MİES VAN DER ROHE

MİES VAN DER ROHE

A b d u l l a h K U R A N T e m i z y a p ı t e k n i ğ i , m o d r e n görev-sellik p r e n s i p l e r i n e s a d a k a t i , çelik v e c a m d a n m a m û l b i n a l a r ı y l a ç a ğ d a ş mi-m a r l ı k t a r i h i n e y e r l e ş mi-m i ş o l a n Mies v a n d e r R o h e , b i l h a s s a İ k i n c i D ü n y a H a r b i -ni t a k i p e d e n y ı l l a r d a d ü n y a n ı n h e r ta-r a f ı n d a g e n ç m i m a ta-r ı n ilgisini ü z e ta-r i n e ç e k m i ş t i r . E s a s ı n d a u z u n v e y o r u c u b i r ç a l ı ş m a n ı n m a h s u l ü olan f a k a t k â ğ ı t ü z e r i n d e b i r iki m â n a l ı çizgiyle i f a d e e d i l e b i l e n Mies m i m a r l ı ğ ı b a s i t i k o l a y d a n a y ı r a m ı y a n m i m a r ı n e l i n d e m u v a f f a k i -yetsizliğe u ğ r a m a k , b i r f o r m taklitçili-ğ i n d e n ileri g i d e m e m e k t e h l i k e s i y l e kar-şılaşır. Mies «az ç o k t u r » d ü s t u r u n u n m ü a i l i f i d i r v e az ç o k t u r ile az h i ç t i r aras ı n d a k i k ı l d a n i n c e f a r k ı h a y a t ı b o y u n -c a gözü ö n ü n d e n u z a k l a ş t ı r m a m a y ı bil-m i ş t i r . Y a z ı k t r k i b u bil-m i bil-m a r ı n y o l u n d a y ü r ü y e n y a h u t y ü r ü m i y e ç a l ı ş a n l a r ı n ço-ğu için a y n i ş e y s ö y l e n e m e z .

Mies m i m a r l ı ğ ı n ı n «az» ile «ço.k» a v a r m a k f e l s e f e s i n i n t a t b i k a t ı h e r ş e y d e n evvel, s a n a t ı n ı y a p ı m a l z e m e s i y l e dillen-d i r e n m i m a r ı n k u l l a n dillen-d ı ğ ı m a l z e m e n i n b ü t ü n h u s u s i y e t i n e s a h i p o l m a s i y l e ka-b i l d i r . N i t e k i m Mies v a n d e r R o h e ' n i n h a y a t ı n ı i n c e l e d i ğ i m i z v a k i t o n u n çocuk-l u ğ u n d a n b e r i y a p ı y a y a k ı n o çocuk-l d u ğ u n u gö-r ü y o gö-r u z . B i gö-r taşçı u s t a s ı o l a n b a b a s ı n ı n y a n ı n d a k â r g i r v a p ı t e k n i ğ i n i , t a ş ile t u ğ l a n ı n , v a s ı f l a r ı n ı ö ğ r e n m i ş , d a h a son-ra, iki yıl d o ğ d u ğ u A a c h e n ş e h r i n d e de-s i n a t ö r l ü k y a p m ı ş t ı r . 1905 y ı l ı n d a , on-d o k u z y a ş ı n on-d a y k e n , Mies'i B e r l i n ' on-d e ön-ce a h ş a p y a p ı l a r l a m e ş g u l o l a n b i r mi-m a r ı n y a n ı n d a , s o n r a a h ş a p h a k k ı n d a bilgisini a r t t ı r m a k ü z e r e ç ı r a k o l a r a k g i r d i ğ i m e ş h u r m o b i l y a d e s i n a t ö r ü B r u no P a u l ' u n a t ö l y e s i n d e b u l u y o r u z . H a y a -tı b o y u n c a a y n i m e t o t l u ş e k i l d e e k s i k v e zayıf t a r a f l a r ı n ı t a m a m l a m a ğ a , s a t h i l i k t e n uzak k a l a r a k m a d d e n i n r u h u n a n ü f u z et-m e y e , p r o b l e et-m l e r i ö ğ r e n i p , a n l a y ı p , ce-v a p l a n d ı r m a y a ç a b a l a m ı ş t ı r . M o d e r n mim a r l ı ğ ı n k u r u l u ş ç a ğ ı n a d e s t e k o l a n P e -t e r B e h r e n s ' i n y a n ı n d a ç a l ı ş a n Mies, _{B a r s e l o n P a v i y o n u} B a r s e l o n P a v i y o n u p l â n ı . B e h r e n s ' i n Neo-.klasik f o r m l a r ı b a s i t dikd ö r t g e n f o r m l a r h a l i n e g e t i r m e dikd a v r a n ı -şının, d e t a y a g ö s t e r d i ğ i h ü r m e t i n etkisin-d e k a l m ı ş f a k a t h o c a s ı n ı n m i m a r l ı ğ ı n ı t a k l i d e k a l k m a m ı ş t ı r . B i r i n c i D ü n y a H a r b i a r i f e s i n d e Av-r u p a l ı m i m a Av-r ı n y a k a s ı n ı Neo-klasisizm-d e n k u r t a r m a s ı i m k â n s ı z Neo-klasisizm-d ı . O g ü n l e r Neo-klasisizm-d e Mies X I X . y ü z y ı l d a y a ş a m ı ş R o m a n t i k m i m a r K a r i F r i e d r i c h S c h i n k e l tarzınd a iki ev i n ş a etti. Yalnız, p e k ç o k m e s -l e k d a ş ı n ı n a k s i n e S c h i n k e -l ' d e n b i r mi-m a r l ı k k l i ş e s i k a y n a ğ ı ş e k l i n d e i s t i f a d e e t m e d i . XX. yüzyılın i h t i y a ç l a r ı n a c e v a p v e r e b i l m e k için g e l e n e k l e r i b o z m a k t a n k a ç ı n m ı y o r l â k i n b u n u b i n a n ı n R o m a n -tik h a v a s ı n a z a r a r v e r m e d e n y a p m a y ı b e c e r i y o r d u . Mies v a n d e r R o h e ' n i n g e l i ş m e s i n -d e r o l o y n a y a n l a r -d a n b i r i -d e H o l l a n -d a l ı m i m a r H e n d r i k B e r l a g e ' d ı r . R u s k i n v e M o r r i s t e o r i l e r i n e s a d a k a t l e b a ğ l ı bu-l u n a n B e r bu-l a g e b i n a d a t a ş ı y ı c ı s i s t e m i n b e l i r t i l m e s i n i ve m i m a r l a r ı n e s k i s t i l l e r i t a k l i t t e n v a z g e ç i p ç a ğ l a r ı n ı t e m s i l e d e n b i n a l a r y a p m a s ı n ı i s t i y o r d u . Mies, B e r -l a g e ' i n d e m i m a r -l ı k f o r m -l a r ı n ı t a k -l i d e k a l k ı ş m a m ı ş , f a k a t o n u n i l e r i g ö r ü ş l ü

a y n ı e v i n içi

f

T u g e n d h a t e v i t u t u m u n u n v e t u ğ l a k u l l a n m a k t a k i m a -h a r e t i n i n e t k i s i a l t ı n d a k a l m ı ş t ı r . G e r ç e k t e n , m e s l e k h a y a t m ı n i l k g ü n l e r i n d e d a h i M i e s m i m a r l ı k t a f o r m a t a k l i t y o l u y l a z a h i r e n d e ğ i l m u h a y y i l e y o l u y l a , i ç e r d e n d ı ş a r ı y a d o ğ r u b ü y ü y e -r e k v a -r ı l a c a ğ ı n a i n a n m ı ş t ı . İ n a n d ı ğ ı n ı d a s a v u n u y o r d u . 1923 - 24 y ı l l a r ı n d a ç ı k a n ( G e s t a l t u n g ) m e c m u a s ı n ı n i k i n c i s a h i f a s ı n d a k e n d i n e h a s «az ç o k t u r » ü s l u b u y -l a ş ö y -l e d e m e k t e d i r : « F o r m p r o b l e m l e r i n i t a n ı m a y ı r e d d e d i y o r y a l n ı z b i n a p r o b l e m l e r i n i n m e v -c u t i y e t i n e i n a n ı y o r u z . F o r m ç a l ı ş m a m ı z ı n g a y e s i değil, sa-d e c e n e t i c e s i sa-d i r . T e k b a ş ı n a f o r m d i y e b i r ş e y yok-t u r . F o r m u g a y e e d i n m e k f o r m a l i z m d i r k i b u n u r e d d e d i y o r u z . » 1927 y ı l ı n d a D i e F o r m m e c m u a s ı n da da D r . W a l t e r R i e z l e r ' i şöyle c e v a p -l a n d ı r ı y o r : « S a y ı n D r . R i e z l e r : F o r m a k a r ş ı c e p h e a l m ı ş d e ğ i l i m . F o r m u n g a y e o l a r a k k a b u l ü n e m u a r ı z ı m . B u h ü c u m u bilgi ç e r ç e v e s i i ç e r i s i n d e y a p m a k t a y ı m . G a y e e d i n i l e n f o r m f o r m a l i z m e yol a ç a r . B u g a y r e t s a d e c e d ı ş g ö r ü n ü ş e tevc i h e d i l m i ş t i r . H a l b u k i a n tevc a k içi y a ş a y a -n ı -n d ı ş ı -n d a h a y a t v a r d ı r . A n c a k h a y a t k u d r e t i o l a n ı n f o r m k u d r e t i o l u r . H e r «nasıl» b i r « n e d e n » e d a y a n ı r . Ş e k i l l e n m e m i ş o l a n z i y a d e s i y l e şe-k i l l e n m i ş t e n f a r şe-k l ı d e ğ i l d i r . B i r i n c i s i s ı f ı r d ı r ; i k i n c i s i ise c a k a . G e r ç e k f o r m g e r ç e k h a y a t ı ö r n e k a l ı r . N e «geçmiş», n e d e « g e l e c e k » . K ı s t a s ı m ı z ş u d u r : N e t i c e l e r i d e ğ i l y a r a t m a a m e l i y e s i n i de-ğ e r l e n d i r e c e de-ğ i z . F o r m u n m e n ş e i n i n h a y a t m ı y o k s a k a p r i s m i o l d u ğ u n u n ö l ç ü s ü b u d u r . Y a r a t m a a m e l i y e s i i ş t e b u y ü z d e n e l z e m d i r . Bizim i ç i n n i h a î o l a n h a y a t t ı r : B ü t ü n b o l l u ğ u , b ü t ü n m a d d î v e m a -n e v î m ü -n a s e b e t l e r i y l e . . . » M i e s 1 9 2 5 2 9 y ı l l a r ı a r a s ı n d a t u ğ -l a d a n ü ç e v i n ş a etti. M e s -l e k d a ş -l a r ı n ı n m o d e r n m i m a r l ı k e s a s l a r ı n ı m a k i n e es-t e es-t i ğ i n d e a r a d ı k l a r ı b u g ü n l e r d e es-t u ğ l a k u l l a n a n t e k m o d e r n m i m a r o d u r . Yal-nız t u ğ l a d a n B e r l a g e a n l a m ı n d a t a ş ı y ı c ı y a p ı m a l z e m e s i o l a r a k i s t i f a d e e d i y o r , F a r n s w o r t h evi

C a r m o n H o l l sıva a l t m a g i z l e m e d i ğ i d u v a r l a r d a tuğ-la m o d ü l ü n ü n t e k r a r ı y l a b i n a l a r ı b i r a h e n k k a z a n ı y o r d u . T u ğ l a ç o k e s k i d e n b e r i b i l i n e n R o m a l ı l a r , B i z a n s l ı l a r , Sel-ç u k l a r t a r a f ı n d a n Sel-ç o k k u l l a n ı l a n b i r m a l z e m e d i r . X V . y ü z y ı l d a n i t i b a r e n d e A v r u p a d a i t i b a r g ö r m e y e b a ş l a m ı ş t ı r . F a k a t M i e s ' i n e l i n d e b u t a r i h î m a l z e m e y e n i b i r i f a d e b u l m u ş t u . B i n a l a r ı n ı n b ü -t ü n k o -t l a r ı n ı -t u ğ l a n o r m l a r ı n a g ö r e kı-lı k ı l m a h e s a p l ı y o r , e n k ü ç ü k - bir1 mo-d ü l a k s a k l ı ğ ı n a mo-d a h i m e y mo-d a n v e r m e m e k i ç i n i n ş a a t l a r ı n d a f a z l a - p i ş m i ş k ı s a tuğ-l a y ı ç o k - p i ş m i ş u z u n t u ğ tuğ-l a d a n a y ı r t a r a k k ı s a o l a n l a r ı b i n a n ı n b i r i s t i k a m e t i n d e u z u n o l a n l a r ı d i ğ e r i s t i k a m e t t e ö r d ü r ü -y o r d u . Ö-yle ki, b i n a s ı n ı t a b i a t v e t o p r a k ile m e e z e t m e y e u ğ r a ş a n v e t a b i î malze-A p a r t m a n l a r L a k e S h o r e D r i v e m e l e r i k a b a o l a r a k k u l l a n a n m e s e l â W r i g h t ' i n a k s i n e Mies titizliğiyle t u ğ l a -yı m a k i n e m a h s u l ü o l a r a k k u l l a n ı y o r d u d e n i l e b i l i r . A v r u p a l ı m e s l e k d a ş l a r ı p ü -r ü z s ü z k i -r e ç b e y a z ı s a t ı h l a -r d a m a k i n e ç a ğ ı n ı n k o n f o r m i s t k a r a k t e r i n i a r a r l a r -k e n o, m i l i m e t r e s i m i l i m e t r e s i n i t u t a n t u ğ l a s a t ı h l a r d a s a n k i y a ş a d ı ğ ı çağın y e k n e s a k l ı ğ ı n ı i f a d e y e ç a l ı ş m a k t a d ı r . İ l l i n o i s T e k n o l o j i E n s t i t ü s ü

I l l i n o i s T e k n o l o j i E n s t i t ü s ü n d e n b i r d e t a y M o d e r n m i m a r l ı ğ ı n e s a s l a r ı n d a n biji o l a r a k k a b u l e d e b i l e c e ğ i m i z a k ı c ı m e -k â n a n l a y ı ş ı n ı n e n iyi m i s a l l e r i n d e n b i r i v e b e l k i d e M i e s ' i n ş i m d i y e k a d a r yapt ı ğ ı e n güzel b i n a 1929 B a r s e l o n E n yapt e r n a s y o n a l F u a r ı n d a k i A l m a n y a p a v y o n u -d u r . İ ç e r i -d e n -d ı ş a r ı y a -d o ğ r u g e l i ş e n f o r m , d e ğ i ş i k m a l z e m e l e r d e n d i k d ö r t g e n p a n o l a r ı n y a t a y v e d i k e y o l a r a k yerleş-t i r i l m e s i n d e n v ü c u yerleş-t b u l m u ş yerleş-t u r . Y a p ı

W

EH

W

T

M i m a r l ı k F a k ü l t e s i d e t a y ı ç e l i k k o n s t r ü k s i y o n d u r . E s a s p a v y o n k ı s m ı n ı n çatısı sekiz t a n e zarif k o l o n t a r a f ı n d a n t a ş ı n m a k t a , d ü z t a v a n ı n alt ı n d a i k i i s alt i k a m e alt alt e alt e r alt i p l e n e n p a n o -l a r m e k â n ı n b i r h a c i m d e n d i ğ e r i n e , bi-n a bi-n ı bi-n i ç i bi-n d e bi-n d ı ş a r ı y a v e d ı ş a r ı d a bi-n içe-r i y e a k m a s ı n ı s a ğ l a m a k t a d ı içe-r . B a r s e l o n a P a v y o n u y e n i m e k â n an-l a y ı ş ı n ı iyi i f a d e e t m e k t e n b a ş k a m o d e r n m i m a r l ı ğ ı n N e o k l a s i k d e k o r a t i v i z m e k a r -şı a l d ı ğ ı c e p h e y i b e l i r t m e s i b a k ı m ı n d a n d a ü z e r i n d e d u r u l m a s ı g e r e k e n b i r e s e r -d i r . M o d e r n m i m a r l ı k y a p ı n ı n b ü t ü n l ü ğ ü n ü v e b i n a n ı n g e r ç e k h ü v i y e t i n i b o z a n t a t b i k i t e z y i n a t ı r e d d e d e r , t e z y i n a t u n s u -r u n u -r e n k t e v e d e t a y p l a s t i ğ i n d e a -r a -r . B u k o l a y b i r m e s e l e d e ğ i l d i r . N i t e k i m m o d e r n m i m a r l ı k c e r y a n ı n ı n ö n d e r l e r i a r a s ı n d a y e n i t e z y i n a t a n l a y ı ş ı n ı l â y ı k

ol-d u ğ u şekilol-de b e l i r t e n , b i n a l a r ı m aşırı k u r u l u k t a n k u r t a r a n m i m a r p e k azdır. G a y e t zengin, p a h a l ı v e t a t l ı r e n k l i mal-zeme k u l l a n a r a k b u g ü ç l ü ğ ü y e n e n Mies v a n d e r R o h e b u n l a r d a n b i r i d i r . Barse-l o n a P a v y o n u n d a d ö ş e m e Barse-l e r ve açık r e n k l i d u v a r l a r t r a v e r t e n , h e y k e l l i ha-vuzun e t r a f n d a k i d u v a r l a r yeşil m e r m e r , s a l o n u n o r t a s ı n d a k i m ü n f e r i t p a n o be-yaz d a m a r l ı s a r ı m e r m e r , ş e f f a f bölme-l e r k r o m ç e r ç e v e bölme-l i k u r ş u n î ve yeşibölme-l cam. a r a s ı n d a ışıklık b u l u n a n ç i f t e p a n e l ise buzlu cam, h e y k e l l i h a v u z u n iç kapla-m a s ı siyah c a kapla-m d ı r .

B a r s e l o n a p a v y o n u n d a B i r i n c i D ü n y a H a r b i s o n r a s ı A v r u p a m i m a r l ı ğ ı n ı n i l h a m k a y n a ğ ı F r a n k Llyod W r i g h t ' m t e s i r i

açık-ça g ö r ü l ü r . B i n a n ı n ü z e r i n e r a h a t ç a ya-yılan düz çatı, i ç e r i d e n dışarıya serbest-çe y a y ı l a n m e k â n , b i n a y a h â k i m olan y a t a y h a t l a r W r i g h t ' ı n «kır evleri» n i n h a v a s ı n ı v e r i r . H e r n e k a d a r Mies'in davr a n ı ş ı t a m a m i y l e o davr i j i n a l ise d e m i m a davr -lığı d ö r t d u v a r ı n a d e l i k l e r a ç ı l m ı ş b i r k u t u o l m a k t a n k u r t a r m a n ı n ş e r e f i W r i -g h t ' a a i t t i r . 1940 yılında N e w Y o r k Mo-d e r n S a n a t Müzesinin t e r t i p l e Mo-d i ğ i F r a n k Lloyd W r i g h t s e r g i s i n i n k a t a l o g u için Mies v a n d e r R o h e ' n i n h a z ı r l a d ı ğ ı — f a -k a t • n e ş r e d i l m e m i ş olan — yazıdan alı-n a alı-n şu kısım W r i g h t ' ı alı-n A v r u p a l ı mo-d e r n m i m a r ü z e r i n mo-d e k i e t k i s i n i çok gü-zel tarif e d e r : «... B u a d a m l a r d a n bazıları K l a s i k f o r m l a r ı n t a k l i d i n i m a k u l , h a t t â abidevî m i m a r l ı k s a h a s ı n d a şart, a d d e d i y o r d u . Tabiî b u sözün y i r m i n c i y ü z y ü b a ş ı n d a h e r m i m a r a bilhassa V a n de V e l d e ve B e r l a g e ' a ş a m i l değildir. İkisi d e ideal-l e r i n e d a i m a sadık k a ideal-l m ı ş t ı r ideal-l a r . D o ğ r u o l d u k l a r ı n a i n a n d ı k l a r ı b i r d â v a d a n ay-r ı l m a k ilki için e n t e l l e k t ü e l d ü ay-r ü ş t l ü k ç e r ç e v e s i n d e , ikincisi için d e i d e a l l e r i n e koyu b i r t a a s s u p l a bağlılığı ve hislerin-de s a m i m î olması y ü z ü n d e n imkânsızdı. Bu s e b e p t e n biri en y ü k s e k h ü r m e t ve takdirimizi, d i ğ e r i h a y r a n l ı k v e sevgimi-zi k a z a n m ı ş t ı . B u n a r a ğ m e n biz g e n ç m i m a r l a r de-r i n b i de-r ü z ü n t ü i ç e de-r i s i n d e y d i k . H e y e c a n ile d o l u p t a ş a n k a l p l e r i m i z k e s i n n e t i c e i s t i y o r d u ; k e n d i m i z i b i r f i k r e i t h a f a hazırdık. F a k a t çağın m i m a r l ı k d ü ş ü n c e -sinin h a y a t i y e t i m k â n ı k a y b e d i l m i ş t i . 1910 yılında d u r u m aşağı y u k a r ı b u m e r k e z d e y d i .

Bizler için son d e r e c e ö n e m l i olan b u a n d a F r a n k L l o y d W r i g h t ' ı n çalışma-sı B e r l i n ' d e t e ş h i r edildi. S e r g i ve ta-m a ta-m l a y ı c ı n e ş r i y a t b u ta-m i ta-m a r ı n çalışta-ma- çalışma-sını y a k ı n d a n t a n ı m a m ı z ı sağladı. Tanış-ma m i m a r l ı ğ ı n A v r u p a ' d a g e l i ş m e s i n d e b ü y ü k r o l o y n a y a c a k t ı . B ü y ü k ü s t a d ı n b i n a l a r ı t a h m i n üs-t ü n d e k u d r e üs-t , üs-t e m i z b i r dil ve zengin f o r m d a n b i r m i m a r l ı k d ü n y a s ı n a i ş a r e t e d i y o r d u . E n n i h a y e t b i r usta-yapıcı mi-m a r l ı ğ ı n g e r ç e k ç e ş mi-m e s i n d e n içiyor; gerçek o r i j i n a l i t e ile e s e r l e r i n i ışığa t u t u -y o r d u . E n n i h a -y e t o r g a n i k m i m a r l ı k tek-r a tek-r y e ş e tek-r m i ş t i . B u e s e tek-r l e tek-r i i n c e l e d i k ç e kıvas k a b u l e t m e y e n k a b i l i y e t i n e , ces-s u r f i k i r l e r i n e , m ü ces-s t a k i l d ü ş ü n ü ş ü n e ve h a r e k e t i n e h ü r m e t i m i z a r t t ı . Çalışma-s ı n d a n f ı ş k ı r a n d i n a m i k k u v v e t b i r neÇalışma-s- nesli c a n l a n d ı r d ı . T e s i r i gözle g ö r ü n m e d i -ği z a m a n l a r bile elle t u t u l u r ş e k i l d e his-s e d i l i y o r d u . . . »

Mies'in ayni yıllar e s n a s ı n d a (1930) inşa ettiği d i ğ e r k a y d a d e ğ e r b i n a Çekos-l a v a k y a n ı n B r n o ş e h r i n d e k i T u g e n d h a t E v i d i r . İ k i n c i D ü n y a H a r b i n d e i m h a e d i l e n en b ü y ü k h u s u s i y e t i 400 m e t r e k a r e l i k y a ş a m a s a h a s ı n ı n beyaz d a m a r l ı altın r e n g i n d e b i r d ü z p a n o , M a k a s a r a b a n o z u n d a n y a r ı m d a i r e ş e k l i n d e b i r d u v a r ve sekiz t a n e k r o m k a p l ı ç e l i k ko-lon ile o t u r m a , y e m e k , çalışma v e gi-riş k ı s ı m l a r ı o l a r a k t e r t i p l e n m e s i d i r . Sonsuz, akıcı m e k â n hissi y a ş a m a saha-sının ş e h i r e h â k i m iki d u v a r ı n ı n döşe-m e d e n t a v a n a k a d a r c a döşe-m o l a r a k düşü-n ü l m ü ş olmasıyla k u v v e t l e düşü-n m e k t e d i r . Cam s a t ı h l a r ı ö r t e n p e r d e l e r ' s i y a h ve b e j r e n g i i p e k t e n , b e y a z k a d i f e d e n dü-ş ü n ü l m ü dü-ş t ü r . Y a s a m a s a h a s ı n d a zengin, n a d i d e v e r e n k l i m a l z e m e l e r i n a r a l a r ı n da t e z a t t e ş k i l e d e c e k s u r e t t e t e r t i p l e n -mesi." b u h a c i m e h a y a t k a z a n d ı r m ı ş t ı r . B u n d a n ba ş ka , e n b a s i t d e t a v d a h i titiz-likle b i r b ü t ü n ü n p a r ç a l a r ı o l a r a k halle-dilmiştir. Gözle g ö r ü n e n h i ç b i r p a r ç a d a h a oz e h e m m i y e t l i a d d e d i l m e m i ş , p e r -de r a y ı n a , k a l o r i f e r borularvna, k a p : ve p e n c e r e t a k ı m l a r ı n a v a r ı n c a y a k a d a r h e r e l e m a n Mies t a r a f ı n d a n d ü ş ü n ü l m ü ş , çi-zilmiş ve özel o l a r a k i m â l e t t i r i l m i ş t i r . 1931 ile 1938 y ı l l a r ı a r a s ı n d a Mies «aviuıu evler» i l e u ğ r a ş m a k t a d ı r . Avlu-lu e v l e r d e m e k â n dış d u v a r l a r l a evin ken a r l a r ı ken ı ken m e y d a ken a g e t i r d i ğ i b i r d i k d ö r t -g e n içerisine s o k u l m u ş t u r . E v l e r i n dik-d ö r t g e n i n dik-dış h a t t ı ü z e r i n e r a s t l a y a n dik- du-v a r l a r ı sağır, d i ğ e r d u du-v a r l a r ı — M b u n l a r a v l u l a r a b a k m a k t a d ı r — t a m a m i y l e cam-dır. K e n a ı içine k a p a n m ı ş DU e v l e r d e n yalnız b i r t a n e s i ( H u b b e Evi, 1935) d e inşa edilmiş, d i ğ e r l e r i p r o j e s a f h a s ı n ı a ş m a m ı ş t ı r . Mies v a n d e r R o h e d a h a g e n ç yaş-l a r ı n d a m o d e r n m i m a r yaş-l ı k d â v a s ı n a d ö r t elle s a r ı l m ı ş g e r e k p r o j e l e r i v e e s e r l e r i g e r e k s e f e l s e f î ve i d a r î ç a l ı ş m a l a r ı y l a t a n ı n m ı ş t ı r . R e s m î m a k a m l a r ı m o d e r n m i m a r l ı ğ a ı s ı n d ı r m a k m a k s a d ı y l a k u r u

-lan Novembergruppe ve Zehner Ring'in

l i d e r l i ğ i n i y a p a n Mies'i 1926 yılında Deutscher W e r k b u n d ' u n i k i n c i b a ş k a n ı o l a r a k g ö r ü y o r u z . W e r k b u n d 1907 yılın-da m i m a r v e s a n a y i c i l e r i n teşvikiyle tee s s ü s tee t m i ş t i . Gayteesi A l m a n s a n a y i m a -m ü l l e r i n i n k a l i t e s i n i y ü k s e l t e r e k d a h a m ü t e k â m i l İngiliz sanayisi ile r e k a b e t s a ğ l a y a b i l m e k t i . W e r k b u n d 1914 yılında y a p ı l a n sergi ile d ü n y a ç a p ı n d a b i r ce-r e y a n h a l i n e i n t i k a l etmiş, 1926 yılında m o d e r n d e s e n s a n a t ı s a h a s ı n d a r a k i p s i z b i r seviyeye u l a ş m ı ş t ı . İ k i n c i s e r g i M i e sr

in b a ş k a n l ı ğ ı n d a 1927 yılında S t u t t g a r t -ta yapıldı. W e i s s e n h o f s i e d l u n g adı ve-r i l e n s e ve-r g i d e 29 a d e t m ü n f e ve-r i t veya sıve-ra ev ile 4 t a n e a p a r t m a n d a n m ü t e ş e k k i l b i r m a h a l l e t e ş h i r e d i l i y o r d u ve Mies'd e n b a ş k a J . J . OuMies'd, L e C o r b u s i e r , W a l -t e r Gropius, B r u n o T a u -t , H a n s Poelzig, P e t e r B e h r e n s , Adolf S ç h e n k v e d i ğ e r sekiz m i m a r s e r g i y e k a t ı l m ı ş l a r d ı r . Wei-s Wei-s e n h o f Wei-s i e d h ı n g m o d e r n m i m a r l ı k ta-r i h i n d e b i ta-r d ö n ü m n o k t a s ı d ı ta-r ; ç ü n k ü E n t e r n a s y o n a l M i m a r l ı k adı v e r i l e n ce-r e y a n b u s e ce-r g i ile b a ş l a ce-r . W e r k b u n d ' d a k i vazifesini t a k i b e n Mies 1930 yılında D e s s a u ' d a k i B a u h a u s O k u l u n u n G r o p i u s ' t a n b o ş a l a n m ü d ü r l ü -ğ ü n e t a y i n edildi. P e k ç o k A v r u p a l ı sa-n a t k â r ı s i sa-n e s i sa-n d e t o p l a y a sa-n v e h e r h a sa-n g i b i r d o g m a y a t a h a m m ü l ü o l m a y a n Bauh a u s O k u l u N a z i l e r i n d e v a m l ı Bauh ü c u m l a -r ı n a m a -r u z k a l ı y o -r d u . Mahalli Nazi teş-k i l â t ı n ı n t a z y i teş-k i n d e n h o ş l a n m a y a n Mies O k u l u 1932 yılında D e s s a u ' d a n B e r l i n e n a k l e t t i ve a y n i yılın s o n l a r ı n a d o ğ r u da lâğvetti. K e n d i s i de 1937 yılında b i r iş için 1938'de d e b i r d a h a d ö n m e m e k üzere (1944 yılında A m e r i k a v a t a n d a ş -lığına g e ç m i ş t i r ) A l m a n y a d a n ayrıldı.

Mies v a n d e r R o h e n i n 1938 yılında A m e r i k a y a göç e t m e s i y l e sona e r e n Av-r u p a çağının b i Av-r özetini y a p a c a k oluAv-r- olur-sak, ç a l ı ş m a s ı n ı n üç e s a s p r e n s i p dahi-l i n d e tahdahi-lidahi-l edidahi-lebidahi-leceğini g ö r ü r ü z : sa-delik, h a f i f l i k , yataylık... Mies a r a u ı ğ ı m i m a r l ı k h a v a s ı n ı dai-m a en kısa y o l d a n d r a dai-m a t i k f a k a t t e dai-m i z i f a d e y l e b u l m a y a çalışmıştır. M a r u z kal-dığı R o m a n t i k l e r i n ( S c h i n k e l , B e r l a g e , W r i g h t ) e t k i l e r i n e r a ğ m e n m i m a r l ı ğ ı n d a g h t ) e t k i l e r i n e r a ğ m e n m i m a r l ı ğ ı n d a — A m e r i k a p e r i o d u n d a d a h a b a r i z b i r şekilde o r t a y a çıkacak o l a n — k u v v e t l i b i r m a n t ı k ve k l â s i k d ü z e n i n m e v c u d i y e tini hissediyoruz. T u g e n d h a t E v i n i n p l â -nı i n c e l e n d i ğ i n d e çelik k o n s t r ü k s i y o n u n

b i r y a p ı d ü z e n i y a n ı n d a b i r p l â n d ü z e n i d e y a r a t t ı ğ ı g ö r ü l ü r . M i e s b u r a d a g e n i ş b i r h a c m i k u t u l a r a a y ı r m a d a n b i r düz p a n o v e y a r ı m d a i r e ş e k l i n d e b i r d u v a r i l e d ö r t k ı ş ı m a a y ı r ı r k e n b ö l m e l e r i key-f î o l a r a k d e ğ i l k o l o n s i s t e m i n e u y a r a k y e r l e ş t i r m e k t e d i r . Şöyle ki y e m e k saha-s ı n ı n e t r a f ı n ı ç e v i r e n a b a n o z d u v a r ı n ç e v r e s i ö n d e k i i k i k o l o n a t e ğ e t g e ç m e k -t e ; o -t u r m a k ı s m ı iki -t a n e s i n i n ö n ü n e a k i k d u v a r k o n u l m u ş o l a n d ö r t k o l o n l a tarif e d i l m e k t e ; g e r i d e , ç a l ı ş m a k ı s m ı n ı n s ı n ı r ı b i r k o l o n l a t a m a m l a n m a k t a d ı r . Mies m i m a r l ı ğ ı n ı n «az ç o k t u r » düs-t u r u n u h i ç ş ü p h e s i z m a l z e m e y e d e düs-t e ş m i l e t m e k g e r e k i r . Ç a ğ ı m ı z ı n y e n i y a p ı m a l z e m e s i n d e n çeliği b e t o n a r m e y e t e r c i h e t m e si b u t u t u m u n n e t i c e s i d i r . M a a m a f i h , b e t o n a r m e k o n s t r ü k s i y o n k u l l a n d ı ğ ı za-m a n l a r d a ( za-m e s e l â , Ş i k a g o ' d a C a r za-m a n ve B a i l e y b i n a l a r ı , 1953) b e t o n a r m e n i n hüv i y e t i n i b e l i r t m e y i , o n u ç e l i k g i b i k u l -l a n m a y ı b i -l m i ş t i r . H a -l b u k i p e k ç o k M i e s t a r a f t a n o n u n p l â n l a r ı n ı , c e p h e l e r i n i m i m a r l ı k t u t u m u n u n b ü t ü n d e n a y ı r ı p m ü n f e r i t v a r l ı k l a r m ı ş gibi k u l l a n ı y o r l a r ; ç e l i k k o n s t r ü k s i y o n u n h a f i f v e zarif ifa-d e s i n i b e t o n a r m e k o n s t r ü k s i y o n u n a ğ ı r v e k a b a h ü v i y e t i n d e a r ı y o r l a r . M i e s ' i n b ü y ü k h a c i m l e r i ç e r i s i n d e b i r t e z y i n a t u n s u r u o l a r a k b ı r a k t ı ğ ı G r e k h a ç ı şekl i n d e k i k r o m k a p şekl ı k o şekl o n şekl a r , b e t o n a r m e k o n s t r ü k s i y o n d a s e b e p s i z y e r k a p l a -m a k s u r e t i y l e h a c i -m l e r i n b ü t ü n l ü ğ ü n ü b o z a n h a n t a l e n g e l l e r h a l i n e g e l i y o r . A n c a k b i t m e k t ü k e n m e k b i l m e y e n b i r s a b ı r l a v a r ı l a n d e t a y m ü k e m m e l i y e -ti, z e n g i n v e n a d i d e m a l z e m e n i n pü-rüzsüz, cilâlı s a t ı h l a r ı n ı n p a r l a k l ı ğ ı v e z e r a f e t i b u m i m a r l ı k ç a l ı ş m a s ı n a h a f i f -l i k s a ğ -l a r . A y n i h a v a y ı m ü t e v a z i v e ka-b a m a l z e m e y l e y a k a l a m a ğ a ç a l ı ş m a k im-k â n s ı z d ı r . M i e s ' i n A v r u p a ç a l ı ş m a l a r ı W r i g h t ' m e t k i s i a l t ı n d a k a l m ı ş y a t a y b i r m i -m a r l ı k t ı r . B u p e r i o d d a p r o j e s i n i yaptı-ğı — b u n l a r p r o j e s a f h a s ı n d a k a l m ı ş in-şa e d i l m e m i ş l e r d i r — çelik v e c a m k u l e l e r d e d a h i , Ş i k a g o e k o l ü n d e n m ü l h e m o l a r a k , d ö ş e m e l e r i n y a t a y h a t a l a r ı n ı be-l i r t m e k t e , ş e r i t p e n c e r e k u be-l be-l a n m a k t a , di-k e y h a t l a r i di-k i n c i p l â n d a di-k a l m a di-k t a d ı r . Da-h i l d e y a t a y l ı ğ ı açık r e n k d ö ş e m e v e t a v a n a r a s ı n a y e r l e ş t i r d i ğ i r e n k l i p a n o l a r v e d u v a r d a n d u v a r a u z a y a n p e r d e l e r , p e n c e r e l e r l e e l d e e t m e k t e d i r . B a r s e l o n a P a v -y o n u n d a d ö ş e m e k r e m r e n g i t r a v e r t e n , t a v a n b e y a z y a ğ l ı b o y a d ı r . T u g e n d h a t E v i n d e d ö ş e m e b e y a z l i n o l y u m , t a v a n b e y a z y a ğ l ı b o y a d ı r . H e r i k i b i n a d a da d i k e y p a n o l a r göz alıcı v e r e n k l i d i r . M i e s ' i n s a ğ ı r v e ş e f f a f s a t ı h l a r ı b i r h a c i m i ç e r i s i n d e t e r t i p l i y e r e k e l d e e t t i ğ i a k ı c ı m e k â n h i s s i n i B r a q u e ' m k ü b i s t r e s i m l e r i n d e , b e y a z h a c i m i ç e r i s i n d e r e n k l i p a n o l a r ı n o y u n u n u d a M o n d r i a n ' ın N e o - p l a s t i k ç a l ı ş m a s m d a b u l a b i l i r i z . M i e s v a n d e r R o h e A m e r i k a y a ilk d e f a 1937 y ı l ı n d a B a y v e B a y a n S t a n l e y B. R e s o r ' u n d a v e t l i s i o l a r a k g i t m i ş v e b u aile i ç i n W y o m i n g D e v l e t i n d e b i r a h ş a p e v p r o j e s i ç i z m i ş t i r . A v r u p a d a y a p t ı ğ ı e v l e r d e n ç o k d e ğ i ş i k o l a n b u ev h a v a d a y ü z e n c a m v e a h ş a p t a n b i r ku-t u d u r ve i n ş a e d i l m e m i ş o l d u ğ u hal-d e M i e s ' i n A m e r i k a ç a l ı ş m a s ı n ı n önc ü l ü ğ ü n ü y a p m a s ı b a k ı m m d a n ö n e m l i -dir. 1938 y ı l ı n d a Ş i k a g o l u m i m a r J o h n A. H o l a b i r d ' ü n t a v s i y e s i y l e İ l l i n o i s Tek-n o l o j i E Tek-n s t i t ü s ü m ü d ü r l ü ğ ü Tek-n e t a y i Tek-n edi-l e n M i e s b u s e f e r y e r edi-l e ş m e k ü z e r e A m e r i k a y a gitti. B i r m ü d d e t s o n r a da R e k t ö r H e n r y T. H e a l d Ü n i v e r s i t e i ç i n y a p ı l a c a k y e n i k a m p ü s ü n p r o j e s i n i M i e s ' e v e r d i . M i e s ' i n b u k a m p ü s i ç i n ç a l ı ş m a l a r ı g e r e k m ü n f e r i t b i n a g e r e k -se g r u p p l â n l a m a s ı b a k ı m ı n d a n : e t ü d e d i l m e ğ e d e ğ e r ; ç ü n k ü b u g ü n t a n ı n a n v e s e v i l e n M i e s m i m a r l ı ğ ı n ı n ilk ö r n e k l e r i bu k a m p ü s i ç i n i n ş a e d i l e n b i n a l a r -dır. İ l l i n o i s T e k n o l o j i E n s t i t ü s ü n ü n a n a f i k r i b i r m e r k e z î m e y d a n e t r a f ı n a , n e f e s a l a n b i r a k ç i ğ e r gibi, g e n i ş l e y i p b ü z ü l e n m e k â n l a r y a r a t a c a k ş e k i l d e b i n a l a r ı n t e r t i p l e n m e s i d i r . B u akıcı, n a b ı z gibi a t a n m e k â n b i n a l a r ı n y a n y a n a k o n u l m a y ı p u ç l a r ı b i r b i r i n i k e s e c e k s u r e t t e y e r l e ş t i r i l m e k l e e l d e e d i l m i ş t i r . K a m p ü s ü n t e r -t i b i n d e k i d ü z e n b i n a l a r ı n s i m e -t r i k yer-l e ş i m i n d e n d o ğ d u ğ u k a d a r c e s a m e t i v e g ö r e v i n e o l u r s a o l s u n b ü t ü n b i n a l a r d a a y n i h a c i m m o d ü l ü n ü n — 2 4 a y a k boy, 24 a y a k en, 12 a y a k y ü k s e k l i k — kulla-n ı l m a s ı kulla-n e t i c e s i kulla-n d e o r t a y a ç ı k m ı ş t ı r . Sis-t e m ö y l e s i n e Sis-tarizim e d i l m i ş Sis-t i r ki bina-l a r a r a s ı n d a k i m e s a f e bina-l e r d a h i 24 a y a k bina-l ı k m o d ü l e , c e p h e t a k s i m a t ı d a h i 24 a y a k ' a 12 a y a k e b ' a d ı n d a c a m v e y a t u ğ l a bö-l ü m bö-l e r e t a b i d i r . Y a bö-l n ı z K ü t ü p h a n e v e İ d a r e B i n a s ı n d a e s a s h a c i m m o d ü l ü dem e k t e b o y 64 a y a k e n 24 a y a k x y ü k s e k -lik 30 a y a k o l m a k t a d ı r . B u d e r e c e r i j i t b i r d ü z e n i n k u r u l u k t a n v e y e k n e s a k l ı k -t a n k u r -t u l a b i l m e s i b i n a l a r ı n çok d e ğ i ş i k e b ' a d l a r d a o l m a s ı v e M i e s v a n d e r R o h e , n i n çelik, c a m v e t u ğ l a n ı n ö t e s i n d e k i m i m a r l ı k a n l a y ı ş ı n ı v e d a v r a n ı ş ı n a bağ-l ı d ı r . M i e s ' i n 1940 y ı l ı n d a n b u y a n a mi-m a r l ı k f e l s e f e s i k o n s t r ü k s i y o n v e mi- malz e m e n i n d ü r ü s t i f a d e s i t e o r i s i n i n m a n -t ı k v e ü s -t ü n b i r bilgi ç e r ç e v e s i içerisin-d e e n h a içerisin-d ş e k l i n i b u l m u ş t u r . D ö r t c a m d u v a r b i n a n ı n içi ile dışı a r a s ı n d a k i f a r kı o r t a d a n k a l d ı r m a ğ a ç a l ı ş m a k t a , b i n a n ı n i ç e r i s i y l e d ı ş a r ı s ı n ı n y a k ı n m ü n a s e -b e t i ç e l i k k o n s t r ü k s i y o n u n , t u ğ l a duva-r ı n i ç e duva-r i d e v e d ı ş a duva-r ı d a a y n i ş e k i l d e gö-z ü k m e s i y l e i f a d e b u l m a k t a d ı r . 1946 y ı l ı n d a p r o j e s i n i y a p t ı ğ ı F a r s -w o r t h E v i i l e Mies v a n d e r R o h e ' n i n A m e r i k a m i m a r l ı ğ ı n d a iki m ü h i m geliş-m e n i n b e l i r d i ğ i n i k a y d e t geliş-m e k g e r e k i r . B i n a n ı n i ç i n i n t a ş ı y ı c ı u n s u r l a r d a n te-m i z l e n e r e k h e r h a n g i b i r t a h d i d e t â b i ol-m a y a n s e r b e s t v e e l â s t i k î b i r ol-m e k â n el-d e e t m e k a r z u s u b u n l a r el-d a n b i r i el-d i r . Bin a Bin ı Bin o r t a y e r i Bin e t o p l u o l a r a k y e r l e ş t i -r i l e n t e s i s a t v e d i k e y s i -r k ü l a s y o n şebe-k e s i d ı ş ı n d a h e r t ü r l ü t e r t i b e v e d ö r t t a r a f ı ş e f f a f b i r m i m a r l ı ğ a i m k â n v e r e n b u t i p p l â n v e m e k â n e s p i r i s i M i e s ' i n A v r u p a p e r i o d u n d a k o l o n l a r l a n o k t a l a n -mış, m e r m e r v e a h ş a p p a n o l a r l a t a r i f e d i l m i ş p l â n v e m e k â n e s p r i s i n d e n ç o k b a ş k a d ı r . D i ğ e r g e l i ş m e b i r i n c i s i n i n ta-biî b i r n e t i c e s i d i r : b i n a n ı n içi s e r b e s t b ı r a k ı l m a k i ç i n k o l o n l a r ö n c e d ö ş e m e n i n ç e v r e s i n e , F r a n s w o r t h E v i ile d e döşem e n i n d ı ş ı n a a l ı n döşem ı ş t ı r . A v r u p a p e r i o -d u n -d a ç o ğ u z a m a n b i r c a m v e y a s a ğ ı r d u v a r g e r i s i n d e ikinci p l â n d a k a l a n ko-lon b ö y l e c e c e p h e d e i l k p l â n a g e ç m i ş , d ö ş e m e v e çatı p l â k l a r n ı n önüne k o n u l -m u ş t u r . P e n c e r e d o ğ r a -m a s ı n ı n t e s p i t e d i l d i ğ i m o d ü l p r o f i l l e r i d a h i a y n i şe-k i l d e c e p h e d e z e m i n d e n ç a t ı y a şe-k a d a r u z a t ı l m a k l a d i k e y l i k hissi d a h a d a k u v -v e t l e n d i r i l m i ş t i r . F r a n s w o r t h E v i 1950 y ı l ı n d a i n ş a e d i l m i ş t i r . Mal s a h i b i i l e a r a s ı n d a ç ı k a n a n l a ş m a z l ı k s o n u n d a i ç e r i s i v e m e f -r u ş a t ı M i e s ' i n m a k s a d ı n ı t a m o l a -r a k ak-s e t t i r m e m e ak-s i n e r a ğ m e n b u ev y u k a r ı d a b a h s e t t i ğ i m i z y e n i g ö r ü ş ü i f a d e e d e r . B u k u t u ev M i e s ' i n t o p r a ğ ı k u c a k l ı y a n A v r u p a e v l e r i n i n a k s i n e b i r m e t r e k a d a r t o p r a k t a n k a l d ı r ı l m ı ş v e sekiz k o l o n a a s ı l m ı ş t ı r . B a r s e l o n a P a v y o n u n u n , Tu-g e n d h a t E v i n i n b i n a i ç i n d e b i r e r der a t i f u n s u der o l a n n a der i n , k der o m k a p l ı ko-l o n ko-l a r ı n ı n y e r i n i F r a n s v v o r t h E v i n d e iç m e k â n ile ilgisi t a m a m i y l e k e s i l e n ç e l i k H k o l o n l a r ı a l m ı ş t ı r . B u e v d e k i r i ş l e r a ç ı k l ı ğ ı n f a z l a o l m a m a s ı s e b e b i y l e ç a t ı p l â k ı n ı n i ç e r i s i n e g i z l e n e b i l m i Ş t i r . F a -k a t a ç ı -k l ı -k l a r ı n d a h a b ü y ü -k o l d u ğ u bi-n a l a r d a k i r i ş l e r i bi-n b i bi-n a bi-n ı bi-n i ç i bi-n e d o ğ r u

s a r k m a y ı p d ı ş a r ı y a d o ğ r u k a l ı n l a ş m a s ı t a ş ı y ı c ı i s k e l e t e a s ı l m ı ş k u t u f i k r i n i dah a a ç ı k o l a r a k t e m s i l e d e r . I l l i n o i s T e k -n o l o j i E -n s t i t ü s ü M i m a r l ı k F a k ü R e s i Bi-n a s ı Bi-n ı Bi-n ç e l i k k i r i ş l e r i , M a Bi-n Bi-n h e i m Tiyat-r o s u n u n çelik k a f e s k i Tiyat-r i ş l e Tiyat-r i M i e s ' i n m a k s a d ı n ı e n g ü z e l i f a d e e d e n ç a l ı ş m a -l a r d ı r . K o -l o n -l a r ı n o -l d u ğ u k a d a r kiriş-l e r i n d e b i n a n ı n d ı ş ı n a a kiriş-l ı n m a s ı b i n a n ı n i ç e r i s i n d e y a l n ı z d ö ş e m e v e d u v a r l a r d a d e ğ i l t a v a n ı n d a d a h e r h a n g i b i r p ü r ü z b u l u n m a y a n c i l â l ı b i r d ü z e n y a r a t m a ar-z u s u n u n m a n t ı k î s o n u c u d u r . B i n a l a r ı n ı n c e p h e s i n e y a p ı ş t ı r d ı ğ ı kol o n kol a r ı n v e y a p r o f i kol kol e r i n ü s t kol e r i n i b ı ç a k -la .kesilmiş g i b i b ı r a k ı p h i ç b i r s u r e t t e ö r t m e y e r e k ; a y n i m o d ü l ü y a t a y s a t ı h d a i n a t v e titizlikle t e k r a r e d e r e k ; d a h i l d e b i r k i r i ş i n , b i r k o l u n u n d a h i iç m e k â n ı t a h d i d i n e izin v e r m i y e r e k M i e s m i m a r l ı k t a b i r s o n s u z l u k , b i r b i t m e z l i k a r a -m a k t a d ı r . M o d ü l l e r i n c e d e n i n c e y e e t ü d e d i l i r , g ü z e l n i s p e t l e r b u l u n u r , b u ü n i t e y a t a y ve d i k e y p l â n d a t e k r a r l a n r . Illin o i s T e k Illin o l o j i E Illin s t i t ü s ü k a m p ü s p r o -j e s i n d e g e l i ş e n b u f i k i r m a k i n e ç a ğ ı n ı e n g ü z e l i f a d e e t m e k t e d i r . K ü t l e hal i n d e i s t i h s a hal i n i n s a n ı n y a ş a y ı ş ı n a , h a y a -t ı n a , n ü f u z e -t -t i ğ i B a -t ı d ü n y a s ı n d a Mies, in ç a l ı ş m a s ı y a b a n c ı l ı k h i s s e t m e z . Şika-g o ' d a L a k e S h o r e D r i v e ( G ö l Kıyısı Cad-d e s i ) g ü n ü n h e r s a a t h e r Cad-d a k i k a s ı n Cad-d a y ü z l e r c e o t o m o b i l d e n m ü t e ş e k k i l ş e r i t l e k a p l ı y k e n c a d d e k e n a r ı n d a k i ç i f t e a p a r t -m a n k u l e s i ( y a h u t N e w - Y o r k t a P a r k A v e n u e ü z e r i n d e k i S e a g r a m b i n a s ı ) ye-r i n i y a d ı ye-r g a m a z . A m a Mies M i m a ye-r l ı ğ ı n ı n Ş i k a g o ' y a o l d u ğ u k a d a r B ü y ü k S a h r a ' y a da y a k ı ş a c a ğ ı n ı u m m a k , Mies f e l s e f e s i n i ü n i v e r s a l a d d e t m e k d ü n y a n ı n v a s a t b i r m a k i n a l a ş m a s e v i y e s i n e e r i ş t i ğ i n i k a b u l e t m e k t i r ki b u d a m ü n a k a ş a k o n u s u d u r . Meis m i m a r l ı ğ ı n ı b i r m a l z e m e ve f o r m m i m a r l ı ğ ı a d d e t m e k d e h a t a l ı o l u r . Mal-z e m e b i n a y ı m e y d a n a g e t i r e n v a s ı t a , f o r m m a l z e m e n i n y a p ı d a k u l l a n ı l m a s ı n -d a n -d o ğ a n n e t i c e s i r . M a l z e m e v e f o r m u n g e r i s i n d e b i r s a n a t g ö r ü ş ü v e ş e h s î ifad e k u v v e t i v a r ifad ı r k i b i n a y a r u h v e h a y a t s a ğ l a y a n b u n l a r d ı r . Çelik v e y a b e t o -n a r m e y a p ı k a r k a s ı -n ı b i r h e y k e l t r a ş us-t a l ı ğ ı ile ş e k i l l e n d i r e n , g ü n e ş a l us-t ı n d a p a r l a y a n c a m s a t ı h l a r d a B i z a n s mozayik-l e r i n i n a mozayik-l t ı n f o n u n u a r a y a n , boz r e n g i t u ğ l a d u v a r l a r a b i r t ü l h a f i f l i ğ i v e r e b i l e n M i e s ' i n b i n a l a r ı n d a b u h a y a t v e r u -h u b u l u y o r u z . A k s i -h a l d e b i r işçi sitesin i sitesin k u r u l u k v e y e k sitesin e s a k l ı ğ ı sitesin a b ü r ü sitesin ü v e r e c e k b i n a l a r b u s e b e p t e n c a n l a n ı v e -r i y o -r . V e y i n e b u s e b e p t e n Mies v a n d e -r R o h e sırf b i r m i m a r d e ğ i l u s t a b i r sa-n a t k â r d ı r d i y o r u z . A p t u l l a h K U R A N