizasyonumevcut yapısı oluşuncaya kadar çeşitli isimler altında oynandı.

1937’den 1943’e kadar Milli Küme adı altında Maarif Mükâfatı, 1951'e kadar Milli Eğitim Mükâfatı,ardından da 1959'da Türkiye Birinci Ligi kuruldu. Türkiye’de, futbol oyununda profesyonelliğe ise 1951'de geçildi.²⁵

Türkiye Dünya Kupası katılma hakkını ilk kez 1949’da kazanmasına rağmen gerekli ödeneğin tahsis edilememesinden dolayı 1950 Rio de Janerio'da yapılan Dünya Kupası'ndan elenmiştir.Türkiye 1954’te bu hakkı ikinci kez elde etmiştir.

22 Kaan Arslanoğlu, Futbolun Psikiyatrisi, İthâki Yayınları, İstanbul, 2005, s 28-30.

23 Güven, a. g. e,s. 96-106.

24Atilla Ferah, Futbol Eğitim Öğretim, Nehir Matbaası, İstanbul, 2000, s.13-59

25Ferah, a. g. e, s.13-59.

10

Fakat kupayı kazanan Almanya'ya yenilerek elendi.²⁶

Futbol müsabaka öncesi çok ciddi antrenmanlar çalışmalar gerektiren bir branştır. Yapılacak bu çalışmalarda futbolcuların fiziksel kapasitelerini, zihinsel ve psikolojik durumları en üst noktalara çıkartılmaya çalışılır. Futbolcuların sahada 90 dk. zorlu mücadele ettiği için fiziksel durumlarının en üst seviyeye çıkartılması gerekmektedir. Futbolun genel özelliği itibari ile oyuncularun fiziki potansiyellerininverimli hale getirilmesi için futbolcuların fiziki yapı düzeylerinin, somatotip niteliklerinin belirlenmesi için çeşitli düzeyde idman programları hazırlanmalı ve uygun derecelerde yüklenme yapılmalıdır.²⁷

1.2.ANTROPOMETRİ 1.2.1.Antropometri Nedir?

Antropometri, metris ve antos (ölçü ve insan) kelimelerinin bir araya gelmesiyle elde edilmiş bir terimdir. İnsan bedenini genel hatlarıyla, var olan nesnel özelliklerine göre gruplandıran sistematize eden bir sıra teknikten oluşur.²⁸

1.2.2. Antropometrik Ölçüm Metotları

İnsan vücudunun çeşitli bölümlerinin ölçülüp karşılaştırılması yoluyla, ayrı insan tiplerinin özelliklerini saptamaya yönelik çalışmalara verilen addır. Antoropoloji biliminin araştırma yöntemlerinden biri olan antropometri, çeşitli tıp dallarının, özellikle anatominin çalışma alanı içinde yer alır. İnsanın anatomi yapısına ilişkin ortalama uzunluk değerleri ve bu değerler arasındaki oran, Eski Yunan’dan beri üzerinde durulan bir konudur. Bu alandaki ilk bilimsel çalışmaları Belçikalı Adolph Quetelet (1796-1874) deyaptı.²⁹

Antropometri bilimi iki ana çerçevede inceleme yapmaktadır.

Vücudun, sabit bir noktaya göre; eğilme, dönme, uzanma gibi hareketlerle ulaşabileceği maksimum mesafeleri ölçmek ve işin rahat yapılması için gerekli olan çevresel faktörlerin dağılım uzaklıklarını belirlemek amacıyla yapılan ölçümlerdir.

26Ferah, a. g. e, s.13-59.

27 Serkan Revan, Konya İli 1. Amatör Ligde Mücadele Eden Futbolcuların Oynadıkları Mevkilerine Göre Bazı Antropometrik Ve Fizyolojik Parametrelerinin Karşılaştırılması, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi Ve Spor Anabilim Dalı, Konya, 2003, s.11-35 (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).

28 Kâmil Özer. Antropometri Sporda Morfolojik Planlama, Kazancı Matbaacılık, Ankara, 1993, s.43- 66.

29 NKFUCOM, Antropometri Nedir?, http://www.nkfu.com/antropometri-nedir.(Erişim Tarihi,19.06.2016)

11

Yapısal vücut ölçümlerine statik antropometri adı verilirken, fonksiyonel vücut ölçülerinin diğer adı da dinamik antropometridir.³⁰

Statik antropometri; antropometrinin, insanlardan sabit haldeyken alınan ölçüm değerlerini ele alan bir daldır. Dinamik antropometri; antropometrinin, insanlardan hareket haldeyken alınan ölçüm değerlerini ele alan bir daldır.

1.2.2.1. Vücut Ağırlığı ve Boy Ölçümü

Vücut ağırlığı ve boy ölçümlerinin hesaplanmasında, gelişme çağlarındaki bireylerin genel sağlık durumları ile beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi ve belirlenmesi için en iyi ve en basit metotlardan biridir.³¹

Vücut ağırlığı ve boy ölçümleri klasik olarak insan vücudunun, boyutlarının ve temel fiziksel özelliklerinin belirlenmesinde önemli bir ölçüttür. Bu ölçütlerin tamamı vücudun genel özelliği hakkında bilgi edinmemizi sağlar.³²

Boy ölçümünlerinde vücudun genel yapısı, büyüklüğü ve kemik uzunluğu önemli bir göstergedir. Boy ölçümleri ve vücut ağırlığı bireylerin beslenme, hastalıklarının yorumlanmasında önemli rol oynamaktadır. Boy uzunluklarının alınamadığı bazı durumlarda kulaç uzunluğu boy yerine de ölçülebilmektedir.³³

Spor branşlarına göre boy uzunluğu avantaj veya dezavantaj gösterebilmektedir.³⁴

Farklı ırklarda boy, vücut kitlesi vb.bireyselniteliklerçeşitlilik gösterebilir.

Farklılık gösteren bu niteliklerliteratürde yapılanaraştırmalariçin ana unsuru oluşturmaktadır. Vücut ağırlığına göre bireylerin farklıegzersizlerde farklı seviyelerde enerji tüketimini etki eden önemli bir faktördür. Bazıfiziksel hareketlerde kilosu fazla olan kişinin kilosu az olan kişiye göresarf edeceği enerji, her zaman daha yüksek olacaktır³⁵.Bedenkitlesi enerji tüketimini etkileyen önemli bir etken olarak karşımıza

30 İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi, Ergonomi ders notları, 2016.

31Şükrü Serdar Balcı, Genç Erkek Türk Milli Judo (16-19) Takımının Bazı Antropometrik Özelliklerinin Ölçümü ve Somatotiplerinin Belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu Antrenörlük Anabilim Dalı, Konya, 2002, s.57(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).

32Balcı, a.g.e, s.57

33ErkutTutkun, Hentbol, Voleybol, Futbol, Güreş, Judo Okul Takımlarında Yer Alan Üniversite Öğrencilerinin Antropometrik Yapıları İle Motorsal Test ölçümlerinin İncelenmesi,Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun,1996.s.17-52(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).

34Sedat Muratlı ve Yaşar Sevim, Açık Öğretim Fakültesi Lisans Tamamlama Programı Antrenman Bilgisi,Etam A.Ş. Web-ofset, Anadolu Üniversitesi AÖF yayın no: 277, Eskişehir,1993.s.41-78

35Eyüp Yazıcı,Elit Güreşçilerde Fiziksel Uygunluk ve Antropometrik Değişkenlerinin Sikletlere Göre İncelenmesi,Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 1999.s.23-64(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

12

cıkmaktadır. Beden kitlesibireylerin beslenmesi ve çevresel faktörleri hakında net bilgilere ulaşmamızı saglamaktadır. ³⁶

Boy ve vücut ağırlığı ölçümlerini yaparken ölçümlerin daha sağlıklı yapılabilmesi için bazı hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu hususlar; boy uzunluğu birey ayakta iken ölçüm alınır. Boy ölçümde (stadiometre) kullanılmalıdır.Bireyin vücut ağırlığı ise ayakta iken yetişkin tartı aleti ile alınmalıdır.

Bireylerden vücut ağırlığı ölçümleri sabah açken ve mümkün olduğunca bireylerin, lavoba ihtiyaclarını gördükten sonra yapılmalıdır. İki ve üzeri yaş çocuklarda vile yetişkinlerde ayakta boy ölçümü uygulanmalııdır. Ölçüm yapılan birey, ölçüm yapılacak bireyden uzun ise tabure üzerine cıkamak sureti ile ölçümün net değerini okumalıdır. Ayrıca bireylere ağırlık ölçümü yapar iken üzerindeki giysileri çıkarma imkanı yok ise üzerindeki giysi ağırlıkları toplam kg düşürülür. ³⁷.

1.2.2.2. Çap veÇevre Ölçümleri

Vücut çap ölçümleri; bu ölçümler, kliniksel araştırmalarda temel vücut kompozisyonlarının belirlenmesinde kullanılmaktadır.³⁸

Çevre ölçümleri; Çevre ölçümleri vücut kalınlık, incelik ve kompozisyonunun kritelerinin oluşturulması için kullanılır. Çevre ölçümleriyalnız başına kullanıldığı üzere benzer bölgede deri kıvrım kalınlığı ve başka ölçümlerle beslenme büyüme durumuyla ilişki kurularak vücut yağının belirlenmesi durumundada kullanılır.³⁹

Uzunluk ölçümleri; Uzunluk ölçümleri genele bakıldığında baş boyun ve gövde bölgelerini içermekle birlikteüst ve alt ekstremiteyide içerimektedir.⁴⁰

Yapılacak olan egzersizde performansla alaklı olarak beden kompozisyonunun belirlenmesinde antropometrik testler kullanılmışsa dabeden kompozisyonun belirlenmesinde somatotip bölgeler, ve de beden yağ oranı kullanılır.⁴¹

36 Muratlı ve Sevim, a. g. e, s.41-78.

37 Mersin Sağlık Müdürlüğü, Antropometrik Ölçümler ve Ölçüm

Teknikleri,www.mersinsaglik.gov.tr/HaberDownload%5C3610_43_65_2780.doc, (Erişim Tarihi,16.06.2016)

38Özer, a. g. e, s. 43-66.

39Özer, a. g. e, s. 43-66.

40 Caner Açıkada, Sporcularda Vücut Kompozisyonu parametrelerinin İncelenmesi, M.Ü. Sağlık BilimleriEnstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, İstanbul, 1990.s.12-14 (Yayınlanmış Doktora Tezi).

41Hasan Akkuş,Elit Haltercilerin Antropometrik Özellikleri, Biyomotor Yetenekleri, Fizyolojik Özellikleri ve Başarıları Arasındaki İlişkilerin Araştırılması,Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, İstanbul, 1994, s.64 (Yayınlanmamış Doktora Tezi).

13 1.2.2.2.1.Standart Çevre Ölçümleri

 Önkol: Ayakta kol hafif yan ve öne uzatılmış pozisyondayken önkolun orta noktasındaki maksimum kalınlıktır.

 Dirsek: Dirsek ekleminin en geniş noktadan yapılan ölçümdür.

 Uzatılmış Biseps: Kol önde dirsek gerginve maksimum uzatılmış pozisyondayken, biseps kasılır ve kasın tam orta noktasından ölçüm yapılır.

 Göğüs: Göğüs tam orta noktasından meme uçlarının seviyesinde ölçüm yapılır.

 12. Kaburga:12. Kaburganın her iki çevresinden ve önden ölçüm yapılır.

 Karın(erkekler):Krista iliaka seviyesinden önden göbek hizasından ölçüm yapılır.

 Karın (bayanlar): Bayanlardakarın bölgesi ölçümleri çoğunlukla göbeğin 5 cm altından yapılır.

 Uyluk:Gluteal bölgenin hemen altından ve uyluğun en kalın bölgesinden ölçülür.

 Diz:Patellanın orta noktasından alınacak olan ölçüm dizin hafifçe öne bükülmesiyle ve ağırlığın diğer dize aktarılmasıyla ölçülür.

 Bacak:Ayak bileği ve diz ve arasındaki en kalın bölgeden ölçülür.⁴²

1.2.2.2.1.1.Bel Çevresinin Ölçümü

Bel çevresinin ölçümleri basit ve geçerli bir ölçümdür.⁴³

Bel çevresi ölçümleri boy uzunluğuyla ilişkili olmayıp, Beden Kitle İndeksi ve kalça ve bel oranı ile ilişki göstermektedir.⁴⁴

Vücutdaki total yağ miktarı önemli olmakla birlikte yağın nerede biriktiği daha önemlidir. Karın ve bel çevresin biriken yağ sağlık açısından risk teşkil eder. Farklı toplumlarda bel çevresinin kalınlığı ile ilişkili hastalık risklenin farklılık gösterebileceği unutulmamamsı gereken durumdur.⁴⁵

42 Mitat Koz, Vücut Kompozisyonu ve Sportif Performans ile

İlişkisi,http://80.251.40.59/sports.ankara.edu.tr/koz/egz-fizII/vucut.kompz.egz.pdf, (Erişim Tarihi,24.07.2016)

43 Ayşe Baysal, Beden ağırlığının denetimi. Diyet El Kitabı, Şahin Matbaası, Ankara ,1999, s. 39-60.

44 Gülden Pekcan, Şişmanlık tanısında antropometrik ölçümler ve yorumu. (Sunuya hazırlayan;

Arslan, P.) I. ulusal obezite kongresi diyetisyenler sempozyumu sunuları, İstanbul.2001, s. 13-38

45 Ela Eker ve Melih Şahin, Birinci basamakta obeziteye yaklaşım, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 11 (7);

2002, s. 246-251.

14

Yapılacak olan bel çevresi ölçümleriyle vücut yağ yüzdesine ulaşılabilinmektedir.⁴⁶

Erkek: 0.567 Bel çevresi (cm) + 0.101 Yaş (yıl) - 31.8 Kadın: 0.439 Bel çevresi (cm) + 0.221 Yaş (yıl) - 9.4 ⁴⁷

Günümüzde herkesin kendi bel çevresi hakında gerekli bilgiye sahip olması kişilerin kendi vucut yapılarını tanıması acısından önemlidir. Yapılan araştırmalarda bel çevresinin beden kitle indeksine göre daha fazla ya da en az onun kadar önemli olduğu ortaya konursa bel cevresi ölçümlerinin önemi artacaktır. Erkek ve bayanlarda yükselen bel çevresi ölçüm değerlerine bağlı olarak kronik hastalıklar, belirtiler ve yaşam kalitesi gittikçe azalmaktadır.⁴⁸

Verilerin Boy uzunluguna bağlı olmaması, yapılan uygulamanın basit ve anlaşılır olması bel çevresi ölçümlerini daha cazip hale getirmiştir. Ayrıca beden kitle indeksi ve bel ile kalça oranı arasında yakın ilişki (korelasyon) olduğu görülmektedir.⁴⁹

Kişinin ölçüm için durduğu yerin düz bir zemin olması gerekmektedir. Mezürün esnemeyen özellikte olması gerekmektedir. Bozulan mezür değiştirilmelidir. En az 150 cm uzunluğunda bir mezür kullanılmalıdır. Bireyin geceden aç kalması arzu edilir. Bireyin ince giysiler giyinmesi istenir. Erkeklerde pantolon ve kadınlarda etek ve pantolon aşağıya doğru çekilebilir. Ölçümü engelleyen bol ve kalın elbise, kemer vb. eşyalar kişinin üzerinde olmamalıdır. Cepler boşaltılmalıdır. Birey dik pozisyonda durur, eller ve kollar iki yanda, ayaklar birbirine yakın (12-15 cm yakınlıkta) ve ağırlık iki ayağa eşit dağıtılmış olarak durur. Frankfort düzlem sağlanır. Kulağın kanalı ile orbita-göz çukurunun alt sınırı aynı hizada ve yere paralel olmalıdır. Ölçümü yapan kişi ölçümü yapılan kişinin tam karşısında durur. Ölçümü alınacak kişinin sağ tarafında en alt kaburga kemiği bulunur ve gazlı veya makyaj kalemi ile işaret konulur. İliyak kemik çıkıntısı midaksiller çizgide bulunur ve işaret konulur. İki işaret arası ölçülür ve orta noktasına işaret konulur. Bireyin normal nefes alıp vermesi istenir. Ölçüm sırasında nefesini vermesi (nefesin tutulmaması) ve kendisini kasmaması istenir. Böylece karnın (abdomenin) serbest olması, kasılmaması

46 Paul Deurenberg vd., Prediction of percentage body fat from anthropometry and bioelectrical impedance in Singaporean and Beijing Chinese. Asia Pasifle Journal of Clinical Nutrition, 9 (2);2000,p.93-98.

47Deurenberg,a.g.e., s 93-98. 

48Maec Hellerstein, Waist circumference: a usefiıl index in clinical care and health promotion,Nutrition Revievvs, 56 (10);1998,p,300 - 302.

49 WHO.(Dünya sağlık örgütü). Obesity preventing and managing the global epidemic report of a WHO consultation on obesity programme of Nutrition Family and Reproductive Health,Geneva, 1997, p. 276.

15

sağlanır (nefes tutulmamalıdır).Çevre ölçümü yapılır. Ölçüm sırasında mezura bol tutulmamalı, aşırı baskı uygulanmamalıdır. Ölçümler en yakın milimetreden yapılmalı (0,1 cm duyarlılıkla yapılır) ve saptanan değer kaydedilmelidir. Örneğin;

75.3,88.1,104.5 vb. ölçümlere yardımcı olan kişi ise ölçümü yapılan kişininarkasında ve yanında mezuranın doğru yerleştirilmesini ve yere paralel olmasını sağlar.⁵⁰ 1.2.2.2.1.2.Kalça Çevresinin Ölçümü

Bu ölçüm ilebölgede oluşan adipoz doku oranıbelirlenir.⁵¹Kalçada yer alan yağ genel olarak deri altı yağı biçimindedir ve de alt bölgenin yağ oranını gösterir.⁵²

Bireyin kolları yanda, ayaklar yan yana ve dik durulur. Bireyin bakışının karşıya doğru ve yere paralel olması (Frankfort düzlem: kulağın kanalı ile orbita-göz çukurunun alt sınırı aynı hizada ve yere paralel olması) sağlanır. Bireyin sağ yanında durulur. Kalçada en yüksek nokta (yandan) belirlenir ve mezür ile çevre ölçümü yapılır. Mezür yere paralel olmalıdır. Bunun için ölçüm yapan kişiye ikinci kişinin yardımcı olması gerekmektedir. Bireyin mümkün olduğu kadar ince giysi ile ölçümü yapılmalıdır.⁵³

Şekil 1Bel ve Kalça Çevre Ölçümü

50Mersin Sağlık Müdürlüğü, Antropometrik Ölçümler ve Ölçüm Teknikleri,

www.mersinsaglik.gov.tr/HaberDownload%5C3610_43_65_2780.doc(Erişim Tarihi,16.06.2016)

51Hüseyin Döner, Futbolcuların Mevkilerine Göre Somatotip Özelliklerinin Belirlenmesi (Diyarbakır Örneği), Konya, 2011, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).

52 Acıkada, a.g.e, s.12-14 

53Mersin Sağlık Müdürlüğü, Antropometrik Ölçümler ve Ölçüm Teknikleri,

www.mersinsaglik.gov.tr/HaberDownload%5C3610_43_65_2780.doc,(Erişim Tarihi,16.06.2016)

1.2.2.2.2.S

 Göğ

Den Antr gele

 Göğ

Den ucu üstü

 Bi-il Kalç

 Bitro Büy ölçü

 Bile Rad ve d

Standart Ç ğüs Çapı

ek iki elin ropometren ecek şekilde ğüs Derinliğ

ek sağ elin ksifoid kem üne yerleştir

liac Çapı ça kemiğinin

ochanteric ük trochant

lür.

ek Çapı iyusun stilo değerlerin to

Şekil 2 ap Ölçümle

ni de kalç in uçları ko e yerleştirilir

ği

i başının ar miğin ucuna,

rilir. Ölçüm

n en uzak u c Çapı

terlerin en

oid çıkıntısı oplamı kulla

16 Bel ve Kalç eri

a kemiğini ltukaltı bölg r. Nefes ver

rkasına koya , diğer ucu nefes verild

uç noktaları

uzak yan ta

ve ulna ar anılır.

6

ça Çevre Öl

in üst kısm gede 2. vey rildikten son

ar ve ayakta da omurgan dikten sonra

ölçülür.

arafındaki b

rasındaki m çümü

mına koya ya 3.kaburga

nra ölçüm ya

a durur. Ant nın bitimind a yapılır.

bağlantıları

mesafe ölçü

arak ayakta anın bitiş no apılır.

tropometren den 12.kabu

arasındaki

lür. İki bilek

a durur.

oktasına

nin bir urganın

mesafe

k ölçülür

17

 Ayak Bileği Çapı

Ayak bir tabure ya da sehpa üzerine konur ve antropometrenin uçları 45 derecelik açıyla malleollerin üzerine yerleştirilir ve ölçülür, değerlerin toplamı kullanılır.

 Diz çapı

Diz 90 derecelik açı yapacak şekilde küçük bir sehpa üzerine konur ve 45 derecelik açıda, diz genişliğinin en dar yerinden ölçüm yapılır.⁵⁴

1.2.3. Futbolda Antropometrik Özellikler

Spor da antropometrinin amacı, sporcuların vücut yapılarını ve antrenmanlardan sonra oluşan fiziksel değişimlerini ve sporcularda iziksel değişimleri meydana getiren özel ve genel koşulların incelenmesidir.⁵⁵

Spor branşlarında gereken antropometrik nitelikler değişiklik gösterir. İleride iyi sporcular yetiştirirkentercih edilenyöntemlerden biri antropometrik ölçülerinin alınmasıdır.⁵⁶

Sporcuların vucut yapılarının değerlendirilmesinin dört önemli kuralı vardır.

 Yetenekli sporcuların seçimi yapabilmek.

 Sporcuların gelişimlerini denetleyebilmek ve değerlendirebilmek.

 Antrenmanların denetimlerini ve performansları ölçebilmek.

 Siklet sporları ve sporcularında en elverişli adaleyapısının, miktarının ve yağ yüzdesinin belirlenmesi.

Bireylerin antropometrik ölçümlerde, değişik spor branşlarındadeğerlikazançtır.

Bundan dolayı da bireylerin antropometrik kabiliyetlerininfark edilmesinde temelkriterlerden biridir.⁵⁷

İnsanların fiziksel yapıları spor braşlarında da farklılık göstermektedir. Bazı vucut yapıları farklı branşlarda ve Fiziksel aktivitelerde diğerlerine göre daha uygunluk gösterebilir.Fonksiyonel ve yapısaletkilerinaraştırılmasının ana sebebi, elit ve kaliteli spor için fiziksel kapasitelerininbelirlenmesidir. Sadece morfolojik niteliklerdenhangisinin şampiyon olacağını önceden tahmin etmekolanaksızdır.

54 Mitat Koz, Vücut Kompozisyonu ve Sportif Performans ile

İlişkisi,http://80.251.40.59/sports.ankara.edu.tr/koz/egz-fizII/vucut.kompz.egz.pdf, (Erişim Tarihi,24.07.2016)

55 Oktay Çimen vd.Erkek ve Bayan Türk Genç Milli Takım Masa Tenisçilerinin fiziksel vefizyolojik profilleri G.Ü. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Ankara, 1997;2 (4):s 7-12.

56Revan, a. g. e, s 11-35

57 Revan, a. g. e,11-35