KANUN YOLLARI
Yargılama makamı tarafından verilen bir kararın hatalı ya da hukuka aykırı olduğu iddiası ile ortaya çıkan uyuşmazlığın çözülmesi amacıyla yargılama makamının önüne götürülmesi şeklindeki hukuki çare, kanun yoluna başvurma ya da kanun yolu davası olarak da adlandırılır
İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin Ek 7 Numaralı Protokolü’nün 2. maddesine de uygun düşmektedir.
Esasında 2. maddenin 1. fıkrasında, bir mahkeme tarafından cezalandırılmasına karar verilen herkesin, hakkında verilen ceza kararını daha yüksek bir mahkemeye yeniden inceletme hakkına sahip olduğu ve 2. fıkrasında da bu konuda istisna getirilebileceği öngörülmüştür
Kanun yolları; başvuru süresi, nitelikleri ve
başvuru şartları açısından öncelikle olağan ve
olağanüstü kanun yolu olmak üzere bir
ayrıma tabi tutulmaktadır. Olağan kanun yolu,
henüz kesinleşmemiş karar ve hükümlere
karşı yapılan başvuru iken; olağanüstü kanun
yolu kesinleşmiş, kimi zaman ise infaz edilmiş
hükümlere karşı gidilebilen bir yoldur
Yargılama makamlarının yargılama aşamasında ya da verdikleri kararlarda hukuka aykırılıkların, hata veya haksızlıkların bulunması söz konusu olabilir. Bu nedenle yargılama makamlarının verdikleri kararlarının başkaları tarafından incelenebilmesi hukukun doğru uygulanmasını sağlamaya yöneliktir. Yargılama makamlarının verdikleri kararları incelemek yetkisi de yine kanunla belirlenmiş yargılama makamlarına aittir.
Burada söz konusu olan hata veya hukuka aykırılıklar sübut sorunu ve hukuki sorun konusunda verilen hükümlerdeki hata veya hukuka aykırılıklardır. Yargılama makamı tarafından verilen bir kararın hatalı ya da hukuka aykırı olduğu iddiası ile ortaya çıkan uyuşmazlığın çözülmesi amacıyla yargılama makamının önüne götürülmesi şeklindeki hukuki çare “kanun yolu”na başvurma ya da “kanun yolu davası” olarak adlandırılır.
Yargılama makamı kararları konusundaki uyuşmazlığı çözecek olan makam kural olarak uyuşmazlık konusu kararı veren makamdan başka bir makamdır ve buna “kanun yoluna başvurmanın aktarma veya devretme etkisi” denir. Kural olarak kanun yolu uyuşmazlığını çözecek olan makam, uyuşmazlığa konu olan kararı vermiş olan makamdan yüksek bir makam olmalıdır ancak örneğin ağır ceza mahkemesinin kararına itiraz edilmesi halinde uyuşmazlığın bir sonraki daire ya da en yakın ağır ceza mahkemesinde çözülmesinde olduğu gibi aynı seviyedeki bir makam da olabilir
Kanun yolu sadece yargılama makamlarının kararlarına karşı kabul edilmiş olduğundan, Cumhuriyet savcısının kovuşturmaya yer olmadığı (CMK m 172) ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi (CMK m. 171/f.2) kararlarına karşı en yakın ağır ceza mahkemesi başkanına yapılan başvuru, CMK m. 173’te “itiraz”
olarak adlandırılmış olmasına rağmen burada söz konusu olan
“tali dava”, kanun yolu başvurusu değildir. “Hukukî çare” olarak da ifade edilen bu durum, kesinleşmemiş bir hâkim veya mahkeme kararının müracaat üzerine bu kararı verenden başka bir hâkim veya mahkemede incelenmesini sağlayan “kanun yolu”
kavramı dışında kalan başvuru imkânlarını ifade etmektedir Savcı yürütme organının ve dolayısıyla idarenin bir mensubudur ve yargılama sujesi değildir. Savcının görevi idari niteliktedir.
Kanun yolları öncelikle olağan ve olağanüstü kanun yolu olmak üzere bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Olağan kanun yolu, henüz kesinleşmemiş kararlara karşı kabul edilmişken olağanüstü kanun yolu kesinleşmiş kararlara karşı kabul edilmiştir. CMK altıncı kitabında kanun yoları olağan ve olağanüstü olmak üzere düzenlenmiştir. Buna göre olağan kanun yolları itiraz, istinaf ve temyiz iken olağanüstü kanun yolları Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı, kanun yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesidir.
Kimlerin kanun yollarına başvurma hakkı vardır?
CMK m. 260 - (1) Hâkim ve mahkeme kararlarına karşı Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık ve bu Kanuna göre katılan sıfatını almış olanlar ile katılma isteği karara bağlanmamış, reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş bulunanlar için kanun yolları açıktır.
CMK m. 237 - Mağdur, suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler ile malen sorumlu olanlar, ilk derece mahkemesindeki kovuşturma evresinin her aşamasında hüküm verilinceye kadar şikâyetçi olduklarını bildirerek kamu
davasına katılabilirler.
Kanun yolu muhakemesinde davaya katılma isteğinde bulunulamaz. Ancak, ilk derece mahkemesinde ileri sürülüp reddolunan veya karara bağlanmayan katılma istekleri, kanun yolu başvurusunda açıkça belirtilmişse incelenip karara bağlanır.
Cumhuriyet savcısı, sanık lehine olarak da kanun yollarına başvurabilir mi?
EVET
CMK m. 260/f. 3- Cumhuriyet savcısı, sanık lehine olarak da kanun yollarına başvurabilir.
Avukatın kanun yollarına başvurmasının koşulu nedir?
CMK m. 261 - Avukat, müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği
kişilerin açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla kanun yollarına başvurabilir
Kanun yolunun veya merciin belirlenmesinde yanılma başvurucunun haklarını ortadan kaldırır mı?
HAYIR
CMK m. 264- Kabul edilebilir bir başvuruda kanun yolunun veya merciin belirlenmesinde yanılma, başvuranın haklarını ortadan kaldırmaz.
Bu hâlde başvurunun yapıldığı merci, başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan mercie gönderir.
Cumhuriyet savcısının kanun yolu başvurunun kapsamı ve sonucu nedir?
CMK m. 265 - Cumhuriyet savcısı tarafından aleyhine kanun
yoluna gidilen karar, sanık lehine bozulabilir veya değiştirilebilir.
Cumhuriyet savcısı, kanun yoluna sanık lehine başvurduğunda, yeniden verilen hüküm önceki hükümde tayin edilmiş olan
cezadan daha ağır bir cezayı içeremez.
KANUN YOLLARI
5271 sayılı CMK’da düzenlenmiş olan olağan kanun yolları:
itiraz, istinaf temyiz;
olağanüstü kanun yolları:
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itirazı, kanun yararına bozma
yargılamanın yenilenmesidir.
